![]() |
рдордзु рд╕ंрдзु |
рдордзु рд╕ंрдзु
‘рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░’ рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी рдХा 2020 рдоें рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЪौрдеा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै। 2014 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд╣ाрдиी ‘рдбेрд░िрдХ рдХी рддीрд░्рде рдпाрдд्рд░ा’ рдФрд░ 2016 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдкॉрд▓ рдХी рддीрд░्рдердпाрдд्рд░।‘ рдХे рдиाрдпрдХ рдбेрд░िрдХ/ рдкॉрд▓ рдХो рд╣рдо ‘рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░’ рдоें рджेрдЦрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рдиाрдпिрдХा рдХो рддीрди рдмाрд░ рддрд▓ाрдХ рд▓ेрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдЪाрд░ рд╢ाрджिрдпाँ рдХрд░рддी рд╣ै। рдПрд╢िрдпा, рдпूрд░ोрдк, рдЕрдл्рд░ीрдХा, рдЕрдоेрд░िрдХा рдЪाрд░ों рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдкों рдоें рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╣рд░ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рд╕े, рдЙрд╕рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рд╕ीрдЦрддी рд╣ै। рдк्рд░рдХृрддि рд╕े рдЙрд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рдЬुреЬाрд╡ рд╣ै। рд╡рд╣ рдЬрд▓рдкрд░ी рд╣ै, рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╣ै, рдорд╕ाрдЬ рдХी рдмाрд░ीрдХिрдпाँ рдЬाрдирддी рд╣ै। рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░ рдЦोрд▓рдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдк्рд░рдердо рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдкॉрд▓ рдХो рдЬрдм рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдХрд╣ाрдиी рд╕ुрдиाрддी рд╣ै рддो рдкॉрд▓ рдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рджोрдиों рдХे рдЬीрд╡рди рдХी рджुрд░्рдШрдЯрдиाрдУं рдоें рдПрдХрд░ूрдкрддा рдФрд░ рд╕рдоाрдирддा рд╣ै।
‘рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░’ рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी рдХा 2020 рдоें рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЪौрдеा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै। рджेрд╣рд░ाрджूрди рдХी рдЕрд░्рдЪрдиा 1987 рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ोрдкрд░ाрди्рдд рдоुंрдмрдИ рдФрд░ рдлिрд░ 1997 рдоें рдбेрди्рдоाрд░्рдХ рдкрд╣ुँрдЪी। ‘рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░’ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЙрдирдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдкрд░िрд╡рд░्рддрди’ (2003), ‘рд╡ेрдпрд░ рдбू рдЖрдИ рдмिрд▓ांрдЧ’ (2010) рдФрд░ ‘рдкॉрд▓ рдХी рддीрд░्рдердпाрдд्рд░ा’ (2016) рдЖ рдЪुрдХे рд╣ैं। рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी рдХे рдкрдЪ्рдЪाрд╕ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд▓ेрдЦ, рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдХрд╡िрддाрдпें рдФрд░ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘рд╣ाрдИрд╡े рдИ 47’ 2018 рдоें рдФрд░ ‘рдХिрддрдиी рдоाрдпें рд╣ैं рдоेрд░ी’ 2019 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдбेрдиिрд╢ рд▓ेрдЦिрдХा рдХाрд░ेрди рдм्рд▓िрдХ्рд╖рдг рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдХा рд╣िрди्рджी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рднी рдХिрдпा рд╣ै।
рд╕िрддрдо्рдмрд░ 2014 рдХी рд╣ंрд╕ рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी рдХी рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ рдеी-‘рдбेрд░िрдХ рдХी рддीрд░्рде рдпाрдд्рд░ा’। 2016 рдоें рд╡рд╣ी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рд░ूрдк рд▓ेрдХрд░ ‘рдкॉрд▓ рдХी рддीрд░्рдердпाрдд्рд░।‘ рдмрди рдкाрдардХों рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдкрд╣ुँрдЪी, рдЬिрд╕े ‘рдлेрдоिрдиा рд╕рд░्рд╡े’ рдиे 2016 рдХे рджрд╕ рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдПрдХ рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा। рдЙрд╕ी рдкॉрд▓ рдХो рд╣рдо ‘рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░’ рдоें рджेрдЦрддे рд╣ैं। рд╡рд╣ рдиाрдпिрдХा рдиैрди्рд╕ी рдХे рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░ рдХा рдк्рд░рдердо рдЧ्рд░ाрд╣рдХ, рдоिрдд्рд░рд╡рдд рдХрдеाрд╢्рд░ोрддा, рдФрд░ рдмाрдж рдоें рдЪрддुрд░्рде рдкрддि рдмрдирддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдоाрд▓िрд╢ рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдиैрди्рд╕ी рдиे рдЕрдл्рд░ीрдХрди рдоौрд░ीрди рдФрд░ рдмैंрдЧрд▓ोрд░ рдХे рд╡ेрдгुрдЧोрдкाрд▓ рдиांрдмिрдпाрд░ рд╕े рд▓िрдпा рд╣ै।
рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдЖрд░ंрдн рдФрд░ рдЙрдкрд╕ंрд╣ाрд░ рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЧ्рдпाрд░рд╣ рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╣ैं-1. рднाрд░рдд (рдПрд╢िрдпा) 2. рдХेрди्рдпा (рдЕрдл्рд░ीрдХा) 3. рдбेрдирдоाрд░्рдХ (рдпूрд░ोрдк) 4. рднाрд░рдд (рдПрд╢िрдпा) 5. рдбेрдирдоाрд░्рдХ (рдпूрд░ोрдк) 6. рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдоेрд░िрдХा (рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдоेрд░िрдХा) 7. рдбेрдирдоाрд░्рдХ (рдпूрд░ोрдк) 8. рднाрд░рдд (рдПрд╢िрдпा) 9. рдбेрдирдоाрд░्рдХ (рдпूрд░ोрдк) 10. рдмрд╣рд░ीрди рдФрд░ рдХрддрд░ (рдЕрд░рдм рдЬрдЧрдд) 11. рдбेрдирдоाрд░्рдХ (рдпूрд░ोрдк)।
рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी рдиे рдЗрд╕े рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХрд╣ा рд╣ै। рдПрд╢िрдпा-рднाрд░рдд рдХे рдХेрд░рд▓ рдХी рдмाрдЗрд╕-рддेрдИрд╕ рд╡рд░्рд╖ीрдп рдиैрди्рд╕ी 1985 рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ोрдкрд░ाрди्рдд рдЕрдкрдиे рдкाрджрд░ी рдХिрди्рддु рдЕрдзрд░्рдоी рдкрддि рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рдФрд░ рдЧोрджी рдХे рдмрдЪ्рдЪे рдХे рд╕ाрде рдкूрд░्рд╡ी рдЕрдл्рд░ीрдХी рджेрд╢ рдХेрди्рдпा рдХे рд╕ाрдЧрд░ рддрдЯीрдп рдирдЧрд░ рдоोрдо्рдмाрд╕ा рдкрд╣ुँрдЪрддी рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдЙрд╕рдХा рджूрд╕рд░ा рдкрддि рд▓ाрд░्рд╕ рд╣ैрдирд╕рди рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рдоृрдж्рдз рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдпूрд░ोрдк рдХे рдкрдЪ्рдЪाрд╕ рджेрд╢ों рдоें рд╕े рдПрдХ рдЫोрдЯे рд╕े рд░рдИрд╕ рджेрд╢ рдбेрдирдоाрд░्рдХ рд╕े рд╣ै। рддीрд╕рд░े рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рдкрддि рдоाрд░्рдХो рдХे рд╕ाрде рд╡рд╣ реЮ्рд░ांрд╕, рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рдмैंрдЧрд▓ोрд░ рдЬाрддी рд╣ै। рдЕंрддрдд: рд╡рд╣ рдбेрдирдоाрд░्рдХ рдоें рдЕрдкрдиा рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░ рдмрдиाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЪौрдеे рдкрддि рдкॉрд▓ рдФрд░ рдмेрдЯे рдЖрд░्рдпрд░ рдХे рд╕ाрде рд╡рд╣ीं рдмрд╕ рдЬाрддी рд╣ै। рдпाрдиी рдХрдеा рдЪाрд░ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдкों рддрдХ рдлैрд▓ी рд╣ै। рд╣рд░ рдмाрд░ рдкрддि рдмрджрд▓рдиे рдХे рд╕ाрде рдиैрди्рд╕ी рдХो рджेрд╢ рднी рдмрджрд▓рдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рдиाрдо рднी рд╣рд░ рдмाрд░ рдмрджрд▓рддा рд╣ै-рдиैрди्рд╕ी рдоैрде्рдпू, рдиैрди्рд╕ी рдХोрдХ्рдХрди, рдиैрди्рд╕ी рд╣ैрди्рд╕рди, рдиैрди्рд╕ी рд▓ेрд░ाрдп, рдиैрди्рд╕ी рдоैрде्рдпू, рдиैрди्рд╕ी рдкॉрд▓। рдмेрдЯा рдЬोрд╢ुрдЖ рдкрд╣рд▓े рдкिрддा рдХे рд╕ाрде рдоोрдо्рдмाрд╕ा рдФрд░ рдиैрд░ोрдмी рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै рдФрд░ рдлिрд░ рдХैрдиेрдбा рдоें рдкреЭाрдИ рдХрд░рдиे рдкрд╣ुँрдЪ рдЬाрддा рд╣ै। рдмрд╣рди рд░ेрдЪрди рдПрд╢िрдпा рдХे рдмрд╣рд░ीрди рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдордиाрдкा рдФрд░ рднाрдИ рдЬाрд░्рдЬ рдХрддрд░ рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рджोрд╣ा рдоें рдмрд╕े рд╣ैं। рдиैрди्рд╕ी рднी рд░ेрдЪрд▓ рдХे рдмेрдЯे рдХी рд╢ाрджी рдкрд░ рдордиाрдкा рдФрд░ рднाрдИ рдХे рдкाрд╕ рдХрддрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдоौрд░ीрди рдХेрди्рдпा рдХे рдоोрдо्рдмाрд╕ा рдпाрдиी рдЕрдл्рд░ीрдХा рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рд╕े рд╣ै। рдоौрд░ीрди рдХे рдмेрдЯे рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╣ैं। рдкुрдд्рд░ों рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдоेрд░िрдХा рдЖрдиा рдЬाрдиा рдмрдиा рд╣ी рд░рд╣рддा рд╣ै। рдПрд╢िрдпा рдХे рднी рдХुрдЫ рджेрд╢ рдШूрдо рдЪुрдХी рд╣ै। рдкрддि рдХे рд╕ाрде рднाрд░рдд рдпाрдд्рд░ा рднी рдХрд░ рдЪुрдХी рд╣ै। рдоाрд░्рдХो рдХी рджाрджी рдкोрд▓ैंрдб рд╕े рд╣ै।
рдиैрди्рд╕ी рдЬिрд╕ рджेрд╢ рд╕े рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рд╡िрд╡ाрд╣ рдЖрдЬीрд╡рди рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣ै। рддрд▓ाрдХ рдХी рджрд░ рджो рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै। рддрд▓ाрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдПрдХ рдзрдм्рдмा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рд╡ैрдзाрдиिрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рднी рд╕ुрдЧрдо рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕्рдд्рд░ी рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╡ाрд╣ рдХा рд░рдХ्рд╖ा рдХрд╡рдЪ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ реЫрд░ूрд░рдд рд╣ै। рдлिрд░ рднी рдпрд╣ рдкрд╣рд▓े рдкрддि рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рдХोрдХ्рдХрди рд╕े рд╢ाрджी рдХे рдиौ рд╡рд░्рд╖ рдХे рдмाрдж, рджूрд╕рд░े рдкрддि рд▓ाрд░्рд╕ рд╕े рдЖрда рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдФрд░ рддीрд╕рд░े рдоाрд░्рдХो рд╕े рд╕ाрдд рд╡рд░्рд╖ рдмाрд░ рддрд▓ाрдХ рд▓ेрддी рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдкрд╣рд▓े рдкрддि рдиे рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рдЫрд▓ рдХिрдпा, рд╡рд╣ рдзрд░्рдо рдЧुрд░ु/ рдкाрджрд░ी рд╣ोрдХрд░ рднी рдордиोрд░ोрдЧी рдХी рд╣рдж рддрдХ рдФрд░рддрдмाрдЬ, рд╡्рдпрднिрдЪाрд░ी рдиिрдХрд▓ा, рджूрд╕рд░े рдиे рд╕рдн्рдп рджेрд╢ рдбेрдирдоाрд░्рдХ рдХा рд╣ोрдХрд░ рднी рдоाрд░ा-рдкीрдЯा, рддीрд╕рд░े рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рдиे рд░рдИрд╕ рдЦाрдирджाрди рд╕े рд╣ोрдХрд░ рднी рдПрдХ-рдПрдХ рдкैрд╕े рдХे рд▓िрдП рддрд░рд╕ा рджिрдпा। рд╣рд░ рдирдИ рд╢ाрджी рдХे рдмाрдж рдЙрд╕े рд▓рдЧрддा рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрддि рд╕े рдкिрдЫрд▓ा рдкрддि рдХрд╣ीं рдмेрд╣рддрд░ рдеा।
рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрдХрд▓ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдмीрдЪ рдЖрдИ рджрд░ाрд░ों рдХे рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рджाрдо्рдкрдд्рдп рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдХो ‘рдлॉрд░ рдЧ्рд░ंрдЯेрдб’ рдирд╣ीं рд▓िрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдХो рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдХी рдЪाрд╣ рдФрд░ рдХोрд╢िрд╢ рджोрдиों рддрд░рдл рд╕े рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рд╣рд░ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдоिрд▓-рдмैрдардХрд░ рд╕ुрд▓рдЭाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдПрдХ-рджो-рддीрди-рдЪाрд░ рд╢ाрджिрдпाँ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╕्рдд्рд░ी рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдФрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд╣ीं рджुрд╖्рдХрд░ рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╕्рдеिрддि рднी рд╕ाрдоाрди्рдп рдирд╣ीं рд░рд╣рддी। рдЕрдкрдиों рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЙрд╕े рдмाрд░-рдмाрд░ рдиीрдо рдХी рдкрдд्рддिрдпाँ рдЪрдмाрдиी рдкреЬрддी рд╣ैं। рдкрддि рдмрджрд▓рдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рднी рдмрджрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдЦुрд╢ी рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рднрдЯрдХ рд░рд╣ी рд╕्рдд्рд░ी рдиैрддिрдХрддा рдХे рдоुрдЦौрдЯे рдирд╣ीं рд▓рдЧा рд╕рдХрддी। рдиिрдпрддि рдиे рдиैрди्рд╕ी рдж्рд░ोрдкрджी рдХा рджूрд╕рд░ा рд╕ंрд╕्рдХाрд░рдг рдмрдиा рджिрдпा। рдиैрди्рд╕ी рдпрд╣ рднी рднूрд▓ рдЬाрддी рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХे рдмेрдЯों рдХी рдЦुрд╢ी рдХ्рдпा рд╣ै। рд╡рд╣ рдХैрдиेрдбा рдЬोрд╢ुрдЖ рдХे рдкाрд╕ рдЖрддी рд╣ै, рдкрд░ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддी рд╣ै рдХि рдмेрдЯा рдЙрд╕рдХे рдкाрд╕ рд╣ोрдХрд░ рднी рдХिрддрдиी рджूрд░ рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдмेрдЯों рдиे рднी рдЙрд╕े рдХोрд╕рдиे рд╕े рдирд╣ीं рдмрдЦ्рд╢ा। рдЬोрд╢ुрдЖ рдЕрдХрд╕рд░ рдЧुрдирдЧुрдиाрддा рд░рд╣рддा рд╣ै, “рдЬрдм рднी рдЬी рдЪाрд╣े рдирдИ рджुрдиिрдпा рдмрд╕ा рд▓ेрддे рд╣ैं рд▓ोрдЧ---рдПрдХ рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдХрдИ рдЪेрд╣рд░े рдЪреЭा рд▓ेрддे рд╣ै рд▓ोрдЧ।” рдЬोрд╢ुрдЖ рдХे рд▓िрдП рдХрднी рд▓ाрд░्рд╕ рдФрд░ рдХрднी рдоाрд░्рдХो-рд╕ौрддेрд▓े рдкिрддाрдУं рдХो рдоाँ рдХे рдШрд░ рдоें рдЭेрд▓рдиा рдХाрдлी рдХрдаिрди рд╣ै। рдкाрдкा рдХा рдЕрдкрдиी рдЧрд░्рд▓्рд╕ рдФрд░ рджाрд░ू рдоें рдорд╕्рдд рд░рд╣рдиे рд╕े рдЙрд╕े рдХोрдИ рдлрд░्рдХ рдирд╣ीं рдкреЬрддा, рдХ्рдпोंрдХि рдХिрд╕ी рдФрд░рдд рдХो рд╕ौрддेрд▓ी рдоाँ рдмрдиा рд╡े рдЙрд╕рдХे рдШрд░ рдирд╣ीं рд▓ाрдпे рдФрд░ рдмेрдЯे рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХे рдк्рд░рддि рд╡े рдЕрдкрдиा рдкूрд░ा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдиिрднा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЫोрдЯा рдмेрдЯा рдиीрд▓ рднी рдоाँ рдХे рдкाрд╕ рдирд╣ीं рдкिрддा рдоाрд░्рдХो рдХे рдкाрд╕ рд░рд╣рдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬрдмрдХि рдоाँ рдХी рд╕्рдеिрддि рдпрд╣ рд╣ै-“рдХोрдИ рд╣рдорджрд░्рдж рдирд╣ीं рджрд░्рдж рдоेрд░ा рд╕ाрдпा рд╣ै। рд╣ँрд╕рдиे рдХी рдЪाрд╣ рдиे рдХिрддрдиा рдоुрдЭे рд░ुрд▓ाрдпा рд╣ै।“
рдпрд╣ рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕्рдд्рд░ी рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╣ै। рд╣рд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рдЙрд╕ рдкрд░ рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдмрдирдХрд░ рд╣ी рдЯूрдЯрддा рд╣ै। рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рдХे рдХाрд░рдгों рдкрд░ рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी рдХрд╣рддी рд╣ै, “рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдХाрд▓ рдЦंрдбों рдоें рддрд░рд╣-рддрд░рд╣ рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рдЬुреЬे рд╣ैं-рдЕрди्рд╡ेрд╖рдг-рдЬाрдирдХाрд░ी рдпा рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХी рдЦोрдЬ рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╡ाрд╕рди, рдзрд░्рдо рдк्рд░рдЪाрд░ рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╡ाрд╕рди, рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╣ेрддु рдк्рд░рд╡ाрд╕рди, рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╕рди, рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╕рди......। рд╕्рдкाрдЙрд╕ рдоाрдЗрдЧ्рд░ेрд╢рди рднी рд╣ोрддा рд╣ै।” рдиैрди्рд╕ी рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рд╕्рдкाрдЙрд╕ рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рд╣ै।
рдХेрд░рд▓ рдпाрдиी рдкрд╣ाреЬों рдФрд░ рд╕рдоुрдж्рд░ рдХे рд╕ाрд╣рдЪрд░्рдп рдоें рдкрд▓ी рдмреЭी рдиैрди्рд╕ी рдк्рд░рдХृрддि рд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд░рдЦрддी рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рдЧृрд╣рдирдЧрд░ рдорд▓्рд▓рдкुрд░рдо рдЫोрдЯी рдкрд╣ाреЬिрдпों рдФрд░ рдЯीрд▓ों рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै। рддीрди рдирджिрдпां рдЪेрд▓िрдпाрд░, рдХाрдбрд▓рдХुंрдбी рдФрд░ рднрд░рддрднुрдЬा рдпрд╣ाँ рдмрд╣рддी рд╣ैं। рдкрддि рдХोрд▓्рд▓рдо рдХे рд╕ैंрдЯ рдеाрдорд╕ рдЪрд░्рдЪ рдоें рдкाрджрд░ी рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрд░рдмрд╕ाрдЧрд░ рдХे рддрдЯ рдкрд░ рдЕрд╖्рдЯрдоुрдЦी рдЭीрд▓ рдХे рдиिрдХрдЯ рдмрд╕ा рдмрди्рджрд░рдЧाрд╣ рд╢рд╣рд░ рд╣ै। рд╕рдоुрдж्рд░, рдЭीрд▓, рдоैрджाрди, рдкрд╣ाреЬ, рдирджिрдпां, рдмैрдХ рд╡ाрдЯрд░, рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓-рд╣рд░ рджृрд╢्рдп рдпрд╣ाँ рдоौрдЬूрдж рд╣ै। рдиैрди्рд╕ी рдХा рдкाрдиी рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рдЙрд╕े рддैрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдХोрдЪ рд╡ेрдж рд╡िрд▓ाрд╕ рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдЙрд╕े рддैрд░ाрдХी рдПрдХ्рд╕рдкрд░्рдЯ рдмрдиा рджेрддा рд╣ै। рд╕рдоुрдж्рд░ рдХे рдЦाрд░े рдкाрдиी рдоें рддैрд░рдиा рдЙрд╕े рддрдиाрд╡ рдоुрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рд▓ोрдЧ рдЙрд╕े рд▓рд╣рд░ों рдХी рдмेрдЯी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╡рд╣ рдирджी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै। рдЕрдмाрдз рдЧрддि рд╕े рдмрд╣рдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै। рджिрд╕рдо्рдмрд░ рдХी рдХреЬाрдХे рдХी рдаंрдб рдоें рд╡рд╣ рдбेрди्рдоाрд░्рдХ рдХे рдмрд░्рдлीрд▓े рд╕рдоुрдж्рд░ рдоें рднी рддैрд░рдиे рдХा рдЖрдиंрдж рд▓ेрддी рд╣ै। рдЪाрд╣рддी рд╣ै рдХि рдмेрдЯा рдЬोрд╢ рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдХा рддैрд░ाрдХ рдмрди рдУрд▓ंрдкिрдХ рдоें рднाрдЧ рд▓े। рдПрд▓ोрд╡ेрд░ा рдХे рд░рд╕ीрд▓े, рдЧूрджेрджाрд░ рдкौрдзों рдХे рдк्рд░рддि рднी рдиैрди्рд╕ी рдХा рд╕्рдеाрдпी рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╣ै, рдПрд▓ोрд╡ेрд░ा рдЙрд╕рдХा рдЬрдиूрди рд╣ै, рдкрд░рдо рдоिрдд्рд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдЬाрддिрдпाँ рдЙрд╕рдХे рд╣рд░ рдШрд░ рдоें рд╣ी рдирд╣ीं, рдкाрд░्рд▓рд░ рдоें рднी рдпрд╣ рдоौрдЬूрдж рд╣ैं। рдоाрд░्рдХो рдХे рдкिрддा рдХे рдЕंрдЧूрд░ों рдХे рдмाрдЧ рд╣ैं। рдиीрдиा рдХो рднी рдкेреЬ-рдкौрдзों рд╕े рдмрд╣ुрдд рдк्рдпाрд░ рд╣ै।
рдиैрди्рд╕ी рдиे рдЪाрд░ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдкों рдоें рдЬिंрджрдЧी рдЬी рд╣ै рдФрд░ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпा рд╣ै рдХि рджुрдиिрдпा рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рдоें рдЬिрддрдиी рднिрди्рдирддा рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд╕рдоाрдирддा рд╣ै। рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░ рдФрд░ рдЕрдкрдиाрдкрди рджिрдЦाрдУ рддो рд╕рднी рдЕрдкрдиे рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрди рдмрд╣ुрд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рджेрд╢ों рдиे рдЙрд╕рдХे рдХ्рд╖िрддिрдЬ рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ी рджिрдпा। рд╡рд╣ рднाрд░рддीрдп рдИрд╕ाрдИ рд╣ै। рдорд▓рдк्рдкुрд░рдо рдоें рдЬрд╣ाँ рдиैрди्рд╕ी рдХा рдШрд░ рд╣ै рд╡рд╣ाँ рд╕ुрдмрд╣-рд╢ाрдо рдоंрджिрд░ рдХे рдШंрдЯे рдХी рдЯрдирдЯрдиाрд╣рдЯ рдФрд░ рдорд╕्рдЬिрдж рдХी рдЕреЫाрди рдХी рдЖрд╡ाрдЬें рд╕ुрдиाрдИ рджेрддी рд╣ैं। рдк्рд░ोрдЯेрд╕्рдЯेंрдЯ рдЪрд░्рдЪ рднी рдкाрд╕ рд╣ी рд╣ै। рдИрд╕ाрдИ рдХे рдЗрд▓ाрд╡ा рд╡рд╣ рдЗрд╕्рд▓ाрдоी рддौрд░-рддрд░ीрдХों рдФрд░ рд╣िрди्рджू рд░ीрддि-рд░िрд╡ाрдЬों рд╕े рднी рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ै। рджीрдкाрд╡рд▓ी, рдУрдгрдо, рд░рдордЬाрди, рдмреШрд░ीрдж, рдХ्рд░िрд╕рдорд╕, рдИрд╕्рдЯрд░-рд╕рднी рдд्рдпोрд╣ाрд░ рдЙрд╕рдХे рдоुрд╣рд▓्рд▓े рдоें рдордиाрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдирдоीрд░ा, рд╕рдХीрдиा, рд╡िрд▓्рд╕ी, рдоैрд░ी, рдЗрди्рджु, рдЙрд╕рдХी рд╕рдЦिрдпाँ рд╣ैं। рддीрдиों рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рдХा рдпрд╣ाँ рдоेрд▓ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдкाрджрд░ी рдХी рдкрдд्рдиी рд╣ोрдиे рдФрд░ рдЪрд░्рдЪ рдкрд░िрд╕рд░ рдоें рдЖрд╡ाрд╕ рд╣ोрдиे рдХे рдиाрддे рдмрдкрддिрд╕्рдоा, рдИрд╕्рдЯрд░, рдХ्рд░िрд╕рдорд╕ рдЙрд╕рдХे рдЬीрд╡рди рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рд╣ैं। рдмैंрдЧрд▓ोрд░े рдХे рдЬौрд╣рд░ी рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣рд░ рддीрдЬ рдд्рдпोрд╣ाрд░ рдкрд░ рдоंрдд्рд░, рдкूрдЬрди, рд╣рд╡рди, рдХрдеा, рдХीрд░्рддрди рдЪрд▓рддे рд╣ी рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЬрдмрдХि рдЙрд╕рдХे рдкрддि рд▓ाрд░्рд╕, рдоाрд░्рдХो рдФрд░ рдкॉрд▓ рдпूрд░ोрдкिрдпрди рдИрд╕ाрдИ рд╣ै।
рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рд╣рд░ рд░िрд╢्рддे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдиाрдо рд╣ोрддा рд╣ै। (рдХेрд░рд▓) рдоाँ-рдЕрдо्рдоा, рдкिрддा-рдЕрдк्рдкा, рдоाँ рдХी рдмрд╣рди-рдХुрдЬрдо्рдоा, рдкिрддा рдХा рднाрдИ рдкाрдкुрди, рдкिрддा рдХे рднाрдИ рдХी рдкрдд्рдиी-рдЪेрд░िрдЕрдо्рдоा, рдоौрд╕ा-рдЕрдо्рдоाрдЪрди -рдЬрдм рдХि рд╡िрдХрд╕िрдд рдФрд░ рд╕рдн्рдп рдоाрдиे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдкрд╢्рдЪिрдо рдоें рд╕рдм рдХो рдиाрдо рд╕े рдкुрдХाрд░рддे рд╣ैं। рд╣ाँ! рдбेрди्рдоाрд░्рдХ рдоें рд▓ाрд░्рд╕ рдоाँ рдХो рдоुрдЖ рдФрд░ рдиाрдиी рдХो рдоुрдЖрдоुрдЖ рдмुрд▓ाрддा рд╣ै। рдпूрд░ोрдк рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдирдЬрджीрдХी рд░िрд╢्рддेрджाрд░ों рд╕े рдоिрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рднी рдЙрдирдХी рдЗрдЬाрдЬрдд рд▓ेрдиी рдкреЬрддी рд╣ै, рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиी рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрд╕ी рдХो рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рджेрддे рд╣ैं। рдЬрдмрдХि рднाрд░рдд рдФрд░ рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें рдмреЬे рдмूреЭे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।
рдоृрдд्рдпु рдФрд░ рд╢ाрджी рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рднी рдЪिрдд्рд░िрдд рд╣ैं। рдЕрдк्рдкा рдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдЪौрд╣рджрд╡ें рджिрди рдЪрд░्рдЪ рдоें рд╕рднी рдЗрд╖्рдЯ рдоिрдд्рд░ों рдХो рд╢ाрдХाрд╣ाрд░ी рдоृрдд्рдпुрднोрдЬ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдбेрдирдоाрд░्рдХ рдоें рдпूं рддो рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдкैрдХेрдЬ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдлिрд░ рднी рдХрдИ рд░рд╕्рдоें рдЦुрдж рдиिрднाрдиी рдкреЬрддी рд╣ैं। рд▓ोрдЧ рдХाрд▓े рдХрдкреЬे рдкрд╣рди рдХрд░ рдЖрддे рд╣ैं рдФрд░ рдк्рд░рд╢рд╕्рддि рднी рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рдЖрдЬ рдиैрди्рд╕ी рд╕्рдХрд░्рдЯ, рдоिрдбी, рдЬींрд╕ рдкрд╣рдирддी рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдкрд╣рд▓ी рд╢ाрджी рдоें рдиैрди्рд╕ी рдЕрдкрдиी рд╕ुрдирд╣рд░े рдмाрд░्рдбрд░ рд╡ाрд▓ी рд╕реЮेрдж рд╕ाреЬी рдкрд╣рдирддी рд╣ै। рд╡िрд▓्рд╕ी рдЙрд╕рдХी рдл्рд▓ाрд╡рд░ рдЧрд░्рд▓ рдмрдирддी рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рд╢ाрджी рдоें рд╕реЮेрдж рдЧाрдЙрди рдкрд╣рдирддी рд╣ै рдФрд░ рд╕िрд░ рдкрд░ рдЭीрдиा рд╕реЮेрдж рдШूँрдШрдЯ। рддीрд╕рд░ी рд╢ाрджी рдоें рд╕реЮेрдж рдЧाрдЙрди, рд╕िрд░ рдкрд░ рдлूрд▓ों рдХी рдоाрд▓ा рдФрд░ рдоाрд░्рдХो рдФрд░ рдиैрди्рд╕ी рдХे рд╕िрд░ рдкрд░ рдЪोрдХोрд░ рд░ेрд╢рдоी рдШूँрдШрдЯ/ рдЯॉрдк рд╕ा рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд░ेрдЪрд▓ рдХे рдмेрдЯे рдХी рдоेрд╣ंрджी рдоें рд▓рд╣ंрдЧा рдЪोрд▓ी, рд╢ाрджी рдоें рд╕ाреЬी рдФрд░ рд░िрд╕ेрдк्рд╢рди рдоें рд╕рд▓рд╡ाрд░ рдХрдоीреЫ рдкрд╣рдирддी рд╣ै। рдоुрд╕्рд▓िрдо рдФрд░рддें рдбिреЫाрдЗрдирд░ рдЕрдмाрдпा рд╣िрдЬाрдм рдкрд╣рдирддी рд╣ैं।
рдпूрд░ोрдк рдоें рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ рдХा рдмिрдиा рд╢ाрджी рдХे рд╕ाрде рд░рд╣рдиा рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕рдордЭा рдЬाрддा рд╣ै। рдиैрди्рд╕ी рд╕े рд╢ाрджी рд╕े рдкрд╣рд▓े рд▓ाрд░्рд╕ рджो рд╕्рдд्рд░िрдпॉं рдХे рд╕ंрдЧ рд░рд╣ рдЪुрдХा рд╣ै। рд▓ाрд░्рд╕ рдХी рдоाँ рд▓ाрд░ा рднी рдкрддि рдХे рдЗрд▓ाрд╡ा рджो рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд╕ाрде рд░рд╣ рдЪुрдХी рд╣ै। рдЬрдмрдХि рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдЗрд╕рдХी рдЗрдЬाрдЬрдд рдирд╣ीं рджेрддी। рдпрд╣ рдПрдХ рдирдпा рд╕ंрд╕ाрд░ рд╣ै, рдЬрд╣ाँ 18 рд╡рд░्рд╖ीрдп рдмेрдЯा рдоाँ рдХो рдЙрд╕рдХी рддीрд╕рд░ी рд╢ाрджी рдкрд░ рдмрдзाрдИ рдХा рдХाрд░्рдб рднेрдЬрддा рд╣ै рдЬीрд╡рди рд╢ैрд▓ी рдХी рднिрди्рдирддा, рд╕ोрдЪ рдХा рдЕंрддрд░, рднाрд╖ाрдЧрдд рднिрди्рдирддा, рдоूрд▓्рдпрдЧрдд рдЯрдХрд░ाрд╣рдЯ рдЧूंрдЬ-рдЕрдиुрдЧूँрдЬ рдмрдирдХрд░ рд╣рд░ рдмाрд░ рдиैрди्рд╕ी рдХो рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдзрдХ्рдХा рджेрддी рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдФрд░ рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рдоूрд▓्рдпों рдоें рдЫрдд्рддीрд╕ рдХा рдЖंрдХреЬा рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдХिрддрдиा рдЫोреЬрдиा рд╣ै рдФрд░ рдХिрддрдиा рд▓ेрдиा рд╣ै-рд╕ंрдн्рд░рдо рдмрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै।
рдиैрди्рд╕ी рдЕрдкрдиे рдЧ्рд░ाрд╣рдХों рдХो рддाрдЬे рдлрд▓ों рдФрд░ рд╕рдм्рдЬिрдпों рдХी рдУрд░рдЧрдиिрдХ рдб्рд░िंрдХ рд╕्рдоूрдеी рдкीрдиे рдХो рджेрддी рд╣ै। рдоौрд░ीрди рдХो рдЕрдкрдиी рднाрд░рдд рдпाрдд्рд░ा рдоें рджрд╣ीं, рдЖрдЪाрд░, рдЪрдЯрдиी рдХे рд╕ाрде рдЦाрдпे рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рднрд░рд╡ां рдкрд░ाрдаे рдирд╣ीं рднूрд▓рддे। рдЬрдмрдХि рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣рд░ рдкाрд░्рдЯी рдоें рдХрдХрдЯेрд▓ рдб्рд░िंрдХ рдмрдиाрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдиैрди्рд╕ी рдкीрддी рдирд╣ीं। рдХैрдерд░ीрди рдХी рдкाрд░्рдЯी рдоें рдоाрд░्рдХो рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдмिрдпрд░ рдл्рд▓ेрд╡рд░ рдоें рд▓ेрдорди рдЬूрд╕, рдСрд░ेंрдЬ рдЬूрд╕ рдФрд░ рдкुрджीрдиे рдХे рдоिрд╢्рд░рдг рд╕े рд╣рд▓्рдХा рдб्рд░िंрдХ рдмрдиा рдХрд░ рд▓ाрддा рд╣ै।
рднाрд░рдд рдоें рдЬो рд╕рд╣ूрд▓िрдпрддें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं, рдпूрд░ोрдк рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рддो рдЙрдирдХी рдХрд▓्рдкрдиा рднी рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी। рдпрд╣ाँ рдмाрдИ, рдХुрдХ, рдзोрдмी, рдк्рд░ेрд╕рд╡ाрд▓ा, рдоोрдЪी, рдиाрдИ, рджрд░्рдЬी, рдоाрд▓ी, рдХाрд░ рдзोрдиे рд╡ाрд▓ा, рд░ाрд╢рди рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рд╡ाрд▓ा рдоिрдд्рд░рд╡рдд рдкреЬोрд╕ी, рд╕рдм рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं, рд╕рд╕्рддे рд╣ैं рдФрд░ реЫिंрджрдЧी рдЖрд╕ाрди рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдЧрд░рдо рдФрд░ рддाрдЬा рдЦाрдиा рдЦाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдпрд╣ाँ рдЦाрдиे рдоें рд╡ैрд░ाрдпрдЯी рд░рд╣рддी рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдбेрдирдоाрд░्рдХ, рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдаंрдбा рдФрд░ рдкुрд░ाрдиा рдЦाрдиा рдЪрд▓рддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдПрдХ рджिрди рдоें рдЕрдкрдиे рд╕ाрд░े рдЯेрд╕्рдЯ рдХрд░рд╡ा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдпूрд░ोрдк рдоें рдорд╣ीрдиों рдЗंрддреЫाрд░ рдХрд░рдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рд╡рд╣ाँ рдШрд░ рднी рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рд╣ैं। рдмाрдЗрдирд▓ोрд░ рдХे рдиैрди्рд╕ी рдХे рдЕрдкाрд░्рдЯрдоेंрдЯ рдкрд░िрд╕рд░ рдоें рд╣рд░ рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ै-рдЬिрдо, рд╕्рд╡िрдоिंрдЧ рдкूрд▓, рдЬाрдЧिंрдЧ рдЯ्рд░ेрдХ, рдмेрдбрдоिंрдЯрди рдХोрд░्рдЯ, рдЯेрдиिрд╕ рдХोрд░्рдЯ, рд╣рд░े-рднрд░े рдЙрдкрд╡рди।
рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें, рд╣рд░ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдоें, рд╕рднी-рдЕрд╕рдн्рдп рджेрд╢ों рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХो рдкрддि рдкुрд░ुрд╖ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдд्рдкीреЬिрдд рд╣ी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рдЬंрдЧ рдоें рдФрд░рдд рдЕрдХेрд▓ी рд╣ी рд╣ै। рдиैрди्рд╕ी рдХा рдкрд╣рд▓ा рдкाрджрд░ी/ рдзрд░्рдордЧुрд░ु рдкрддि рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рднाрд░рдд рдоें рд░рд╣े рдпा рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें-рдЕрдкрдиे рдкрд░ рд╕्рдд्рд░ी рд╕рдо्рдмрди्рдзों рд╕े, рджांрдкрдд्рдп рдХी рдиैрддिрдХрддा рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдХे рдиैрди्рд╕ी рдХो рдЕрдкрдоाрдиिрдд-рдЙрдд्рдкीреЬिрдд рдХрд░рдиे рд╕े рдмाреЫ рдирд╣ीं рдЖрддा। рджूрд╕рд░ा рдбेрдирдоाрд░्рдХ рд╕े рд╕рдн्рдп рджेрд╢ рдХा рдкрддि рд▓ाрд░्рд╕ рд╣िंрд╕ा рдХे рдоाрдирд╕िрдХ рд╡िрдХाрд░ рд╕े рдкीреЬिрдд/ рдХुंрдаिрдд рд╣ै। рд╡рд╣ рдЙрд╕ рдкрд░ рд╣ाрде рдЙрдаाрддा рд╣ै, рдердк्рдкреЬ рдоाрд░рддा рд╣ै, рдЧाрд▓िрдпाँ рдмрдХрддा рд╣ै, рдмाрд▓ рдЦींрдЪрддा рд╣ै, рдмांрд╣ рдорд░ोреЬрддा рд╣ै, рдзрдХ्рдХे рджेрддा рд╣ै, рдЬूрддे рдЪрд▓ाрддा рд╣ै, рд▓рд╣ूрд▓ुрд╣ाрди рдХрд░рддा рд╣ै, рдоुँрд╣ рдкрд░ рдеूрдХрддा рд╣ै, рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдкрд╣ुँрдЪा рджेрддा рд╣ै। рдХ्рдпा рдЙрдд्рдкीреЬрди рд╣ी рдкрдд्рдиी рдХी рдиिрдпрддि рд╣ै। рдЬ्рд╡рд▓ंрдд рдк्рд░рд╢्рди рд╣ै рдХि рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдпं рдХो рдмрдЪाрдП рдпा рд╢ाрджी рдХो? рд▓ाрдЪाрд░ рдкрдд्рдиी рд╕े рдЕрдХेрд▓ी рдФрд░рдд рд╣ोрдиा рдХ्рдпा рдмेрд╣рддрд░ рд╡िрдХрд▓्рдк рдирд╣ीं рд╣ै? рдбेрдирдоाрд░्рдХ рдХे рдорд╣िрд▓ा рдЖрд╢्рд░рдп рдЧृрд╣ рдХी 21 рд╕े 65 рд╡рд░्рд╖ рдХी рд╕рднी рд╕्рдд्рд░िрдпाँ рдЗрд╕ी рдд्рд░ाрд╕рджी рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ैं। рд▓ेрдмрдиाрди рд╕े рдЖрдИ рдЗрдХ्рдХीрд╕ рд╡рд░्рд╖ीрдп рдЬрди्рдирдд рдХा рдкрддि рдЙрд╕े рд╡ेрд╢्рдпाрд╡ृрдд्рддि рдоें рдзрдХेрд▓рдиे рдХा рдоंрд╕ूрдмा рд▓िрдП рд╣ै। рдордиा рдХрд░рдиे рдкрд░ рдкीрдЯрддा рд╣ै, рд╕ुрд▓рдЧрддी рд╕िрдЧрд░ेрдЯ рд╕े рджाрдЧрддा рд╣ै, рд╕्рдЯोрд╡ рд╕े рдЪिрдордЯा рдЧрд░рдо рдХрд░рдХे рдЙрд╕ рдкрд░ рдмрд░рд╕ाрддा рд╣ै। рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХी рдмेрдиреЫीрд░ рдХा рдкрддि рд╢рд░ाрдм рдкीрдХрд░ рдкीрдЯрддा рднी рд╣ै рдФрд░ рд╢рд░ाрдм рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд░े рдкैрд╕े/ рдмрдЪрдд рдЫीрди рд▓ेрддा рд╣ै। рдШाрдиा рдХी рдЕрдмीрдиा рдХा рдкрддि рдЙрд╕े рдбाрдпрди рдпा рдЪुрдбैрд▓ рдХрд╣ рдХрд░ рдкुрдХाрд░рддा рд╣ै। рд╕िрдЦ рдорд╣िрд▓ा рдЬрд╕рдмीрд░ рдХा рдкрддि рдЙрд╕рдХे рдкेрдЯ рдоें рдЫुрд░ा рдШोंрдк рджेрддा рд╣ै। рдиाрдиी рджाрджी рдмрди рдЪुрдХी рдмाрд╕рда рд╡рд░्рд╖ीрдп рдлाрд░рд╕ी рдорд╣िрд▓ा рдлिрд░ोреЫा рджрд░िंрджे рдкрддि рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕ рдкрдиाрд╣рдЧाрд░ рдоें рд╣ै।
рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрдХ рд╕्рдд्рд░ी рдХे 29-30 рд╡рд░्рд╖ों рдХे рдЬीрд╡рди рдХी рдЙрдерд▓-рдкुрдерд▓ рд▓िрдП рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдпрд╣ाँ рджрд░्рдЬрдиों рдкाрдд्рд░ рдЖрдП рд╣ैं। рдЬैрд╕े; рдиैрди्рд╕ी рдХा рдорд▓рдк्рдкुрд░рдо рдХा рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рдкреЬोрд╕ी – рдХुрдЬрдо्рдоा (рд╕ूрдЬрди), рдХोрд╢ी рдоैрде्рдпू, рд╕ांрдж्рд░ा рдоैрде्рдпू, рдиीрд▓, рдЬाрд░्рдЬ, рд░ीрдмा, рд░ेрдЪрд▓, рд▓्рдпूрдХा, рдЬोрдЬрдл, рдУрд░्рдиेрд▓ा, рдеाрдорд╕, рдЬैрдирдм, рдкाрдкुрди, рдЪेрд░िрдЕрдо्рдоा, рд╡िрд▓्рд╕ी, рд╕рдХीрдиा, рдЕрдиाрд╕, рд╢рдлीрдХ, рдЕрд╕рд░рдл рдЕंрдХрд▓, рд░ूрдмी рдЖंрдЯी। рдиैрди्рд╕ी рдХे рдкрддि рдФрд░ рдЙрдирдХा рдкрд░िрд╡ाрд░-рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рдХोрдХ्рдХрди, рд▓ाрд░्рд╕ рд╣ैрдирд╕рди, рдоाрд░्рдХो рд▓ेрд░ाрдп, рдкॉрд▓। рд▓ाрд░्рд╕ рдХी рдиाрдиी рдЧ्рд░ेрдеा, рдоाрдоा рдлिрд▓िрдк, рдоाँ рд▓ाрд░ा, рдкिрддा рдбेрдиिрдпрд▓, рдоाрдоी рдХрдоिрд▓ा। рдоाрд░्рдХो рд▓ेрд░ाрдп рдХे рдкिрддा рдмрд░рдиाрд░्рдб, рдоाँ рдЕрд▓ीрд╕ा, рдмрд╣рди рдиीрд╕। рдкॉрд▓ рдХी рдкрдд्рдиी рдиीрдиा рдФрд░ рдкॉрд▓ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ, рдиीрдиा рдХे рдоाрддा-рдкिрддा। рдиैрди्рд╕ी рдХे рдмेрдЯे рдФрд░ рдЙрдирдХे рдоिрдд्рд░-рдЬोрд╢ुрдЖ рдФрд░ рдиीрд▓, рдЖрд░्рдпрд░; рдоिрдд्рд░-рдХрд░्рддाрд░ рд╕िрд╣, рдоीрдпूंрдЧ рдбांрдЧ, рд╢ुрднрдо। рдиैрди्рд╕ी рдХे рдорд╕ाрдЬ рдЧुрд░ु-рдоौрд░ीрди рдЯाрдб, рд╡ेрдгुрдЧोрдкाрд▓ рдиाрдо्рдмिрдпाрд░। рдкреЬोрд╕ी-рдХाрд░्рд▓, рдПрд▓्рдл, рд╕ुрдлाрди-рд▓ी, рдмैंрдЧрд▓ोрд░ рдХा рдЬौрд╣рд░ी рдкрд░िрд╡ाрд░। рдиैрди्рд╕ी рдХी рд╕рдЦिрдпाँ-рд░ोрдЬ, рдоाрд░्рдпा, рдмेрд▓िंрдбा, рд░ीрдо, рдХैрдерд░ीрди, рдбेрдиिрдПрд▓ा рддрдеा рд╡рдХीрд▓ рд╕ोрдлिрдпा рд▓ांрдЧे, рд▓ीрдбрд░ рдЕрди्рдиेрддा, рдЕрдЪाрд░ा рдЖрджि।
‘рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░’ рдоाрдд्рд░ рдХрдеा рд╡िрдзा рдХे рдХрд▓ेрд╡рд░ рдоें рд╕िрдордЯा рдПрдХ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी рдХे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╡िрд╡рд░рдг рдЕрдкрдиे рдкाрдардХों рдХे рдорди; рдЬрдЧрдд рдХो рднिрди्рди рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдкों рдХी рдЬीрд╡рди्рдд рдпाрдд्рд░ा рдХा рд░рд╕-рд╕्рд╡ाрджрди рднी рдХрд░рд╡ा рд░рд╣े рд╣ैं। рднाрд░рдд, рдмैрдЧрд▓ोрд░, рд╡ाрдИрдЯ рдлीрд▓्рдб, рд░ैрдлрд▓्рд╕ рдкाрд░्рдХ, рдХेрд░рд▓, рдорд▓рдк्рдкुрд░рдо, рдоाрд▓ाрдмाрд░, рдЕрд░िрдХोрдб рдЗрд▓ाрдХा, рдЪेрд░िрдпाрд░ рдирджी, рдкрддाрдо्рдмी, рддिрд░ुрд╡рдиंрддрдкुрд░рдо, рдХाрд▓ीрдХрдЯ, рдЕрд░ीрдХोрдЯ, рд╕рдКрджी рдЕрд░рдм, рдоोрдо्рдмाрд╕ा, рддिрд░ुрд░, рдХрддрд░, рдоंрд╕ोрд░ा, рдоाрдирд╡ рдиिрд░्рдоिрдд рдж्рд╡ीрдк рдкрд░्рд▓, рдмрд╣рд░ीрди, рдордиाрдоा, рдЕрд▓ рдоुрд╣рд░्рд░рдХ рдж्рд╡ीрдк, рддुрдм्рд▓ी, рд░िрдл्рдлा, рджोрд╣ा, рдХोрд▓्рд▓рдо, рдЕрд╖्рдЯрдоुрдбी рдЭीрд▓, рди्рдпाрд▓ी, рдмрдо्рдмुрд░ी, рд╣ाрд▓рд▓ेрд░ рдкाрд░्рдХ, рдбेрдирдоाрд░्рдХ, рдХोрдкрдирд╣ेрдЧрди, рдЬрдЯрд▓ैंрдб рдХा рдирдЧрд░ рд╕ोंрдбाрд░рдмोрд░्рдЧ, рд╣ेрд▓्рд▓ेрд░ूрдк, рдЯीрд╡ोрд▓ी рдЧाрд░्рдбेрди, реЮ्рд░ांрд╕ рдХे рдиीрд╕ рдирдЧрд░ рдХा рдЧाँрд╡ рдлोंрдЯрди , рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдоेрд░िрдХा – рдПрдорд░ाрд▓्рдб рд╕िрдЯी, рд╕िрдПрдЯрд▓, рдХैрдиेрдбा-рдм्рд░िрдЯिрд╢ рдХोрд▓рдо्рдмिрдпा, рд╡ैंрдХूрд╡рд░, рд╕рд░्рд░ी, рдЧ्рд░ीрдирд╡ुрдб, рдкोрд▓ैंрдб рдЖрджि рдж्рд╡ीрдкों, рджेрд╢ों, рд╢рд╣рд░ों, рд╕्рдеाрдиों рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рддी рдкाрдардХीрдп рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдкूрд░्рдгрдд: рдиिрдордЬ्рдЬिрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд╡ाрдд-рдкिрдд-рдХрдл рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░ рдкूрд░्рдг рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХी рдУрд░ рд▓े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдХेрд░рд▓ рдХी рдкाँрдЪ рд╣реЫाрд░ рд╕ाрд▓ рдкुрд░ाрдиी рдорд╕ाрдЬ рднी рдкाрдардХ рдХा рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рддी рд╣ै।
рд╢्рд░ोрддा, рдкाрд░्рд▓рд░ рдХे рдк्рд░рдердо рдЧ्рд░ाрд╣рдХ, рдФрд░ рдиैрди्рд╕ी рдХे рдЪौрдеे рдкрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдкॉрд▓ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдкूрд░्рд╡ рдкрдд्рдиी рдиीрдиा рдХी рдк्рд░рдердо рдкुрдг्рдп рддिрдеि рдХे рд▓िрдП 108 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХी рдкैрджрд▓ рдпाрдд्рд░ा рдХрд░ рд╢्рд░рдж्рдзांрдЬрд▓ि рджेрдиे рдЧрдпा рдеा। рдШाрдпрд▓ рдкाँрд╡ों рдФрд░ рдердХे рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ ‘рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░’ рдЖрддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рдорд╕ाрдЬ рдХрд░рддी рдиैрди्рд╕ी рдЕрдкрдиी рдЬीрд╡рди рдЧाрдеा рд╕ुрдиाрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै-рдХोрдЦ рд╕े рджुрдиिрдпा рддрдХ, рд╡ोंрдм рдЯु рд╡рд░्рдб। рдиैрди्рд╕ी рдХी рдХрдеा рд╕ुрди рд░рд╣ा рдкॉрд▓ рдоूрдХ рд╢्рд░ोрддा рдирд╣ीं рд╣ै। рдРрд╕ी рд╣ी рдмाрддें рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рднी рдШрдЯिрдд рд╣ुрдИ рд╣ैं рдФрд░ рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рд╕ी рдШрдЯрдиाрдУं рдХो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рд╕ाрде рдЬोреЬрддा рдЬाрддा рд╣ै। рдиैрди्рд╕ी рддीрди рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рдХे рдмीрдЪ рдкाрд▓ी-рдмреЭी рд╣ै, рддो рд╕्рдХॉрдЯрд▓ैंрдб рдХा рдкॉрд▓ рдбेрдирдоाрд░्рдХ рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рдкрд░рджाрджी рднाрд░рдд рдХे рдорд░ाрдаा рд░ाрдЬрд╕ी рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рдеी рдФрд░ рдкрдд्рдиी рдиीрдиा рднाрд░рддीрдп рдеी। рджोрдиों рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рд╕्рдкाрдЙрд╕ рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рд╣ै। рд╡ैрд╡ाрд╣िрдХ рдЬीрд╡рди рдХे рдХреЬे рдЕрдиुрднрд╡ рдФрд░ рджो рдмाрд░ рддрд▓ाрдХ рдХा рджंрд╢ рд╡рд╣ рдиैрди्рд╕ी рдХी рддрд░рд╣ рд╣ी рдЭेрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै। рдиैрди्рд╕ी рдкрддि рд▓ाрд░्рд╕ рд╕े рдмрдЪ्рдЪा рдЪाрд╣рддी рд╣ै рдФрд░ рдиीрдиा рднी рдЪाрд╣рддी рдеी рдХि рдЙрд╕рдХा рдФрд░ рдкॉрд▓ рдХा рдПрдХ рдмрдЪ्рдЪा рд╣ो। рдиैрди्рд╕ी рдХी рдоाँ рдХी рдоृрдд्рдпु рдм्рд░ेрд╕्рдЯ рдХैंрд╕рд░ рд╕े рд╣ुрдИ рдеी рдФрд░ рдкॉрд▓ рдХी рджूрд╕рд░ी рдкрдд्рдиी рдиीрдиा рдХी рд▓ंрдЧ рдХैंрд╕рд░ рд╕े। рд▓ाрд░्рд╕ рдХी рдоाрдоी рдХрдоिрд▓ा рдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдоें рднी рдкॉрд▓ рдХो рдоृрдд्рдпु рд╢ैрдп्рдпा рдкрд░ рд╣рдб्рдбिрдпों рдХे рдвांрдЪे рд╕ी рдкреЬी рдиीрдиा рдпाрдж рдЖрддी рд╣ै। рддрд▓ाрдХ рдХे рдмाрдж рдЬोрд╢ुрдЖ рдХो рдкिрддा рдХे рдкाрд╕ рд░рд╣рдиा рдкреЬрддा рд╣ै, рддो рдкॉрд▓ рдХी рдмेрдЯिрдпाँ рднी рдоाँ рдХे рдкाрд╕ рд░рд╣ी। рдиैрди्рд╕ी рдХे рдкाрд░्рд▓рд░ рдоें рдЬрдЧрд╣-рдЬрдЧрд╣ рдПрд▓ोрд╡ेрд░ा рд╕рдЬे рджेрдЦ рдЙрд╕े рдиीрдиा рдХा рдкेреЬ-рдкौрдзों рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рд╕्рдорд░рдг рдЖрддा рд╣ै। рдиीрдиा рдХा рдк्рд░िрдп рдкेреЬ рдХрд╕्рддूрд░ा рдеा। рдиैрди्рд╕ी рдХी рддрд░рд╣ рд╡рд╣ рднी рд╕्рдкाрдЙрд╕ рдк्рд░рд╡ाрд╕рди рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрджेрд╢ рдЖрдпा। рд╕्рдкाрдЙрд╕ рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдкрдиा рдШрд░, рдкрд░िрд╡ाрд░, рдиौрдХрд░ी, рд╡рддрди –рд╕рдм рдЫोреЬा, рдлिрд░ рднी рдк्рд░ेрдо рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдкрд░ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдлिрдЯ рдирд╣ी рд╣ो рдкाрдпा। рджोрдиों рдПрдХ рд╣ी рдиौрдХा рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рд╣ैं। рди рдкॉрд▓ рдХो рдХрднी рд╕्рдХॉрдЯрд▓ैंрдб рдоें рдмрд╕рдиे рдХा рдЦ्рдпाрд▓ рдЖрдпा рдФрд░ рди рдиैрди्рд╕ी рдХो рднाрд░рдд। рд╢ुрднрдЪिंрддрдХ рдХुрдЬрдо्рдоा рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдоें рдкॉрд▓ рдХी рднी рдиीрдиा рдХे рдоाрддा-рдкिрддा рдФрд░ рдмेрдЯिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓ी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдЯीрд╕рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдЬैрд╕े рдиैрди्рд╕ी рдХो рд▓ाрд░्рд╕ рдХे рдШрд░ рд╕े рдЕрдкрдиा рд╕ाрдоाрди рдЙрдаाрдиा рдкреЬा, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдПрдХ рджिрди рдкॉрд▓ рдХो рдиीрдиा рдХे рдШрд░ рд╕े рдЕрдкрдиा рд╕ाрдоाрди рдЙрдаाрдиा рдкреЬा рдеा। рдиैрди्рд╕ी рдХी рддрд░рд╣ рдЙрд╕े рднी рдбांрд╕ рдХрд░рдиा рдмрд╣ुрдд рдкрд╕ंрдж рд╣ै।
рдиैрди्рд╕ी рдХрдо्рдк्рдпुрдЯрд░ рдПрдХ्рд╕рдкрд░्рдЯ рд╣ै। рдмी. рдПрд╕. рд╕ी. рд╣ै। рддैрд░ाрдХी рдоें рдЙрд╕рдХा рдХोрдИ рдоुреШाрдмрд▓ा рдирд╣ीं। рдоोрдо्рдмाрд╕ा рдФрд░ рдмैंрдЧрд▓ौрд░ рдоें рдЙрд╕рдиे рдорд╕ाрдЬ рдХрд▓ा рдХे рдЕрдиेрдХों рдЧुрд░ рдЬाрдиे рд╣ैं। рдоोрдо्рдмाрд╕ा рдоें рд╡рд╣ рдПрдХ рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдкреЭाрддी рд░рд╣ी рд╣ै। рдбेрди्рдоाрд░्рдХ рдоें рднी рд╕्рдХूрд▓ рдЕрдз्рдпाрдкिрдХा рд░рд╣ी рд╣ै। рдкрддि рдоाрд░्рдХो рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕े рдиौрдХрд░ी рдЫोреЬ рдЕрдоेрд░िрдХा рдЬाрдиा рдкреЬा। рджोрдмाрд░ा рдиौрдХрд░ी рдоिрд▓ी рдирд╣ीं। рд╡рд╣ рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░ рдЦोрд▓рддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдорд╕ाрдЬ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ, рдмॉрдбी рд╡рд░्рдХрд░ рд╣ै। рдпрд╣ рдоाрд▓िрд╢ рд╡ाрдд-рдкिрдд्рдд, рдХрдл рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдЕрдм рдиैрди्рд╕ी рдоाрд▓िрд╢рд╡ाрд▓ी, рдорд╕ाрдЬ рдеेрд░ेрдкिрд╕्рдЯ, рдмॉрдбी рд╡рд░्рдХрд░ рд╣ै। рдпрд╣ ‘рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рд╣ीрд▓िंрдЧ рд░िреЫॉрд░्рдЯ’ рдПрдХ рд╕्рдд्рд░ी рдХा рдкाрд░्рд▓рд░ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдпूрдиिрд╕ेрдХ्рд╕ рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдкुрд░ुрд╖-рд╕्рдд्рд░ी рджोрдиों рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдЖ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдпाрдиी рдЪुрдиौрддीрдкूрд░्рдг рдкेрд╢ा рд╣ै।
рд╕्рдеाрдиीрдп рд╢рдм्рдж рднी рдЖрдП рд╣ैं-рд╣ाрд▓ेрд▓ुрдЗрдпा, рд╢ंрдЧрдЬी, рдоुрдЖ, рдоुрдЖрдоुрдЖ, рдЯिрд▓्рд▓ाрд▓ुрдХा, рдердХ, рд╣рдпूрдЧे, рд╣рдпुрдЧ्рд▓िрдЧ्рдд , рдиाрдХूрдкेंрджा, рд╡ेрд▓्рдмीрдХрдо рдЖрджि।
рд╕ूрдд्рд░ рд╡ाрдХ्рдп рд▓ेрдЦिрдХा рдХी рднाрд╖ा рдХे рдирдЧीрдиे рд╣ैं-
1. рдпूрд░ोрдк рдЕрдл्рд░ीрдХा рдирд╣ीं рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдПрд╢िрдпрди рдЗрдоिрдЧ्рд░ेрди्рдд्рд╕ рдХी рдХोрдИ рдЗрдЬ्рдЬрдд рдирд╣ीं। 65
2. рдХुрдЫ рд╕рдЪ рдЗрддрдиे рдХрдбрд╡े рд╡ рд╡ीрднрдд्рд╕ рд╣ैं рдХि рдЙрди्рд╣ें рдЙрдЧрд▓рдиे рдХी рд╣िрдо्рдордд рдирд╣ीं рдкреЬрддी।
3. реЫिंрджрдЧी рдоें рдХोрдИ рдЪीреЫ рдЬрдм рд╣рдоें рдЕрдирдкेрдХ्рд╖िрдд рдХोрдиे рд╕े рдоिрд▓рддी рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдмिрдиा рдХीрдордд рдХी рдиाрд╣ी рд╣ोрддी।
4. рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рднीрддрд░ рдирдо्рд░рддा рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрднाрд╡ рд▓ाрддा рд╣ै।
5. рдк्рд░ेрдо рдЕрд▓ौрдХिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рдордЧрд░ рдЬрдм рд▓ोрдХ рдоें рдЖрддा рд╣ै рддो рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпों рд╕े рдШिрд░ рдЬाрддा рд╣ै।
6. рдЖрдк рдХैрд╕ा рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдпрд╣ рдоाрдпрдиे рдирд╣ीं рд░рдЦрддा, рдЖрдкрдХी рд╢ाрджीрд╢ुрджा реЫिंрджрдЧी рдХैрд╕ी рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै, рдпрд╣ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै।
7. рд╕ेрдХ्рд╕ рдФрд░ рдк्рдпाрд░ рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдПрд╕рдкीрдПрд╕рдПрдЪрдЯी рдЕंрддрд░ рд╣ै। рд╕ेрдХ्рд╕ рдПрдХ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЧрддि рд╡िрдзि рд╣ै। рдк्рд░ेрдо рдоें рднाрд╡рдиाрдПं, рдЕंрддрд░рдЧрддा рд╢ाрдоिрд▓ рд░рд╣рддी рд╣ै।
8. реЫिंрджрдЧी рдоें рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдХो рджूрд╕рд░ों рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рди рдХрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░, рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।
9. рд▓ोрдЧ рджेрд╣ рд╕े рд╣ी рдорд░ीрдЬ рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рдорд╕्рддिрд╖्рдХ, рдЖрдд्рдоा, рд╕ोрдЪ рдФрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╕े рднी рдорд░ीрдЬ рд╣ोрддे рд╣ैं।
10. рдмीрдоाрд░ी рдФрд░ рдоौрдд рдХी рдХोрдИ рдЙрдо्рд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдЬрдм рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоाрд░рддा рд╣ै рддो рд╕िрд░्рдл рдПрдХ реЫिंрджрдЧी рдирд╣ीं рдЬाрддी, рдХी реЫिंрджрдЧिрдпाँ рдЦрдд्рдо рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं।
11. рдЖрд╕ाрди рдирд╣ीं рд╣ै рдЬीрд╡рди рдХा рд╣рд░ рдХिрд░рджाрд░ рдиिрднाрдиा। рдЦुрдж рдмिрдЦрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ै рд░िрд╢्рддों рдХो рд╕рдоेрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП।
12. рдЬрд╣ाँ рдЕрдЪ्рдЫा рд╡рдХ्рдд рд╣рдоें рдЦुрд╢ी рджेрддा рд╣ै, рд╡рд╣ीं рдмुрд░ा рд╡рдХ्рдд рд╣рдоें рдореЫрдмूрдд рдмрдиाрддा рд╣ै।
13. рдирджी рдоें рдЧिрд░рдиे рд╕े рдоौрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдоौрдд рддрдм рд╣ोрддी рд╣ै рдЬрдм рд╣рдоें рддैрд░рдиा рдирд╣ीं рдЖрддा।
14. рд╢ाрджी рдПрдХ рдРрд╕ा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдкрддि рдФрд░ рдкрдд्рдиी рджोрдиों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рд╕рдордЭрдиा рдФрд░ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХा рд╕рдо्рдоाрди рдХрд░рдиा рдмेрд╣рдж рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै।
15. рдоौрдд рд╕рдмрд╕े рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рдШрдЯрдиा рд╣ै। рдХोрдИ рднी рдоृрдд्рдпु рдХे рд░рд╣рд╕्рдп рдХो рдирд╣ीं рдЬाрдирддा।
16. рд╣рд░ рдЕंрдд рдПрдХ рд╢ुрднाрд░ंрдн рд╣ोрддा рд╣ै।
рдиैрди्рд╕ी рдЙрди рд▓ोрдЧों рдоें рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдоें рдЧुрдЬाрд░ा рд╕рдордп рдпाрдж рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЕрдкрдиे рд▓ोрдЧों рд╕े рдоिрд▓рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рдЗंрдбिрдпрди рдкाрд╕рдкोрд░्рдЯ рд╣ी рд░рдЦрддे рд╣ैं, рдордЧрд░ рднाрд░рдд рд╡ाрдкिрд╕ рдЬाрдХрд░ рдмрд╕рдиे рдХा рдЦ्рдпाрд▓ рдХрднी рдирд╣ीं рдЖрддा। рд╡рд╣ाँ рднрдЯрдХрддे рд╣ैं, рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЬीрд╡рди рдХे рдоूрд▓्рдп рдкрд░ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдоाрддृрднूрдоि рдФрд░ рд╕рдЧे-рд╕ंрдмंрдзिрдпों рдХे рдоोрд╣ рдоें рд╕्рд╡рджेрд╢ рдЖрддे рд╣ैं, рдкрд░ рдЬреЬों рд╕े рдЙрдЦреЬे рдмिрд░рд╡े рдХрд╣ाँ рдкрдирдк рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рд▓ौрдЯрдиा рд╣ी, рдк्рд░рд╡ाрд╕ рд╣ी рдЙрдирдХी рдиिрдпрддि рдФрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд╣ै।
рд╕ंрджрд░्рдн
- рдЕрд░्рдЪрдиा рдкेрди्рдпूрд▓ी, рдХैрд░ाрд▓ी рдорд╕ाрдЬ рдкाрд░्рд▓рд░, рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда, рджिрд▓्рд▓ी, 2020, рдкृрд╖्рда 68
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 65
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 23
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 28
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 30
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 31
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 33
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 37
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 47
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 56
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 58
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 91
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 139
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 201
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 203
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 209
- рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 231
рдзрди्рдпрд╡ाрдж рдордзु рд╕ंрдзू рдЬी рдФрд░ рд╕ेрддु рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ
ReplyDelete