เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी เค•े เคจिเคฌंเคงों เคฎें เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ


เคตिเคตेเค• เค•ुเคฎाเคฐ 
เคธुเคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธเค•ाเคฐ เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เค•ा เค•เคฅเคจ เคนै “เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เคฌเคนुเคงा เค…เคชเคจे เคฆेเคถ เค•ाเคฒ เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคा เคนै। เคœเคฌ เค•ोเคˆ เคฒเคนเคฐें เคฆेเคถ เคฎें เค‰เค เคคी เคนैं เคคो เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค•े เคฒिเค เค‰เคธเคธे เค…เคตिเคšเคฒिเคค เคฐเคนเคจा เค…เคธंเคญเคต เคนो เคœाเคคा เคนै। เค‰เคธเค•ी เคตिเคถाเคฒ เค†เคค्เคฎा เค…เคชเคจे เคฆेเคถ-เคฌंเคงुเค“ं เค•े เค•เคท्เคŸों เคธे เคตिเค•เคฒ เคนो เค‰เค เคคी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธ เคคीเคต्เคฐ เคตिเค•เคฒเคคा เคฎें เคตเคน เคฐो เค‰เค เคคा เคนै, เคชเคฐ เค‰เคธเค•े เคฐूเคฆเคจ เคฎें เคญी เคต्เคฏाเคชเค•เคคा เคนोเคคी เคนै। เคตเคน เคธ्เคตเคฆेเคถ เค•ा เคนोเค•เคฐ เคญी เคธाเคฐ्เคตเคญौเคฎिเค• เคฐเคนเคคा เคนै।”1 เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी เค•ा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เค•े เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เค•เคฅเคจ เค•ी เค…เคจुเค—ूंเคœ เคนै। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•े เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคนเคฎें เคคเคค्เค•ाเคฒीเคจ เคฐाเคœเคจीเคคिเค•, เคธाเคฎाเคœिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค• เค”เคฐ เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เค•ी เคœीเคตंเคค เคคเคธ्เคตीเคฐ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै। เคตे เค…เคชเคจे เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคตिเคšाเคฐों เค•ो เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐ เคœเคฐ्เคœเคฐ เคนो เคšुเค•ी เคธाเคฎाเคœिเค•-เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เคšुเคจौเคคी เคฆेเคคे เคนुเค เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคे เคนैं। เคตे เค•ेเคตเคฒ เค•िเคธी เคคเคธ्เคตीเคฐ เค•ो เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคญเคฐ เค•เคฐ เคฆेเคจे เคตाเคฒे เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคฅे, เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคจเค•ी เค•ोเคถिเคถ เคฅी เค•ि เคธूเคฐเคค เคฌเคฆเคฒเคจी เคšाเคนिเค।

เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคชुเคฐाเคคเคจ เค•ाเคฒ เคธे เคนी เคชिเคคृเคธเคค्เคคाเคค्เคฎเค• เคธเคฎाเคœ เคฐเคนा เคนै। เคธเคฎाเคœ เคฎें เคชिเคคृเคธเคค्เคคाเคค्เคฎเค•เคคा เค•ा เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคฎเคนเคค्เคต เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคจाเคฐी เคนी เคจเคนीं เค…เคชिเคคु เคถिเค•्เคทिเคค เคเคตं เค†เคงुเคจिเค• เคจाเคฐी เค•ो เคญी เคชुเคฐुเคท เค•ी เค…เคงीเคจเคคा เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจी เคชเฅœเคคी เคนै। เค‡เคธ เคธเคฌ เค•ा เคฎूเคฒ เค•ाเคฐเคฃ เคชुเคฐुเคท เค•ी เคธाเคฎเคจ्เคคเคตाเคฆी เคฎเคจोเคตृเคคि เคเคตं เค…เคนंเค•ाเคฐ เคนै। เค†เคงुเคจिเค• เคนोเคจे เค•े เคตाเคฌเคœूเคฆ เคชुเคฐुเคท เคตเคฐ्เค— เคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเค—เคค เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ाเคฐों เค•ा เคฆाเคธ เคนै। เคเคธे เคชिเคคृเคธเคค्เคคाเคค्เคฎเค• เคธเคฎाเคœ เค•ी เคธ्เคค्เคฐीเคตिเคฐोเคงी เคธोเคš เค•े เคคเคนเคค เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคธเคฆैเคต เคชुเคฐुเคทों เค•े เคนाเคฅ เค•ी เค•เค เคชुเคคเคฒी เคฎाเคค्เคฐ เคธเคฎเคा เค—เคฏा เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•ो เคชुเคฐुเคท เคตเคฐ्เค— เค•ी เคธेเคตा เคนेเคคु เคฎाเคจा เค—เคฏा เคคเคฅा เค‰เคธเค•े เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎें เคฏเคน เคฌाเคค เคฌिเค ा เคฆी เค—เคˆ เค•ि เคชเคคि เคชเคฐเคฎेเคถ्เคตเคฐ เคนोเคคा เคนै। เคฒैंเค—िเค• เคญिเคจ्เคจเคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคฆोเคฏเคฎ เคฆเคฐ्เคœे เค•ा เคธเคฎเค เค•เคฐ เคšिเคฐंเคคเคจ เค•ाเคฒ เคคเค• เคชเคฐिเคตाเคฐ เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เคฎें เค…เคชเคจी เคตเคฐ्เคšเคธ्เคตเคคा เค•ाเคฏเคฎ เคฐเค–เคจा เคชुเคฐुเคทों เค•ा เคช्เคฐाเคฏोเคœिเคค เคทเคกเคฏंเคค्เคฐ เคฅा, เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคตเคฐ्เคทों เคธे เค”เคฐเคคें เค…เคชเคจे เคนी เคฌเคŸ्เคŸों เคธे เคชीเคธी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคธिเคฒें เคฌเคจी เคฐเคนीं। เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ो เคถिเค•्เคทिเคค เคฌเคจเค•เคฐ เคธเคฎाเคœ เคฎें เค…เคชเคจा เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคธ्เคฅाเคจ เคฌเคจाเคจे เค”เคฐ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคฐूเคช เคธे เค†เคค्เคฎเคจिเคฐ्เคญเคฐ เคฌเคจเคจे เค•ी เคฐाเคน เคฎें เคชुเคฐुเคทों เคจे เคนเคฎेเคถा เคนी เค…เคตเคฐोเคง เคชैเคฆा เค•िเคฏा เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคธाเคฎाเคœिเค•-เค†เคฐ्เคฅिเค• เคฐूเคช เคธे เค†เคค्เคฎเคจिเคฐ्เคญเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคฎें เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจ เค•ूเคŸ-เค•ूเคŸ เค•เคฐ เคญเคฐा เคนोเคคा เคนै เค‡เคธเคฒिเค เคตे เค…เคจुเคšिเคค เคฌाเคคें เคธเคนเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคคीं। เค‡เคธเค•ा เคจเคคीเคœा เคœเคฌ เคคเคฒाเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธाเคฎเคจे เค†เคคा เคนै เคคो เคชिเคคृเคธเคค्เคคाเคค्เคฎเค• เคธोเคš เคตाเคฒा เคธเคฎाเคœ เค•เคนเคคा เคนै เค•ि เคœिเคธ เค˜เคฐ เคฎें เคฎเคนिเคฒाเคं เค•เคฎाเคंเค—ी เค‰เคธे เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคฌเคฆเคจाเคฎी เคคो เคेเคฒเคจी เคนी เคชเฅœेเค—ी। เคเคธे เคนी เคธเคฎाเคœ เคฎें เคœเคจ्เคฎी เคฒเฅœเค•ी เคœीเคตเคจเคชเคฐ्เคฏंเคค เคฌंเคฆिเคถों เคฎें เคœीเคคी เคนै เคคเคฅा เคฌेเคŸी, เคฌเคนเคจ เค”เคฐ เคชเคค्เคจी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฌाเคช, เคญाเคˆ เค”เคฐ เคชเคคि เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคธुเคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคฐเคนเคคी เคนै। 1945 เคฎें เคธिเคฎोเคจ เคฆ เคฌเค‰เค†เคฐ เคจे เค…เคชเคจी เคตिเค–्เคฏाเคค เคชुเคธ्เคคเค• ‘เคฆ เคธेเค•ेเคฃ्เคก เคธेเค•्เคธ’ เคฎें เคธเคนी เคนी เค•เคนा เคนै ‘เคจाเคฐिเคฏाँ เคฌเคจी เคนैं, เคตे เคชैเคฆा เคจเคนीं เคนुเคˆ เคนैं’। เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคธเคฎเคฏ เคฌเคฆเคฒा, เคฏुเค— เคฌเคฆเคฒा เค”เคฐ เคจाเคฐी เค•ो เคธเคฎाเคจ เค…เคงिเค•ाเคฐ เคฆेเคจे เค•ी เคฒเฅœाเคˆ เคจे เคœोเคฐ เคชเค•เฅœा। 1951 เคฎें เคธंเคฏुเค•्เคค เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคฎเคนाเคธเคญा เคจे เคญाเคฐी เคฌเคนुเคฎเคค เคธे เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•ा เคจिเคฏเคฎ เคชाเคฐिเคค เค•िเคฏा, เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคจाเคฐी เคฎुเค•्เคคि เค†ंเคฆोเคฒเคจ เค•ा เค†เคฐंเคญ เคคเคญी เคธे เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฏुเค— ‘เคจाเคฐी เคธเคถเค•्เคคीเค•เคฐเคฃ’ เค•ा เคฏुเค— เคนै। เค†เคœ เคœเคฌเค•ि เคฏे เคฌाเคค เคธเคฐ्เคตเคตिเคฆिเคค เคนै เค•ि เคฎเคนिเคฒाเคं เค•िเคธी เคญी เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคชुเคฐुเคทों เคธे เค•เคฎเคคเคฐ เคจเคนीं เคนैं, เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคตे เค†เคœ เคญी เคฏเคฆा-เค•เคฆा เค…เคตเคธเคฐों เคธे เคตंเคšिเคค เค•ी เคœाเคคी เคนैं।

2
เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ाเคฒ เคธे เคฒेเค•เคฐ เค†เคœ เคคเค• เค•े เคธाเคนिเคค्เคฏ, เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคจाเคฐी เคธंเคฌंเคงी เคงाเคฐเคฃाเคँ เคชुเคฐुเคท เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค”เคฐ เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคฐเคนी เคนै, เค•िเคจ्เคคु เคจाเคฐी เคฎुเค•्เคคि เค†เคจ्เคฆोเคฒเคจ เค”เคฐ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค†ंเคฆोเคฒเคจ เคฎें เคญाเคฐเคคीเคฏ เคจाเคฐिเคฏों เค•ी เค…เค—्เคฐिเคฎ เคญूเคฎिเค•ा เคธे เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคจाเคฐी เค•े เคช्เคฐเคคि เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคจे เคฒเค—ा। เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคญी เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค”เคฐ เคจाเคฐी เคฎुเค•्เคคि เค•ो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคฒिเค–ा เค—เคฏा। เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें ‘เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ’ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคธ्เคค्เคฐी เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคนी ‘เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ’ เคฎाเคจा เคœाเคคा เคฐเคนा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เคชीเค›े เค…เคจुเคญเคต เค•ी เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเค•เคคा เค•ो เค ोเคธ เคคเคฐ्เค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฐเคนा เคนै। เคฎเคนाเคฆेเคตी เคตเคฐ्เคฎा เคจे เคญी เค•เคนा “เคชुเคฐुเคท เค•े เคฒिเค เคจाเคฐीเคค्เคต เค…เคจुเคฎाเคจ เคนै เค”เคฐ เคจाเคฐी เค•े เคฒिเค เค…เคจुเคญเคต, เค…เคคः เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เค•ा เคœैเคธा เคธเคœीเคต เคšिเคค्เคฐ เคนเคฎ เคฆे เคธเค•ेंเค—ी, เคตैเคธा เคชुเคฐुเคท เคฌเคนुเคค เคธाเคงเคจा เค•े เค‰เคชเคฐांเคค เคญी เคถाเคฏเคฆ เคนी เคฆे เคธเค•ें”। 1997 เคฎें เค‡ंเคกिเคฏा เคŸुเคกे เค•ी เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคตाเคฐ्เคทिเค•ी เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคฒेเค–เคจ เคชเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•े เคเค•ाเคงिเค•ाเคฐ เคชเคฐ เค•ाเคซी เคฌเคนเคธ เคนुเคˆ เค”เคฐ เคง्เคฏाเคคเคต्เคฏ เคนै เค•ि เค‡เคธ เคฌเคนเคธ เคฎें เคชुเคฐुเคทों เค•ी เคญाเค—ीเคฆाเคฐी เคจเคนीं เคฅी, เคคเคค्เคชเคถ्เคšाเคค, เคฏเคน เคธ्เคตीเค•ृเคค เคนुเค† เค•ि ‘เคฒेเค–เคจ, เคฒेเค–เคจ เคนोเคคा เคนै, เคจเคฐ เคฎाเคฆा เคจเคนीं’। เค‰เคธे เคฌांเคŸเค•เคฐ เคฆेเค–เคจे เคตाเคฒी เคฆृเคท्เคŸि เคชूเคฐ्เคตाเค—्เคฐเคน เคธे เค—्เคฐเคธ्เคค เคนै।2

เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी
เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคจे 1949 เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค ‘เคจเคˆ เคจाเคฐी’ เคชुเคธ्เคคเค• เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เค‡เคคिเคนाเคธ เค”เคฐ เคชुเคฐाเคฃों เคฎें เคตเคฐ्เคฃिเคค เคธ्เคตाเคงीเคจเคšेเคคा เคญाเคฐเคคीเคฏ เคจाเคฐिเคฏों เค•े เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคฆ्เคตाเคฐा เคจैเคคिเค•เคคा เค•े เคชुเคฐाเคจे เคฎाเคจเคฆंเคกों เค•ो เคšुเคจौเคคी เคฆेเค•เคฐ เคจाเคฐिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคชเคจे เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค•ी เคคเคฅा เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค•े เคœเคฐिเค เคจाเคฐी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•े เคฏเคœ्เคž เคฎें เค…เคชเคจी เค†เคนुเคคि เคฆी। เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी เค•े เคฎเคจ เคฎें เคจाเคฐिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เค•्เคทเคฏ เคธเคนाเคจुเคญूเคคि เค”เคฐ เคธเคฐाเคนเคจा เคฅी। เคฎिเคฅिเคฒा เค•ी เคจाเคฐिเคฏों เค•ी เคฆुเคฐ्เคฆเคถा เค•ो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคญเคฒी-เคญांเคคि เคฆेเค–ा เคฅा। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•ा เคฎाเคจเคจा เคฅा เค•ि ‘เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เคธे เคชเคฐंเคชเคฐा เค•े เคชोเคทเค• เคตเคฐ्เค—ों เคฎें เคเค• เค–เคฒเคฌเคฒी เคฎเคš เค—เคˆ เค”เคฐ เค‡เคธ เค–เคฒเคฌเคฒी เค•ो เคฆेเค– เคตเคน เคฌเคนुเคค เค–ुเคถ เคนोเคคे เคฅे ‘เคนเคฎाเคฐी เคชเฅी-เคฒिเค–ी เคฌเคนเคจों เคจे, เค‡เคคเคจे เคฅोเฅœे เคฆिเคจों เคฎें เคนी, เค…เคชเคจे เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ-เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต, เค…เคชเคจी เค†เคœाเคฆ เคคเคฌिเคฏเคค เค•ी เคเคธी เคงाเค• เคœเคฎा เคฆी เคนै เค•ि เคนเคฎ เคชुเคฐुเคทों เค•ो เค‰เคจเคธे เคกเคฐ-เคธा เคฒเค—เคจे เคฒเค—ा เคนै, เคนเคฎ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคชเคฐ เค•े เค…เคชเคจे เคเค•ाเคงिเคชเคค्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เคนी เค…เคชเคจे เคชैเคฐ เค•ी เคœเคฎीเคจ เคญी เค–िเคธเค•เคคी เคนुเคˆ เคฆेเค–เคจे เคฒเค—เคคे เคนैं। ... เคชुเคฐुเคทों เค•ी เค‡เคธ เค˜เคฌเคฐाเคนเคŸ, เค‡เคธ เคฌौเค–เคฒाเคนเคŸ เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคตिเคœเคฏ, เค‰เคจเค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•ा เค‰เคฆเคฏ, เคฎैं เคฆेเค–เคคा เคนूँ, เค‡เคธी เคธे เค–ुเคถ เคนोเคคा เคนूँ’।3

เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคชुเคฐुเคทों เคฆ्เคตाเคฐा เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ा เคถोเคทเคฃ เค•ोเคˆ เค›ुเคชी เคนुเคˆ เคฌाเคค เคจเคนीं เคนै। เคฌाเคฒ เคตिเคตाเคน, เคธเคคी เคช्เคฐเคฅा, เคญ्เคฐूเคฃ เคนเคค्เคฏा, เคฆเคนेเคœ เคช्เคฐเคฅा เคœैเคธी เค•ुเคช्เคฐเคฅाเค“ं เค•ा เคธंเคธ्เค•ृเคคिเค•เคฐเคฃ เค•เคฐ เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เค—ुเคฒाเคฎी เค•ा เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค…เคญिเคถเคช्เคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เค‡เคจ เคธเคฌ เค•ुเคช्เคฐเคฅाเค“ं เคธे เคธเคฎाเคœ เค•ो เคฎुเค•्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคนी เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนुเคˆ। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคจे เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค”เคฐ เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคชเคฐ เคช्เคฐเค•ाเคถ เคกाเคฒเคคे เคนुเค เค•เคนा, เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เค‡เคธीเคฒिเค เคนै ‘เค•्เคฏोंเค•ि เค†เคœ เค˜เคฐ เคฎें เคนเคฎें เคฐเคนเคคे เคนुเค เคญी เคตे เคฌेเค˜เคฐเคฌाเคฐ เค•ी เคนैं। เค—ृเคนเคธ्เคตाเคฎिเคจी เค•ा เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคจाเคฎ เคชाเค•เคฐ เคญी เคตे เค˜เคฐ เค•ी เค—ुเคฒाเคฎ-เคฎाเคค्เคฐ เคฐเคน เค—เคˆ เคนैं। เคชเคฐिเคตाเคฐ เคฎें เค‰เคจเค•ा เค•ोเคˆ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคธ्เคฅाเคจ เคจเคนीं เคธเคฎाเคœ เคฎें เค‰เคจเค•ी เค•ोเคˆ เคธ्เคตाเคงीเคจ เคธเคค्เคคा เคจเคนीं। เค•เคญी เคตे เค…เคฐ्เคงांเค—िเคจी เคฐเคนी เคนों, เค†เคœ เคตे เค…ंเค— เค•ी เค›ाเคฏा เคนी เคฐเคน เค—เคˆ เคนैं।.....เค”เคฐ, เคตे เคœ्เคฏों เคนी เคœเค—เคน เค–ोเคœเคจे เคฒเค—เคคी เคนैं, เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎाเคœ เค•े เคธूเคค्เคฐเคงाเคฐों เค•े เคฎुँเคน เคธे เค†เคตाเคœ เคจिเค•เคฒเคคी เคนै -เค†เค—े เค•्เคฏा เคฆेเค–เคคी เคนो, เคชीเค›े เคฆेเค–ो। เคฆेเค–ो เคนเคฎाเคฐे เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ो, เคนเคฎाเคฐे เคตेเคฆ-เคชुเคฐाเคฃ เค•ो, เคนเคฎाเคฐी เค†เคฐ्เคฏ-เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคนเคฎाเคฐी เค†เคฐ्เคฏ เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ो। เค†เคฐ्เคฏ เคธเคญ्เคฏเคคा- เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เค‡เคคเคจी เคชुเคฐाเคจी เคธเคญ्เคฏเคคा เค•เคนीं เค•ी เคนै, เค•िเคธी เค•ी เคนै? เคงเคจ्เคฏ เคนैं เคนเคฎ เคงเคจ्เคฏ เคนै เคนเคฎाเคฐी เคธเคญ्เคฏเคคा।’4 

3
เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคธเคฎाเคœ เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคจाเคฐเค•ीเคฏ เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคฌเคนुเคค เค†เคนเคค เคฅे। เคชเคถ्เคšिเคฎ เค•े เคฆेเคถों เคฎें เคจिเคฐंเคคเคฐ เคนो เคฐเคนे เคฌเคฆเคฒाเคต เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เค เคนเคฐाเคต เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฅा เค”เคฐ เค‡เคธเคฎें เคšिंเคคเคจीเคฏ เคฌाเคค เคฏเคน เคฅी เค•ि เคฆेเคถ เค•ी เค†เคงी เค†เคฌाเคฆी เคถเคคाเคฌ्เคฆिเคฏों เคธे เค—ुเคฒाเคฎ เคฐเคนเค•เคฐ เค…เคชเคจे เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•ो, เค…เคชเคจे เคœเคจ्เคฎ เค•ो เคธ्เคตเคฏं เคนी เค—ुเคฒाเคฎी เค•ा เคชเคฐ्เคฏाเคฏ เคธเคฎเคเคจे เคฒเค—ी เคฅी। เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคœो เคฒोเค— เคนเคฐेเค• เค˜เคŸเคจा เค•े เคชीเค›े เคญเค—เคตाเคจ เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•ो เคนी เคธเคฌเคธे เคฌเฅœा เค•ाเคฐเคฃ เคธเคฎเคเคคे เคนैं เค”เคฐ เคนเคฐेเค• เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคธเคนเคœ เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं เค‰เคจเคฎें เคชुเคจเคฐ्เคœाเค—เคฐเคฃ เค•ी เคญाเคตเคจा เค•ा เค‰เคฆเคฏ เค•เคฐเคจा เคŸेเฅी เค–ीเคฐ เคนै। เคเคธी เคฆुเคฐ्เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เคฆेเค–-เคฆेเค–เค•เคฐ เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคฌเคนुเคค เคตिเคšเคฒिเคค เคฐเคนเคคे เคฅे। เคœंเคœीเคฐें เค”เคฐ เคฆीเคตाเคฐें เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฒिเค–ा เคนै ‘เคคुเคฎ เคคुเคฐंเคค-เคคुเคฐंเคค เคธเคธुเคฐाเคฒ เค†เคฏी เคนो। เคจैเคนเคฐ เคฎें เคœो เค•ुเค› เคญी เคฅोเฅœी เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เคฅी, เค‰เคธเค•ा เคธเคชเคจा เคญी เค›ोเฅœो। เค†ँเค—เคจ เคฐूเคชी เคœेเคฒ เคฎें เคจเคนीं, เค•िเคธी เค•ोเค เคฐी เคฐूเคชी เคœेเคฒ เคฎें เคคुเคฎ्เคนें เคฆिเคจ-เคฐाเคค เคฐเคนเคจा เคนै। ... เคเค• เคชूเคฐा ‘เคชेเคจเคฒ เค”เคฐ เคช्เคฐोเคธिเคœिเคฏเคฐ เค•ोเคก‘ เคนै, เคœिเคธเค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคช्เคฏाเคฐी เคฌเคนเคจों, เคคुเคฎ्เคนें เคšเคฒเคจा เคนै। เคคुเคฎ्เคนें เค•िเคธเคธे เคฌोเคฒเคจा เคšाเคนिเค, เค•िเคธเคธे เคจเคนीं, เค•िเคธเคธे เคฎुँเคน เค–ोเคฒเคจा เคšाเคนिเค, เค•िเคธเคธे เคจเคนीं। เค•ैเคธे เค–ाเคจा เคšाเคนिเค, เค•ैเคธे เคธोเคจा เคšाเคนिเค। เคธเคฌเค•े เคฌँเคงे-เคฌँเคงाเค เคจिเคฏเคฎ เคนैं, เคœिเคจ्เคนें เคคुเคฎ्เคนें เคฌเคฐเคคเคจा เคนै เค‡เคจเคฎें เคœเคฐा เคญी เคต्เคฏाเค˜ाเคค เคนुเค† เค•ि เคคुเคฎ เค—เคฏीं। เคšाเคฐों เค“เคฐ เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคฌเคฆเคจाเคฎी, เคšाเคฐों เค“เคฐ เค•ाเคจाเคซूเคธी। เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคœिเคจ्เคฆเค—ी, เคนเคฐाเคฎ‘।5

เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฒोเค—ों เคฆ्เคตाเคฐा เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคฎเคจु เค•ी เคธंเคคाเคจ เค•เคนเคจे เค•ी เคชเคฐंเคชเคฐा เคฐเคนी เคนै। เค‡เคธเค•े เคช्เคฐเคฎाเคฃ เค•े เคฐूเคช เคฎें  ‘เคฎเคจु‘ เคถเคฌ्เคฆ เค•ी เคต्เคฏुเคค्เคชเคค्เคคि เคธे เคฎเคจु เค•ी เคธंเคคाเคจ เค•ो ‘เคฎैเคจ, เคฎเคจुเคœ, เคฎाเคจเคต เค”เคฐ ‘เคฎเคจुเคท्เคฏ‘ เค•เคนे เคœाเคจे เค•ो เค ोเคธ เคคเคฐ्เค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฐเคนा เคนै। เคเคธे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฎเคจु เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคจाเคฏे เค—เค เคตिเคงाเคจ เค•ो เค…เค•्เคทเคฐเคถः เคชाเคฒเคจ เค•เคฐเคจे เค•ो เคนी เคฎाเคจเคต เคงเคฐ्เคฎ เคธเคฎเคा เคœाเคจा เคฒाเคœिเคฎी เคนै। เคฎเคจु เคจे เคฏเคน เคตिเคงाเคจ เคฆिเคฏा เค•ि เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เค•เคญी เคญी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคจ เคฐเค–ी เคœाเคँ, เคฌเคšเคชเคจ เคฎें เคฎाँ-เคฌाเคช เค‰เคจเค•ी เคจिเค—เคฐाเคจी เค•เคฐें, เคฏौเคตเคจ เคฎें เคชเคคि เค‰เคจ เคชเคฐ เคถाเคธเคจ เค•เคฐें เค”เคฐ เคฌुเฅाเคชे เคฎें เคชुเคค्เคฐ เค‰เคจเค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค•เคฐें। เคฎเคจु เค•े เค‡เคธ เคตिเคงाเคจ เค•ी เค“เคŸ เคฎें เคชुเคฐुเคทों เคจे เค‡เคธ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เคนเคฅिเคฏाเคฐ เคฌเคจाเค•เคฐ เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคœเคฌเคฐเคจ เค—ुเคฒाเคฎ เคฌเคจा เคฒिเคฏा। เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เค•ोเคˆ เคญी เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคฎเคนिเคฒा เคเคธे เคตिเคงाเคจ เค•ो เค†เค— เคฒเค—ा เคฆेเค—ी เคœिเคธเคฎें เค‰เคธเค•ी เคœाเคคि เค•ो เคธเคฆा เค—ुเคฒाเคฎी เคฎें เคฐเค–เคจे เค•ा เค‡เคคเคจा เคฌเฅœा เคทเคกเคฏंเคค्เคฐ เคฐเคšा เค—เคฏा เคนो। เคธंเคธाเคฐ เค•े เคธเคญी เคฆेเคถों เคฎें เคธ्เคค्เคฐी-เคถिเค•्เคทा เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฐ เคฌเฅा เคคो เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เคชเคฐ เคญी เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เคชเฅœा। เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคถिเค•्เคทिเคค เคนों, เคฏเคน เคช्เคฐाเคฏः เคนเคฐ เคชुเคฐुเคท เคšाเคนเคคा เคนै। เค‡เคธ เคšाเคนเคค เค•े เคชीเค›े เค•ी เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค•ा เคชเคฐ्เคฆाเคซाเคถ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•เคนเคคे เคนैं ‘เคฎैเค•ाเคฒे เคจे เคนเคฎें เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคชเฅाเคจे เค•ी เคธिเคซाเคฐिเคถ เค•ी เคฅी เค•्เคฏोंเค•ि เคตเคน เคธोเคšเคคा เคฅा เค•ि เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคชเฅ-เคฒिเค–เค•เคฐ เคนเคฎ เค…เคš्เค›े เค•्เคฒเคฐ्เค• เคนो เคธเค•ेंเค—े เค”เคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคธ्เคคंเคญ เคธाเคฌिเคค เคนोंเค—े। เคฏों เคนी เคนเคฎเคจे เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ो เคชเคขाเคจा เคฒिเค–ाเคจा เคถुเคฐू เค•िเคฏा เคคो เค‡เคธीเคฒिเค เค•ि เคตे เคชเฅ-เคฒिเค–เค•เคฐ เค•ेเคตเคฒ เคธเคนूเคฒिเคฏเคค เค•े เคธाเคฅ เค—ृเคน-เคช्เคฐเคฌंเคง เค”เคฐ เคนเคฎाเคฐा เคฎเคจोเคฐंเคœเคจ เค•เคฐ เคธเค•ें เค…เคฐ्เคฅाเคค เคตे เคธुเคถीเคฒ เค—ृเคนिเคฃी เคฌเคจ เคธเค•ें। เค•िเคจ्เคคु, เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฎैเค•ाเคฒे เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคตिเคซเคฒ เคนुเค†, เค‰เคธी เคคเคฐเคน เคนเคฎाเคฐा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคญी เคตिเคซเคฒ เคนो เคฐเคนा เคนै। เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคถिเค•्เคทा เคจे เคœเคนाँ เคฌเคนुเคค เคธे เค•्เคฒเคฐ्เค• เค”เคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคธ्เคคंเคญ เคชैเคฆा เค•िเค, เคตเคนाँ เค‰เคธเคจे เค—ांเคงी เค”เคฐ เคœเคตाเคนเคฐ เค•ी เคญी เคธृเคท्เคŸि เค•ी เคนै। เคฏों เคนी เคนเคฎाเคฐी เคธ्เคค्เคฐी-เคถिเค•्เคทा เคจे เคœเคนाँ เคฌเคนुเคค เคธुเคถीเคฒा เค—ृเคนिเคฃिเคฏों เค•ी เคธृเคท्เคŸि เค•ी เคนै, เคตเคนीं เค‰เคธเคจे เคตिเคฆ्เคฐोเคนी เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคญी เคธृเคท्เคŸि เค•ी เคนै, เคœो เค…เคชเคจी เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เค•ो เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคธเคฎเค เค—เคฏी เคนैं เค”เคฐ เค‡เคธเคธे เค‰เคฆ्เคงाเคฐ เคชाเคจे เค•े เคฒिเค เคต्เคฏाเคชเค• เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนैं‘।6 เค‡เคธ เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฎुเค–्เคฏ เคช्เคฐเคญाเคต เคฏे เคนुเค† เคนै เค•ि เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคฎें เคธ्เคตाเคตเคฒंเคฌी เคฌเคจเคจे เค•ी เคญाเคตเคจा เคช्เคฐเคฌเคฒ เคนोเคจे เคฒเค—ी। เค˜เคฐ เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคฌंเคฆ เคฐเคนเค•เคฐ เค…เคชเคจे เคฌเคš्เคšों เค•ी เคฆेเค–เคฐेเค– เค•เคฐเคจे เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคชเคคिเคฆेเคต เค•े เคญोเคœเคจ, เคถเคฏเคจ เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคนी เค…เคชเคจे เค•ो เคคเคฒ्เคฒीเคจ เคฐเค–เคจे เค•ी เคญाเคตเคจा เคจเคท्เคŸ เคนोเคจे เคฒเค—ी।  เคธ्เคตाเคตเคฒंเคฌी เคฌเคจเคจे เค•ी เคญाเคตเคจा เคธे เค‰เคจเคฎें เคฐोเคœเค—ाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ी เคšाเคนเคค เคชैเคฆा เคนुเคˆ। เค†เคฐ्เคฅिเค• เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคจे เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค•ुเคค्เคธिเคค เคธाเคฎाเคœिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ी เคจींเคต เคฎें เคชเคฒीเคคा เคฒเค—ाเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा।
4
เคตिเคถ्เคต เค•े เค•िเคธी เคญी เคฆेเคถ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ เคชเคฒเคŸ เค•เคฐ เคฆेเค– เคฒीเคœिเค, เค—ुเคฒाเคฎी เค•ो เคธ्เคฅाเคฏी เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค†เคช เคฒाเค– เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•เคฐ เคฒें เค•िเคจ्เคคु เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•ी เคฒเคนเคฐ เค•े เค†เค—े เคฌเฅœे เคธे เคฌเฅœा เค…เคตเคฐोเคง เคญी เค•्เคทเคฃเคญंเค—ुเคฐ เคธाเคฌिเคค เคนो เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธ เคคเคฐเคน เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เค—ुเคฒाเคฎिเคฏों เค•ा เค…ंเคค เคนुเค†, เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เค—ुเคฒाเคฎी เค•ा เค…ंเคค เคญी เคจिเคถ्เคšिเคค เคนै। เคตेเคถ्เคฏा เคฌเคจाเคฎ เคธเคคी เคฎें เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•ा เคตเค•्เคคเคต्เคฏ เคนै, ‘เค‡เคธ เคธเคฎเคฏ เคธंเคธाเคฐ เค•े เคนเคฐ เคฆेเคถ เคฎें เคธाเคฎाเคœिเค• เค•्เคฐांเคคिเคฏों เค•ी เคงूเคฎ เคนै। เคฏुเค—-เคฏुเค— เค•ी เค•เฅœिเคฏाँ เคŸूเคŸ เคฐเคนी เคนैं। เคจिเคšเคฒी เคธเคคเคน เคฎें เคธเฅœเคจेเคตाเคฒे เคช्เคฐाเคฃिเคฏों เค•ी เค•เคฐเคตเคŸ เคธे เคฌเฅœे-เคฌเฅœे เคช्เคฐाเคธाเคฆ เคขเคน เคฐเคนे เคนैं। เคชीเฅœिเคคों, เคชเคฆเคฆเคฒिเคคों เค•ा เคฌोเคฒเคฌाเคฒा เคนै।’7

เคจเคˆ เคจाเคฐी เคจिเคฌंเคง เคธंเค—्เคฐเคน เคฎें เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•े เคตिเคšाเคฐों เคฎें เคชुเคฐाเคจी เคชเคฐंเคชเคฐाเค“ं เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคจเค•ा เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค”เคฐ เค‰เคจ เคธเคฌเค•ो เคœเฅœ-เคฎूเคฒ เคธเคนिเคค เค‰เค–ाเฅœ เคฆेเคจे เค•ी เค•เคŸिเคฌเคฆ्เคงเคคा เคธ्เคชเคท्เคŸ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै। เคฏเคน เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคœैเคธे เคฎเคจीเคทिเคฏों เค•े เคธเคซเคฒ เคฒेเค–เคจ เค•ा เคนी เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै เค•ि เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค”เคฐ เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เคฎें เคœिเคคเคจी เคช्เคฐเค—เคคि เค‰เคธ เค•ाเคฒ เคฎें เคนुเคˆ เค‰เคธเคธे เคชूเคฐ्เคต เค•เคญी เคจเคนीं เคนुเคˆ। เคญाเคฐเคค เคฎें เคธ्เคค्เคฐी-เคถिเค•्เคทा เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฐ เค”เคฐ เคจเคตीเคจ เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—ीเค•िเคฏों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ा เคฆเค–เคฒ เคธिเคฒाเคˆ, เค•เคŸाเคˆ, เคฌुเคจाเคˆ เคœैเคธे เค•ुเคŸीเคฐ เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคธे เค†เค—े เคฌเฅเค•เคฐ เคถाเคฐीเคฐिเค• เคฆृเคท्เคŸि เคธे เค•เคฎเคœोเคฐ เคนोเคจे เคชเคฐ เคญी เคนเคฐ เค‰เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคนुเค† เคนै เคœเคนाँ เค•ेเคตเคฒ เคชुเคฐुเคทों เค•ा เคตเคฐ्เคšเคธ्เคต เคนोเคคा เคฅा। เค…เคฌ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เค–ेเคฒों เคฎें เคนिเคธ्เคธा เคฒे เคฐเคนी เคนैं, เคซाเคฏเคŸเคฐ เคช्เคฒेเคจ เค‰เฅœा เคฐเคนी เคนैं เค”เคฐ เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคธेเคจा เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เคœिเคฎ्เคฎेเคตाเคฐ เคชเคฆों เคชเคฐ เคญी เคชूเคฐी เค•ाเคฐ्เคฏเค•ुเคถเคฒเคคा เค•े เคธाเคฅ เค…เคชเคจे เค•ाเคฎ เค•ो เค…ंเคœाเคฎ เคฆे เคฐเคนी เคนैं। เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค”เคฐ เคจाเคฐिเคฏों เคฎें เค…เคชเคจे เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•े เคช्เคฐเคคि เคšेเคคเคจा เค•े เคตिเค•ाเคธ เคนोเคจे เคธे เคจाเคฐी เค†เคœ เคธाเคฎाเคœिเค•, เคฐाเคœเคจीเคคिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค•, เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค• เค”เคฐ เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชुเคฐुเคท เค•े เคธเคฎाเคจ เคนी เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เค•ि เคชुเคฐुเคท เคธे เค†เค—े เคฌเฅเค•เคฐ เคธเคฎाเคœ เค•े เคšเคนुंเคฎुเค–ी เคตिเค•ाเคธ เคฎें เค…เคชเคจा เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฆे เคฐเคนी เคนैं। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคจे เค…เคชเคจी เคฐเคšเคจाเค“ं เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฏเคน เคธाเคฌिเคค เค•िเคฏा เค•ि เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฏुเค— เค•ी เคจाเคฐी เค‰เคจเคฎें เคธे เคจเคนीं เคนै เคœो เคชเคฐंเคชเคฐाเค—เคค เคชिเคคृเคธเคค्เคคाเคค्เคฎเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•े เคชोเคทเคฃ เค•े เคฒिเค เค”เคฐ เคฏเคฅाเคธ्เคฅिเคคिเคตाเคฆिเคฏों เค•े เค•्เคทुเคฆ्เคฐ เคธ्เคตाเคฐ्เคฅों เค•ी เคชूเคฐ्เคคि เค•े เคฒिเค เค…เคชเคจे เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ा เคฌเคฒिเคฆाเคจ เค•เคฐ เคฆे। เค†เคœ เค•ी เคจाเคฐी เคตैเคธी เคจเคนीं เคœिเคจเค•े เคšเคฐिเคค्เคฐ เคชเคฐ-เคชुเคฐुเคท เค•ी เคนเคตा เคฒเค—เคคे เคนी เค–เคฐाเคฌ เคนो เคœाเคคे เคนैं। เค†เคœ เค•ी เคจाเคฐिเคฏों เคฎें เคเค• เคคเคฐเคซ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒेเคจे เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เคนैं, เคคो เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ เคชเคคि เค”เคฐ เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคธाเคฎंเคœเคธ्เคฏ เคฌเคจाเคจे เค•ी เคถเค•्เคคि เคญी। 'เค•ॉเคฒेเคœ เค•ी เคฒเฅœเค•िเคฏाँ' เคจिเคฌंเคง เคฎें เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคฌเฅœे เคนเคฐ्เคท เค•े เคธाเคฅ เค•เคนเคคे เคนैं ‘เค‡เคธ เคฏुเค— เคจे, เคฏुเค— เค•ी เคชुเค•ाเคฐ เคจे เคนเคฎाเคฐी เคฌเคนเคจों เค•ी เค†ँเค–ें เค–ोเคฒ เคฆी เคนैं - เค‡เคจ เคขोंเค—ों เค•ो เคตे เคชเคนเคšाเคจเคจे เคฒเค—ी เคนैं เค”เคฐ เคฒเค—ी เคนैं เคชเคนเคšाเคจเคจे เค…เคชเคจे เค†เคชเค•ो, เค…เคชเคจे เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ो।’ 8

เคฏเคนाँ เคชเคฐ เคฏเคน เคตिเคšाเคฐเคฃीเคฏ เคนै เค•ि เค‡เคคเคจा เคธเคฌ เคนोเคจे เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคญी เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธเคฎเคฏ เคฎें เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เคฎें เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เค”เคฐ เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคชเคนเคฒे เคธे เค…เคงिเค• เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เคนो เค—เคฏा เคนै। เคญाเคฐเคค เคœैเคธे เคฆेเคถों เคฎें, เคœिเคธे เค—ाँเคตों เค•ा เคฆेเคถ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै, เคฒเค—เคญเค— เคธเคค्เคคเคฐ เคซीเคธเคฆी เค†เคฌाเคฆी เค†เคœ เคญी เค—ाँเคตों เคฎें เคฐเคนเคคी เคนै। เคคเค•เคจीเค•ी เค•्เคฐांเคคि เค•े เค‡เคธ เคฏुเค— เคฎें เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เค•े เคธुเคฆूเคฐ เค‡เคฒाเค•ों เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒी เคฆेเคถ เค•ी เค…เคงिเค•ांเคถ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ, เคœिเคจ्เคนें เค‰เคšिเคค เคถिเค•्เคทा เคจเคนी เคฎिเคฒเคคी เคนै เค”เคฐ เคœो เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค”เคฐ เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เคธे เค†เคœ เคญी เคธเคฐ्เคตเคฅा เค…เคจเคญिเคœ्เคž เคนैं, เคชเคฐंเคชเคฐा เคชोเคทเค• เคชुเคฐुเคทों เค•े เคทเคกเคฏंเคค्เคฐों เค•े เคฎเค•เฅœเคœाเคฒ เคฎें เค‰เคฒเคเค•เคฐ เค…เคตเคธเคฐों เคธे เคตंเคšिเคค เค•ी เคœाเคคी เคนैं। เค‡เคธीเคฒिเค เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เค•ी เค…เคงिเค•ांเคถ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เค†เคœ เคญी เคธाเคฎाเคœिเค• เคฐूเคช เคธे เคชाเคฐंเคชเคฐिเค• เค—ुเคฒाเคฎी เค•ा เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค…เคญिเคถเคช्เคค เคนैं। เคเค• เคคเคฐเคซ เคคो เคถเคนเคฐों เคฎें เคฐเคนเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค•ुเค› เคซीเคธเคฆी เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคถिเค•्เคทिเคค เคนोเค•เคฐ เค…เคชเคจे เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•े เคช्เคฐเคคि เคœाเค—เคฐूเค• เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนैं, เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ, เคฆेเคถ เค•ी เค…เคงिเค•ांเคถ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เค…เคชเคจे เค…เคงिเค•ाเคฐों เคธे เคตंเคšिเคค เค•เคฐ เคฆी เคœाเคคी เคนैं।
5
เคชाเคฐिเคตाเคฐिเค• เคœिเคฎ्เคฎेเคตाเคฐिเคฏों เค•ा เคธเคซเคฒเคคाเคชूเคฐ्เคตเค• เคจिเคฐ्เคตเคนเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เค‰เคชเคฐांเคค เคญी เคฆुःเค–เคฆ เคฏเคน เคนै เค•ि เคธाเคฎाเคœिเค• เคตिเคงाเคจ เคฌเคจाเคจे เคตाเคฒों เคจे เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคนी เค˜ोเคฐ เค…เคจ्เคฏाเคฏ เค•िเคฏा เคนै। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค…เคชเคจे เคเค• เคจिเคฌंเคง เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं,‘เคธंเคคाเคจोเคค्เคชเคค्เคคि เค•ी เคธเคญी เคชीเฅœाเคँ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคนी เคฌเคฐ्เคฆाเคถ्เคค เค•เคฐเคคी เคนैं, เค‰เคจเค•े เคฒाเคฒเคจ-เคชाเคฒเคจ เค•ा เคธเคญी เค•ाเคฐ्เคฏ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•े เคนी เคฆ्เคตाเคฐा เคธंเคชเคจ्เคจ เคนोเคคा เคนै, เคคो เคญी เค†เคœ ‘เคคुเคฎ เค•िเคธเค•े เคฒเฅœเค•े เคนो’ เค•े เคœเคตाเคฌ เคฎें เคฌाเคช เค•ा เคนी เคจाเคฎ เคฒिเคฏा เคœाเคคा เคนै - เคฏเคน เคชुเคฐुเคทों เค•े เคเค•ाเคงिเค•ाเคฐ เค•ा เคนी เคธूเคšเค• เคนै, เค‡เคธเคฎें เคจ्เคฏाเคฏ เคคो เคนै เคนी เคจเคนीं।9 

เค†เคœ เค•े เคธเคฎเคฏ เคฎें เคชुเคฐुเคทों เค•ो เค…เคชเคจी เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคฒाเคจे เค•ी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคนै। เค‡เคธीเคฒिเค เคนเคฎ เคธเคญी เคชเคฐंเคชเคฐाเคตाเคฆिเคฏों เคธे เค…เคชीเคฒ เค•เคฐเคคे เคนैं เค•ि เคฏुเค— เค•ी เค†เคตाเคœ เค•ो เคธुเคจें। เคนเคฎ เคธเคฎเคें เค•ि เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคญी เคฎเคจुเคท्เคฏ เคนैं, เค‰เคจเคฎें เคญी เคนृเคฆเคฏ เค”เคฐ เคฆिเคฎाเค— เคนै। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•े เคถเคฌ्เคฆों เคฎें ‘เคนเคฎ เค‡เคจ เคฆिเคฎाเค—ों, เค‡เคจ เคนृเคฆเคฏों เค•ा เคธเคฆुเคชเคฏोเค— เค•्เคฏों เคจ เค•เคฐें? เคเค• เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฎें, เคเค• เค›ोเคŸी เคšเคนाเคฐเคฆीเคตाเคฐी เคฎें เค…เคชเคจे เคธाเคฐे เคตिเคšाเคฐों, เคตिเคตेเค•ों, เคญाเคตเคจाเค“ं เค”เคฐ เค…เคจुเคญूเคคिเคฏों เค•ो เคนเคฎ เค•्เคฏों เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐिเคค, เค†เคฌเคฆ्เคง, เค…เคตเคฐुเคฆ्เคง เค•िเค เคฐเคนें‘। เคนเคฎ เค…เคชเคจी เคธाเคฎाเคœिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค”เคฐ เคตिเคงाเคจ เค•े เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ो เคชเคฒเคŸ เค•เคฐ เคฆेเค–ें เคคो เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เค…เค—เคฐ เคœीเคตिเคค เคฐเคนा เคนै, เคคो เค•ेเคตเคฒ เค‡เคธเคฒिเค เค•ि เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค…เคชเคจे เค•ो เคฌเคฆเคฒเคคे เคฐเคนเคจे เค•ी เคถเค•्เคคि เค‡เคธเคฎें เคฅी। เค†เคœ เคนเคฎाเคฐा เคธเคฎाเคœ เคœเฅœ เคนो เค—เคฏा เคนै, เคจिเคฐ्เคœीเคต เคธा เคฎाเคฒुเคฎ เคชเฅœเคคा เคนै, เคคो เคตเคน เค‡เคธเคฒिเค เค•ि เคนเคฎเคจे เค…เคชเคจे เคชूเคฐ्เคตเคœों เค•े เค‡เคธ เค—ुเคฃ เค•ा เคชเคฐिเคค्เคฏाเค— เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै। เค…เค—เคฐ เคนเคฎ เคเค• เคœीเคตिเคค เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฐเคนเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เคคो เคนเคฎें เค…เคชเคจे เคตिเคšाเคฐ เค”เคฐ เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคฌเคฆเคฒเคจे เคนोंเค—े เค”เคฐ เคฌเคฆเคฒเคคे เคนुเค เคฏुเค— เค•े เคธाเคฅ เค•เคฆเคฎ เคคाเคฒ เคฎिเคฒाเค•เคฐ เค†เค—े เคฌเฅเคจा เคนोเค—ा। เคนเคฎ เค…เคชเคจे เคฒिเค เคœिเคธ เค…เคงिเค•ाเคฐ เค•ो เคšाเคนเคคे เคนैं, เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ो เคญी เคตเคนी เค…เคงिเค•ाเคฐ เคฆेเคจा เคชเฅœेเค—ा। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคจे ‘เคจเคˆ เคจाเคฐी’ เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎें เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•िเคฏा เคนै ‘เคจाเคฐिเคฏों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคนเคฎाเคฐी เค•िเคคเคจी เคฎूเฅ เคงाเคฐเคฃाเคँ เคนैं, เคœिเคจ्เคนें เคฆूเคฐ เค•िเค เคฌเค—ैเคฐ เคนเคฎ เค…เคชเคจे เคฆेเคถ เคฎें เคจเคˆ เคฎाเคจเคตเคคा เค•ी เคธृเคท्เคŸि เค”เคฐ เคตिเค•ाเคธ เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคे’। เคนเคฎें เคจเคนीं เคญूเคฒเคจा เคšाเคนिเค เค•ि เคฏเคน เคตเคน เคฆेเคถ เคนै เคœเคนाँ เคจाเคฐी เคชूเคœเคจीเคฏा เคฎाเคจी เค—เคˆ เคนैं, เคฏเคค्เคฐ เคจाเคฐ्เคฏเคธ्เคคु เคชूเคœ्เคฏเคจ्เคคे เคฐเคฎเคจ्เคคे เคคเคค्เคฐ เคฆेเคตเคคा।

เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เคจे เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคฏुเค— เคเคตं เคœीเคตเคจ เค•ो, เคตिเคถेเคทเค•เคฐ เคจाเคฐी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคตिเคทเคฏ เค•ो เค…เคชเคจी เคฐเคšเคจाเค“ं เคฎें เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคฐूเคช เคฎें เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เค•िเคฏा เคนै। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคซैเคฒी เคตिเคทเคฎเคคाเค“ं, เคœो เคธंเค•्เคฐाเคฎเค• เคฐोเค— เค•ी เคคเคฐเคน เคซैเคฒ เคฐเคนी เคนैं, เค•ो เคญเคฐเคธเค• เคนเคŸाเคจे เค”เคฐ เค†เคจे เคตाเคฒी เคชीเฅी เค•ी เคจाเคฐिเคฏों เคฎें เคšेเคคเคจा เค•ी เคœाเค—्เคฐเคคि เค•ा เคธเคซเคฒ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै। เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคเคตं เคจाเคฐी เคœाเค—เคฐเคฃ เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•ी เคฐเคšเคจाเค“ं เคฎें เคฏเคค्เคฐ-เคคเคค्เคฐ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै। เคฌेเคจीเคชुเคฐी เคœी เค•ी เคฐเคšเคจाเคं เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ, เคจाเคฐी เค…เคธ्เคฎिเคคा, เคจाเคฐिเคฏों เคฎें เค†เคค्เคฎเคšेเคคเคจा, เค…เคจ्เคฏाเคฏ เค•े เคตिเคฐोเคง เค•ा, เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคฌोเคง เค•ा เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคŠเคชเคฐ เคนोเคจे เคตाเคฒे เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐ เค•ें เคตिเคฐोเคง เคฎें เค–เฅœे เคนोเค•เคฐ เคกเคŸเค•เคฐ เคฎुเค•ाเคฌเคฒा เค•เคฐเคจे เค•ा เค˜ोเคทเคฃाเคชเคค्เคฐ เคนै।

เคธंเคฆเคฐ्เคญ
1. เค•ुเค› เคตिเคšाเคฐ -เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ, เคชृเคท्เค  6
2. เค‡ंเคกिเคฏा เคŸुเคกे, เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคตाเคฐ्เคทिเค•ी 1997 
3. เค•ॉเคฒेเคœ เค•ी เคฒเคกเค•िเคฏाँ - เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी 
4. เคธीเคคा เค”เคฐ เคฆ्เคฐौเคชเคฆी - เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी
5. เคœंเคœीเคฐें เค”เคฐ เคฆीเคตाเคฐें - เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी
6. เคตेเคถ्เคฏा เคฌเคจाเคฎ เคธเคคी - เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी
7. เคตेเคถ्เคฏा เคฌเคจाเคฎ เคธเคคी - เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी
8. เค•ॉเคฒेเคœ เค•ी เคฒเคกเค•िเคฏाँ - เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी 
9. เคจाเคฐी-เคœाเค—เคฐเคฃ เค”เคฐ เคตिเคตाเคน-เคฌंเคงเคจ - เคฐाเคฎเคตृเค•्เคท เคฌेเคจीเคชुเคฐी
                                                                                                                                      เคธेเคคु, เคœुเคฒाเคˆ 2017

2 comments :

  1. เคธाเคฐเค—เคฐ्เคญिเคค เค†เคฒेเค– !!

    ReplyDelete
  2. เคฌเคนुเคค เคนी เค…เคš्เค›ा

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।