เคฆीเคชिเคा เค เคฐोเฅा |
เคฆीเคชिเคा เค เคฐोเฅा
เค เคธिเคธ्เคेंเค เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ (เคฎाเคธ्เคเคฐ เคคाเคฐा เคธिंเคน เคฎेเคฎोเคฐिเคฏเคฒ เคाॅเคฒेเค เคซाॅเคฐ เคตिเคฎेเคจ, เคฒुเคงिเคฏाเคจा)’เคธ्เคค्เคฐी เคो เค เคฌเคฒा เคเคนเคจा เคเคธเคा เค เคชเคฎाเคจ เคนै, เคฏเคฆि เคถเค्เคคि เคा เค เคญिเคช्เคฐाเคฏ เคชाเคถเคตिเค เคถเค्เคคि เคธे เคนै, เคคो เคธเคเคฎुเค เคชुเคฐुเคท เคी เค เคชेเค्เคทा เคเคฎ เคถเค्เคคिเคถाเคฒी เคนै, เคฏเคฆि เคถเค्เคคि เคा เคฎเคคเคฒเคฌ เคจैเคคिเค เคถเค्เคคि เคธे เคนै, เคคो เคธ्เคค्เคฐी เคชुเคฐुเคท เคธे เคเคนीं เค เคงिเค เคถเค्เคคिเคฎाเคจ เคนै।’-เคฎเคนाเคค्เคฎा เคांเคงी
เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธाเคฎाเคिเค เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें, เคธ्เคค्เคฐी เคी เคธ्เคฅिเคคि เค ंเคคเคฐ्เคตिเคฐोเคง เคธे เคญเคฐी เคนुเค เคนै। เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคธे เคคो เคจाเคฐी เคो เคถเค्เคคि เคा เคฐूเคช เคเคนा เคाเคคा เคนै, เคชเคฐ เคฌोเคฒเคाเคฒ เคฎें เคเคธे เค เคฌเคฒा เคญी เคเคนा เคाเคคा เคนै। เคเค เคญी เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎाเค เคฎें เคเคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคे เคช्เคฐเคคि เคฏเคนी เค ंเคคเคตिเคฐोเคงी เคฐเคตैเคฏा เคฎौเคूเคฆ เคนै। เคธเคฎाเค เคฎें เคฎाเคจเคต เคे เคฆो เคฐूเคช เคธ्เคค्เคฐी เคเคฐ เคชुเคฐुเคท เคนैं। เคฆोเคจों เคช्เคฐเคฌเคฒ, เคฆोเคจों เคฎเคนाเคธเคฌเคฒ। เคซिเคฐ เคเคธเคा เคเค เคฐूเคช เค เคฌเคฒा เคैเคธे เคนो เคเคฏा? เคตเคน ’เคถเค्เคคि’ เค เคฌเคฒा เคैเคธे เคนो เคเค? เค्เคฏों เคเคธ เคीเคตเคจ เคे เคนเคฐ เคฎोเฅ เคชเคฐ เคชुเคฐुเคท เคा เคธाเคฅ เคाเคนिเค। เคो เคตृเค्เคท เคฅी เคฌेเคฒ เคैเคธे เคนो เคเค?
เคธाเคนिเคค्เคฏ เคे เคिเคธी เคाเคฒเคเคฃ्เคก เคฎें เคเคธा เคจเคนीं เคนुเค เคि เคจाเคฐी เคा เคตिเคทเคฏ เค เคूเคคा เคฐเคนा เคนो เค्เคฏोंเคि เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธเคฎाเค เคा เคฆเคฐ्เคชเคฃ เคนै, เคตเคน เคीเคตเคจ เคो เคिเคค्เคฐिเคค เคเคฐเคคा เคนै। เคธเคฎเคฏ เคे เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคจाเคฐी เคी เค เคธ्เคฎिเคคा เคा เคธเคตाเคฒ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคเค ाเคฏा เคเคฏा เคนै। เคจाเคฐी เคนเคฎेเคถा เคธे เคนी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคा เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฌिเคจ्เคฆु เคฐเคนी เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เคซिเคฐ เคญी เค เคชเคจी เคนाเคนाเคाเคฐ เคเคฐ เคฎौเคจ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคเคคเคจी เคนी เคुเคฎเคจाเคฎ เคนै, เคैเคธे เคोเค เคฌेเคจाเคฎ เคตเคธ्เคคु। เคเคตเคฏिเคค्เคฐी ’เค เคจाเคฎिเคा’ เคธ्เคค्เคฐी เคी เคชीเฅा เคो เคเคाเคเคฐ เคเคฐเคคे เคนुเค เคเคนเคคी เคนै เคि
เคชเฅा เคเคฏा เคนเคฎเคो เคैเคธे เคชเฅा เคाเคคा เคนै เคाเคเฅ
เคฌเค्เคों เคी เคซเคी เคाเคชिเคฏों เคा เคเคจा เคोเคฐ เคเคฐเคฎ
เคे เคฒिเคซाเคซा เคฌเคจाเคจे เคธे เคชเคนเคฒे।
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคถोเคง เคชเคค्เคฐ เคจाเคฐी เคीเคตเคจ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคนै, เคเคธเคฒिเค เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคे เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคจाเคฐी เคธ्เคฅिเคคि เคชเคฐ เคตिเคाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคชूเคฐ्เคต เคตिเคญिเคจ्เคจ เคाเคฒों เค เคฅเคตा เคฏुเคों เคฎें เคจाเคฐी เคीเคตเคจ เคी เคธ्เคฅिเคคि เคชเคฐ เคตिเคाเคฐ เคเคฐเคจा เคเคชเคฏोเคी เคนोเคा।
เคช्เคฐाเคीเคจเคाเคฒ เคธे เคเคงुเคจिเค เคाเคฒ เคคเค (เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ) เคญाเคฐเคค เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคธ्เคฅिเคคि เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจเคถीเคฒ เคฐเคนी เคนै। เคนिเคจ्เคฆू เคธंเคธ्เคृเคคि เคฎें เคจाเคฐी เคो เคฎाเคคृเคค्เคต เคे เคฐूเคช เคฎें, เคชเคค्เคจी เคे เคฐूเคช เคฎें, เคฌेเคी เคे เคฐूเคช เคฎें, เคौเคฐเคต เคเคฐिเคฎा เคช्เคฐाเคช्เคค เคฅी। ’เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคฆेเคตों เคे เคตाเคฎांเค เคฎें เคฎाเคคा เคชाเคฐ्เคตเคคी เคी เคถंเคเคฐ เคी เคे เคฒเค्เคท्เคฎी เคी เคตिเคท्เคฃु เคญเคเคตाเคจ เคे เคเคฐ เคเคค्เคชाเคฆिเคฏเคค्เคฐी เคฌ्เคฐเคน्เคฏเคฃी เคी เคฌ्เคฐเคน्เคฏ เคी เคे เคชाเคธ เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐ เคฐเคนเคเคฐ เคธंเคนाเคฐ เคธ्เคฅिเคคि เคเคฐ เคเคค्เคชเคค्เคคि เคฎें เคธเคฆा เคเคชเคธ्เคฅिเคค เคฐเคนเคคी เคนै।’1
เคนिเคจ्เคฆु เคชเคฐिเคตाเคฐเคे เคธเคฌเคธे เคชुเคฐाเคจे เคाเคฒ เคตैเคฆिเค เคฏुเค เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคा เคธ्เคฅाเคจ เคौเคฃ เคจเคนींเคฅा। เคเคจเคी เคฆเคถा เค เคค्เคฏเคจ्เคค เคเค्เค เคฅी। เคเคจ्เคนें เคถिเค्เคทा เคा เค เคงिเคाเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคฅा। เคจाเคฐी เคถिเค्เคทा เคช्เคฐाเคीเคจเคाเคฒ เคธे เคฒेเคเคฐ 200 เค0เคชू0 เคคเค เค เคฌाเคง เคเคคि เคธे เคเคฒเคคी เคฐเคนी। เคเคธเคे เคชเคถ्เคाเคค् เคธเคฎाเค เคฎें เคธ्.ििเคฏों เคा เคญी เคธ्เคคเคฐ เคिเคฐเคคा เคเคฏा।
เคเคคเคฐเคตैเคฆिเค เคाเคฒ เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคชเคฐ เคธाเคฎाเคिเค, เคงाเคฐ्เคฎिเค เคจिเคฏเคจ्เคค्เคฐเคฃ เคฒเคा เคฆिเค เคเค। เคชเคคि เคी เคธेเคตा เคा เคนी เค เคชเคจे เคीเคตเคจ เคा เค เคนเคฎ เคเคฐ्เคคเคต्เคฏ เคฎाเคจเคจे เคตाเคฒी เคธ्เคค्เคฐी เคो เคชเคคिเคต्เคฐเคคा เคจाเคฐी เคเคนा เคเคฏा। เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคเคค เคจाเคฐी เคा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคเคฐเคคे เคนुเค เคฐाเคงाเคृเคท्เคฃเคจ เคจे เคฒिเคा เคนै, ’เคถเคคाเคฌ्เคฆिเคฏों เคธे เคเคฒी เค เคฐเคนी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคं เคจे เคญाเคฐเคคीเคฏ เคจाเคฐी เคो เคตिเคถ्เคต เคी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคจिःเคธ्เคตाเคฐ्เคฅी, เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคงैเคฐ्เคฏเคตाเคจ เคจाเคฐी เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคนै, เคเคท्เค เคเค ाเคจा เคนी เคिเคธเคा เคเคค्เคฎเคौเคฐเคต เคนै।’2
เคฌौเคฆ्เคต เคฏुเค เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคถिเค्เคทिเคค เคฅी, เคตเคน เค เคง्เคฏाเคชเคจ เคा เคाเคฐ्เคฏ เคเคฐเคคी เคฅीं เคिเคธ เคाเคฐเคฃ เคเคจ्เคนें เคเคชाเคง्เคฏाเคฏ เคเคนा เคाเคคा เคฅा।
เคฎเคง्เคฏเคाเคฒ เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคฆเคถा เคซिเคฐ เคธे เคฆเคฏเคจीเคฏ เคนो เคเค। เคเคธ เคाเคฒ เคฎें เคเคจ्เคฏा เคเคจ्เคฎ เคे เค เคถुเคญ เคฎाเคจे เคाเคจे เคे เคญी เคธंเคेเคค เคฎिเคฒเคคे เคนै।
เคเคงुเคจिเค เคाเคฒ เคเคฐ เคจाเคฐी เคी เคธ्เคฅिเคคि:
เคเคงुเคจिเค เคाเคฒ เคฎें เคจाเคฐी เคो เคคเคฎाเคฎ เคธंเคตैเคงाเคจिเค เค เคงिเคाเคฐ เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคเคชเคฐाเคจ्เคค เคญी เคจाเคฐी เคธ्เคตเคคเคจ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคตเคน เคตเคนीं เคी เคตเคนीं เคเฅी เคนै। เคฐाเคเคจीเคคि, เคตिเค्เคाเคจ เคฎें เคจाเคฐी เคो เคँเคा เคเค ाเคจे เคी เคोเคถिเคถें เคाเคฐी เคนै เคชเคฐ เค्เคฏा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคฎें เคเคธा เคนो เคฐเคนा เคนै। เคญเคฒे เคนी เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธเคฎเคฏ เคฎें เคฎเคนिเคฒा เคถเค्เคคि เคा เคตเคฐ्เคเคธ्เคต เคाเคฏเคฎ เคนै เคเคฐ เค เคจेเค เคฎेเคงाเคตी เคฎเคนिเคฒाเคँ เคैเคธे - เคธोเคจिเคฏा เคाँเคงी, เคช्เคฐเคคिเคญा เคชाเคिเคฒ, เคฎीเคฐा เคुเคฎाเคฐ, เคธुเคฎिเคค्เคฐा-เคฎเคนाเคเคจ เคเคค्เคฏाเคฆि เค เคชเคจी เคเค เค เคฒเค เคชเคนเคाเคจ เคฌเคจ เคुเคी เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคญी เคฏเคนीं เคนै เคि เคเคคเคจे เคถीเคฐ्เคท เคชเคฆों เคชเคฐ เคชเคนुँँเค เคเคฐ เคญी เคจाเคฐी เค เคชเคจी เคจाเคฐी เคाเคคि เคो เคँเคा เคจเคนीं เคเค ा เคชाเค।
เคเค เคญी เคเคธเคी เคธ्เคฅिเคคि เคฐाเคเคจीเคคि เคी เคคเคฐเคน เคนै, เคนोเคคा เคुเค เคนै เคเคฐ เคฆिเคाเค เคुเค เคเคฐ เคนी เคฆेเคคा เคนै। เคชเคฐिเคตाเคฐ เคธเคฎाเค, เคธाเคฎंเคคी เคตृเคคि เคเคฐ เคชिเคคृเคธเคคाเคค्เคฎเค เคธाเคฎाเคिเค เคธंเคฐเคเคจाเคं เคे เคเคฒเคคे เคเค เคी เคเคाเคฆ เคจाเคฐी เคी เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคเฅाเคฆी เคซिเคฒเคนाเคฒ เคธ्เคตเคช्เคจ เคนी เคนै। เคाเคนे เคนो เคฒोเคเคคांเคค्เคฐिเคเคคा เคฏा เคाเคนे เคนो เคตैเค्เคाเคจिเคเคคा เคชเคฐ เคจाเคฐीเคी เคฌเคฆเคฒी เคจเคนीं เคนै เคฆुเคจिเคฏा।
เคซिเคฐ เคญी เคจाเคฐी เคฅเคी เคจเคนीं เคนै, เคชीเคे เคนเคी เคจเคนीं เคนै, เคตเคน เคीเคตเคจ เคे เคนเคฐ เคฎोเฅ เคชเคฐ เค เคชเคจी เค เคฒเค เคชเคนเคाเคจ เคฌเคจाเคคी เค เคฐเคนी เคนै। เคฎाँ, เคชเคค्เคจी, เคฌेเคी เคนเคฐ เคฐूเคช เคฎें เค เคชเคจा เคเคฐ्เคคเคต्เคฏ เคจिเคญा เคฐเคนी เคนै, เคเคธเคจे เค เคชเคจे เค เคธ्เคคिเคค्เคต เคธे เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคจाเคฐी เคाเคคि เคो เคँเคा เคเค ाเคฏा เคนै। เคตเคน เค เคเคฒ เคนै, เคธ्เคฅिเคฐ เคนै, เค เคชเคจी เคिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐिเคฏों เคो เคฒेเคเคฐ, เคตเคน เคเค เคนिเคฎเคเคฃ्เคก เคธे เคจिเคเคฒเคคी เคงाเคฐा เคนै เคो เคจเคฆी เคธे เคธिเคिंเคค เคเคฐ เคชृเคฅ्เคตी เคो เคนเคฐा-เคญเคฐा เคฌเคจा เคฐเคนी เคนै, เคตเคน เคเคธ เคเคฒ्เคा เคชिเคฃ्เคก เคे เคธเคฎाเคจ เคเคญी เคฆिเคถाเคตिเคนीเคจ เคจเคนीं เคนुเค। เคเคธเคा เคธंเคเคฐ्เคท เคชीเฅी เคฆเคฐ เคชीเฅी เคนเคฐेเค เคฏुเค เคฎें เคाเคฐी เคนै, เค ंเคค เคฎें เคเคคเคจा เคนी เคเคนเคจा เคाเคนूंเคी เคि เคตเคน เคเค เคงाเคे เคी เคฌाเคค เคฐเคเคจे เคे เคฒिเค เคฎोเคฎ เคธเคฎाเคจ เค เคชเคจा เคฐोเคฎ-เคฐोเคฎ เคเคฒा เคฐเคนी เคนै।
เคเค เคेे เคธเคฎเคฏ เคฎें เคจाเคฐी เค เคชเคจे เคीเคตเคจ เคी เคुंเค ाเคं, เคฆुःเคों เคा เคเคคिเคนाเคธ เค เคชเคจी เคนी เคुเคฌाเคจी เคฌเคคाเคจे เคो เคคเคค्เคชเคฐ เคนै। เค เคฌ เคเคธे เคฏเคน เคोเคทिเคค เคเคฐเคจा เคชเฅ เคฐเคนा เคนै เคि เคเคธเคी เค เคจुเคญुเคคिเคฏों เคा เคเคธ เคธเคฎाเค เคฎें เคोเค เคธ्เคฅाเคจ เคจเคนीं เคนै। เคฎเคนाเคฆेเคตी เคตเคฐ्เคฎा เคी เคจे เคจाเคฐी เคी เคाเคฐुเคฃिเค เคฆเคฏเคจीเคฏ เคธ्เคฅिเคคि เคชเคฐ เคฒिเคा เคนै เคि:
เคตिเคธ्เคคृเคค เคจเคญ เคा เคोเค เคोเคจा
เคฎेเคฐा เคจ เคเคญी เค เคชเคจा เคนोเคा
เคฎैं เคจीเคฐ เคญเคฐी เคฆुःเค เคी เคฌเคฆเคฒी
เคฎเคนिเคฒा เคฒेเคिเคाเคँ เคเคฐ เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ
เคฎเคนिเคฒा เคฒेเคिเคाเคं เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเคिเคค เคเคนाเคจिเคฏों เคी เคชเคนเคฒी เค เคจुเคूँเค เคฐाเคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฌाเคฒा เคोเคท (เคฌंเค เคฎเคนिเคฒा) เคी ’เคुเคฎ्เคญ เคฎें เคोเคी เคฌเคนू’ เคเคฐ ’เคฆुเคฒाเค เคตाเคฒी’ เคเคนाเคจी เคธे เคธुเคจाเค เคฆेเคคी เคนै। เคเคธ เคเคชเคฐाเคจ्เคค เคช्เคฐेเคฎเคเคจ्เคฆ เคฏुเค เคฎें เคฒेเคिเคाเคं เคा เคเคนाเคจी เคฒेเคเคจ เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎเค्เคท เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคนोเคคा เคนै। เคिเคจ्เคนोเคจें เคธाเคฎाเคिเค เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคो เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฐเคเคเคฐ เคเคนाเคจी เคी เคฐเคเคจा เคी। เคृเคท्เคฃा เคธोเคฌเคคी เคเค เคตिเค्เคฏाเคค เคฒेเคिเคा เคนै เคिเคจ्เคนोเคจें เคฒเคฎ्เคฌी เคเคนाเคจी ’เคฎिเคค्เคฐों เคฎเคฐเคाเคจी’, ’เคฌाเคฆเคฒों เคे เคेเคฐे’ ’เคธिเค्เคा เคฌเคฆเคฒ เคเคฏा’ เคเคค्เคฏाเคฆि เคฌเคนुเคฎूเคฒ्เคฏ เคเคนाเคจिเคฏाँ เคฒिเคी। ’เคฎिเคค्เคฐों’ เคे เคฐूเคช เคฎें เคนिเคจ्เคฆी เคเคนाเคจिเคฏों เคฎें เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคเคธे เคจाเคฐी เคชाเคค्เคฐ เคी เคธृเคท्เคि เคนुเค, เคिเคธเคฎें เคฆेเคน เคงเคฐ्เคฎ เคे เคเคซเคจเคคे เค्เคตाเคฐ เคे เคธเคนเค เคธ्เคตीเคाเคฐ เคी เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคธाเคนเคธिเคเคคा เคนै।’3 เคเคนाเคจी ’เคเฅाเคฆी เคถเคฎ्เคฎोเคाเคจ เคी’ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคी เคเฅाเคฆी เคे เคฆो เคชเคนเคฒू เคฌเคคाเค เคเค เคนै। เคเค เคชเคนเคฒू เคธे เคคो เคตเคน เคธाเคฒों เคธे เคเฅाเคฆ เคนै। ’เคฎुเคจ्เคจी เคจे เค เคชเคจी เคคंเค เคเคฎीเค เคฎें เคธे เคเคฐा เคฒเคฎ्เคฌी เคธाँเคธ เคฒेเคเคฐ เคเคนा, เค्เคฏा เคเคนा เคเฅाเคฆी? เคฒोเคों เคो เคเค เคฎिเคฒ เคฐเคนी เคนै เคเคाเคฆी। เคเฅाเคฆी เคคो เคนเคฎाเคฐे เคชाเคธ เคนै। เคนเคฎ เคธा เคเคाเคฆ เคौเคจ เคนोเคा, เคถเคฎ्เคฎोเคाเคจ,4 เคธ्เคค्เคฐी เคเคाเคฆ เคนै เค เคชเคจे เคिเคธ्เคฎ เคे เคธाเคฅ เคिเคฒเคตाเฅ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค। เคोเค เคญी เคเคญी เคญी เค เคเคฐ เคฎเคจ เคฌเคนเคฒा เคธเคเคคा เคนै। เคเคธ เคชเคฐ เคोเค เคฐोเค-เคोเค เคจी। ’เคธाเคฎเคจे เคตाเคฒे เคเคฎเคฐे เคธे เคฎुเคจ्เคจीเคाเคจ เคจिเคเคฒ เคเค เคฌोเคฒी, เคเคนो เคฌเคนเคจ เค्เคฏा เคนो เคฐเคนा เคนै, เคเค เคคो เคชूเคฐा เคฌाเคाเคฐ เคธเคा เคนै। เคถเคฎ्เคฎोเคाเคจ เคจे เคเคนा เคเค เคเคाเคฆी เคा เคฆिเคจ เคนै เคฎुเคจ्เคจी। เคฆिเคจ เคจเคนी, เคฐाเคค เคเคนो เคฐाเคค เคฎुเคจ्เคจी เคเคธे เคीเคเคเคฐ เคเคนा เคฎाเคจो เคเคนी เคชเฅी เคนुเค เคฆเคฐाเคฐों เคธे เคซूเคเคเคฐ เคเคธเคी เคเคตाเฅ เคฌाเคนเคฐ เคจिเคเคฒ เคเคจा เคाเคนเคคी เคนो।’5 เคฆूเคธเคฐे เคชเคนเคฒू เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคเค เคญी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคे เคเคे เคฎเคเคฌूเคฐ เคนै। เคเคนเคจे เคो เคตเคน เคเคाเคฆ เคธ्เคค्เคฐी เคนै। เคเคทा เคช्เคฐिเคฏเคตंเคฆा เคจเคฏी เคเคนाเคจी เคे เคฆौเคฐ เคी เคฌเคนुเคเคฐ्เคिเคค เคเคนाเคจीเคाเคฐ เคนै। ’เคตाเคชเคธी’ เคเคนाเคจी เคธे เคตเคน เค เคงिเค เคเคฐ्เคा เคฎेें เคเคฏी เคฅी। ’เคिเคจ्เคฆเคी เคเคฐ เคुเคฒाเคฌ เคे เคซूเคฒ’, ’เคिเคคเคจा เคฌเฅा เคूเค ’ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เคी เคुเคฃ्เค ा, เคเคชเคญोเคเคตाเคฆी เคธंเคธ्เคृเคคि เคธे เคฐूเคฌเคฐू เคเคฐเคตाเคฏा เคเคฏा เคนै। ’เคिเคคเคจा เคฌเฅा เคूเค ’ เคी เคिเคฐเคฃ เคจौเคเคฐीเคชेเคถा เคเคงुเคจिเค เคธ्เคค्เคฐी เคนै। เคเคธเคे เคฎเคจ เคฎें เคชเคคि, เคฌเค्เคों เคธे เคฎिเคฒเคจे เคी เคเค्เคा เคจเคนीं เคนै। เคตเคน เคाเคนเคคी เคนै, เคฎैเค्เคธ เคा เคธ्เคชเคฐ्เคถ। เคฆैเคนिเค เคธुเค।’6 เคเคธ เคชเคฐ เคिเคช्เคชเคฃी เคเคฐเคคे เคนुเค เคฎเคงुเคฐिเคฎ เคจे เคเคนा เคนै - ’เคเคนाเคจिเคฏों เคा เคฎूเคฒ เคธ्เคตเคฐ เคเคตेเค เคे เคธ्เคตीเคाเคฐ เคा เคธ्เคตเคฐ เคนै। เคเคธเคฒिเค เคธेเค्เคธ เคเคฐ เคฆूเคธเคฐी เคธंเคธ्เคाเคฐเคเคค เคตเคฐ्เคเคจाเคं เคो เคตे เคฌเฅी เคจिเคฐ्เคฎเคฎเคคा เคธे เคคोเฅเคคी เคญी เคฆिเคाเค เคฆेเคคी เคนै เคเคฐ เคूंเคि เคตे เค เคชเคจे เคขंเค เคธे เคीเคจे เคे เคเค्เคฐเคน เคो เคฐेเคांเคिเคค เคเคฐเคคी เคนै, เคुเคฒ เคฎिเคฒाเคเคฐ เคเคจเคฎें ’เคธ्เคต’ เคी เคोเค เคเคฐ เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा เคी เคเคนाเคจिเคฏाँ เค เคงिเค เคนै।’7
เคฆीเคช्เคคि เคเคฃ्เคกेเคตाเคฒ เคी เคเคนाเคจी ’เคถेเคท-เค เคถेเคท‘ เคी เคถเคी เคा เคชเคคि เค เคชเคจे เคौเคงเคฐी เคนोเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เค ंเคนเคाเคฐ เคฎें เคชเคค्เคจी เคो เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฐाเคค्เคฐि เคนी เคเคธเคी เคเคाเคค เคธे เคชเคฐीเคिเคค เคเคฐाเคจे เคे เคช्เคฐเคฏाเคธ เคฎें เคुเค เคाเคคा เคนै। เคชเคคि เคी เคฎाเคฐเคชीเค เคธे เคฎाเคคृเคค्เคต เคธे เคตंเคिเคค เคนो เคाเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เคถเคी เคो เคฌांเค เคฎाเคจเคเคฐ เคเคฐ เคธे เคจिเคाเคฒ เคฆिเคฏा เคाเคคा เคนै।’8 เคเคธ เคเคนाเคจी เคฎें เคชเคคि เคे เค เคนเคฎ เคเคฐ เคธเคฎाเค เคฎें เคซैเคฒी เคจिเคฐเค्เคทเคฐเคคा เคคเคฅा เคเคฐเคค เคा เคฎाเคคृเคค्เคต เคธे เคตंเคिเคค เคนो เคाเคจे เคชเคฐ เคเคธเคा เคฎूเคฒ्เคฏ เคจा เคธเคฎเคเคจे เคी เคชीเฅा เคो เคฌเฅे เคฎाเคฐ्เคฎिเค เคขंเค เคธे เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เคเคฏा เคนै।
เค เคเคฒा เคจाเคเคฐ เคी เคเค เค เคจ्เคฏ เคฒेเคिเคा เคो เคि เค เคชเคจी เคชเคนเคाเคจ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคฌเคจा เคुเคी เคนै। เคเคจ्เคนोंเคจे เคธ्เคค्เคฐी เคी เคจौเคเคฐी เคे เคฒिเค เค เคชเคจा เคธเคฌ เคुเค เคจ्เคฏौเคाเคตเคฐ เคเคฐเคจा เคชเฅเคคा เคนै, เค เคชเคจी เคเคนाเคจी ’เคธिเคซाเคฐिเคถ’ เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎเค्เคท เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคिเคฏा เคนै। ’เคธिเคซाเคฐिเคถ’ เคी เคुเคก्เคกी เคाเคฐ เคจौเคเคฐिเคฏाँ เคोเฅ เคुเคी เคนै। เคिเคจ्เคคु เค เคเคฒी เคจौเคเคฐी เคे เคฒिเค เคธिเคซाเคฐिเคฏा เคाเคนिเค। ’เคเค เคोเฅी เคธुเคฐ्เค เคँเคें เคฎेเคฐी เคँเคों เคธे เคฎिเคฒเคคी เคนै เคเคฐ เคซिเคฐ เคธे เคเค เคนौเคฒ-เคธा เคฎเคจ เคฎें เคเฅเคฌเฅाเคจे เคฒเคเคคा เคนै เคเคฐ เคฆेเคฐ เคฌाเคฆ เคฎाँ เคे เคชเคนเคจाเค เคเค เคिเคฐเคน-เคฌเค्เคคเคฐ เคฎें เคเคाเคฆ เคนोเคจे เคे เคฌाเคฆ เคฎैं เคธाเคฎเคจे เคूเคฒเคคे เคนुเค เคธเคซเคฒเคคा เคे เคเคธ เคฐेเคถ्เคฎी เคชเคฐिเคงाเคจ เคो เคฆेเคเคคी เคนूँ।’9 เคฏे เคธिเคฐ्เคซ เคेเคตเคฒ เคुเคก्เคกी เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคจเคนीं เคฌเคฒ्เคि เคธเคฎाเค เคฎें เคซैเคฒा เคเค เคชाเคช เคนै। เค เคฌ เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เคเคฐ เคชเคฐ เคถोเคทเคฃ เคธเคนเคจ เคเคฐเคจे เคे เคธाเคฅ เคฌाเคนเคฐ เคญी เคเคธ เคชाเคช เคธे เคฌเคी เคจเคนीं เคนै। เคाเคฐ्เคฏเคाเคฐी เคธ्เคค्เคฐी เคो เคจौเคเคฐी เคे เคฒिเค เคญी เคถोเคทเคฃ เคธเคนเคจ เคเคฐเคจा เคชเฅเคคा เคนै।
เคिเคค्เคฐा เคฎुเคฆ्เคเคฒ เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคจौเคเคฐीเคชेเคถा เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคे เคीเคตเคจ เคा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคตเคฐ्เคฃเคจ เคเคฐเคจे เคตाเคฒी เคเค เค เคจ्เคฏ เคฒेเคिเคा เคนเคฎाเคฐे เคธाเคฎเคจे เคนै। เคธाเคฅ เคนी เคเคจ्เคนोंเคจे เค เคชเคจी เคเคนाเคจिเคฏों ’เคญूเค’, ’เคฒเคชเคें’ เคเคค्เคฏाเคฆि เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคตेเคถ्เคฏाเคं, เคงเคจ्เคงा เคเคฐเคจे เคตाเคฒी เคเคฐเคคें, เค เคธ्เคคिเคค्เคต เคเคฐ เค เคธ्เคฎिเคคा เคी เคฒเฅाเค เคฒเฅเคคी เคนुเค เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคฎुเค्เคฏ เคชाเคค्เคฐ เคฌเคจाเคฏा เคนै।
เคฎเคงु เคांเคเคฐिเคฏा เคी เคเคนाเคจिเคฏाँ เคชाเค เค เคी เคธोเค เคो เคจเคฏी เคฆिเคถा เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคตाเคฒी เคนै। เคเคจเคी เคเคนाเคจिเคฏों เคฎें เคธ्เคค्เคฐिเคฏां เคเคนीं เคोเคฎเคฒ เคคो เคเคนीं เค เคชเคจी เค เคธ्เคฎिเคคा เคो เคोเคเคคी เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคी เคนै। ’เคฌीเคคเคคे เคนुเค’ เคฎें เคฎเคฃिเคฆीเคชा เคเคฐ เคเคจ्เคฆ्เคฐเคीเคค เคे เคช्เคฐेเคฎ เคे เคฌीเค เคฌोเคจे, เคจเคท्เค เคนोเคจे เคเคฐ เคชुเคจः เค ंเคुเคฐिเคค เคนोเคจे เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคนै।
เคช्เคฐเคญा เคेเคคाเคจ เคญी เคเคธ เคตिเคฆ्เคฏा เคी เคธुเคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคฒेเคिเคा เคนै। เคช्เคฐเคญा เคेเคคाเคจ เคी เคเคนाเคจी ’เคกाเค्เคเคฐ’ เคी เคชाเคค्เคฐ เคตिเคตाเคนिเคคा เคกाเค्เคเคฐ เคธे เคช्เคฐेเคฎ เคเคฐเคจे เคฒเคเคคी เคนै। เคซिเคฐ เคธोเคเคคी เคนै เคि เคฒोเค เค्เคฏा เคธोเคेंเคे। เคฒेเคिเคा เคे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें ’เคฎैं’ เค्เคฏा เคฒเคเคคी เคฅी เคกाॅเค्เคเคฐ เคธाเคนเคฌ เคी। เคฎैं เค्เคฏों เคเคธे เคเคธเคे เคธाเคฅ เคเคฒी เคเค। เคช्เคฐिเคฏเคคเคฎ, เคฎिเคธ्เค्เคฐेเคธ, เคถाเคฏเคฆ เคเคงी เคชเคค्เคจी เคเคธ เคฐिเคถ्เคคे เคो เคจाเคฎ เคจเคนींเคฆे เคชाเคंเคी। เคญเคฒा เคช्เคฐेเคฎिเคा เคी เคญूเคฎिเคा เคญी เคोเค เคญूเคฎिเคा เคนुเค, เคช्เคฐेเคฎ เคคो เคธเคญी เคเคฐเคคे เคนै।’10 เคธ्เคค्เคฐी เคो เคुเค เค เคชเคจे เคชिเคคा, เคชเคคि, เคชुเคค्เคฐ เคी เคเค्เคा เคธे เคเคฐे เคตเคนीं เคธเคฎाเค เคो เคธ्เคตीเคाเคฐ्เคฏ เคนै। เคฏเคฆ्เคฏเคชि เคตเคน เคिเคธी เคตिเคตाเคนिเคคा เคธे เคช्เคฐेเคฎ เคเคฐเคคी เคนै। เคธिเคฐ्เคซ เคเคธे เคนी เคฆोเคทी เคฎाเคจा เคाเคคा เคนै।
เคเคจ เคเคนाเคจीเคाเคฐों เคे เค เคคिเคฐिเค्เคค เค ंเคूเค ी เคเคนाเคจी เคฎें เคฒेเคिเคा เคจे เคจाเคฐी เคीเคตเคจ เคी เคตिเคทเคฎ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธाเคฎाเคिเค เคชเคฐिเคตेเคถ เคो เคเคिเคฒเคคाเคं เคो เคเคाเคเคฐ เคिเคฏा เคเคฏा เคนै। เคृเคท्เคฃा เค เค्เคจिเคนोเคค्เคฐी เคी เคเคนाเคจी ’เคฌिเคिเคฏा’ เคเค เคฎाँ เคी เคฎाเคฐ्เคฎिเค เคเคฅा เคนै। เคธंเคคाเคจ เคช्เคฐाเคช्เคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคฎाँ เคฌเคจเคจे เคे เคฒिเค เคจाเคฐी เคो เคिเคคเคจे เคเคท्เค เคธเคนเคจ เคเคฐเคจे เคชเฅเคคे เคนै। ’เคฌंเคคो’ เคเคนाเคจी เคฎें เคจเคฎिเคคा เคธिंเคน เคจे เคญाเคฐเคคीเคฏ เคจाเคฐी เคी เค เคธเคนाเคฏ เคเคฐ เคฆเคฏเคจीเคฏ เคธ्เคฅिเคคि เคा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคिเคฏा เคนै। เคถเคฐाเคฌी เคฌाเคช เคे เคाเคฐเคฃ เคฒเฅเคी เคे เคตिเคตाเคน เคी เคिเคจ्เคคा เคฎाँ เคो เคนोเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เคเคธे เคเคธे เคนी เคฌिเคจा เคตिเคตाเคน เคिเค เคिเคธी เคो เคธौंเคช เคฆिเคฏा เคाเคคा เคนै। ’เคฌเคจ्เคคो เคฏे เคฌเคฒเคตीเคฐा เคนी เค เคฌ เคคेเคฐा เคฎเคฐเคฆ เค। เคคू เคเคธเคी เคฌीเคฐเคฌाเคจी เคธे। เคो เคฌेเคी ... เคเค เคธे เคคेเคฐा เคฒिเคฒाเคฐ เคเคธเคे เคธाเคฅ เคนी เคฌंเคง เคเคฏा।’11
เคเคจ เคเคนाเคจीเคाเคฐों เคी เคเคนाเคจिเคฏाँ เคฆेเคเคเคฐ เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เคि เคเคนाเคจी เคी เคฏเคน เคชเคนเคाเคจ เคฎเคนिเคฒा เคฒेเคिเคाเคं เคी เคนी เคฆेเคจ เคนै। เคฎเคนिเคฒा เคเคนाเคจीเคाเคฐों เคจे เคจाเคฐी เคे เคเคค्เคฎเคธंเคเคฐ्เคท, เคจाเคฐी เค เคธ्เคฎिเคคा, เคฆเคฐ्เคฆ เคे เคคाเคช เคธे เคชिเคเคฒเคคी เคจाเคฐी เคी เคต्เคฏเคฅा เคा เคिเคค्เคฐเคฃ เคिเคฏा เคนै। เคจाเคฐी-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคชเคฐ เคฌाเคค เคเคฐे เคคो เคจाเคฐी เคो เคि เคธเคฎाเค เคी เคเคงाเคฐเคถीเคฒा เคนै, เคिเคธी เคญी เคตिเคाเคฐ เคธे เคเคธเคा เคฆเคฎเคจ เคนोเคคा เคนै। เคชเคนเคฒे เคจाเคฐी เคेเคตเคฒ เคเคฐ เคी เคाเคฐ เคฆीเคตाเคฐी เคคเค เคธीเคฎिเคค เคฅी เคชเคฐ เคเค เคी เคจाเคฐी เคเคจ เคंเคीเคฐों เคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเคเคฒ เคฐเคนी เคนै। เคเค เคा เคธ्เคค्เคฐी เคฒेเคเคจ เคชเคฐिเคตाเคฐ เคे เคเคฆ-เคिเคฐ्เคฆ เคूเคฎเคคी เคฐเคนเคจे เคตाเคฒी เคธ्เคค्เคฐी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคคเค เคนी เคธीเคฎिเคค เคจเคนीं เคนै। เคเค เคा เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค เคชเคจी เคธเคฎเค्เคฐเคคा เคฎें เคเคฐ्เคฅिเค-เคฐाเคเคจीเคคिเค เคเคฐ เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคฌเคจ เคเคฏा เคนै। เคเค เคी เคนिเคจ्เคฆी เคฒेเคिเคाเคँ เคธाเคฎाเคिเค-เคฐाเคเคจीเคคिเค เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคो เคธाเคฎเคจे เคฐเคเคคे เคนुเค เคเคชเคญोเค्เคคाเคตाเคฆी เคเคตं เคญौเคคिเคเคตाเคฆी เคธंเคธ्เคृเคคि เคा เคชเคฐ्เคฆाเคซाเคถ เคเคฐเคจे เคฎें เคธเค्เคทเคฎ เคจिเคเคฒी เคนै।
เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคธूเคी
1. เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคเค्เคฐเคชाเคฃि เคฆเคค्เคค, ’เคนिเคจ्เคฆू เคธंเคธ्เคृเคคि เคเคตं เคจाเคฐी’, เคเคฒा เคช्เคฐเคाเคถเคจ, 2013, เคชृ0 1882. เคจाเคฐी เคी เคธ्เคฅिเคคि เคฏुเค เคे เค เคจुเคฐूเคช เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เคนोเคคी เคฐเคนी shodhganga. inflibnet.gc.in
3. เคคिเคตाเคฐी เคฐाเคฎเคเคจ्เคฆ्เคฐ, ’เคนिเคจ्เคฆी เคा เคเคฆ्เคฏ เคธाเคนिเคค्เคฏ’ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคช्เคฐเคाเคถเคจ, เคตाเคฐाเคฃเคธी 2015 เคชृ0 422
4. เคुเคช्เคคा เคฐเคฎเคฃिเคा, ’เคเคงुเคจिเค เคฎเคนिเคฒा เคฒेเคเคจ’ เคจเคตเคेเคคเคจ เคช्เคฐเคाเคถเคจ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2012, เคชृ0 166
5. เคชृเคท्เค 166 เคตเคนी
6. เคธเคฎเคाเคฒीเคจ เคนिเคจ्เคฆी เคเคนाเคจिเคฏाँ: เคธ्เคค्เคฐी เคीเคตเคจ vimisahitya.wordpress.com
7. เคคिเคตाเคฐी เคฐाเคฎเคเคจ्เคฆ्เคฐ, ’เคนिเคจ्เคฆी เคा เคเคฆ्เคฏ เคธाเคนिเคค्เคฏ’ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคช्เคฐเคाเคถเคจ, เคตाเคฐाเคฃเคธी 2015 เคชृ0 423
8. เคเคจ्เคฆु เคตเคฐिเคจ्เคฆ्เคฐ เคกाॅ0, เคธाเค ोเคค्เคคเคฐी เคเคนाเคจी เคฎें เคชเคฐिเคตाเคฐ’ เคธंเคเคฏ เคช्เคฐเคाเคถเคจ, เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी।
9. เคธเคฎเคाเคฒीเคจ เคนिเคจ्เคฆी เคเคนाเคจिเคฏां: เคธ्เคค्เคฐी เคीเคตเคจ
10. เคตเคนी
11. เคธिंเคน เคुเคตเคฐเคชाเคฒ, ’เคเคฐ्เฅ्เคฏू เคคเคฅा เค เคจ्เคฏ เคเคนाเคจिเคฏाँ, เคถिเคฒ्เคชाเคฏเคจ เคช्เคฐเคाเคถเค, เคฆिเคฒ्เคฒी, 2011
เคฌเฅिเคฏा।
ReplyDelete