рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा: рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрджृрд╢्рдп, рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдПрд╡ं рд╕рдоाрдзाрди

- рдкुрдиीрдд рдмिрд╕ाрд░िрдпा

рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा:
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рднाрд░рдд рдХा рд╣ृрджрдп рд╕्рдерд▓ рд╣ै рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдФрд░ рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╕ीрдоा рдХो рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рд╕ुрд╡िрдзा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджो рдордг्рдбрд▓ों-рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓ рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓ рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬिрдирдоें рдХुрд▓ рд╕ाрдд рдЬрдирдкрдж рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं। рдпे рд╕ाрдд рдЬिрд▓े рдЭाँрд╕ी, рд▓рд▓िрддрдкुрд░, рдЬाрд▓ौрди, рдмांрджा, рд╣рдоीрд░рдкुрд░, рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдФрд░ рдорд╣ोрдмा рд╣ैं, рдЬो рдЕрдкрдиे рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕ौрди्рджрд░्рдп, рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рд╕ंрдкрджा, рд╢ौрд░्рдп рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рдЗрддिрд╣ाрд╕ рддрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯрддा рдХे рд▓िрдП рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ैं рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЭाँрд╕ी, рд▓рд▓िрддрдкुрд░ рдФрд░ рдЬाрд▓ौрди рдЬिрд▓े рдЖрддे рд╣ैं рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдмांрджा, рд╣рдоीрд░рдкुрд░, рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдФрд░ рдорд╣ोрдмा рдЬिрд▓े рдЖрддे рд╣ैं рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХो рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рд╕े рдЬोреЬрдиे рдХा рд╕ंрдзि рд╕्рдерд▓ рднी рд╣ै, рдХिрди्рддु рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдХा рд╡िрд╖рдп рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдоें рдЬ्рдЮाрди рдХी рдЬ्рдпोрддि рдЕрднी рддрдХ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдирд╣ीं рдк्рд░рдЬ्рд╡рд▓िрдд рдХी рдЬा рд╕рдХी рд╣ै рдлрд▓рддः рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЖрдЬाрджी рдХे 73 рд╡рд░्рд╖ рдмीрдд рдЬाрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЖрдЬ рднी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рдкिрдЫреЬा рд╣ै।

рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा:
рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХिрд╕ी рднी рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдиींрд╡ рд╣ोрддी рд╣ै рдпрджि рд╢िрдХ्рд╖ा рд░ूрдкी рднрд╡рди рдХी рдиींрд╡ рд╣ी рдХрдордЬोрд░ рд╣ोрдЧी рддो рдЙрд╕ рдкрд░ рдмрдирдиे рд╡ाрд▓ा рдЬ्рдЮाрди рдХा рдк्рд░ाрд╕ाрдж рдХिрддрдиा рдХрдордЬोрд░ рдФрд░ рдЬрд░्рдЬрд░ рд╣ोрдЧा, рдЗрд╕рдХी рд╕्рд╡рддः рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдЕрддрдПрд╡ рдпрджि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдоें рдЬ्рдЮाрди рдХी рдЬ्рдпोрддि рдЬрд▓ाрдиी рд╣ै рддрдеा рдпрд╣ाँ рдЬ्рдЮाрдирд╡ाрди рдПрд╡ं рдоेрдзाрд╡ी рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рд╣ैं рддो рд╣рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдиींрд╡ рдЕрд░्рдеाрдд рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рд╕ुрджृреЭ рдХрд░рдиा рд╣ी рд╣ोрдЧा
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХे рдЕрдиेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рджुрд░्рдЧрдо рдФрд░ рднौрдЧोрд▓िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкрдаाрд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ाँ рдХे рдЕрдиेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдпा рддो рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдирд╣ीं рд╣ैं рдФрд░ рдпрджि рд╣ैं рднी рддो рд╡рд╣ाँ рдоूрд▓рднूрдд  рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХ рди рддो рд░рд╣рдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рди рд╣ी рд╡рд╣ाँ рдХे рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдиिрдпुрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ рдЬाрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं рдпрджि рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╣ैं рднी рддो рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдХा рд╡िрд╖рдп рд╣ै рдХि рдЖрдЬाрджी рдХे 73 рд╡рд░्рд╖ рдмीрдд рдЬाрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдЗрди рд╕ाрдд рдЬрдирдкрджों рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдмाрд▓рдХ/рдмाрд▓िрдХाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЖрдЬ рднी рд╕рдоुрдЪिрдд рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХा рдШोрд░ рдЕрднाрд╡ рд╣ै।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрджृрд╢्рдп:
рд╡рд░्рд╖ 2011 рдХी рдЬрдирдЧрдгрдиा рдХे рдЖंрдХреЬों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕्рдеिрдд рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕рднी рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдоें рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рд╕्рдеिрддि рдиिрдо्рдирд╡рдд рд╣ै-
рддाрд▓िрдХा-1
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдоें рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рд╕्рдеिрддि
рдЬिрд▓े/ рдордг्рдбрд▓ рдХा рдиाрдо
рдкुрд░ुрд╖ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░
рдорд╣िрд▓ा рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░
рдФрд╕рдд
рдЭाँрд╕ी
88.35
74.10
81.22
рд▓рд▓िрддрдкुрд░
89.12
75.06
82.09
рдЬाрд▓ौрди
83.48
62.46
72.97
рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓
86.98
70.54
78.76
рдорд╣ोрдмा
75.83
53.22
64.53
рд╣рдоीрд░рдкुрд░
79.76
55.95
67.86
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ
75.80
52.74
64.27
рдмांрджा
77.78
53.67
65.73
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓
77.29
53.90
65.60
             (рд╕्рд░ोрдд: рднाрд░рдд рдХी рдЬрдирдЧрдгрдиा 2011 рдХी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ)

рддाрд▓िрдХा-1 рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХे рд╕рднी рдЬिрд▓ों рдоें рдкुрд░ुрд╖ рдФрд░ рдорд╣िрд▓ा рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рджрд░ рдоें рдХाрдлी рдЕंрддрд░ рд╣ै, рдЬिрд╕े рдХрдо рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдЕрдиेрдХ рдЬिрд▓ों рдоें рдпрд╣ рдЕंрддрд░ 20 рд╕े 24 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдХी рдЦрддрд░рдиाрдХ рджрд░ рддрдХ рд╣ै рдЬैрд╕े-рдЬाрд▓ौрди рдоें рдпрд╣ рдЕंрддрд░ рд▓рдЧрднрдЧ 21 рдк्рд░рддिрд╢рдд, рдорд╣ोрдмा рдоें 22 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╕े рдЕрдзिрдХ, рд╣рдоीрд░рдкुрд░ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 24 рдк्рд░рддिрд╢рдд, рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдоें 24 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдФрд░ рдмांрджा рдоें 24 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै, рдЬिрд╕े рдХрдо рдХрд░рдиे рдХी реЫрд░ूрд░рдд рд╣ै рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЗрди рдЬрдирдкрджों рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдмाрд▓िрдХा рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрднिрдпाрди рдЪрд▓ाрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдкुрд░ुрд╖ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рджрд░ 77.28 рдк्рд░рддिрд╢рдд рддрдеा рдорд╣िрд▓ा рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ 57.18 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै рдПрд╡ं рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХी рдФрд╕рдд рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ 67.23 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै, рдЬрдмрдХि рднाрд░рдд рдоें рдкुрд░ुрд╖ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рджрд░ 82.14 рдк्рд░рддिрд╢рдд рддрдеा рдорд╣िрд▓ा рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ 65.46 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै рдПрд╡ं рджेрд╢  рдХी рдФрд╕рдд рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ 73.80 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХे рдорд╣ोрдмा, рдмांрджा рдФрд░ рд╣рдоीрд░рдкुрд░ рдЬिрд▓ों рдХी рдФрд╕рдд рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХो рдмреЭाрдиे рд╣ेрддु рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпे рдЬाрдиे рдХी реЫрд░ूрд░рдд рд╣ै рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХी рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдорд╣ोрдмा, рд╣рдоीрд░рдкुрд░, рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рддрдеा рдмांрджा рдЬिрд▓ों рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдкुрд░ुрд╖ों рдХी рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдорд╣ोрдмा рдФрд░ рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рд░ूрдк рд╕े рдЭाँрд╕ी, рд▓рд▓िрддрдкुрд░ рдФрд░ рдЬाрд▓ौрди рдЬिрд▓ों рдХी рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдмेрд╣рддрд░ рд╣ै рд╕рдордЧ्рд░рддः рдорд╣ोрдмा, рд╣рдоीрд░рдкुрд░, рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рддрдеा рдмांрджा рдЬिрд▓ों рдХी рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХो рдмрдвाрдиे рд╣ेрддु рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЙрдкाрдп рдХिрдпे рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП

рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЬो рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рд╣рдо рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╕ाрдд рд╡рд░्рдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं-

рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ:
1.     рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдиिрдпुрдХ्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рджुрд░्рдЧрдо рдПрд╡ं рджूрд░рд╕्рде рдЕंрдЪрд▓ों рдоें рдкреЭाрдиे рдЬाрдиे рд╕े рдЗрддрд░ाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпा рддो рд╡े рдпेрдирдХेрди рдк्рд░рдХाрд░ेрдг рдЕрдкрдиा рд╕्рдеाрдиाрди्рддрд░рдг рдирдЧрд░ीрдп рдЗрд▓ाрдХों рдоें рдЕрдерд╡ा рд╣ाрдИрд╡े рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдХрд░ाрдХрд░ рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп рд╕े рдк्рд░рддिрджिрди рдЖрдиे-рдЬाрдиे рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХा рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕рдордп рдЖрдиे-рдЬाрдиे рдоें рд╡्рдпрддीрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡े рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдоें рд░ुрдЪि рдирд╣ीं рд▓े рдкाрддे
2.     рд╡िрдд्рддрд╡िрд╣ीрди рд╢िрдХ्рд╖рдХ, рд╕ंрд╡िрджा рд╢िрдХ्рд╖рдХ, рд╢िрдХ्рд╖ा рдоिрдд्рд░ рдЖрджि рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд░рд╣рдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЕрдкрдиे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЖрд╢ंрдХिрдд рд░рд╣рддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рдЕрдкрдиा рд╢рдд рдк्рд░рддिрд╢рдд рдпोрдЧрджाрди рдирд╣ीं рджे рдкाрддा
3.     рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдкрд░ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рджрдмाрд╡ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрдирдХा рдХाрдлी рд╕рдордп рд╢िрдХ्рд╖рдгेрдд्рддрд░ рдХाрд░्рдпों рдоें рд╡्рдпрддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै
4.       рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдмрдирдиे рд╡ाрд▓े рдоिрдб рдбे рдоीрд▓ рдХो рдмрдирд╡ाрдиे рддрдеा рдмंрдЯрд╡ाрдиे рдоें рднी рд╕рдордп рдХा рдЕрдкрд╡्рдпрдп рд╣ोрддा рд╣ै рдоिрдб рдбे рдоीрд▓ рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдоें рдХрдоी рдХी рд╢िрдХाрдпрддें рднी рдЕрдХ्рд╕рд░ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддी рд╣ैं
5.     рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдоूрд▓рднूрдд рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдЬैрд╕े рдХрдХ्рд╖, рдлрд░्рдиीрдЪрд░, рдм्рд▓ैрдХрдмोрд░्рдб, рд╕्рдЯेрд╢рдирд░ी, рд╢ौрдЪाрд▓рдп, рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдпोрдЬрди, рдкेрдпрдЬрд▓, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░, рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ, рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕, рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдПрд╡ं рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рд╣ेрддु рдЖрд╡ाрд╕ рдЖрджि рдХा рдЕрднाрд╡ рд░рд╣рддा рд╣ै
6.      рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоाрддृрднाрд╖ा рдоें рди рджिрдП рдЬाрдиे рддрдеा рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдврд░्рд░े рдкрд░ рджिрдП рдЬाрдиे рдЕрдерд╡ा рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рджिрдП рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдоें рдЕрдз्рдпрдпрди рдХे рдк्рд░рддि рд░ुрдЪि рдирд╣ीं рд░рд╣рддी рд╣ै
7.     рдЬ्рдЮाрди рджेрдиे рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдЦुрд▓े рддрдеाрдХрдеिрдд рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдиिрдЬी рд╕्рдХूрд▓ рдЕрдзрдХрдЪрд░े рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХрд░ рдиौрдиिрд╣ाрд▓ों рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рд╕े рдЦिрд▓рд╡ाреЬ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं

рдЕрддः рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╕ुрдЭाрд╡ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ैं -

рд╕рдоाрдзाрди:
1.     рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рд╕рднी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें ‘рд▓рд░्рди рдмाрдЗ рдлрди рд╕्рдХीрдо’ рд╢ुрд░ू рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рд╕े рдЦेрд▓-рдЦेрд▓ рдоें рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЬ्рдЮाрдиाрд░्рдЬрди рдХрд░ рд╕рдХें
2.     рд╕рднी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдХ्рд▓ाрд╕ рд░ूрдо рдмрдиाрдХрд░ рдлिрд▓्рдоों, рдПрдиीрдоेрд╢рди, рдХрдардкुрддрд▓ी рдЖрджि рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
3.     рд╕рднी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХрдХ्рд╖ों рдоें рдоें рд╕ीрд╕ीрдЯीрд╡ी рд▓рдЧाрдХрд░ рдм्рд▓ॉрдХ, рддрд╣рд╕ीрд▓ рдпा рдЬрдирдкрдж рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЗрдирдХा рдЕрдиुрд╢्рд░рд╡рдг рдХिрдпा  рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП
4.     рд╕рднी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рджेрдХрд░ рдХрдо рд╕े рдХрдо рд╕рдк्рддाрд╣ рдоें рдПрдХ рдмाрд░ рджेрд╢-рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЕрди्рдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдЖрдпोрдЬिрдд рдХрд░ाрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП 
5.     рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рдЬुреЬे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдЕрд╡рдзि рдоें рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдХреЬाрдИ рд╕े рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
6.     рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдирд╡ीрдирддрдо рддрдХрдиीрдХ рдХा рдЬ्рдЮाрди рджेрдиे рд╣ेрддु рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЕрдерд╡ा рдиिрдХрдЯрд╕्рде рд░ाрдЬрдХीрдп рдЕрдерд╡ा рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдЕрдерд╡ा рдЕрднिрдоुрдЦीрдХрд░рдг рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП
7.     рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рддрдеा рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рдЬुреЬे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЖрдоंрдд्рд░िрдд рдХрд░ рдЙрдирдХे рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП
8.     рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЖрдзाрд░рднूрдд рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХे рд╡िрдХाрд╕, рдЫाрдд्рд░/рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ेрддु рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХреЬाрдИ рд╕े рд▓ाрдЧू рдХिрдП рдЬाрдиे рдХी реЫрд░ूрд░рдд рд╣ै рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдПрд╡ं рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рднाрд░ी рдХрдоी рд╣ै рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдпों, рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдПрд╡ं рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП   
9.     рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдоूрд▓рднूрдд рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдЬैрд╕े рдХрдХ्рд╖, рдлрд░्рдиीрдЪрд░, рдм्рд▓ैрдХрдмोрд░्рдб, рд╕्рдЯेрд╢рдирд░ी, рд╢ौрдЪाрд▓рдп, рдкेрдпрдЬрд▓, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░, рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ, рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рдЖрджि рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдиुрд╕ाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП    
10. рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдоिрдб рдбे рдоीрд▓ рдХे рдШрдкрд▓ों рдХो рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЧ्рд░ाрдо рдк्рд░рдзाрди рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЙрдкрдЬिрд▓ाрдзिрдХाрд░ी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдмेрд╕िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдж्рд╡ाрд░ा рдЧ्рд░ाрдо рдк्рд░рдзाрди/рдирдЧрд░ рдкंрдЪाрдпрдд рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖/ рдирдЧрд░ рдкाрд▓िрдХा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖/рдоेрдпрд░ рдХी рджेрдЦрд░ेрдЦ рдоें рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдЗрд╕рдХी рдЬांрдЪ рд╕ोрд╢рд▓ рдСрдбिрдЯ рдЕрдерд╡ा рдЬिрд▓ाрдзिрдХाрд░ी рдж्рд╡ाрд░ा рдХрд░ाрдИ рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
11. рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╣ी рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдпों, рд╢िрдХ्рд╖рдХों рддрдеा рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдЖрд╡ाрд╕ीрдп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рддाрдХि рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рди рдЖрдиे, рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп рд╕े рд░ोреЫ рдЖрдиे-рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд▓рдо्рдмिрдд рд╣ोрдиे рдЕрдерд╡ा рд╕рдордп рдкрд░ рди рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд░рд╣рдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЦрдд्рдо рдХी рдЬा рд╕рдХे
12. рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдкреЭрдиे рд╣ेрддु рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рддрд╣рд╕ीрд▓ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдоेрд▓ों рдХा рдЖрдпोрдЬрди рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП
13. рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣िрди्рджी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे рддрдеा рдиिрдЬी рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рднी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоाрдз्рдпрдо рдХी рдмाреЭ рдкрд░ рдХреЬाрдИ рд╕े рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдИ рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдХрдХ्рд╖ा 6 рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХिрд╕ी рднी рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХा рд╢िрдХ्рд╖рдг рдирд╣ीं рдХрд░ाрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдЗрд╕рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХी рдоूрд▓рднूрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП 
14. рддрдеाрдХрдеिрдд рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рд╡ाрд▓े рд╕्рдХूрд▓ рдЕрдзрдХрдЪрд░े рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХрд░ рдиौрдиिрд╣ाрд▓ों рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рд╕े рдЦिрд▓рд╡ाреЬ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдЗрдирдоें рднी рдиिрдпुрдХ्рддि рд╣ेрддु рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдЬैрд╕ी рди्рдпूрдирддрдо рдЕрд░्рд╣рддा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рдЗрдирдХे рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо, рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा, рдХрд░्рдордЪाрд░ी, рд╡ेрддрди рдЖрджि рдХा рд╕рдоुрдЪिрдд рдиिрдпрдорди рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП
15. рд╕рднी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों, рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рддрдеा рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा рдПрд╡ं рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ рд╕े рдПрдХ рдкीрд░िрдпрдб рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП
16. рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдмुрди्рджेрд▓ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рддрдеा рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ों рдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
17.  рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рд╕ौрд░ рдКрд░्рдЬा рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै рдЕрддः рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕рднी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╕ोрд▓рд░ рдкैрдирд▓ рд▓рдЧाрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП

рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рд╕рдоाрдзाрди рд╣ेрддु рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╕ुрдЭाрд╡ों рдкрд░ рдпрджि рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдЬाрдпेрдЧा рддो рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕्рддрд░ рдоें рдЧुрдгाрдд्рдордХ рд╕ुрдзाрд░ рджिрдЦाрдИ рджेрдЧा рдПрд╡ं рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдПँ рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे рддрдеा рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрди рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдмेрд╣рддрд░ рддैрдпाрд░ी рдХे рд╕ाрде рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рд╕ुрдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧा рдПрд╡ं рдЬ्рдЮाрдирд╡рд░्рдзрди рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рднी рдЙрди्рд╣ें рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोंрдЧे। рдЗрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рд╕े рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрддों рдЬрдирдкрджों рдХे рдЫाрдд्рд░-рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг, рд╕ंрд╕्рдХाрд░рдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी।

рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा:
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЖрдЬ рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдмрд╣ुрдд рдкिрдЫреЬा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХे рдиिрд╡ाрд╕िрдпों рдоें рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд▓ोрдЧ рд╣ी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдкाрддे рд╣ैं। рдпрд╣ाँ рдХे рдЕрдзिрдХрддрд░ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдкреЭाрдИ рдЫोреЬ рджेрддे рд╣ैं рдпрджि рд╡े рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдЬाрддे рднी рд╣ैं рддो рдРрд╕ा рд╡े рдЬ्рдЮाрдиाрд░्рдЬрди рд╣ेрддु рди рдХрд░рдХे рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं рдЗрд╕ी рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдкिрдЫреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ै рдФрд░ рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕рднी рд╕ाрдд рдЬрдирдкрджों рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд╕्рдеिрддि рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЧंрднीрд░ рдПрд╡ं рдЪिрди्рддрдиीрдп рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ै।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрджृрд╢्рдп:
рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕्рдеिрдд рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕рднी рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдоें рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों  рдХी рд╕्рдеिрддि рдиिрдо्рдирд╡рдд рд╣ै-
рддाрд▓िрдХा-2
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕्рдеिрддि
рдЬिрд▓े/рдордг्рдбрд▓ рдХा рдиाрдо
рд░ाрдЬрдХीрдп рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╡िрдд्рддрд╡िрд╣ीрди рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा
рдЬिрд▓े рдоें  рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ + рдЗрдг्рдЯрд░рдХॉрд▓ेрдЬ =рдпोрдЧ
рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ + рдЗрдг्рдЯрд░рдХॉрд▓ेрдЬ =рдпोрдЧ
рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ + рдЗрдг्рдЯрд░рдХॉрд▓ेрдЬ =рдпोрдЧ
рд░ाрдЬрдХीрдп+ рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд+ рд╡िрдд्рддрд╡िрд╣ीрди =рдпोрдЧ
рдЭाँрд╕ी
19+16=35
25+23=48
49+104=153
35+48+153=236
рд▓рд▓िрддрдкुрд░
31+07=38
06+05=11
20+41=61
38+11+61=110
рдЬाрд▓ौрди
15+13=28
24+39=63
54+92=146
28+63+146=237
рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓
65+36=101
55+67=122
123+237=360
101+122+360=583
рдорд╣ोрдмा
20+13=33
05+05=10
28+24=52
33+10+52=95
рд╣рдоीрд░рдкुрд░
16+14=30
10+12=22
34+56=90
30+22+90=142
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ
22+07=29
03+13=16
16+48=64
29+16+64=109
рдмांрджा
28+16=44
13+17=30
36+53=89
44+30+89=163
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓
86+50=136
31+47=78
114+181=295
136+78+295=509
                                                            (рд╕्рд░ोрдд: рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ, рдЭाँрд╕ी рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓)

рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рддाрд▓िрдХा рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рдХрдоी рд╣ै рдРрд╕ा рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд▓рдЧрднрдЧ рдЖрдзी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╡िрдд्рддрд╡िрд╣ीрди рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд░рд╣рдоोрдХрд░рдо рдкрд░ рд╣ै, рдЬो рдЕрдд्рдпंрдд рдЧंрднीрд░ рд╕्рдеिрддि рдХा рд╕ंрдХेрддрдХ рд╣ै
рдЖрдЗрдпे, рдЕрдм рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕्рдеिрдд рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХे рд╕рднी рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдПрд╡ं рджोрдиों рдордг्рдбрд▓ों рдоें рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХे рдиाрдоांрдХрди рдХी рд╕्рдеिрддि рджेрдЦрддे рд╣ैं-

рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдХे рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рдиाрдоांрдХрди рдХी рд╕्рдеिрддि:
рддाрд▓िрдХा-3
рдЬिрд▓े/рдордг्рдбрд▓ рдХा рдиाрдо
рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рдиाрдоांрдХрди
рдЭाँрд╕ी
236
106193
рд▓рд▓िрддрдкुрд░
110
65899
рдЬाрд▓ौрди
237
106970
рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓
583
279062
рдорд╣ोрдмा
95
39857
рд╣рдоीрд░рдкुрд░
142
72280
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ
109
55458
рдмांрджा
163
83514
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓
509
251109
                                                  (рд╕्рд░ोрдд: рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ, рдЭाँрд╕ी рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓)

рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рддाрд▓िрдХा рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рдХрдоी рд╣ै рддрдеा рдиाрдоांрдХрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХी рднी рдЧुंрдЬाрдЗрд╢ рд╣ै рдРрд╕ा рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓ рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै

рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рд╕्рдеिрддि
рддाрд▓िрдХा-4
рдЬिрд▓े/рдордг्рдбрд▓ рдХा рдиाрдо
рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा
рдХाрд░्рдпрд░рдд
(рд░िрдХ्рдд)

рдк्рд░рдзाрдиाрдз्рдпाрдкрдХों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा
рдХाрд░्рдпрд░рдд
(рд░िрдХ्рдд)

рдк्рд░рд╡рдХ्рддाрдУं рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा
рдХाрд░्рдпрд░рдд
(рд░िрдХ्рдд)

рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा
рдХाрд░्рдпрд░рдд
(рд░िрдХ्рдд)
рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓
04
 (11)
20
(03)
33
(127)
161
(170)
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓
86
(50)
136
(01)
49
(39)
48
(55)
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░
90
(61)
156
(04)
82
(166)
209
(225)
                                                  (рд╕्рд░ोрдд: рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ, рдЭाँрд╕ी рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓)

рддाрд▓िрдХा 4 рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рд╕्рдеिрддि рд╕ंрддोрд╖рдЬрдирдХ рдирд╣ीं рд╣ै рдФрд░ рдЗрди рд╕рднी рдЬिрд▓ों рдоें рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдпों, рдк्рд░рдзाрдиाрдз्рдпाрдкрдХों, рдк्рд░рд╡рдХ्рддाрдУं рддрдеा рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХे рдЕрдиेрдХ рдкрдж рд░िрдХ्рдд рд╣ैं рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓ рдоें рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмреЭाрдИ рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬрдмрдХि рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓ рдоें рд░िрдХ्рдд рдкрджों рдХो рднрд░े рдЬाрдиे рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै

рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдпोрдЬрди рддрдеा рд╢ौрдЪाрд▓рдпों рдХी рд╕्рдеिрддि
рддाрд▓िрдХा-5
рдЬिрд▓े/рдордг्рдбрд▓ рдХा рдиाрдо
рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдпोрдЬрди рдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдпोрдЬрди рд░рд╣िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╢ौрдЪाрд▓рдп рдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╢ौрдЪाрд▓рдп рд░рд╣िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓
101
52
49
97
39
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓
236
88
48
102
34
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░
337
140
97
199
73
                                                            (рд╕्рд░ोрдд: рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ, рдЭाँрд╕ी рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓)

рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдкेрдпрдЬрд▓ рддрдеा рдЖрд░рдУ рдПрд╡ं рд╡ाрдЯрд░ рдХूрд▓рд░ рдкेрдпрдЬрд▓ рд╕ुрд╡िрдзा рдХी рд╕्рдеिрддि
рддाрд▓िрдХा-6
рдЬिрд▓े/рдордг्рдбрд▓ рдХा рдиाрдо
рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдкेрдпрдЬрд▓  рдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдкेрдпрдЬрд▓  рд░рд╣िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдЖрд░рдУ рдПрд╡ं рд╡ाрдЯрд░ рдХूрд▓рд░ рдкेрдпрдЬрд▓ рд╕ुрд╡िрдзा рдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдЖрд░рдУ рдПрд╡ं рд╡ाрдЯрд░ рдХूрд▓рд░ рдкेрдпрдЬрд▓ рд╕ुрд╡िрдзा рд░рд╣िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓
101
94
42
15
86
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓
236
117
19
25
111
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░
337
211
61
40
197
                                                            (рд╕्рд░ोрдд: рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ, рдЭाँрд╕ी рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓)

рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕рдд्рд░ 2019-20 рдоें рдлрд░्рдиीрдЪрд░ рддрдеा рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рд╕ुрд╡िрдзा рдХी рд╕्рдеिрддि
рддाрд▓िрдХा-7
рдЬिрд▓े/рдордг्рдбрд▓ рдХा рдиाрдо
рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдлрд░्рдиीрдЪрд░ рдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдлрд░्рдиीрдЪрд░ рд░рд╣िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा

рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓
101
73
28
09
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓
236
78
58
11
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░
337
151
86
20
                                                            (рд╕्рд░ोрдд: рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ, рдЭाँрд╕ी рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓)

рддाрд▓िрдХा рд╕ंрдЦ्рдпा 5, рддाрд▓िрдХा рд╕ंрдЦ्рдпा 6 рддрдеा рддाрд▓िрдХा рд╕ंрдЦ्рдпा 7 рдХा рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдХрд░рдиे рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕рднी рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдоें рд╕्рдеिрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╢ौрдЪाрд▓рдп, рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдпोрдЬрди, рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдкेрдпрдЬрд▓ рддрдеा рдЖрд░рдУ рдПрд╡ं рд╡ाрдЯрд░ рдХूрд▓рд░ рдФрд░ рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рдЬैрд╕ी рдоूрд▓рднूрдд рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХा рдиिрддांрдд рдЕрднाрд╡ рд╣ै

рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ: 
рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЬो рдЧंрднीрд░ рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рд╣ैं, рд╡े рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╣ैं-

1.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдкреЭрдиे рд╡ाрд▓े рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪрддрд░ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХाрд▓ेрдЬों рдХा рдЕрдд्рдпंрдд рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдиाрдоांрдХрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдиिрдпрдоाрдиुрд╕ाрд░ рдЭाँрд╕ी рдоें 101, рд▓рд▓िрддрдкुрд░ рдоें 10, рдЬाрд▓ौрди рдоें 14, рдмांрджा рдоें 06, рдорд╣ोрдмा рдоें 08, рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдоें 03 рд╣ाрдИ рд╕्рдХूрд▓ рдЦोрд▓े рдЬाрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рддрдеा рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓ рдоें 20 рдПрд╡ं рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓ рдоें 11 рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों  рдХी рдФрд░ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै
2.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдЬिрддрдиे рдЗрдг्рдЯрд░рдоीрдбिрдПрдЯ рдХाрд▓ेрдЬ рддрдеा рдЙрдЪ्рдЪ рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪрддрд░ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ैं, рдЙрдирдоें рдЫाрдд्рд░-рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЕрдиुрдкाрдд рдЕрд╕ंрддुрд▓िрдд рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдХे рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХाрд▓ेрдЬों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХा рдЕрдд्рдпंрдд рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдиाрдоांрдХрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдЭाँрд╕ी рдордг्рдбрд▓ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 1000 рддрдеा рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдордг्рдбрд▓ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 1200 рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдХрдоी рд╣ै
3.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдЙрдЪ्рдЪрддрд░ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХाрд▓ेрдЬों рдоें рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдЬैрд╕े рдлрд░्рдиीрдЪрд░, рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп, рдк्рд░рд╕ाрдзрди, рдкेрдпрдЬрд▓, рд╡िрдж्рдпुрдд, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░, рдмैрдардиे рдХे рд▓िрдП рдХрдХ्рд╖ों рдПрд╡ं рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ों рдХा рдиिрддांрдд рдЕрднाрд╡ рд╣ै।
4.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рд╕рд░्рд╡рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрднिрдпाрди рдХे рддрд╣рдд рдЬूрдиिрдпрд░ рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ рд╕े рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдЪ्рдЪीрдХृрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдоाрдд्рд░ рдПрдХ-рдПрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╣ै, рд╡рд╣ी рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдп рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ рдХा рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡рд╣ी рдЕрдХेрд▓ा рдХрдХ्рд╖ाрдПं рднी рд▓े рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬो рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХрддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрд╕ंрднрд╡ рдХाрд░्рдп рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкрдарди-рдкाрдарди рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдоाрдк्рддрдк्рд░ाрдп рд╣ै।
5.      рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХृрд╖ि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдкूрд░्рдгрд░ूрдкेрдг рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдоें рдЙрди्рдирдд рдХृрд╖ि рддрдеा рдЖрдзुрдиिрдХрддрдо рдХृрд╖ि рдк्рд░рд╡िрдзिрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рди рд╣ो рдкाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ाँ рдХी рдХृрд╖ि рдЖрдЬ рднी рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдЧрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХрддрдо рдХृрд╖ि рдХे рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдпрд╣ाँ рдХे рдХिрд╕ाрди рд╡ंрдЪिрдд рд╣ैं  
6.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╕ंрдЧीрдд, рдХрд▓ा, рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЧृрд╣рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рд╕िрд▓ाрдИ, рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдЧрдд рдХुрдЯीрд░ рдЙрдж्рдпोрдЧों рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдЬैрд╕े рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдоों рддрдеा рд╣рд╕्рддрд╢िрд▓्рдк, рдХाрд╖्рда рдХрд▓ा, рдЪрд░्рдордХрд▓ा, рдкाрдХрдХрд▓ा рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों  рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдПрд╡ं рд░ोрдЬрдЧाрд░ोрди्рдоुрдЦी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдкूрд░्рдгрд░ूрдкेрдг рдЕрднाрд╡ рд╣ै।
7.     рджुрд░्рдЧрдо рдФрд░ рднौрдЧोрд▓िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкрдаाрд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЖрд╡ाрдЧрдорди рдХी рд╕рдоुрдЪिрдд рд╕ुрд╡िрдзा рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣ рдЬाрддे рд╣ैं

рдЕрддः рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╕ुрдЭाрд╡ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ैं -

рд╕рдоाрдзाрди:
1.      рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдиिрдпрдоाрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкाँрдЪ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдкрд░ рдПрдХ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рдЕрдерд╡ा рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдпा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬ рдЦोрд▓ा рдЬाрдиा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдд्рд╡рд░िрдд рд╡िрдХाрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╡िрдХाрд╕ рдЦрдг्рдб рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдПрдХ-рдПрдХ рдЫाрдд्рд░ों рддрдеा рдПрдХ-рдПрдХ рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рдЗрдг्рдЯрд░ рдХाрд▓ेрдЬ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।
2.      рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рдЕрдерд╡ा рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХрдХ्рд╖ों рдоें рд╕ीрд╕ीрдЯीрд╡ी рд▓рдЧाрдХрд░ рдм्рд▓ॉрдХ, рддрд╣рд╕ीрд▓ рдпा рдЬрдирдкрдж рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЗрдирдХा рдЕрдиुрд╢्рд░рд╡рдг рдХिрдпा  рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП
3.      рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ, рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рджेрдХрд░ рдХрдо рд╕े рдХрдо рд╕рдк्рддाрд╣ рдоें рдПрдХ рдмाрд░ рджेрд╢-рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЕрди्рдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рдЕрдерд╡ा рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдпा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдЖрдпोрдЬिрдд рдХрд░ाрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП
4.     рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рджुрд░्рдЧрдо рдФрд░ рднौрдЧोрд▓िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкрдаाрд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдХ рдЖрд╡ाрдЧрдорди рдоें рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ेрддु  рд╕्рдХूрд▓ рдмрд╕ें рдЪрд▓ाрдИ рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
5.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдЬो рдоाрдз्рдпрдоिрдХ, рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХाрд▓ेрдЬ рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ैं, рдЙрдирдоें рдЫाрдд्рд░-рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ेрддु рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╕рднी рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдПрд╡ं рд░ाрдЬрдХीрдп рдоाрдз्рдпрдоिрдХ, рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рд╕рд░्рд╡рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрднिрдпाрди рдХे рддрд╣рдд рдЬूрдиिрдпрд░ рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ рд╕े рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдЪ्рдЪीрдХृрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рднी рдЫाрдд्рд░ांрдХрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
6.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдоाрдз्рдпрдоिрдХ, рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕ंрд╕ाрдзрдиों, рдЬैрд╕े- рдлрд░्рдиीрдЪрд░, рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп, рдк्рд░рд╕ाрдзрди, рдкेрдпрдЬрд▓, рд╡िрдж्рдпुрдд, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░, рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдПрд╡ं рдмैрдардиे рдХे рд▓िрдП рдХрдХ्рд╖ों рддрдеा рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ों рдПрд╡ं рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЖрд╡ाрд╕ों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ाрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЖрдзाрд░рднूрдд рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рд╣ेрддु рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХреЬाрдИ рд╕े рд▓ाрдЧू рдХिрдП рдЬाрдиे рдХी реЫрд░ूрд░рдд рд╣ै
7.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ, рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рддрдеा рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд░ूрдк рд╕े рдХृрд╖ि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдкреЭाрдИ рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдПрд╡ं рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдХृрд╖ि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
8.      рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рддрдеा рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдЗрдг्рдЯрд░ рдХाрд▓ेрдЬों рдоें рд╕ंрдЧीрдд, рдХрд▓ा, рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЧृрд╣рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рд╕िрд▓ाрдИ рдЬैрд╕े рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рд╢ुрд░ू рдХिрдпे рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рд╣рд╕्рддрд╢िрд▓्рдк, рдХाрд╖्рда рдХрд▓ा, рдЪрд░्рдордХрд▓ा, рдкाрдХрдХрд▓ा рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдПрд╡ं рд░ोрдЬрдЧाрд░ोрди्рдоुрдЦी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рдЗрди рд╡िрд╖рдпों рдХे рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
9.       рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╡िрдд्рддрд╡िрд╣ीрди рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдЦрдд्рдо рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рд╡िрдд्рддрд╡िрд╣ीрди рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХो рдЕрдиुрджाрди рджिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП, рддाрдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╕ुрдзाрд░ी рдЬा рд╕рдХे
10.  рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдЕрди्рдиा рдк्рд░рдеा рдХे рджुрд╖्рдк्рд░рднाрд╡ों рддрдеा рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рдХे рдк्рд░рджूрд╖рдг рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ाрдиिрдпों рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдк्рд░рдмोрдзрди рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХिрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ेрд╡ा рдпोрдЬрдиा, рд╕्рдХाрдЙрдЯ рдПрд╡ं рдЧाрдЗрдб рддрдеा рдПрдирд╕ीрд╕ी рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рднी рджिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै
11.  рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рдЬुреЬे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЖрдоंрдд्рд░िрдд рдХрд░ рдЙрдирдХे рд╡िрд╢ेрд╖ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдЖрдпोрдЬिрдд  рдХрд░ाрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП
12.  рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХी рдХрдореЫोрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рд╢ुрд▓्рдХ рдоें рдХрдоी рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
13.  рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдХ्рд▓ाрд╕ рд░ूрдо рдмрдиाрдХрд░ рдлिрд▓्рдоों, рдЬ्рдЮाрди рджрд░्рд╢рди, рдХाрд░्рдЯूрди, рдХрдардкुрддрд▓ी  рдЖрджि рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
14.  рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдирд╡ीрдирддрдо рддрдХрдиीрдХ рдХा рдЬ्рдЮाрди рджेрдиे рд╣ेрддु рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдЕрдерд╡ा рдЕрднिрдоुрдЦीрдХрд░рдг рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП
15.  рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдЖрд╡ाрдЧрдорди рд╣ेрддु рд╕्рдХूрд▓ рдмрд╕ों рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рддाрдХि рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рд╕рдХे
16.  рд╕рдорд╕्рдд рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╣ी рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдпों, рд╢िрдХ्рд╖рдХों рддрдеा рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдЖрд╡ाрд╕ीрдп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рддाрдХि рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рди рдЖрдиे рдЕрдерд╡ा рд╕рдордп рдкрд░ рди рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд░рд╣рдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЦрдд्рдо рдХी рдЬा рд╕рдХे
17.  рджूрд░рд╕्рде рдЕंрдЪрд▓ों рдоें рд╕्рдеिрдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рд░ाрдЬрдХीрдп рдЗрдг्рдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕ рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП
18.  рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рддрд╣рд╕ीрд▓ рдоें рдХрд░िрдпрд░ рддрдеा рдЧाрдЗрдбेंрд╕ рд╕ेрд▓ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬो рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рддрдеा рд░ोреЫрдЧाрд░ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджे рд╕рдХे 
19.  рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рд╕ौрд░ рдКрд░्рдЬा рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै рдЕрддः рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕рднी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╡िрдж्рдпुрдд рдЖрдкूрд░्рддि рдХे рд▓िрдП рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╕ोрд▓рд░ рдкैрдирд▓ рд▓рдЧाрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рд╕рдоाрдзाрди рд╣ेрддु рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╕ुрдЭाрд╡ों рдкрд░ рдпрджि рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдЬाрдпेрдЧा рддो рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ी рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕्рддрд░ рдоें рдЧुрдгाрдд्рдордХ рд╕ुрдзाрд░ рджिрдЦाрдИ рджेрдЧा рдПрд╡ं рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдПँ рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे рддрдеा рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрди рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рд╕ुрдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧा рдПрд╡ं рдЬ्рдЮाрдирд╡рд░्рдзрди рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рднी рдЙрди्рд╣ें рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोंрдЧे। рдЗрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рд╕े рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрддों рдЬрдирдкрджों рдоें рдЙрдЪ्рдЪрд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕्рддрд░ рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╣ोрдЧा рдПрд╡ं рдЗрди рдЫाрдд्рд░-рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी।

рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा:
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЖрдЬाрджी рдХे 73 рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рдПрд╡ं рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рднाँрддि рд╣ी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рднी рдмрд╣ुрдд рдкिрдЫреЬा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХे рдиिрд╡ाрд╕िрдпों рдоें 10 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╕े рдХрдо рд▓ोрдЧ рд╣ी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдкाрддे рд╣ैं। рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╡िрдХाрд╕ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдХृрд╖ि, рдХрд▓ा, рдкрд░्рдпрдЯрди, рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдЖрджि рдоें рдпрд╣ाँ рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рдЕрднी рднी рдмрд╣ुрдд рдкीрдЫे рд╣ैं। рдЖрдЬाрджी рдХे рдкूрд░्рд╡ рддрдеा рдЖрдЬाрджी рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рднी рдпрд╣ाँ рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХा рдмрд╣ुрдд рдЕрднाрд╡ рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬिрд╕ рдХाрд░рдг рдпрд╣ाँ рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣े рд╣ैं। рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рджेрд╢ рдХे рдЙрдЪ्рдЪ рдкрджों рдкрд░ рдЕрднी рднी рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХे рд╣ैं, рдЕрддрдПрд╡ рдпрджि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХा рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ै рддो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдпрд╣ाँ рдХे рдиिрд╡ाрд╕िрдпों рдХो рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиा рдкреЬेрдЧा।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрджृрд╢्рдп:
           рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХी рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╕ाрдд рдЬिрд▓ों рдХे рд▓िрдП рдЭांрд╕ी рдоें рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा 26 рдЕрдЧрд╕्рдд, рд╕рди 1975 рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдЭाँрд╕ी рд╕्рдеिрдд рдкрд░िрд╕рд░ рдоें рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╕ंрдХाрдп рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ैं-
1.      рдХрд▓ा рд╕ंрдХाрдп
2.      рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрдХाрдп
3.      рд╡ाрдгिрдЬ्рдп рд╕ंрдХाрдп
4.      рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрдХाрдп
5.      рдЕрднिрдпांрдд्рд░िрдХी рд╕ंрдХाрдп
6.      рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕ंрдХाрдп
7.      рд╡िрдзि рд╕ंрдХाрдп
рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдкрд░िрд╕рд░ рдоें рдХुрд▓ 37 рд╕ंрд╕्рдеाрди рддрдеा рд╡िрднाрдЧ рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡िрднिрди्рди рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें 15000 рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЕрдз्рдпрдпрдирд░рдд рд╣ैं, рдЬिрдирдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдиिрдо्рдирд╡рдд рд╣ै-
1.      рд╣िрди्рджी рд╡िрднाрдЧ
2.      рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рд╡िрднाрдЧ
3.      рдЕрдЯрд▓рдмिрд╣ाрд░ी рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЦाрдж्рдп рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди
4.      рдбॉ рдПрд╕ рдЖрд░ рд░ंрдЧрдиाрдерди рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
5.      рд╡्рдпाрдкाрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рд╕ंрд╕्рдеाрди
6.      рдкрд░्рдпрдЯрди рдФрд░ рд╣ोрдЯрд▓ рдк्рд░рдмंрдзрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
7.      рднूрд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ
8.      рдЧрдгिрдд рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧ рд╕ंрд╕्рдеाрди
9.      рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрди
10.  рдбॉ рдПрдкीрдЬे  рдЕрдм्рджुрд▓ рдХрд▓ाрдо рдлोрд░ेंрд╕िрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рдЕрдкрд░ाрдз рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
11.  рдХृрд╖ि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
12.  рдЧृрд╣ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
13.  рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╡िрднाрдЧ
14.  рд▓рд▓िрдд рдХрд▓ा рд╡िрднाрдЧ
15.  рднाрд╕्рдХрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдФрд░ рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рд╕ंрд╕्рдеाрди
16.  рдбॉ рдмीрдЖрд░ рдЖрдо्рдмेрдбрдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
17.  рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдПрд╡ं рд╡िрдХाрд╕ рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
18.  рдЬैрд╡рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ
19.  рдЬैрд╡ рд░рд╕ाрдпрди рд╡िрднाрдЧ  
20.  рдЬैрд╡ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди
21.  рд╕ूрдХ्рд╖्рдордЬैрд╡िрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди
22.  рд╡рдирд╕्рдкрддि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ
23.  рд░рд╕ाрдпрдирд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ
24.  рднौрддिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ
25.  рдЬंрддुрд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ
26.  рдоेрдЬрд░ рдз्рдпाрдирдЪंрдж рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрди
27.  рдЖрд░्рдХिрдЯेрдХ्рдЪрд░ рддрдеा рдирдЧрд░ рдиिрдпोрдЬрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
28.  рдЦाрдж्рдп рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдЕрднिрдпांрдд्рд░िрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди
29.  рдмाрдмू рдЬрдЧрдЬीрд╡рди рд░ाрдо рд╡िрдзि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
30.  рдЗрди्рд╕्рдЯ्рд░рдоेंрдЯрд▓ рдПрд╡ं рдХрдг्рдЯ्рд░ोрд▓ рдЕрднिрдпांрдд्рд░िрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди
31.  рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ्рд╕ рдПрд╡ं рдХрдо्рдпुрдиिрдХेрд╢рди рдЕрднिрдпांрдд्рд░िрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди
32.  рдХрдо्рдкूрдЯрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рдЕрднिрдпांрдд्рд░िрдХी рд╡िрднाрдЧ
33.  рдоैрдХेрдиिрдХрд▓ рдЕрднिрдпांрдд्рд░िрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди
34.  рдлाрд░्рдоेрд╕ी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
35.  рдкुрдирд░्рд╡ाрд╕ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди
36.  рдХрдо्рдкूрдЯрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рд╕ूрдЪрдиा рд╕ंрд╕्рдеाрди
37.  рдлिрдЬिрдпोрдеेрд░ेрдкी рд╡िрднाрдЧ
рдЗрдирдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕ाрддों рдЬрдирдкрджों рдоें рд╕рд╡ा рджो рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै-


  • рдЕ.   рдЭाँрд╕ी рдЬрдирдкрдж
  • 1-          рд╕рднी рд╕ाрдд рдЬрдирдкрджों рд╣ेрддु рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп  -           01
  • 2-          рдХृрд╖ि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                          -           01
  • 3-          рдоेрдбिрдХрд▓ рдХाрд▓ेрдЬ                                -           01
  • 4-          рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдХाрд▓ेрдЬ                          -           01
  • 5-          рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп              -           04
  • 6-          рд░ाрдЬрдХीрдп рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                     -         01
  • 7-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп               -           64
  • 8-       рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                      -           02
  • 9-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдХॉрд▓ेрдЬ       -           01
  • 10-       рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдХॉрд▓ेрдЬ                     -         01
  • рдм. рд▓рд▓िрддрдкुрд░ рдЬрдирдкрдж
  • 1-          рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп              -           01
  • 2-          рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                      -           04
  • 3-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп               -           25
  • рд╕. рдЬाрд▓ौрди рдЬрдирдкрдж
  • 1-          рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп              -           04
  • 2-          рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                      -           01
  • 3-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп               -           79
  • рдж. рд╣рдоीрд░рдкुрд░ рдЬрдирдкрдж      
  • 1-          рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                      -           04
  • 2-          рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп              -           01
  • 3-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп               -           10
  • рдп. рдорд╣ोрдмा рдЬрдирдкрдж
  • 1-          рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                      -           02
  • 2-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп               -           23
  • рд░. рдмांрджा рдЬрдирдкрдж
  • 1-          рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп              -           02
  • 2-          рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                      -           02
  • 3-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп               -           66
  • 4-       рдХृрд╖ि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                          -           01
  • 5-       рд░ाрдЬрдХीрдп рдПрд▓ोрдкेрдеिрдХ рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп       -           01
  • рд▓. рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдЬрдирдкрдж
  • 1-          рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп              -           01
  • 2-          рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп                      -           02
  • 3-          рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп               -           21
рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕ाрдд рдЬрдирдкрджों рдоें рд╡िрд╕्рддीрд░्рдг рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЭाँрд╕ी рд╕े рд╕рдо्рдмрдж्рдз рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдеाрди рдпрд╣ाँ рдХी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ाँ рдпрд╣ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдпोрдЧ्рдп рддрде्рдп рд╣ै рдХि рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЭाँрд╕ी рд╕े рд╕рдо्рдмрдж्рдз рдоाрдд्рд░ 13 рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, 19 рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рддрдеा 03 рд░ाрдЬрдХीрдп рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдпोрдЬрдиाрди्рддрд░्рдЧрдд рдпрд╣ाँ 316  рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рддрдеा рдПрдХ рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ै рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХी рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХी рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдпोрдЬрдиा рдХे рд╣рд╡ाрд▓े рд╣ै рдЗрд╕рд╕े рднी рджुрдЦрдж рдкрд╣рд▓ू рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╕्рд╡рдпं рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЭाँрд╕ी рднी рдЕрдкрдиे рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХी рддिрдеि рд╕े рд╣ी рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдХी рднांрддि рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕े рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдУрд░ рд╕े рдПрдХ рд░ुрдкрдП рдХा рднी рдЕрдиुрджाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдФрд░ рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдкрд░िрд╕рд░ рдоें рднी рдоाрдд्рд░ 8 рд╡िрднाрдЧ рдиिрдпрдоिрдд рд╣ैं, рд╢ेрд╖ 29 рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдпोрдЬрдиाрди्рддрд░्рдЧрдд рд╣ी рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ाँ рдХे рдХिрд╕ी рднी рд╡िрднाрдЧ рдХे рд╡ेрддрди рдФрд░ рднрдд्рддे рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдирд╣ीं рджिрдП рдЬाрддे рдкрд░िрдгाрдорддः рд▓рд▓िрддрдкुрд░ рд╕े рдХाрд▓рдкी рддрдХ, рдХрд░्рд╡ी рд╕े рд╣рдоीрд░рдкुрд░ рддрдХ, рдЬाрд▓ौрди рд╕े рдорд╣ोрдмा рддрдХ рдФрд░ рдмांрджा рд╕े рдЭाँрд╕ी рддрдХ рд╡िрд╕्рддीрд░्рдг рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХो рдЫाрдд्рд░ों рдкрд░ рд▓рдЧाрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╢ुрд▓्рдХ рд╕े рд╣ी рдЕрдкрдиे рд╕рднी рдЦрд░्рдЪे рдкूрд░े рдХрд░рдиे рдкреЬрддे рд╣ैं рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рдЕрдзिрдХ рд╢ुрд▓्рдХ рд╣ोрдиे рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдХाрд░рдг рдпрд╣ी рд╣ै

рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ:
рдЖрдЬाрджी рдХे 73 рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕ाрдд рдЬрдирдкрджों рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдпुрд╡ा рдЫाрдд्рд░-рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЖрдЬ рднी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ैं। рдЖрдЬ рднी рдпрд╣ाँ рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╢िрдХ्рд╖ा, рддрдХрдиीрдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдПрд╡ं рд░ोрдЬрдЧाрд░рдкрд░рдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд╣ैं। рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЬो рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рд╣рдо рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рдЫः рд╡рд░्рдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं-
1.     рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЭाँрд╕ी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╣ै, рдХिрди्рддु рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдХी рдмाрдд рд╣ै рдХि рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╢ाрд╕рди рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХो рдПрдХ рд░ुрдкрдП рдХा рднी рдЕрдиुрджाрди рдирд╣ीं рджिрдпा рдЬाрддा, рдЬрдмрдХि рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЕрди्рдп рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХो рд╡ेрддрди/рдкेंрд╢рди рдЖрджि рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдЕрдиुрджाрди рджेрддी рд╣ै рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХो рдЕрдкрдиे рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рднी рд╡्рдпрдпों рдХी рдк्рд░рддिрдкूрд░्рддि рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдУं рд╕े рд▓िрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╢ुрд▓्рдХ рд╕े рдХрд░рдиी рдкреЬрддी рд╣ै рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдкрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рджрдмाрд╡ рд░рд╣рддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдУं рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╢ुрд▓्рдХ рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╡िрд╡рд╢ рд╣ोрддा рд╣ै рдпрджि рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдЗрд╕ рдУрд░ рдз्рдпाрди рджे рддो рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЬैрд╕े рдкिрдЫреЬे рдФрд░ рдиिрд░्рдзрди рдЕंрдЪрд▓ рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рд╕्рддी рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рд╕ुрд▓рдн рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै
2.     рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा, рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ, рддрдХрдиीрдХी рдПрд╡ं рд░ोрдЬрдЧाрд░рдкрд░рдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХा рдиिрддांрдд рдЕрднाрд╡ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ाँ рдХे рд╕ुрдпोрдЧ्рдп рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЬ्рдЮाрдиाрд░्рдЬрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣ рдЬाрддे рд╣ैं।
3.     рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рдПрд╡ं рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдПрд╡ं рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕्рд╡рдк्рди рдпрд╣ाँ рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рд▓िрдП рдкूрд░्рдг рдирд╣ीं рд╣ो рдкा рд░рд╣ा рд╣ै
4.     рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕्рдеिрдд рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдЕंрдЪрд▓ рдХे рд╕рднी рд╕ाрддों рдЬрдирдкрджों рд╣ेрддु рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рддрдеा рд╡ोрдХेрд╢рдирд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рднी рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдирд╣ीं рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ाँ рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдХो рдЕрдиेрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдоों рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣рдиा рдкреЬрддा рд╣ै
5.     рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд (рдЕрдиुрджाрдиिрдд) рддрдеा рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рддрдеा рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдпों рдХे рд░िрдХ्рдд рдкрджों рдкрд░ рдиिрдпुрдХ्рддि рди рд╣ोрдиा рдПрд╡ं рд╢िрдХ्рд╖рдгेрдд्рддрд░ рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рдкрдж рдЦाрд▓ी рд╣ोрдиा рднी рдЬ्рдЮाрдиाрд░्рдЬрди рдХी рдПрдХ рдмреЬी рдмाрдзा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рд╕िрд░्рдл рдбिрдЧ्рд░ी рд▓ेрдиे рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣ рдЬाрддे рд╣ैं । рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे 13 рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕े рд╕िрд░्рдл 01 рдкंрдбिрдд рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू рдХॉрд▓ेрдЬ, рдмांрджा рдоें рд╣ी рд╕्рдеाрдИ рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдп рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╣ैं, рд╢ेрд╖ 12 рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдк्рд░рдмंрдз рддंрдд्рд░ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣рдХ рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдпों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдордирдоाрдиे рдвंрдЧ рд╕े рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдЕрдиेрдХ рдоें рддो рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдп-рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡िрд╡ाрдж рдЕрдерд╡ा рдк्рд░рдмंрдз рд╕рдоिрддिрдпों рдХी рд╡ैрдзрддा рдХे рд╡िрд╡ाрдж рдЪрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬिрдирд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд╣ुрди्рд╡ाрдд्рддा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै рдЕрдзिрдХांрд╢ рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рднी рдРрд╕े рд╣ी рд╣ाрд▓ाрдд рд╣ैं  
6.     рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдпोрдЬрдиाрди्рддрд░्рдЧрдд рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдиुрдоोрджрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднौрддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХा рдЕрднाрд╡ рд░рд╣рддा рд╣ै рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЕрдпोрдЧ्рдп рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдз्рдпाрдкрди рдХाрд░्рдп рдХрд░ाрдиा рдЕрдерд╡ा рдХрдХ्рд╖ाрдУं рдХा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рди рд╣ोрдиा рднी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдкрд░ рдЧंрднीрд░ рдк्рд░рд╢्рдирдЪिрд╣्рди рдЦреЬे рдХрд░рддा рд╣ै।
              рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдЫः рддрд░рд╣ рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдХाрд░рдг рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдпुрд╡ा рдЖрдЬ рднी рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд╣ै।

       рдЕрддः рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╕ुрдЭाрд╡ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ैं -

рд╕рдоाрдзाрди:
1.      рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдкрдж рдоें рдПрдХ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ, рдПрдХ рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдХॉрд▓ेрдЬ, рдПрдХ рд╡ोрдХेрд╢рдирд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ, рдПрдХ рдХ्рд░ीреЬा рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдПрдХ рд╕ंрдЧीрдд рдПрд╡ं рдиाрдЯ्рдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рддрдеा рдПрдХ рдХृрд╖ि рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рд╕े рдЗрд╕ рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЗрди рд╡िрд╖рдпों рдХी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХे।
2.      рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд рдПрд╡ं рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рддрдеा рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдоाрдирдХ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЬाрдП рдПрд╡ं рдЫाрдд्рд░/рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЕрдз्рдпрдпрди-рдЕрдз्рдпाрдкрди рдХे рд╕ंрд╕ाрдзрди рдмреЭाрдпे рдЬाрдПँ рддрдеा рдирдпे рд░ोрдЬрдЧाрд░рдкрд░рдХ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдЦोрд▓े рдЬाрдПँ
3.     рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХी рд╕ीрдоा рдоें рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╡िрдж्рдпрд░्рдеिрдпों рдХे рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рд╡िрд╖рдпों рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рд╣ेрддु рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдкрд░िрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдПрдХ рднी рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдирд╣ीं рд╣ै рдЕрддः рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╢ाрд╕рди рдж्рд╡ाрд░ा рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЭाँрд╕ी рдХो рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХा рджрд░्рдЬा рджिрдпे рдЬाрдиे рд╣ेрддु рд╕िреЮाрд░िрд╢ рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЕрди्рдпрдеा рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╢ाрд╕рди рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕े рд╕рдоुрдЪिрдд рд╢ाрд╕рдХीрдп рд╕рд╣ाрдпрддा рддрдеा рд╡ेрддрди рдПрд╡ं рдкेंрд╢рди рдЖрджि рд╡्рдпрдпों рд╣ेрддु рд░ाрдЬрдХीрдп рдХोрд╖ाрдЧाрд░ рд╕े рдЕрдиुрджाрди рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП, рддाрдХि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рддрдеा рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдз्рдпрдпрдирд░рдд рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рд╢ुрд▓्рдХ рдХे рдмोрдЭ рд╕े рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓ рд╕рдХे рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЭाँрд╕ी рдХो рд╡ेрддрди рдПрд╡ं рдкेंрд╢рди рдЖрджि рд╡्рдпрдпों рд╣ेрддु рд░ाрдЬрдХीрдп рдХोрд╖ाрдЧाрд░ рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 20 рдХрд░ोреЬ рд░ुрдкрдП рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рдХे рдЕрдиुрджाрди рд╕े рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕्рдеाрдИ рд╕рдоाрдзाрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै 
4.      рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдЕрдиुрджाрдиिрдд рддрдеा рд░ाрдЬрдХीрдп рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЦाрд▓ी рдкреЬे рд╣ुрдП рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдкрджों рдХो рдЖрдпोрдЧ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рддुрд░рди्рдд рднрд░ा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдПрд╡ं рдЗрдирдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╕рднी рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдкाрдардпрдХ्рд░рдоों рдХो рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдоों рдХी рд╕ूрдЪी рдоें рд▓िрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╕рднी 29 рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рд╡िрднाрдЧों рдХे рд╕рднी рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдХो рднी рдЕрдиुрджाрдиिрдд рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдоों рдХी рд╕ूрдЪी рдоें рд▓िрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП।
5.     рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рдиिрдпрдоाрд╡рд▓ी рдмрдиाрдпी рдЬाрдп। рдЬिрд▓ा рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЬिрд▓ाрдзिрдХाрд░ी рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рд╣ेрддु рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╕рдоिрддि рдЧрдаिрдд рдХी рдЬाрдп। рдЗрд╕ рд╕рдоिрддि рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рддि рд╕рдк्рддाрд╣ рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХा рдФрдЪрдХ рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░ рдЬिрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХा рдЕрдиुрдоोрджрди рд╣ै, рдЙрдирдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдпे рдПрд╡ं рдЕрдз्рдпрдпрди-рдЕрдз्рдпाрдкрди рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ाрдпा рдЬाрдП। рд╕рднी рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХрдХ्рд╖ों рдоें рд╕ीрд╕ीрдЯीрд╡ी рд▓рдЧाрдХрд░ рдм्рд▓ॉрдХ, рддрд╣рд╕ीрд▓, рдЬрдирдкрдж рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЗрдирдХा рдЕрдиुрд╢्рд░рд╡рдг рдХिрдпा  рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП
6.     рдмुंрджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХी рдХрдореЫोрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╢ुрд▓्рдХ рдоें рдХрдоी рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рдк्рд░рддिрдкूрд░्рддि рд╣ेрддु рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд╡ेрддрди рд╣ेрддु рдЕрдиुрджाрди рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे 29 рд╕्рд╡рд╡िрдд्рддрдкोрд╖िрдд рд╡िрднाрдЧों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рд╣ेрддु рднी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд╡ेрддрди рд╣ेрддु рдЕрдиुрджाрди рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
7.     рд╕рднी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдоें рдЖрдзाрд░рднूрдд рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХे рд╡िрдХाрд╕, рдЫाрдд्рд░/рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ेрддु рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХреЬाрдИ рд╕े рд▓ाрдЧू рдХिрдП рдЬाрдиे рдХी реЫрд░ूрд░рдд рд╣ै
8.     рдЕрди्рдиा рдк्рд░рдеा рддрдеा рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиा рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХी рдмреЬी рд╕рдорд╕्рдпा рд░рд╣ी рд╣ै рдЕрддः рд╕рднी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдЕрди्рдиा рдк्рд░рдеा рдХे рджुрд╖्рдк्рд░рднाрд╡ों рддрдеा рдкрд░ाрд▓ी рдЬрд▓ाрдиे рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рджूрд╖рдг рдкрд░ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдк्рд░рдмोрдзрди рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХिрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ेрд╡ा рдпोрдЬрдиा, рд░ोрд╡рд░्рд╕ рдПрд╡ं рд░ेंрдЬрд░्рд╕ рддрдеा рдПрдирд╕ीрд╕ी рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рднी рджिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै
9.     рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╕्рд╡рд╡िрдд्рдд рдкोрд╖िрдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдЦрдд्рдо рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП
10. рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдмреЭाрд╡ा рджेрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рд╣िрди्рджी рд╡िрднाрдЧ рдоें рдмुрди्рджेрд▓ी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп, рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ेрдж рд╡्рдпाрд╕, рдЪाрдгрдХ्рдп, рдорд╣ाрд░ाрдиी рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдмाрдИ, рдИрд╕ुрд░ी, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХрд╡ि рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд, рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕, рдЖрдЪाрд░्рдп рдХेрд╢рд╡рджाрд╕ рддрдеा рд╡ृंрджाрд╡рдирд▓ाрд▓ рд╡рд░्рдоा рд╢ोрдз рдкीрда рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдПрд╡ं рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡िрднाрдЧ рдФрд░ рдпोрдЧ рддрдеा рдЬ्рдпोрддिрд░्рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП
11. рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдЕрдХाрд▓, рдкेрдпрдЬрд▓ рддрдеा рдХृрд╖рдХों рдХी рдЕрди्рдп рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рднूрд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрднाрдЧ рдоें рдПрдХ рд╢ोрдзрдкीрда рдХा рдЧрдарди рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рдЦेрд▓ों рдХो рдмреЭाрд╡ा рджेрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдоें рд╣ॉрдХी рдХे рдЬाрджूрдЧрд░ рдоेрдЬрд░ рдз्рдпाрди рдЪंрдж рдХी рд╕्рдоृрддि рдоें рдоेрдЬрд░ рдз्рдпाрди рдЪंрдж рд╢ोрдз рдкीрда рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП 
12. рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕рдоृрдж्рдз рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдЦोрдЬрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рдЕंрдЪрд▓ рдоें рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рдЙрдд्рдЦрдирди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рддрдеा рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди, рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рддрдеा рдЖрдзुрдиिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рд╣ेрддु рд╡िрднाрдЧ рдЦोрд▓рдХрд░ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдЖрд░ंрдн рдХिрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП
13.  рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХी рд╕рдоृрдж्рдз рд╡ैрджिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рд╣ेрддु рдЗрд╕ рдЕंрдЪрд▓ рдоें рдкुрд░ाрддाрдд्рд╡िрдХ рдЙрдд्рдЦрдирди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рддрдеा рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди, рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рддрдеा рдЖрдзुрдиिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рд╣ेрддु рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдЖрд░ंрдн рдХिрдП рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП
14.  рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕рднी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдоें рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдХ्рд▓ाрд╕ рд░ूрдо рдмрдиाрдХрд░ рдлिрд▓्рдоों, рдЬ्рдЮाрди рджрд░्рд╢рди рдЖрджि рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЬा рдЪाрд╣िрдП
15.  рд╕рднी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдоें рд╕्рдХिрд▓ рдбेрд╡рд▓рдкрдоेंрдЯ, рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдбेрд╡рд▓рдкрдоेंрдЯ рдЗрдд्рдпाрджि рдХे рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рддрдеा рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдХिрдпे рдЬा рд╕рдХрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рд░्рдЯिрдлिрдХेрдЯ рдХोрд░्рд╕ рднी рд╢ुрд░ू рдХिрдпे рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдП 
16. рд╕рднी рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдоें рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдЖрд╡ाрд╕ीрдп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдП, рддाрдХि рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдПрд╡ं рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рди рдЖрдиे рдЕрдерд╡ा рд╕рдордп рдкрд░ рди рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд░рд╣рдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЦрдд्рдо рдХी рдЬा рд╕рдХे
17.  рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдЖрд╡ाрдЧрдорди рд╣ेрддु рд╕्рдХूрд▓ рдмрд╕ों рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЬाрдП, рддाрдХि рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рд╕рдХे
18.  рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рддрд╣рд╕ीрд▓ рдоें рдХрд░िрдпрд░ рддрдеा рдЧाрдЗрдбेंрд╕ рд╕ेрд▓ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬो рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕्рддрд░ рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рддрдеा рд░ोреЫрдЧाрд░ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджे рд╕рдХे 
19.  рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рдЪिрд╡ рд╕्рддрд░ рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ी рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рдПрдХ рд╕рдоिрддि рдЧрдаिрдд рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬो рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдмिрди्рджुрдУं рдХी рдк्рд░рддिрдоाрд╣ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░े।
рдЗрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рд╕े рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рд╕ाрддों рдЬрдирдкрджों рдоें рдЙрдЪ्рдЪрд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕्рддрд░ рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╣ोрдЧा рдПрд╡ं рдЗрди рд╕ाрдд рдЬрдирдкрджों рдХे рдЫाрдд्рд░-рдЫाрдд्рд░ाрдУं рдХो рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рдпुрдХ्рдд рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी।

*рд╕рджрд╕्рдп рдк्рд░ाрдердоिрдХ, рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рдПрд╡ं рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рдоिрддि, рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрдХाрд╕ рдмोрд░्рдб рдПрд╡ं рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖-рд╣िрди्рджी рд╡िрднाрдЧ рддрдеा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖/рдиिрджेрд╢рдХ-рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрди, рдмुрди्рджेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЭाँрд╕ी, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢  

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।