เคฎूเคฒ्เคฏांเค•เคจ: เค‰เคค्เคชीเฅœเคจ เค•े เคฎैเค—्เคจेเคŸिเค• เคธ्เค•ैเคจ- เคชिเค›เคฒी เค˜ाเคธ

เคฎเคงु เคธंเคงु

เคชूเคฐ्เคต เคช्เคฐोเฅžेเคธเคฐ เคเคตं เค…เคง्เคฏเค•्เคท, เคนिเคจ्เคฆी เคตिเคญाเค—, เค—ुเคฐु เคจाเคจเค• เคฆेเคต เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เค…เคฎृเคคเคธเคฐ, เคชंเคœाเคฌ

เคšเคฒिเคฏे เค†เคœ เคšเคฒเคคे เคนैं เคฆीเคชเค• เคถเคฐ्เคฎा เค•े เคฏเคนाँ, เค‰เคจเค•े เคจเคตเคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน ‘เคชिเค›เคฒी เค˜ाเคธ’ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เคชเคฐ। เคฆीเคชเค• เคถเคฐ्เคฎा เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เคธเคถเค•्เคค เคฎเคนिเคฒा เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคนैं। 1979 เค•े เคงเคฐ्เคฎเคฏुเค— เคฎें เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐเคฅเคฎ เค•เคนाเคจी  ‘เค•ोเคฒंเคฌเคธ เค…เคฒเคตिเคฆा’ เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนुเคˆ, เคœเคฌเค•ि เคชंเคœाเคฌी เคฎें เค•เคนाเคจी เคฒिเค–เคจा เค‰เคจ्เคนोเคจे เคฒเค—เคญเค— เคเค• เคฆเคถเค• เคชเคนเคฒे เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคฅा । เค‰เคจเค•े เค‡เค•्เค•ीเคธ เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคœเค—เคค เค•ो เคฎिเคฒ เคšुเค•े เคนैं। เคช्เคฐเคฅเคฎ เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน ‘เคนिंเคธाเคญाเคธ’ 1993 เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนुเค†। เคชेเคถे เคธे เคตे เค…เค™्เค—्เคฐेเฅ›ी เค•ी เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เคฐเคนी เคนैं। เคฆीเคชเค• เคถเคฐ्เคฎा เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เค‰เคค्เคชीเฅœเคจ เค•ी, เคธ्เคค्เคฐी เค‰เคค्เคชीเฅœเคจ เค•ी เคเคฎ. เค†เคฐ. เค†เคˆ. เคนै। เค‡เคธ เคฐेเคกिเคฏोเคœिเคธ्เคŸ เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคจे เคญिเคจ्เคจ เคฎैเค—्เคจेเคŸिเค• เคธ्เค•ैเคจ เคฒिเค เคนैं। เคฏเคนाँ เค‰เคค्เคชीเฅœเคจ เค•ी เคตिเคธ्เคคृเคค เค›เคตिเคฏों เค•ो เคฐेเคกिเคฏो เคคเคฐंเค—ों เค•ी เคคเคฐเคน เคชเค•เฅœเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคนै।

เคฎเคงु เคธंเคงु
‘เคชिเค›เคฒी เค˜ाเคธ’ 2021 เคฎें เคฐเคถ्เคฎि เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคฒเค–เคจเคŠ เคธे เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนुเค†। เค‡เคธเคฎें เคธोเคฒเคน เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคนैं। เคฏเคนाँ เคฆเคฎเคจ, เคช्เคฐเคคाเฅœเคจा, เคธंเคค्เคฐाเคธ เค•ा เคเค• เคตीเคญเคค्เคธ เคธंเคธाเคฐ เคนै। เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เค…ंเคฆเคฐ เค•ी เคช्เคฐाเคฃเค˜ाเคคी เคนिंเคธा เคนै, เคœिเคธे เคนเคฎ เคธเคญी เคœाเคจเคคे เคชเคนเคšाเคจเคคे เคนैं, เคฒेเค•िเคจ เคนเคฎेเคถा เคธे เค‡เคธे เคชुเคฐुเคท เค•ा เค…เคงिเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคธ्เคค्เคฐी เค•ी เคจिเคฏเคคि เคฎाเคจ เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค˜เคฐेเคฒू เคนिंเคธा, เคœो เค•เคญी เค…เคชเคฐाเคง เค•ी เคธंเคœ्เคžा เคฒे เคนी เคจเคนीं เคชाเคˆ। เคนिंเคธा เคœो เคฆिเคฎाเค—ी เคธंเคคुเคฒเคจ เค•ो เคคाเคฐ-เคคाเคฐ เค•เคฐ เคฆे। เคนเคฐ เค”เคฐเคค เคฆुเคฐ्เคญाเค—्เคฏ เค•ी เคฎाเคฐी เคนै। เคเคธे เคคเคจाเคต เคฎें เคฆिเคฎाเค— เคตเคถ เคฎें เคจเคนीं เคฐเคนเคคा เค”เคฐ เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคœुเคฌाเคจ เคญी। เคนเคค्เคฏा เค”เคฐ เค†เคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคจिเคฏเคคि เค•ी เคคเคฐเคน เคšिเคชเคŸे เคนैं। เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธाเคฎाเคœिเค• เคขांเคšे เคฎें เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒ เคฎाเคคा เคชिเคคा เคญी เคšुเคชเคšाเคช เคฌैเค े เคนैं। เคฌेเคŸिเคฏों เค•े เค•เคท्เคŸ เค•ो เค•्เคฏा เคธिเคฐ्เคซ เคนเคค्เคฏाเคँ- เค†เคค्เคฎ เคนเคค्เคฏाเคँ เคนी เคจिเคชเคŸा เคธเค•เคคी เคนैं ? เค‰เคจเค•ी เคฐुเค–เคธเคคी เคเคธी เคตीเคญเคค्เคธ เค•्เคฏों ? เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคเคธे เค…เคธंเค–्เคฏ เคช्เคฐเคถ्เคจों เคธे เคชाเค เค• เค•ो เคœूเคเคจे เค•े เคฒिเค เคตिเคตเคถ เค•เคฐเคคी เคนै।

เคฒेเค–िเค•ा เคนเคฎें เคธुเคฆूเคฐ เค…เคคीเคค เคฎें เคฒे เคœाเคคी เคนैं- เคชिเค›เคฒी เค˜ाเคธ เคชเคฐ । เคฏเคน เคธ्เคฎृเคคि เค•े เค…ंเคคเคฐ्เคฌोเคง เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคนैं। ‘เคšเคฎเฅœे เค•ा เค…เคนाเคคा’ 1950 เคตाเคฒे เคฆเคถเค• เค•ा เคธเคฎเคฏ เคฒिเค เคนै। ‘เคช्เคฐेเคค เค›ाเคฏा’ เคฎें 1928 เคฎें เคธाเค‡เคฎเคจ เค•เคฎिเคถเคจ เค•े เคตिเคฐोเคง เคฎें เคจिเค•เคฒเคจे เคตाเคฒे เคœुเคฒूเคธ เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคนै। เคฏเคนाँ 87 เคตเคฐ्เคทीเคฏ เค—ोเค•ुเคฒเคจाเคฅ เคชीเค›े เคฎुเคก- เคฎुเคก เค•เคฐ เคฆेเค– เคฐเคนा เคนै।  ‘เค•ुंเคœी’ เคฎें 63 เคตเคฐ्เคทीเคฏ เคฌेเคŸा 1956 เคฎें เคฎोเคคिเคฏाเคฌिเคจ्เคฆ เค•े เค‘เคชเคฐेเคถเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคฎเคฐी เคฎाँ เค•ो เคฏाเคฆ เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै।  ‘เคŠंเคŸ เค•ी เค•เคฐเคตเคŸ’ เคฎें 1952/ 1961 เค•ी เคฏाเคฆें เคนैं।

เคฆीเคชเค• เคถเคฐ्เคฎा
เคฎाँ เคชเคฐ เคนो เคฐเคนे เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐों เค”เคฐ เคนเคค्เคฏा เค•ा เคšเคถ्เคฎเคฆीเคฆ เคฆเคฐ्เคถเค• เคเค• เคฌเคš्เคšा เคนเคฐ เค•เคนाเคจी เคฎें เคนै। เคธเคš เค•ो เคœाเคจเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคชเคšाเคจे เค•ी เค•เค िเคจเคคเคฎ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค‰เคธे เค•िเคฐเคš-เค•िเคฐเคš เคคोเฅœ เคฐเคนी เคนै। เคฆीเคชเค• เคถเคฐ्เคฎा เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฎृเคค เคฎाँ เค”เคฐ เคธ्เคฎृเคคिเคœीเคตी เคฌेเคŸे เค•े เคฌीเคš เคฎें เค เคนเคฐे เคฎूเค• เค†เคค्เคฎीเคฏ เคธंเคตाเคฆ เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคนैं। ‘เคšเคฎเฅœे เค•ा เค…เคนाเคคा’ เค•ा เคฌेเคŸा เค†เคœ เคธाเคคเคตीं เคฎें เคชเฅเคคा  เคนै। เคฌเคนुเคค เค›ोเคŸा เคฅा। เคœเคฌ เค‰เคธเคจे เคชिเคคा เค•ो เคฎाँ เค•ी เคนเคค्เคฏा เค•เคฐเคคे เคฆेเค–ा เคฅा। ‘เคช्เคฐेเคค เค›ाเคฏा’ เค•े เคตृเคฆ्เคง เค•ो เค…เคชเคจी เค…เคฌोเคง เค†เคฏु เค•े เคตเคน เคฆृเคถ्เคฏ เค…เค•्เคธเคฐ เคिंเคोเฅœा เค•เคฐเคคे เคนैं, เคœเคฌ เคชिเคคा เคจे เค‰เคธเค•ी เคœाเคˆ เค•ो เค–ुเคฒी เค›เคค เคธे เคจीเคšे เคซेंเค• เคฆिเคฏा เคฅा। เคธाเคค เคธाเคฒ เคฌाเคฆ เคšेเคšเค• เคธे เคชीเฅœिเคค เคฌเคš्เคšे เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคธเค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคชूเค›เคจे เคชเคฐ เคชिเคคा เค‡เคธे เคฌुเค–ाเคฐ เค•ा เคช्เคฐเคฒाเคช เคฌเคคाเคคे เค‰เคธเค•े เคฎुँเคน เคชเคฐ เคชเคŸ्เคŸी เคฌँเคงเคตा เคฆेเคคा เคนै। ‘เค•เคฌ्เคœे เคชเคฐ’ เค•ी เค†เคถु เค•ी เค•เคจเคชเคŸिเคฏों เคชเคฐ เคนเคฅोเฅœे เค•ी เคคเคฐเคน เคเค• เคญเคจเคญเคจाเคนเคŸ เคธเคฐเคธเคฐाเคคी เคฐเคนเคคी เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคธเคจे เคฆेเค–ा เคนै เค•ि เคฐोเฅ› เคฎाँ เค•ो เฅ›เคฎीเคจ เคชเคฐ เคซेंเค• เค‰เคธเค•े เคฌाเคฒ เคจोเคšเคจे เคตाเคฒे เคชिเคคा เคจे เคฎाँ เค•ी เค•เคฒाเคˆ เค•ाเคŸ เค‡เคธे เค†เคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เค•ा เคจाเคฎ เคฆे เคฆिเคฏा เคฅा เค”เคฐ เคซिเคฐ เค…ंเค—ूเค ी เค•े เคฒिเค เคซเคฒ เค•ाเคŸเคจे เคตाเคฒी เค›ुเคฐी เคธे เค•เค•เฅœी เค•ी เคซांเค• เค•ी เคคเคฐเคน เคฎृเคค เคฎाँ เค•ी เค…ंเค—ुเคฒी เค•ाเคŸ เคฆी เคฅी। ‘เค•ुंเคœी’ เค•ा เค—िเคฐเคงเคฐ เค—ोเคชाเคฒ เคฆेเค–เคคा เคนै เค•ि เคจाเคจा เค•ी เคฎौเคค เค•े เคฌाเคฆ เคชिเคคा เค•ा เค•เคฐ्เคฃเคญेเคฆी เคนोเคคा เคธ्เคตเคฐ เคฎाँ เค•ी เคนเคค्เคฏा เค”เคฐ เค•ुंเคœी เคชเคฐ เค…เคงिเค•ाเคฐ เค•े เคฌाเคฆ เคนी เคถांเคค เคนोเคคा เคนै। ‘เคชिเค›เคฒी เค˜ाเคธ’ เค•ा เคฌेเคŸा เคฌเคนเคจ เค•ा เคฌเคฒाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคชिเคคा เค•े เคจ เคฎुंเคน เคฒเค—เคคा เคนै, เคจ เค‰เคธเคธे เค…เคชเคจी เค•ोเคˆ เค–ुเคถी เคธांเคी เค•เคฐเคคा เคนै। ‘เคŠंเคŸ เค•ी เคชीเค ’  เค•ा เคฌेเคŸा เค†เคœ เคญी เค…เคชเคจे เคถเคฐाเคฌी, เคœुเค†เคฐी, เคฒเคฎ्เคชเคŸ เคชिเคคा เค•ो เคญूเคฒ เคจเคนीं เคชाเคคा। เคตเคน เค…เคชเคจे เคธ्เค•ूเคฒी เคœीเคตเคจ เค•ी เคฌुเคฐी เคธ्เคฎृเคคिเคฏों เคฎें เคกूเคฌा เคนै, เคฎाเคจों เคธเคฌ เค…เคญी เค˜เคŸिเคค เคนुเค† เคนो- เคœเคฌ เคจौเค•เคฐ เค–िเคฒाเคตเคจ เคจे เค—ुเคฒाเคฌ เคธी เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคฒเฅœเค•ी เคธे เคถाเคฆी เค•ी เคฅी เค”เคฐ เคฒเคฎ्เคชเคŸ เคชिเคคा เคคเคฅा เค‰เคธเค•ा เคฎुंเคนเคฒเค—ा เคจौเค•เคฐ เคœเค—เคชाเคฒ เค‰เคธ เคชเคฐ เคนเคตเคธ เคญเคฐी เคจเฅ›เคฐ เคฐเค–े เคฅे। เคชिเคคा เคจे เคœเค—เคชाเคฒ เค•ो เค•ुเคं เคฎें เค—िเคฐा เค•เคฐ เคฎाเคฐ เคฆिเคฏा เค”เคฐ เคฎाँ เค•े เคฏเคน เค•เคนเคจे เคชเคฐ เค•ि เคตเคน เคธเคฌ เคœाเคจเคคी เคนै, เค‰เคธ เคชเคฐ เคœเคฒเคคा เคธ्เคŸोเคต เคซेंเค• เค‰เคธเค•ी เค‡เคนเคฒीเคฒा เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐ เคฆी เคฅी। ‘เคฎाँ เค•ा เคฆเคฎा’ เคฎें เค†เค เคตी เค•ा เค›ाเคค्เคฐ เคฌेเคŸा เคœाเคจเคคा เคนै เค•ि เคฆเคฎे เคธे เคชीเฅœिเคค เคฎाँ เค•ो เค…เคง्เคฏाเคชเค• เคชिเคคा เคฆ्เคตाเคฐा เค•ाเคฐเค–ाเคจे เคฎें เคฌ्เคฒीเคšिंเค— เค•ी เคจौเค•เคฐी เค•े เคฒिเค เค•्เคฏों เคญेเคœा เคœा เคฐเคนा เคนै। ‘เคฌाเคช เคตाเคฒी’ เค•ी เคธाเคคเคตी เค•เค•्เคทा เคฎें เคชเฅ เคฐเคนी เคฌेเคŸी เค•े เคชाเคธ เค•เฅœเคตी เคฏाเคฆें เค”เคฐ เคกเคฐाเคตเคจे เคธเคชเคจे เคนैं เค•ि เค•ैเคธे เคชिเคคा เคฎीเค ेเคฒाเคฒ เคฎाँ เค•ो เคฌूเคŸों เค”เคฐ เคฐूเคฒ เคธे เคฎाเคฐा เค•เคฐเคคा เคฅा।  ‘เคŠंเคŸ เค•ी เคชीเค ’ เค•ा  15-16 เคตเคฐ्เคทीเคฏ เคญाเคˆ เคฌเคนเคจ เค•ी เคฆुเคฐ्เคฆเคถा เค”เคฐ เคซिเคฐ เคฐेเคฒ เคธे เค•เคŸ เคฎเคฐเคจे เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคฎเคนเคธूเคธเคคा เคนै। เคธंเคคเคช्เคค เคฌเคนเคจ เค•เคนเคคी เคนै- 
  “เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคœीเคœा “เคฎाเคจुเคท เคฎांเคธ เค–ाเคคे เคนैं, เคฎाเคจुเคท เคฒเคนू เคชीเคคे เคนैं, เคตे เค†เคฆเคฎी เคจเคนीं เค†เคฆเคฎเค–ोเคฐ เคนैं।”

‘เคตเคธूเคฒी’ เค•ा เค†เค  เคธाเคฒ เค•ा เคฌเคš्เคšा เคฌเคนुเคค เคฌเคนुเคค เคชเคฐेเคถाเคจ เคนै। เคตเคน เคœाเคจเคคा เคนै เค•ि เคจ เคฎाँ เค•ो เคฌเคธ्เคคीเคชुเคฐ เคตाเคฒे เคฎौเคธा เค•े เค†เคฐे เคธे เคฌเคšाเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เคจ เคฆाเคฆी เคชिเคคा เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เคฐेเคฒ เค•ी เคชเคŸเคฐिเคฏों เคธे เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒी เคฎौเคค เคธे। เคฎृเคค เคธ्เคค्เคฐी เค•ी เค•ोเคˆ เคคเคธ्เคตीเคฐ เคคเค• เค‡เคจ เค˜เคฐों เคฎें เคจเคนीं।

เคชเคคि เคชुเคฐुเคทों เคจे เคธ्เคค्เคฐी เค•ो เค…เคชเคฎाเคจเคœเคจเค•  เคธเคฎ्เคฌोเคงเคจ เคฆे เคฐเค–े เคนैं।  ‘เคฆเคฎ เคฆเคฎเฅœी’ เคฎें เค‰เคธे ‘เค เค เคฐी’ เค•เคนा เคœा เคฐเคนा เคนै। ‘เคฎाँ เค•ा เคฆเคฎा’ เคฎें เคชเคคि เค‰เคธे ‘เค˜ोंเค˜ी’ เค•เคน เค•เคฐ เคฌुเคฒाเคคा เคนै। ‘เคšเคฎเฅœे เค•ा เค…เคนाเคคा’ เคฎें เคฌेเคŸा เคธौเคคेเคฒी เคฎाँ เค•ो ‘เคšเคฎเค—ीเคฆเฅœी’ เค•เคนเคคा เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคตเคน เคชिเคคा เคธे เค…เคชเคจी เคฆो เคฌेเคŸिเคฏों เค•ो เคฌเคšाเคจे เค•ा เค•ोเคˆ เค‰เคชเค•्เคฐเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐเคคी เค”เคฐ เคฌेเคŸी เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค เค…เคชเคจे เคช्เคฐाเคฃ เคฆेเคจे เคตाเคฒी เค…เคชเคจी เคฎाँ เค•ो เคตเคน ‘เคฌाเค˜เคจी’ เคฎाเคจเคคा เคนै।

เคฏเคนाँ เคฏूเคจिเคŸ เคชเคฐिเคตाเคฐ เคจเคนीं เคนै। เคชเคคि เคชुเคฐुเคท เค…เคชเคจे เคฎें เคเค• เคฏूเคจिเคŸ เคนै। เค…เคนंเค•ाเคฐी, เค†เคค्เคฎเค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เค”เคฐ เค†เคค्เคฎเคฎुเค—्เคง เคนै। เค…เคชเคจे เค•ंเคงों เคชเคฐ เคจเคฎ्เคฌเคฐ เคตเคจ เค•ा เคฒेเคฌเคฒ เคฒเค—ाเคฏे เคนै। เคฎृเคค्เคฏुเคฆाเคจ เคชเคฐ เคตเคน เคธंเคคुเคท्เคŸ เคนै। ‘เคฆเคฎ เคฆเคฎเฅœी’ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เค•เคฌाเฅœी เคชเคคि เค•े เคฒिเค เคคेเฅ›ाเคฌ เค”เคฐ เคฐेเค—เคฎाเคฐ เคธे เค•เคฌाเฅœ เคšเคฎเค•ाเคคे- เคšเคฎเค•ाเคคे เคฌीเคฎाเคฐ เคนो เคœाเคคी เคนै เค”เคฐ เค…ंเคคเคค: เคฐेเคฒเค—ाเฅœी เคธे เค•เคŸเค•เคฐ เคฎเคฐ เคœाเคคी เคนै। ‘เคšिเคฐाเค— เค—ुเคฒ’ เคฎें เคชเคคि เค•ी เค›ूเคค เค•ी เคฌीเคฎाเคฐी เคชเคค्เคจी เค•ी เคœाเคจ เคฒे เคฒेเคคी เคนै।

เคธ्เคค्เคฐी เค…เค—เคฐ เคฌेเคŸी เคนै, เคคो ‘เคšเคฎเฅœे เค•ा เค…เคนाเคคा’ เค•ा เคชिเคคा เค‰เคธे เค‡เคธ เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เค†ँเค–ें เคนी เคจเคนीं เค–ोเคฒเคจे เคฆेเค—ा। เคšเคฎเฅœा เคงोเคจे เคตाเคฒी เคŸंเค•ी เคฎें เคนी เคชเคค्เคจी เค”เคฐ เคฌेเคŸिเคฏों เค•ी เคฒाเคถें เคซेंเค• เคฆेเค—ा । เคชเคค्เคจी เคฎाเคฏเค•े เค—เคˆ เคนै เค”เคฐ เค•िเคถोเคฐ เคฌेเคŸी เคชिเคคा เค•े เคชाเคธ เคนै, เคคो ‘เคชिเค›เคฒी เค˜ाเคธ’ เค•ा เคชाँเคš เคฌเคš्เคšों เค•ा เคŸैเค•्เคธी เคก्เคฐाเค‡เคตเคฐ เคชिเคคा เคคो เค‰เคธे เค…เคชเคจी เคœाเคฏเคฆाเคฆ เคนी เคฎाเคจเคคा เคนै। เค‰เคธเคธे เคจाเคœाเคฏเคœ เคธंเคฌंเคง เคฌเคจाเคคा เคนै, เคฌเคฒाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै । เคชเคค्เคจी เค•े เค•ुเค› เค•เคนเคจे เคชเคฐ เคชเคค्เคจी เค•ो เคชीเคŸเคคा เคนै। เคฌेเคŸी เค•े เคฌเคš्เคšे เค•ो เค…เคชเคจी เค›เค ी เค”เคฒाเคฆ เคฌोเคฒเคคा เคนै। เค‡เคธ เค•ुเค•เคฐ्เคฎ เค•ो เคตैเคง เคฌเคจाเคจे เคฎें, เค”เคšिเคค्เคฏ เคฆेเคจे เคฎें เคฎाँ เค”เคฐ เคฌเคนเคจ เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคนैं, เค†เคธ-เคชाเคธ เคนैं।

เคฌเคนुเคค เคฎाเคจ เคนै เค‡เคจ เคฌेเคŸिเคฏों เค•ो เค…เคชเคจे เคชिเคคाเค“ं เคชเคฐ, เคฌाเคช เคตाเคฒी เคนोเคจे เคชเคฐ । เคฒेเค•िเคจ เค…เคจुเคค्เคคเคฐเคฆाเคฏी, เคธ्เคตाเคฐ्เคฅी, เค•्เคฐूเคฐ เคฌाเคช  ‘เค•ाเคจ เค•ी เค ेंเค ी’ เค”เคฐ ‘เคฌाเคช เคตाเคฒी’ เคฎें เค‰เคธเค•ी เค‰เคชเคฏोเค—िเคคा เคชเคฐ เค˜ाเคค เคฒเค—ाเค เคฌैเค ा เคนै, เคœเคฌเค•ि ‘เคขเค•्เค•เคจ’ เคฎें เคฌेเคŸी เคนเคค्เคฏाเคฐे เคชिเคคा เคฎें เคธुเคฐเค•्เคทा เคขूँเคขเคจे เค•े เคตिเค•เคฒ्เคช เคฒिเค เคตिเคตเคถ เคนै। ‘เคตเคธूเคฒी’ เค•ा เคชिเคคा เคตिเคตाเคนिเคค เคฌेเคŸी เค•ो เคนी เคฆเคธ เคนเฅ›ाเคฐ เคฎें เคฌेเคš เคฆेเคคा เคนै।

เคชเคฐाเคฎเคจोเคตिเคœ्เคžाเคจ เค‡เคจ เค•เคนाเคจिเคฏों เคฎें เค•ुंเคกเคฒी เคฎाเคฐे เคฌैเค ा เคนै। เค‰เคจเค•ी ‘เคช्เคฐेเคค เค›ाเคฏा’  เคฎें เคจाเคฏเค• เค•ो 75 เค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เค‰เคธ เคตเค•्เคค เค•ी เคธ्เคฎृเคคिเคฏाँ เคนांเคŸ เค•เคฐเคคी เคนैं, เคœเคฌ เคตเคน เคฌाเคฐเคน เคตเคฐ्เคท เค•ा เคฅा। เคšेเคšเค• เคนो เค—เคˆ เคฅी। เคธोเคšเคคा เคนै- เคตเคน เคนเคตा เค•ी เคธीเคŸिเคฏाँ เคฅी เคฏा เคœाเคˆ เค•े เคฐेเคถเคฎी เค—เคฐाเคฐे เค”เคฐ เคฆुเคชเคŸ्เคŸे เค•ी เคธเคจเคธเคจाเคนเคŸ। เค•्เคฏा 1928 เคฎें เคœाเคˆ เคนी เค›เคค เคชเคฐ เค†เค•ाเคฐ เคฌเคš्เคšे เค•े เคธเคฎเค•्เคท เค…เคชเคจी เคน्เคค्เคฏा เค•ा เคญेเคฆ เค‰เค—เคฒ เค—เคˆ เคฅी ? ‘เค•เคฌ्เคœे เคชเคฐ’ เค•ी เค†เคถू เค•ो เคฎाँ เค•ी เคฌเฅœเคฌเฅœाเคนเคŸ เคนांเคŸ เค•เคฐเคคी เคฐเคนเคคी เคนै-
“เคจเคฐ्เค• เคจเคฐ्เค• เคจเคฐ्เค•--- เคฎैं เคฏเคนाँ เคจ เคฐเคนूँเค—ी। เคฏเคน เคจเคฐ्เค• เคนै।  เคจเคฐ्เค•, เคจเคฐ्เค•, เคจเคฐ्เค•।”

เค•เคฐ्เคฎเคšाเคฐी เคฏा เค…เคงिเค•ाเคฐी, เค•ांเคธ्เคŸेเคฌเคฒ เคฏा เคกी. เคเคธ. เคชी., เค›ोเคŸा เคฏा เคฌเฅœा เคต्เคฏाเคชाเคฐी, เคธ्เค•ूเคฒ เคŸीเคšเคฐ, เคช्เคฐिเคจ्เคธिเคชเคฒ เคฏा เคช्เคฐเคตเค•्เคคा, เค•เคฌाเฅœी เคฏा เคก्เคฐाเคˆเคตเคฐ, เคธ्เคตเคฆेเคถ เคฏा เคตिเคฆेเคถ เคธे เคชเฅा เคนुเค†, เค…ंเคงा เคฏा เคฆो เค†ँเค–ों เคตाเคฒा- เคธเคฌ เคถिเค•ाเคฐी เคนैं। เคเค• เคนी เคฅैเคฒे เค•े เคšเคŸ्เคŸे- เคฌเคŸ्เคŸे เคนैं।

เคฆीเคชเค• เคœिเคธ เคตिเคทเคฏ เคชเคฐ เคญी เคฒिเค–เคคी เคนैं, เค…เคชเคจे เคตिเคถेเคทเคœ्เคž เคนोเคจे เค•ा เค†เคญाเคธ เค•เคฐा เคนी เคฆेเคคी เคนैं। ‘เคšเคฎเฅœे เค•ा เค…เคนाเคคा’ เคฎें เคฎเคฐे เคœाเคจเคตเคฐों เค•ी เค–ाเคฒें เค–เคฐीเคฆเค•เคฐ เค‰เคจเค•ा เคšเคฎเฅœा เคฌเคจाเค•เคฐ เคฌेเคšเคจे เค•ा เคงंเคงा เคนै।
“ เคนเคฎाเคฐे เค…เคนाเคคे เค•े เคฆाเคฒाเคจ เค•े เค…ंเคคिเคฎ เค›ोเคฐ เคชเคฐ เคชाเคจी เค•ी เคฆो เคฌเฅœी เคŸंเค•िเคฏाँ เคฅी । เคเค• เคŸंเค•ी เคฎें เคจเคˆ เค†เคˆ เค–ाเคฒें เคจเคฎเค•, เคจौเคธाเคฆเคฐ เคต เค—ंเคงเค• เคฎिเคฒे เคชाเคจी เคฎें เคนเคซ्เคคों เคซूเคฒเคจे เค•े เคฒिเค เค›ोเฅœ เคฆी เคœाเคคी เคฅी เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐी เคŸंเค•ी เคฎें เค–เคฎीเคฐ เค‰เค ी เค–ाเคฒों เค•ो เค–ुเคฐเคšเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคงोเคฏा เคœाเคคा เคฅा।“  
‘เคช्เคฐेเคค เค›ाเคฏा’ เคฎें เคธाเค‡เคฎเคจ เค•เคฎिเคถเคจ เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคธเคฎें เคเค• เคญी เคญाเคฐเคคीเคฏ เคจเคนीं เคฅा, เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธเค•े เคตिเคฐोเคง เคฎें เคœुเคฒूเคธ เคจिเค•ाเคฒे เค—เค, เค•ाเคฒी เคंเคกिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคธाเค‡เคฎเคจ เค•เคฎिเคถเคจ เค—ो เคฌैเค• เค•े เคจाเคฐे เคฒเค—ाเค เค—เค।

‘เค•เคฌ्เคœे เคชเคฐ’ เคฎें เคฎिเคฐ्เค—ी เค•ी เคฌीเคฎाเคฐी เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคชाเคชा เค•เคนเคคे เคนैं, เคฎिเคฐ्เค—ी เค•े เคฒिเค-
“เค†เคฎ เคคौเคฐ เคชเคฐ เคตเคน เค‘เคชเคฐेเคถเคจ เค—्เคฏाเคฐเคน เคธाเคฒ เคธे เค›ोเคŸे เคฌเคš्เคšों เคชเคฐ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคนเคฎाเคฐी เค†เคถु เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคšौเคนเคฆเคตे เคธाเคฒ เคฎें เคนै। เค‡เคธ เค‰เคฎ्เคฐ เคฎें เค‡เคธเค•ा เค‘เคชเคฐेเคถเคจ เคนुเค† เคคो เค‡เคธเค•ी เคฏाเคฆाเคถ्เคค เคšเคฒी เคœाเคเค—ी। เค‡เคธเค•ा เคฆिเคฎाเค— เค•ुเค› เคญी เคจเคฏा เคธीเค– เคจ เคชाเคเค—ा।“

‘เค•ुंเคœी’ เคฎें เคฌ्เคฐेเคฒ เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคนै-

” เคฌ्เคฐेเคฒ เค•े เค•ोเคก เคฎें เคคिเคฐเคธเค  เค…เค•्เคทเคฐ เค”เคฐ เคฌिเคจ्เคฆु เค…ंเค•เคจ เคนै। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคตเคฐ्เคฃ เค›เคน เคฌिเคจ्เคฆुเค“ं เค•े เคเค• เคธेเคฒ เคฎें เคธँเคœोเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคœिเคธเคฎें เคฆो เคตเคฐ्เคŸिเค•เคฒ, เคธीเคงे เค–ाเคจों เคฎें เคเค• เคธे เคฒेเค•เคฐ เค›เคน เคฐेเคœ्เคก เคกाเคŸ्เคธ เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เคธे เค‰เคธเค•ा เคตिเคจ्เคฏाเคธ เคจिเคถ्เคšिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।“

‘เคšिเคฐाเค— เค—ुเคฒ’ เคฎें-
“เคชैเคฒเคตिเค• เคเคฌเคธैเคธ (เคถ्เคฐोเคฃीเคฏ เคซोเฅœा) เค‰เคธเค•े เคชेเคŸ เคฎें เคซूเคŸ เค—เคฏा เคฅा เค”เคฐ เค–ूเคจ เคฎें เคœเคนเคฐ เคญเคฐ เคœाเคจे เคธे เค‰เคธเค•ी เคนाเคฒเคค เคฌเคนुเคค เค–เคฐाเคฌ----“

“เคเคš. เคเคธ. เคตी. เคŸू. ---- เคนเคฐเคชीเฅ› เคธिเคฎ्เคช्เคฒेเค•्เคธ เคตाเค‡เคฐเคธ เคŸू. – เค‡เคธเคฎें เค‰เคชเคšाเคฐ เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคชเคฐเคนेเคœ เค•ी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคฐเคนเคคी เคนै।“

เคฌเคนुเคค เคฌाเคฐ เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคช्เคฐเคคीเค•ों- เคฌिंเคฌों เคฆ्เคตाเคฐा เคญी เค…เคชเคจी เคฌाเคค เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐเคคी เคนै। ‘เคšเคฎเฅœे เค•ा เค…เคนाเคคा’ เคฎें เค•เคฌूเคคเคฐी เค”เคฐ เคšीเคฒ เค•ा เค–ेเคฒ เคนै। เค†เคช เคเค• เคชเคค्เคฅเคฐ เคธे เคšीเคฒ เคชเคฐ เคตाเคฐ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं, เคชเคฐ เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎाเคœ, เค•ाเคจूเคจ, เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคธเคฌเคจे  เค‰เคธ เคšीเคฒ เค•ो เค•เคค्เคฒ เค”เคฐ เค‰เฅœाเคจ เค•ी เค…เคธीเคฎिเคค เคถเค•्เคคि เคฆे เคฐเค–ी เคนै। เคธ्เคค्เคฐी เค•เคฌूเคคเคฐी เคนै- เคฌुเคฆ्เคงि เค”เคฐ เคตเคซाเคฆाเคฐी เค•ी เคช्เคฐเคคीเค• เค”เคฐ เคชुเคฐुเคท เค•्เคฐूเคฐ เคšीเคฒ เค•ा เคฌिเคฎ्เคฌ।  เคฆीเคชเค• เคถเคฐ्เคฎा เค•ी เคญाเคทा เคฎें เค†เคฏे เค…เค™्เค—्เคฐेเฅ›ी เคถเคฌ्เคฆ, เคตाเค•्เคฏ, เค‰เคฆ्เคงเคฐเคฃ  เค†เคงुเคจिเค•เคคा เค•े เคญी เคฆ्เคฏोเคคเค• เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เค…เค™्เค—्เคฐेเฅ›ी เค•ी เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เคนोเคจे เค•ा เคญी เคธंเค•ेเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคœैเคธे- “ เคฎाเคˆ เค†เค‡เฅ› เคฎेเค• เคชिเค•्เคšเคฐ्เคœ เคตेเคจ เคฆे เค†เคฐ เคถเคŸ। “ เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ा เค•เคฒेเคตเคฐ เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคนै। เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคนเคฎें 70-90 เคตเคฐ्เคท เคชुเคฐाเคจे เค•ाเคฒ-เค–ंเคก เคฎें เคฒे เคœाเคคी เคนैं, เค”เคฐ เคเค• เคตिเคถिเคท्เคŸ เคญाเคทाเคˆ เคŸोเคจ เค‰เคธे เคธाเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै।

เคเค• เค…เคฎाเคจुเคท, เค…เคชเคฎाเคจुเคท, เคˆเคตเค–ोเคฐ (เค†เคฆเคฎเค–ोเคฐ เคจเคนीं) เค†เคฆเคฎ, เคถोเคทเค• เค”เคฐ เคœเคฒ्เคฒाเคฆ เคชเคคि เค•े เคธिเคนाเคธเคจ เคชเคฐ เคชाเคฒเคฅी เคฎाเคฐे เคฌैเค ा เคนै। เคฏเคน เคนिंเคธा เคœเค—เคค เค•ा เคฌเคนुเคชเค•्เคทीเคฏ, เคธूเค•्เคท्เคฎ  เคชเคฐ्เคฏเคตेเค•्เคทเคฃ เคนै। เค˜เคฐेเคฒू เคนिंเคธा เคฎाเคค्เคฐ เค•ोเคˆ เค‡ंเคฆ्เคฐเคœाเคฒ, เค•เคฒ्เคชเคจा เคฏा เคธ्เคตเคช्เคจ เคจเคนीं, เค‡เคธเค•े เคชीเค›े เค˜เคฐेเคฒू เคตीเคญเคค्เคธ เคœीเคตเคจ เค•ा เค ोเคธ เค†เคงाเคฐ เคนै। เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เคฏเคน เค…เคนเคฒ्เคฏा เคœाเคจเคคी เคนै เค•ि เค•ोเคˆ เคฐाเคฎ เค‰เคธเค•ा เค‰เคฆ्เคงाเคฐ เค•เคฐเคจे เคจเคนीं เค†เคंเค—े। เคฏเคน เคธ्เคค्เคฐी เคจ เคฆुเคฐ्เค—ा เคนै, เคจ เค•ाเคฒी, เคจ เคšंเคกी, เคจ เคญเคตाเคจी। เคธเคฎเคฐ्เคฅ, เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคธ्เคค्เคฐी เค•े เคฒिเค เค‡เคธ เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เค•ोเคˆ เคœเค—เคน เคนै เคญी เคจเคนीं। เค•เคธ्เคฌाเคชुเคฐ, เคฌเคธ्เคคीเคชुเคฐ เค•ी เคธ्เคค्เคฐी เคšीเค– เคšीเค– เค•เคฐ เคชूเค› เคฐเคนी เคนै- เค•ाเคจूเคจ! เค•เคนाँ เคนो เคคुเคฎ। เค–ुเคฒा เค†เคฎंเคค्เคฐเคฃ เคนै- เค•เคญी เค†เค“ เคนเคฎाเคฐे เค˜เคฐ เคญी।   

 
เคธंเคฆเคฐ्เคญ-

1. เคฆीเคชเค• เคถเคฐ्เคฎा, เคชिเค›เคฒी เค˜ाเคธ, เคŠँเคŸ เค•ी เคชीเค  เคฐเคถ्เคฎि เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เคฒเค–เคจเคŠ, 2021, เคชृเคท्เค  43
2. เคตเคนी, เค•เคฌ्เคœे เคชเคฐ, เคชृเคท्เค  89
3. เคตเคนी, เคšเคฎเฅœे เค•ा เค…เคนाเคคा, เคชृเคท्เค  17
4. เคตเคนी, เค•เคฌ्เคœे เคชเคฐ, เคชृเคท्เค  91
5. เคตเคนी, เค•ुंเคœी, เคชृเคท्เค  95
6. เคตเคนी, เคšिเคฐाเค— เค—ुเคฒ, เคชृเคท्เค  36
7. เคตเคนी, เคšिเคฐाเค— เค—ुเคฒ, เคชृเคท्เค  38

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।