рдЪंрдж्рд░рдпाрди, рд╕ौрд░-рдЕрднिрдпाрди, рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рд╢рдХ्рддि

рдЬрдпंрдд рдорд╣ाрдкाрдд्рд░
(22 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 1928 – 27 рдЕрдЧрд╕्рдд 2023)
рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рднाрд░рддीрдп рдХрд╡ि рдбॉ. рдЬрдпंрдд рдорд╣ाрдкाрдд्рд░ рдХा рдЕрд╡рд╕ाрди рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдЕрдкूрд░्рдгрдиीрдп рдХ्рд╖рддि рд╣ै। рд╕ेрддु рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рд╕рдо्рд╡ेрджрдиाрдПँ!

15 рдЕрдЧрд╕्рдд рдХो рд╡рд░िрд╖्рда рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд░ाрдорджрд░рд╢ рдоिрд╢्рд░ рдЬी рдиे рдЕрдкрдиा рд╢рддрдХ рдЬрди्рдорджिрди рдордиाрдпा। рд╣ाрд░्рджिрдХ рдмрдзाрдЗрдпाँ! рдЗрд╕ рд╢ुрдн-рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдордиु рдЬी рдХा рдЖрд▓ेрдЦ ‘рдкрде рд╕ूрдиा рд╣ै рддुрдо рд╣ो, рд╣рдо рд╣ैं, рдЖрдУ рдмाрдд рдХрд░ें’ рдЗрд╕ рдЕंрдХ рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ै।

рднाрд░рддीрдп рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рджुрдиिрдпा рднрд░ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ै। рдХреЬрд╡े рдХрд░ेрд▓े рдХो рд╣рдо рдирдордХीрди рднी рдмрдиा рджेрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдоीрдаा рднी। рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдирд╣ीं рдХि рдЪंрдж्рд░рдпाрди-3 рдХे рдЕрд╡рддрд░рдг рдХे рд▓िрдпे рднाрд░рдд рдиे рдЪंрдж्рд░рдоा рдХा рдЕрдЫूрддा рдЕंрдзрдХ्рд╖ेрдд्рд░, рджрдХ्рд╖िрдгी рдз्рд░ुрд╡ рдЪुрдиा, рдЬिрд╕рдХा рдиाрдордХрд░рдг рдЕрдм рд╢िрд╡-рд╢рдХ्рддि рдмिंрджु рд╣ुрдЖ рд╣ै।рдЪंрдж्рд░рдпाрди-3 рдХे рд╕рдлрд▓ рдЕрднिрдпाрди рдХे рдмाрдж рднाрд░рдд рдХे рд╕ूрд░्рдп-рдЕрднिрдпाрди рдХे рд▓िрдпे 'рдЖрджिрдд्рдп рдПрд▓ рд╡рди' рд╢рдиिрд╡ाрд░ 2 рд╕िрддрдо्рдмрд░ рдХो PSLV-C57 рдж्рд╡ाрд░ा рднेрдЬा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрди рдЕрднिрдпाрдиों рдиे рднाрд░рдд рдХो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ-рддрдХрдиीрдХ рдХे рдЕрдЧ्рд░рдгी рдкंрдХ्рддि рдоें рдЕрдХाрдЯ्рдп рд╕्рдеाрди рджिрд▓ाрдпा рд╣ै।

рд░ाрдорджрд░рд╢ рдоिрд╢्рд░
рдХुрдЫ рджрд╢рдХ рдкрд╣рд▓े рдЬрдм рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднाрд░рдд рдХो рдкрд╣рдЪाрди рдоिрд▓рдиे рд▓рдЧी рдеी рддрдм рднाрд░рдд рдХी рдирдпी-рдирдпी рд╕рдлрд▓рддा рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░рдиा рдЕрдиेрдХ рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдпे рдХрдаिрди рдеा। рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै, рдкреЬोрд╕िрдпों рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рд╕ैрдиिрдХ, рдореЫрд╣рдмी, рдФрд░ рдХрдо्рдпुрдиिрд╕्рдЯ рддाрдиाрд╢ाрд╣िрдпों рд╕े рдШिрд░ा рдПрдХ рдирд╡ोрджिрдд рд▓ोрдХрддंрдд्рд░ рдЬिрд╕े рдЖреЫाрджी рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕рджिрдпों рддрдХ рдиिрд░ंрддрд░ рдиोрдЪा-рдЦрд╕ोрдЯा рдЧрдпा, рдЬो рддрдм рдЕрд╢िрдХ्рд╖ा, рдФрд░ рд╡िрдкрди्рдирддा рд╕рд╣िрдд рднाँрддि-рднाँрддि рдХे рдЖрддंрдХрд╡ाрдж рд╕े рднी рдЬूрдЭ рд░рд╣ा рдеा, рдЙрдЪ्рдЪ рддрдХрдиीрдХ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЙрди्рдирддि рдХैрд╕े рдХрд░ рд╕рдХрддा рдеा, рд╡рд╣ рднी рддрдм, рдЬрдм рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдХ्рд░ांрддि рдоें рдЙрд╕े рд╕िंрдЧाрдкुрд░, рд╣ॉрдЩ्рдЧрдХॉрдЩ्рдЧ, рддाрдЗрд╡ाрди, рдХोрд░िрдпा, рдФрд░ рдЬाрдкाрди рдЬैрд╕े рдЫोрдЯे рджेрд╢ों рд╕े рднी рдкिрдЫреЬा рдоाрдиा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ो, рдЙрд╕рдХी 5% рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рдк्рд░рдЧрддि рдХो рдХрдорддрд░ рдоाрдирдХрд░ 'рд╣िंрджू рд░ेрдЯ рдСреЮ рдЧ्рд░ोрде' рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ो, рдЕрди्рдп рджेрд╢ों рдХो рдЧрддिрдоाрди рдмाрдШ рдФрд░ рдб्рд░ैрдЧрди рдХрд╣рдХрд░ рдЙрд╕े рд╕ुрд╕्рдд рд╣ाрдеी рдХी рдЙрдкाрдзि рджी рдЧрдпी рд╣ो। рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдХ्рд░ांрддि рдоें рднाрд░рдд рдзीрдоा рдЕрд╡рд╢्рдп рдеा рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХे рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХाрд░рдг рдеे। рд╕рджिрдпों рдХी реЪुрд▓ाрдоी рдиे рди рдХेрд╡рд▓ рд╡िрдХाрд╕ рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдорд╕рдо्рдоाрди рдХा рднी рдиिрд░ंрддрд░ рджрдорди рдХिрдпा рдеा। рдЕंрдЧ्рд░ेреЫ рдЬрдм рдЧрдпे рдеे рдЕрдзिрдХांрд╢ рднाрд░рдд рдоें рд╕ीрд╡ेрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рддрдХ рдирд╣ीं рдеी।

рддрдм рдХे рддрдеाрдХрдеिрдд рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХा рдз्рдпाрди рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рдирд╣ीं рдеा рдХि рджेрд╢ рдХी рдЕंрдХिрдд рдЗрдХॉрдиॉрдоी рдХे рд╕рдоांрддрд░ рдПрдХ рдЕрдиंрдХिрдд рдЗрдХॉрдиॉрдоी рднी рдЪрд▓ рд░рд╣ी рдеी рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рднाрд░рддीрдп рдЖँрдХреЬे рдЕंрдбрд░-рд░िрдкोрд░्рдЯेрдб рдеे। рдмेрд╢реШ, рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдХрд░ों рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдЖрдп рднी рд╕ीрдоिрдд рдеी। рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рднी рдЗрд▓्рдо рдирд╣ीं рдеा рдХि рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдХ्рд░ांрддि рдХे рд▓िрдпे рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдоूрд▓рднूрдд рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдкреЬрддी рд╣ै рд╡рд╣ рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рд╡िрд╢ाрд▓, рдмрд╣ुрд╕ंрдЦ्рдпрдХ, рд▓ोрдХрддांрдд्рд░िрдХ, рдФрд░ рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рдЕрдиुрд╢ाрд╕рдирд╣ीрди рджेрд╢ рдоें рдЕрди्рдп рдирди्рд╣े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ों рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рдзीрдоी рд╣ी рд╣ोрдиी рдеी। рд▓ेрдХिрди рднाрд░рдд рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕрдЬ्рдЮाрди рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рдЕрдкрд░िрдЪрдп рдХा рдеा। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЕрдиेрдХ рдРрд╕े рдЕрдж्рд╡िрддीрдп рдоूрд▓рднूрдд рддрдд्рдд्рд╡ рд╣ैं рдЬो рдЙрд╕े рдоाрд╕-рдоैрди्рдпुрдлेрдХ्рдЪрд░िंрдЧ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХрд▓ा, рддрдеा рд╡ैрдЪाрд░िрдХ-рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╢ेрд╖ рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рдХрд╣ीं рдЖрдЧे рд░рдЦрддे рд╣ैं। рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдкрдХ्рд╖рд╣ीрдирддा рдХी рдмाрдд рд╣ो рдпा рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХी рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдФрд░ рдорддрднेрдж рдХे рдЖрджрд░ рдХी, рднाрд░рдд рд╕рдордп рд╕े рдЖрдЧे рдЪрд▓ा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕िрдж्рдзांрдд, рд╢िрдХ्рд╖ा, рд╕рдорди्рд╡рдп, рдФрд░ рдЪिंрддрди рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ै। рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХрдаिрди рдирд╣ीं рд▓ेрдХिрди рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдХ्рд░ांрддिрдпों рдХे рдоूрд▓ рдоें рд░рд╣ी рджाрд╕рдд्рд╡, рд╢ोрд╖рдг, рддाрдиाрд╢ाрд╣ी рддрдеा рдЕрди्рдп рджुрд╖्рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ 'рд╕рдд्рдпрдоेрд╡ рдЬрдпрддे рдиाрдиृрддрдо्' рдХे рднाрд░рддीрдп рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЙрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЪीрди рдЬैрд╕ी рджрдордирдХाрд░ी рдХрдо्рдпुрдиिрд╕्рдЯ рддाрдиाрд╢ाрд╣िрдпों рд╕े рддुрд▓рдиा реЪрд▓рдд рд╣ै। рднाрд░рдд рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕े рдЕрдкрд░िрдЪिрдд рдЬрди рдХे рд▓िрдпे рднाрд░рдд рдХे рдЙрдд्рдеाрди рдХी рдмाрдд рди рд╕ोрдЪ рдкाрдиा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдеा।

рджो-рдвाрдИ рджрд╢рдХ рдкрд╣рд▓े рдЪीрди рдЧрдпे рдПрдХ рднाрд░рддीрдп рд▓ेрдЦрдХ рдиे рд╡рд╣ाँ рдХी рд╕реЬрдХों рдФрд░ рд╡ाрд╣рдиों рдХी рддाрд░ीреЮ рдХрд░рдХे, рдб्рд░ाрдЗрд╡рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рди рд╕рдордЭрдиे рдХा реЫिрдХ्рд░ рдХिрдпा рдФрд░ рднाрд░рдд рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рдЪिंрддा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓िрдЦा рдХि рдпрджि рдЪीрдиी рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд╕ीрдЦ рдЧрдпे рддो рднाрд░рдд рдХा рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा। рдоुрдЭे рдкреЭрдХрд░ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╣ुрдЖ рдеा рдХि рдЙрдирдХे рдорди рдоें рдпрд╣ рдмाрдд рдирд╣ीं рдЖрдпी рдХि рдпрджि рднाрд░рдд рдоें рд╕реЬрдХें рд╕ुрдзрд░ рдЬाрдпेंрдЧी рддो рдЪीрди рдХा рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा। рд╕ूрдЪрдиा-рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдоें рднाрд░рдд рдХी рдк्рд░рдЧрддि рдХे рдЖрд░рдо्рднिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдЕрдиेрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдиे рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рдЧрддि рдХा рд╢्рд░ेрдп рднाрд░рдд рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рднाрд╖ा рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдФрд░ рдкрд░ोрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд░ाрдЬ рдХो рджिрдпा рдеा। рд╡े рднूрд▓ рдЧрдпे рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рди рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓े рдмрд╣ुрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рднाрд░рддीрдп рднी рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднाрд╖ा рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдПрдХ рдпा рджो рдЕрди्рдп рднाрд╖ाрдПँ рдмोрд▓рддे-рд╕рдордЭрддे рд╣ैं। рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рднाрд╖ा рдпрджि рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХी рдЬрдЧрд╣ рдЬाрдкाрдиी рдпा рд╕्рд╡ाрд╣िрд▓ी рд╣ोрддी рддो рдмрд╣ुрднाрд╖ी рднाрд░рддीрдпों рдХो рдЙрд╕े рдЕрдкрдиाрдиे рдоें рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рдирд╣ीं рд▓рдЧрддा। рдмाрдд рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХी рдирд╣ीं, рднाрд╖ाрдпी рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдХी рд╣ै। рд╡ैрд╕े рднी рд╕реЬрдХ рдмрдиाрдиा рдПрдХ рдирдпी рднाрд╖ा рд╕рдордЭрдиे-рдЕрдкрдиाрдиे рдЬैрд╕ा рдЬрдЯिрд▓ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ-рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं।

рд╕рди् 2007 рдоें рд╕्рд░рдЬिрдд 'рдЗंрдбिрдпा рдПреЫ рдПрди рдЖрдИрдЯी рд╕ुрдкрд░рдкॉрд╡рд░' (India as an IT superpower: Strategy for success) рдоें рдоैंрдиे рдЬो рдХुрдЫ рднी рдХрд╣ा рдеा рд╡рд╣ рд╕рдм рдЖрдЬ рд╕рдЪ рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै। рдЖрдЬ рднाрд░рддीрдп рдЧूрдЧрд▓ рдФрд░ рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕ॉреЮ्рдЯ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ी рдирд╣ीं, рдпूрд░ोрдк рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ाрдЬрдиेрддा рднी рд╣ैं। рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдоैंрдиे рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рдз्рдпाрди рджिрд▓ाрдпा рдеा рдХि рдЙрдЪ्рдЪ-рддрдХрдиीрдХ рдХे рд▓िрдпे рднाрд░рдд рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╢рдХ्рддि рдЖрдИ-рдЯी рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рдирд╣ीं рд╣ै, рд╡рд╣ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें, рдФрд░ рдЙрди рд╕рдм рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЪрдордХेрдЧी рд╣ी рдЬрд╣ाँ, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдФрд░ рдЕрдоूрд░्рдд рд╕ोрдЪ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै।  

рдк्рд░рд╢्рдиोрдкрдиिрд╖рдж् рд╕े рдЖрдЬ рддрдХ рднाрд░рддीрдп рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдк्рд░рд╢्рди рдкूрдЫрдиे рдХी рд╣ै, рдЬ्рдЮाрди рдЕрд░्рдЬिрдд рдФрд░ рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╣ै। рд╕рди् 1848 рдоें рдмॉрд╕्рдЯрди, рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдмрдирдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдкрд╢्рдЪिрдо рдоें рдЬрди-рд╕ाрдоाрди्рдп рдХे рд▓िрдпे рдкुрд╕्рддрдХें рдЖрднिрдЬाрдд्рдп рд╡िрд▓ाрд╕ рд╕े рдХрдо рдирд╣ीं рдеीं рдЬрдмрдХि рднाрд░рдд рдоें рд╢्рд░ुрддि, рдХрдеाрд╡ाрдЪрди, рдЙрдкрджेрд╢, рджोрд╣े-рдЪौрдкाрдИ, рдФрд░ рд▓ीрд▓ा-рдоंрдЪрди рдЬैрд╕े рдЕрдиेрдХ рд╕ाрдзрдиों рдж्рд╡ाрд░ा рдЧ्рд░ंрдеीрдп рдЬ्рдЮाрди рдХो рдЬрди-рд╕ाрдоाрди्рдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рдеा। рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдХрд╣ेंрдЧे рдХि рд╡рд╣ рдЧ्рд░ंрдеीрдп рдЬ्рдЮाрди рдЖрдзुрдиिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдирд╣ीं рдеा рдЙрди्рд╣ें рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмंрдз рдоें рджो рдмाрддें рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдкрд╣рд▓ी рдпрд╣ рдХि рдмाрдд рдЬ्рдЮाрди рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣ीं рдЖрдЧे рдЬ्рдЮाрди рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХी рд╣ै, рдЬ्рдЮाрди рдХो рдк्рд░ोрдЯेрдХ्рдЯेрдб рдпा рдкेрдЯेंрдЯेрдб рдХрд░рдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдЙрд╕े рдкрдм्рд▓िрдХ рдбोрдоेрди рдоें рд▓ाрдиे рдХी рд╕рджिрдЪ्рдЫा рдХी рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рдмाрдд рдпрд╣ рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд░ाрдЬ рдиे рдЬाрдирдмूрдЭрдХрд░ рднाрд░рддीрдп рдЬрдирддा рдХो рдЖрдзुрдиिрдХ рдЬ्рдЮाрди рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рдЦा рдеा рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рднрдпрднीрдд рдеे рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдиैрд░ंрддрд░्рдп рднाрд░рддीрдпों рдХा рдЖрдпुрдз рдмрдирдХрд░ рдкрд░рддंрдд्рд░рддा рдХी рдмेреЬिрдпों рдХो рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рддोреЬ рд╕рдХрддा рдеा। рдкрд░рддंрдд्рд░рддा рдХे рджрд╢рдХों рдоें рднाрд░рдд рдкрд╢्рдЪिрдо рдоें рд╣ो рд░рд╣ी рдк्рд░рдЧрддि рд╕े рддो рдХाрдЯा рд╣ी рдЧрдпा рдпрд╣ाँ рдХे рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдЬ्рдЮाрди рдХे рд╕्рд░ोрддों рдХो рднी рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рддि рдПрдХ рдРрд╕ा рд╣ीрдирддाрдмोрдз рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдЬो рдЖрдЬ рднी рдмाрд░-рдмाрд░ рд╕рд░ рдЙрдаाрддा рдиреЫрд░ рдЖрддा рд╣ै। рдзрдиिрдХ рд╡рд░्рдЧ рд╡िрджेрд╢ рдЬाрдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рдеा рд▓ेрдХिрди рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рд░ुрдЪि рднाрд░рддीрдпों рдХो рд╢ेрд╖ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╣ो рд░рд╣ी рдк्рд░рдЧрддि рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрдиे рдХी рдмिрд▓्рдХुрд▓ рднी рдирд╣ीं рдеी।

1947 рдХे рдмाрдж рдкрд░рддंрдд्рд░рддा рдХी рдмेреЬिрдпाँ рдЯूрдЯीं рдФрд░ рднाрд░рддीрдпрддा рдХी рд╕ूрдЦी, рдоुрд░рдЭाрдпी рдмेрд▓ рдлिрд░ рд╕े рдкрд▓्рд▓рд╡िрдд рд╣ुрдИ। рд╣рдорд╕े рд╣ी рдЕрд▓рдЧ рд╣ुрдП рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдоें рдЖрдЬрдХрд▓ рдЕрддि-рдиैрд░ाрд╢्рдп рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж рдХी рд╕्рдеिрддि рд╣ै। рд╡े рд╕рдордЭ рдирд╣ीं рдкा рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рд╡े рднाрд░рдд рд╕े рдХрдм рдФрд░ рдХ्рдпों рдкिрдЫреЬ рдЧрдпे। рдХ्рдпा рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рд╡ाреШрдИ рдЗрддрдиा рдХрдаिрди рд╣ै? рдХाрд╢, рдХрд░्рдо-рдлрд▓ рд╕िрдж्рдзांрдд рдоें рдПрдХ рдк्рд░ीрд╡्рдпू рдмрдЯрди рднी рд╣ोрддा рддो рдЬिрди्рдиा рд╕े рдзोрдЦा рдЦाрдиे рд╡ाрд▓े рдЙрд╕рдХी рдЪाрд▓ рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рджूрд░рдЧाрдоी рджुрд╖्рдкрд░िрдгाрдоों рд╕े рдЪेрдд рд░рд╣ рдкाрддे।

рдЗрд╕ рдорд╣ीрдиे рдХैрдиेрдбा рдоें рдЯैрдЧ рдЯीрд╡ी рдк्рд░рд╕िрдж्рдзि рд╡ाрд▓े рдкрдд्рд░рдХाрд░ рддाрд╣िрд░ рдЕрд╕рд▓рдо рдЧोрд░ा рдХे рдк्рд░рдпрдд्рдиों рд╕े рджрдХ्рд╖िрдг рдПрд╢िрдпाрдИ рднाрд╖ा-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдоेрд▓рди рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рдоें рдХैрдиेрдбा, рдФрд░ рднाрд░рдд рд╕рд╣िрдд рдЕрдиेрдХ рджेрд╢ों рд╕े рднाрдЧीрджाрд░ी рд╣ुрдИ। рд╕рдоाрд░ोрд╣ рдоें рд╕ेрддु рдкрдд्рд░िрдХा рднी рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рд╣ुрдИ। рд╕ेрддु рдХे рд▓िрдпे рдиाрд▓ंрджा рд╕рдо्рдоाрди рд╕्рдоृрддिрдЪिрд╣्рди рд╕्рдЯॉрдХрд╣ोрдо рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рдкूрд░्рд╡ рдЖрдЪाрд░्рдп рдбॉ. рдЗрд╢्рддिрдпाреШ рдЕрд╣рдордж рдж्рд╡ाрд░ा рдбॉ. рд╕ंрдЧीрддा рд╢рд░्рдоा рддрдеा рдбॉ. рд╕ुрдиीрд▓ рд╢рд░्рдоा рдХो рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЖрдк рд╕рднी рдХो рдмрдзाрдИ рдХ्рдпोंрдХि рдЖрдкрдХा рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рд╕рдорд░्рдерди рд╣ी рд╕ेрддु рдХी рдкрд╣рдЪाрди рд╣ै।

рд╢ुрднाрдХांрдХ्рд╖ी,
рд╕ेрддु, рдкिрдЯ्рд╕рдмрд░्рдЧ
31 рдЕрдЧрд╕्рдд 2023 ✍️

1 comment :

  1. Please accept heartfelt congratulations of your readers for the honour and recognition of our Setu journals in that International conference of South- Asian Language and Literary Summit.
    And also,heartiest congratulations and thanks for your comprehensive Editorial about the success of our Chandrayaan 3 with a reference to your essay of 2007 where you had almost predicted India's potential of becoming an IT SUPERPOWER.
    Very heartwarming reference to our Ramdarsh Mishra ji celebrating his 100 th birthday and an honorable mention of the great contribution of our Jayant Mahapatra to our literature, who had passed away recently.
    A rewarding experience indeed reading your Editorial.
    Warm regards, Anurag ji.
    Deepak Sharma

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।