рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдЧाँрдзी рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा

рд╢ैрд▓ेрд╢рдХुрдоाрд░ рджुрдмे

- рд╢ैрд▓ेрд╢рдХुрдоाрд░ рджुрдмे

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдХो рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдмрдиाрдиे рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЖрдзाрд░рд╕्рддंрдн рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рд░рд╣ी। рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдоें рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдЕрд╣िंрд╕ा рдХा рд╕्рдеाрди рд╕рд░्рд╡ोрдкрд░ि рдеा। рдЧाँрдзी рдЬी рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХो рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рд╕рдордЭрддे рдеे, рд▓ेрдХिрди рдЙрди्рд╣ें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рд▓рдЧрднрдЧ рдЪाрд░ рджрд╢рдХों рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдеा। рд╡े рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдорд╣ाрдкंрдбिрдд рдеे। рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдорд╣ाрдирддा рдЙрд╕рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬिрд╕े рдЧाँрдзी рдЬी рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╡ рд╕рдордЭा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдкूрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд░рд╣ा। рднाрд░рддीрдп рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд░рд╣ी। рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдмाрд░े рдоें рдРрд╕ा рдХрд╣рдиा рд╢ाрдпрдж рд╣ाрд╕्рдпाрд╕्рдкрдж рд╣ो। рдЗрд╕ рд╕рдордп рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдкрд░ рд╕рдмрд╕े реЫ्рдпाрджा рдк्рд░рднाрд╡ рд░ाрдЬрдиीрддिрдЬ्рдЮों, рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╡ рдкैрд╕े рдХा рд╣ै। рдЬिрд╕े рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХा рдЪौрдеा рдЦрдо्рдмा рдХрд╣ा рдЬाрддा рдеा, рд╡рд╣ рд▓рдЧрднрдЧ рд╣िрд▓рдиे рд▓рдЧा рд╣ै। рдЖрдЬ рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рд╡ рдиैрддिрдХрддा рдХो рдЦोрдЬрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдкेрдб рди्рдпूреЫ рдХे рдЬрдоाрдиे рдоें рдЗрди рдмाрддों рдХो рдвूреЭрдиा рд╕рдордп рдмрд░्рдмाрдж рдХрд░рдиे рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं। рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рд╕рджैрд╡ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा। рдЕрддः рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдХिрддрдиी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЗрд╕े рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рд╕ोрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдиे рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдХ-рдЦ-рдЧ рд╡िрджेрд╢ рдоें рд╕ीрдЦा। рд▓ंрджрди рдоें рдмैрд░िрд╕्рдЯрд░ी рдХрд░рддे рд╕рдордп ‘рдж рд╡ेрдЬीрдЯेрд░िрдпрди’ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмाрд░рд╣ рд▓ेрдЦ рдХी рд╕ीрд░ीрдЬ рд▓िрдЦी। рдЗрд╕рдХा рд╕ीрд░ीрдЬ рдХा рдк्рд░рдердо рд▓ेрдЦ 7 рдлрд░рд╡рд░ी, 1891 рдоें рдЫ्рдкा। рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें рдЧाँрдзी рдЬी рд╡рдХीрд▓ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд░рд╣े। рд╡рд╣ाँ рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ों рдоें рд╕्рддрдо्рднрдХाрд░ рднी рдеे। рд╡े рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░, 1899 рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдмोрдЕрд░ рдпुрдж्рдз рдоैрджाрди рдоें рдЬाрдХрд░ ‘рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдСрдл рдЗंрдбिрдпा’ рдХे рд▓िрдП рди्рдпूреЫ рднेрдЬा рдеा। ‘рдк्рд░िрдЯोрд░िрдпा рди्рдпूреЫ’ рдХे рд╕ंрдкाрджрдХ рдоि.рд╡िрдЕрд░ рд╕्рдЯेрдЯ рдиे рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдпुрдж्рдз-рд╕्рдерд▓ рд╕े рднेрдЬी рдЧрдИ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдПрд╡ं рдЪिрдд्рд░ों рдХो рдЫाрдкा рдеा।

рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें 1903 рдоें рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдиे ‘рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди’ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХिрдпा рддрдеा рд╡े рд╡рд╣ाँ рдЬрдм рддрдХ рд░рд╣े рдЗрд╕े рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा। рдЧाँрдзी рдЬी рдЬрдм рднाрд░рдд рдоें рдЖрдП рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे ‘рдирд╡рдЬीрд╡рди’, ‘рдпंрдЧ рдЗंрдбिрдпा’ рдФрд░ ‘рд╣рд░िрдЬрди’ рдХो рд╕ंрдкाрджिрдд рд╡ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा।

рдЧाँрдзी рдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкाрджिрдд ‘рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди’ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░

рдЧाँрдзी рдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкाрджिрдд ‘рдпंрдЧ рдЗंрдбिрдпा’ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ 


рдЧाँрдзी рдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкाрджिрдд ‘рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди’ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдХे рдЬूрди, 1903 рдХो рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЕंрдХ рдоें ‘рдЕрдкрдиी рдмाрдд’ рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдЕрдЧ्рд░рд▓ेрдЦ рдЕँрдЧ्рд░ेрдЬी, рдЧुрдЬрд░рддी, рд╣िрди्рджी рдПрд╡ं рддрдоिрд▓ рдоें рдЫрдкा। рдЬिрд╕े рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рд╣ी рд╕рдордЭрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрд╕рдХे рдХрдИ рдЕंрдХों рдоें рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдордХрдеा рдФрд░ ‘рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдХे рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕’ рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХी рдЪрд░्рдЪा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी। ‘рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди’ рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд╕ंрдмंрдз рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЙрдирдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рдПрдХ рдоीрдЯिंрдЧ 23 рдЕрдк्рд░ैрд▓, 1906 рдХो рдбрд░्рдмрди рд╕्рдеिрдд рдЙрдорд░ рд╣ाрдЬी рдЖрдордж рдЭрд╡ेрд░ी рдХे рдШрд░ рдкрд░ рд╣ुрдИ। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рдоीрдЯिंрдЧ рдоें ‘рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди’ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЬो рд▓рдХ्рд╖्рдп рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдПрд╡ं рдз्рдпेрдп рдмрддाрдП рдеे, рд╡े 28 рдЕрдк्рд░ैрд▓, 1906 рдХो рдЗрд╕ी рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдоें рдЫрдкा।
 рдЧाँрдзी рдЬी рдиे ‘рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди’ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдХी рдШाрдЯेрд╡ाрд▓ी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рддрдеा рдШोрд░ рд╡िрдд्рддीрдп рд╕ंрдХрдЯ рдЖрдиे рдкрд░ рднी рдк्рд░ेрд╕ рдХे рдПрдХ рднी рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХे рд░рд╣рдиे рддрдХ рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЬाрд░ी рд░рдЦрдиे рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓िрдпा। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ ‘рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди’ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ै –

“1-рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиिрдпों рдХे рджु:рдЦों рдХो рд╢ाрд╕рдирдХрд░्рддाрдУं рдПрд╡ं рдЧोрд░ों рдХे рд╕ाрдордиे рддрдеा рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб, рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рддрдеा рднाрд░рдд рдоें рдЬाрд╣िрд░ рдХрд░рдиा।
2-рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиिрдпों рдХे рджोрд╖ों рдХो рдЙрди्рд╣ें рдмрддाрдиा рддрдеा рдЙрди्рд╣ें рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиा।
3-рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиिрдпों рдоें рд╣िрди्рджू-рдоुрд╕рд▓рдоाрди рдХे рдмीрдЪ рдХे рднेрдж рдХो рддोреЬрдиा рддрдеा рдЧुрдЬрд░ाрддी –рддрдоिрд▓-рдмंрдЧाрд▓ी рдЖрджि рдХी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдЦाрдЗрдпों рдХो рдкाрдЯрдХрд░ рдПрдХрддा рдкैрджा рдХрд░рдиा।
4- рдЗрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдк्рд░рдЬा рдоें рджृреЭ рдХрд░рдиा рддрдеा рдк्рд░рдЬा рдХो рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиा।”
(рдЧाँрдзी рд╡ाрдЩ्рдордп –рдЦंрдб-5– рдкृрд╖्рда рдХ्рд░рдоांрдХ –299-300)

рдЧाँрдзी рдЬी рдиे рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ों рдХी рдорд╣рдд्рддा рдХो рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдХि- “рдЗрд╕ (рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкेрдиिрдпрди) рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ рдХी реЫрд░ूрд░рдд рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣рдоाрд░े рдорди рдоें рдХोрдИ рд╕ंрджेрд╣ рдирд╣ीं рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдХे рд░ाрдЬрдХीрдп рд╢рд░ीрд░ рдХा рдиिрд░्рдЬीрд╡ рдЕंрдЧ рдирд╣ीं рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрд╕рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиेрд╡ाрд▓े рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрд╕рдХे рд╣िрдд рдоें рд╕ंрд▓рдЧ्рди рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЕрдиुрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╕рдордЭा рдЬाрдПрдЧा, рдмрд▓्рдХि рд╣рдо рд╕рдордЭрддे рд╣ैं, рдЙрд╕рд╕े рдПрдХ рдмреЬी рдХрдоी рдкूрд░ी рд╣ोрдЧी। рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдЙрджाрд░ рд╕рд╣ाрд░े рдХा рднрд░ोрд╕ा рд╣ै। рдЬो рдорд╣ाрди рдПंрдЧ्рд▓ो-рд╕ैрдХ्рд╢рди реШौрдо рд╕рдк्рддрдо рдПрдбрд╡рд░्рдб рдХो рдЕрдкрдиा рд░ाрдЬाрдзिрд░ाрдЬ рдХрд╣рддी рд╣ै,рдХ्рдпा рд╣рдо рдЙрд╕рд╕े рднी рдпрд╣ी рдЖрд╢ा рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे, рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдоाрд░ा рдз्рдпेрдп рдЗрд╕ рдПрдХ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЕрдиेрдХ рд╡рд░्рдЧों рдоें рд╕рдж्рднाрд╡ рддрдеा рдк्рд░ेрдо рдмреЭाрдиे рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдФрд░ рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рд╣ै।” (рдЧाँрдзी рд╡ाрдЩ्рдордп –рдЦंрдб-3– рдкृрд╖्рда рдХ्рд░рдоांрдХ –406-407)

рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдЧाँрдзी рдЬी рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЖрдЬ рдоीрдбिрдпा рдЗрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдХрдо рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рджेрддी рд╣ैं। рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдоीрдбिрдпा рдХा рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдкैрд╕ा рдХрдоाрдиा рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдкैрд╕े рдХी рдмाрдд рдЖрддी рд╣ै рддो рдиैрддिрдХрддा рдФрд░ рджेрд╢рднрдХ्рддि рдХे рдмाрд░े рдоें рдХ्рдпा рдХрд╣ा рдЬाрдп। рдЗрд╕ рдкрд░ рдЖрдк рд╕्рд╡рдпं рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рднाрд░рддीрдп рдоीрдбिрдпा рдЧाँрдзी рдЬी рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдкрд░ рдЪрд▓े рддो рднाрд░рдд рджेрд╢ рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рдзाрд░ рдмрд╣рдиे рд▓рдЧे। рдЕрддः рдЧाँрдзी рдЬी рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдХ्рд░िрдпाрди्рд╡िрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा। рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░рдгीрдп рдоुрдж्рджा рд╣ै।

рднाрд░рдд рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХो рд╕рдлрд▓ рдмрдиाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा, рдХिрди्рддु рдЙрд╕ рддेрдЬी рд╕े рдирд╣ीं рдЬिрд╕ рддेрдЬी рд╕े рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЖрдЬ рдХे рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХेрд╡рд▓ рдХेрд╡рд▓ рдкрдд्рд░рдХाрд░ рд╣ै, рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рдз्рдпेрдп рдХे рдмाрд░े рдоें рди рд╕ोрдЪрдиा рд╣ै рди рдмोрд▓рдиा рд╣ै। рд╡े рдЕрдкрдиे рдоाрд▓िрдХ рдХी рдпा рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдУрд░ рдЭुрдХрддे рд╣ुрдП рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╣ाँ рдоें рд╣ाँ рдоिрд▓рддे рдирдЬрд░ рдЖрдпेंрдЧे। рдпрд╣ рдЧाँрдзी рдЬी рдХे рд╕िрдж्рдзांрддों рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрд▓рдЧ рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░-“рдоैं рдЖрдкрд╕े (рдкрдд्рд░рдХाрд░ों рд╕े) рдХрд╣ूँрдЧा рдХि рдЖрдк рдЙрди рдЬंрдЬीрд░ों рдХो рддोреЬ рдбाрд▓िрдП рдЬिрдирдоें рдЖрдк рдЬрдХреЬे рд╣ुрдП рд╣ैं। рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ों рдХो рдЖреЫाрджी рдХा рд░ाрд╕्рддा рджिрдЦाрдиे рдФрд░ рдЖреЫाрджी рдХे рд▓िрдП рдЬाрди рджेрдиे рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдХा рдЧौрд░рд╡рдордп рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।рдЖрдкрдХे рд╣ाрде рдоें рдХрд▓рдо рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдирд╣ीं рд░ोрдХ рд╕рдХрддी।” (рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЧाँрдзी рд╡ाрдЩ्рдордп –рдЦंрдб-14– рдкृрд╖्рда рдХ्рд░рдоांрдХ –84)

рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХो рджेрд╢ рдХा рд╕ेрд╡рдХ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।“рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕े рдЖрдЬीрд╡िрдХा рдХрдоाрдиा, рдзрди рдХрдоाрдиा рддрдеा рд╕ुрдЦ-рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рдк्рд░рддि рд▓ाрд▓рдЪी рд╣ोрдиा рдЙрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХे рдоूрд▓ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдЗрд╕рд╕े рд╣ाрдиि рдкрд╣ुँрдЪрддी рд╣ै рдФрд░ рдмреЬे рдЕрдирд░्рде рд╣ोрдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд░рд╣рддी рд╣ै।” (рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЧाँрдзी рд╡ाрдЩ्рдордп –рдЦंрдб-14– рдкृрд╖्рда рдХ्рд░рдоांрдХ –82) рджेрд╢рднрдХ्рддि рдЙрд╕рдХा рдзрд░्рдо рд╣ै।
рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЕрдерд╡ा рдоीрдбिрдпा рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдЕрддि рд╕े рдЬ्рдпाрджा рд╣ै। рдпрд╣ рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рдЕрднिрд╢ाрдк рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрд░ рдоंрдерди рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░- “рдЕрдм рд╣рдоें рдРрд╕ा рдк्рд░рддीрдд рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЫाрдкрдиे рдХा рдХाрдо рднी рдЫोреЬ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдкрд╣рд▓े рд╣рдоाрд░ा реЩ्рдпाрд▓ рдеा рдХि рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рдиा рдЧрд▓рдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдХिрди्рддु реЫ्рдпाрджा рд╕ोрдЪ-рд╡िрдЪाрд░ рдХे рдмाрдж рд╣рдо рдЗрд╕ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪे рдХि рдпрд╣ рд░िрд╡ाрдЬ рдмिрд▓рдХुрд▓ рдЕрд╡ांрдЫрдиीрдп рд╣ै। рдЬो рд▓ोрдЧ рдкैрд╕ा рдХрдоाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрддुрд░ рд╣ैं, рд╡े рдЕрдкрдиे рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рджूрд╕рд░ों рд╕े рдЖрдЧे рдмреЭ рдЬाрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░ाрддे рд╣ैं। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рд╣рд╡ा рдЖрдЬрдХрд▓ рдРрд╕ी рдмреЭ рд░рд╣ी рд╣ै рдХि рдкैрд╕े рдХे рд▓िрдП (рд╕рдЪ्рдЪे-рдЭूрдаे)рдЪाрд╣े рдЬैрд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рджिрдП рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рд▓िрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдн्рдпрддा рдХा рдпрд╣ рдЕрдд्рдпंрдд рджु:рдЦрдж рд▓рдХ्рд╖рдг рд╣ै рдФрд░ рд╣рдо рдЙрд╕рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдЬो рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдз рдирд╣ीं рд░рдЦрддे рдФрд░ рд▓ोрдХोрдкрдпोрдЧी рднी рд╣ैं, рдРрд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХो рд╣рдо рдкैрд╕ा рд▓ेрдХрд░ рдЫाрдкेंрдЧे, рдХ्рдпोंрдХि рдЙрди्рд╣ें рдоुрдл्рдд рдЫाрдкрдиे рд╕े рд╣рдоाрд░ा рдЕреЩрдмाрд░ рдХेрд╡рд▓ рдЙрди्рд╣ीं рд╕े рднрд░ рдЬाрдПрдЧा, рдХिрди्рддु рджूрд╕рд░े рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╣рдо рдирд╣ीं рдЫाрдкेंрдЧे।рдЬो рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЕрднी рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рд╣ैं,рдЙрдирдХे рдмाрд░े рдоें рдЙрдирдХे рдоाрд▓िрдХों рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рдмंрдз рдХрд░рдХे рд╣рдо рдЙрдирд╕े рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдкाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░ेंрдЧे।”(рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЧाँрдзी рд╡ाрдЩ्рдордп –рдЦंрдб-6– рдкृрд╖्рда рдХ्рд░рдоांрдХ –326)

рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдкाрдардХों рдХा рднी рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрддः рдЙрдирдХी рдмाрдд рдХो рднी рд╕рдоाрдЪाрд░ рдоाрд▓िрдХों рдХो рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा। рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдкाрдардХों рд╕े рдкрдд्рд░ рддो рдордЧाрдПँ рдЬाрддे рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдХे рдЬрд╡ाрдм рдХрдо рд╣ी рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рд╣рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै, рдХिрди्рддु рдХ्рдпा рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрдиी рд╣ै, рдпрд╣ рдирд╣ीं рдкрддा। рдЧाँрдзी рдЬी рдХो рдкाрдардХों рдХे рдкрдд्рд░ рдмрд╣ुрдд рдоिрд▓рддे рдеे, рд▓ेрдХिрди рдЗрддрдиे реЫ्рдпाрджा рдоिрд▓рддे рдеे рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкрдд्рд░-рд▓ेрдЦрдХ рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рд╢рд░्рддे рд░рдЦी рдеी-
1-рдмिрдиा рдХाрд░рдг рдХрднी рдкрдд्рд░ рди рд▓िрдЦें,
2-рдкेंрд╕िрд▓ рд╕े рди рд▓िрдЦें,
3-рд▓ंрдмे рдкрдд्рд░ рди рд▓िрдЦें,
4- рдмाрд░-рдмाрд░ рдПрдХ рд╣ी рдмाрдд рди рдХрд╣ें,
5-рдЬрд╣ाँ рддрдХ рд╣ो рд╕рдХें, рддрд░्рдХ рдмिрд▓рдХुрд▓ рд╣ी рди рджें рддрдеा
6-рдЕрдХ्рд╖рд░ рдоोрддी рдХे рджाрдиों рдЬैрд╕े рд▓िрдЦें। ”(рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЧाँрдзी рд╡ाрдЩ्рдордп –рдЦंрдб-52– рдкृрд╖्рда рдХ्рд░рдоांрдХ –78)

рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдЧाँрдзी рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рдЖрдЬ рднी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдХрд╣ें рддो рд╡े рдЖрдЬ рдЬ्рдпाрджा рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ैं। рдЕрддः рд╕рдоाрдЬ, рдЬрдирддा, рдоाрдирд╡рддा рддрдеा рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдпे рд╕рдм рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рдкूрд░рдХ рд╣ै। рдЬिрд╕рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рд╣ोрдЧी। рд╣рдоाрд░ा рджेрд╢ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рднी рд╣ोрдЧा। рдЖрдЬ рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХी реЫ्рдпाрджा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЕंрдд рдоें рдоैं рдЧाँрдзी рдХी рдмाрдд рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣ूँрдЧा, “рдоुрдЭे рдЖрд╢ा рд╣ै рдХि рдЬрдм рд╡рд╣ рд╡рдХ्рдд (рджрдорди рдоें рдХреЬी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХा) рдЖрдПрдЧा рддो рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХे рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ (рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╕ंрдкाрджрдХ) рдиिрд░्рднрдпрддाрдкूрд░्рд╡рдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╣िрдд рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХрд░ेंрдЧे। рдХिрд╕ी рджрдмाрд╡ рд╕े рджрдмे рд░рд╣рдХрд░ рдЕрдЦрдмाрд░ рдиिрдХाрд▓рдиे рд╕े рдмेрд╣рддрд░ рддो рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЕрдЦрдмाрд░ рдиिрдХाрд▓ा рд╣ी рди рдЬाрдП।” (рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЧाँрдзी рд╡ाрдЩ्рдордп –рдЦंрдб-76– рдкृрд╖्рда рдХ्рд░рдоांрдХ –402)

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।