เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เค•ैเคฆी

เคšंเคฆ्เคฐ เคฎोเคนเคจ เคญเคฃ्เคกाเคฐी
เคšंเคฆ्เคฐ เคฎोเคนเคจ เคญเคฃ्เคกाเคฐी

เค•िเคคเคจे-เค•िเคคเคจे เคฎเคนाเคญाเคฐเคค
เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ा เค•เคฅा เคธाเค—เคฐ เคตिเคถ्เคต เค•ी เคชौเคฐाเคฃिเค• เคงเคฐोเคนเคฐ เคนै เคจ เค•ेเคตเคฒ เค‡เคธเคฒिเคฏे เค•ि เคตเคน เค…เคค्เคฏंเคค เคฐोเคšเค• เคนै เค”เคฐ เคเค• เคตिเคถाเคฒ เคœเคจเคฎाเคจเคธ เค•ी เคญाเคตเคจाเค“ं เคธे เค…ंเคคเคฐंเค— เคฐूเคช เคฎें เคœुเฅœा เคนै เค…เคชिเคคु เคตเคน เค…เคจ्เคฏ เค•ाเคฐเคฃों เคธे เคญी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เคตเคน เคเค• เคฆเคธ्เคคाเคตेเคœ เคนै เคชौเคฐाเคฃिเค•, เคเคคिเคนाเคธिเค• เค”เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคฎें เคฎाเคจเคต เค•ी เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค•-เคตिเค•ाเคธ-เคฏाเคค्เคฐा เค•े เค‰เคจ เค†เคฏाเคฎों เค•ा เคœो เค‰เคธे เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เค†เค—े เคญी เค•เคฐเคคे เคฐเคนेंเค—े। เคฏเคน เคฌाเคค เค…เคงिเค• เคฎเคนเคค्เคต เคจเคนीं เคฐเค–เคคी เค•ि เคเคคिเคนाเคธिเค• เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เคธे เคตैเคธा เคฏुเคฆ्เคง เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคฒเฅœा เค—เคฏा เคฅा เคฏा เคจเคนीं। เคตैเคธे เค•เคˆ เคคเคฐเคน เค•े เคฏुเคฆ्เคง เคฒเฅœे เค—เคฏे เคนैं เค†เคœ เคญी เคฒเฅœे เคœा เคฐเคนे เคนैं เค”เคฐ เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เคญी เค‰เคจเค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคฌเคจी เคฐเคนेเค—ी। เคธเคตाเคฒ เคœो เคนเคฎें เค†ंเคฆोเคฒिเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธ เคจिเคฌंเคง เค•ा เคฎूเคฒ เคตिเคทเคฏ เคนै เค•ि เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคฎाเคจเคต-เคฎเคจ เค•ी เคœเคŸिเคฒเคคा เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•ो เค…ंเคœाเคฎ เคฆे เคœाเคคी เคนै। เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•े เค‡เคธ เค•เคฅा เคธाเค—เคฐ เค•े เคชाเคค्เคฐ เคฎाเคจเคต เค•े เคตिเคธ्เคคृเคค เคตैเคšाเคฐिเค• เคชเคฐिเคตेเคถ เค•ा เคฒเค—เคญเค— เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคตเคฐ्เคฃเคชเคŸ (spectrum) เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เค…เคชเคจी เคธाเคฐी, เค…เคš्เค›ाเค‡เคฏों, เค•เคฎिเคฏों, เค•ुंเค ाเค“ं, เค†เคฆเคฐ्เคถों, เคธुเค•ृเคคिเคฏों เคเคตं เคตिเค•ृเคคिเคฏों เค•े เคธाเคฅ – เคตเคน เคธเคฌ เคœो เคนเคฐ เค•เคนीं, เคนเคฐ เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เคฎें เคšเคฐिเคคाเคฐ्เคฅ เคนोเคคी เคจเคœเคฐ เค† เคœाเคคी เคนैं।

เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ा เค•เคฅा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคœीเคตเคจ เค•े เคฌीเคนเฅœ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ो เค‡เคคเคจी เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เคธे เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค†เคœ เคญी เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เคนै।

เคเค• เคฌाเคค เค”เคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆेเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคนै เคถ्เคฐीเค•ृเคท्เคฃ เค•े เค…เคตเคคाเคฐ เคฎें เคญเค—เคตाเคจ เค•ी เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เค•े เคนोเคคे เค•ोเคˆ เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐिเค• เคธเคฎाเคงाเคจ เคจ เค–ोเคœเค•เคฐ เคเค• เคตाเคธ्เคคเคตिเค•เคคा เคธे เคœुเฅœा เคšिเคค्เคฐเคฃ เคชूเคฐी เค•เคฅा เค•ो เคเค• เค…เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เค†เคฏाเคฎ เคฆे เคฆेเคคा เคนै। เค”เคฐ เคฏเคน เคญी เค•ि เคฎाเคจเคต เคฐूเคช เคฎें เค…เคตเคคเคฐिเคค เคช्เคฐเคญु เคญी เคธ्เคตเคฏं เค•ो เค‰เคจ เคฎाเคจเค•ों เคธे เคธंเคšाเคฒिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เคœो เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฎाเคจเคต เค•े เคฒिเคฏे เคธ्เคตीเค•ृเคค เคนैं। เค•เคฅा เค•े เค…ंเคค เคฎें เคธाเคฐे เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เคธเคฎाเคงाเคจ เคจเคนीं เคนो เคœाเคคे เค•ुเค› เคช्เคฐเคถ्เคจ เค…เคจुเคค्เคคเคฐिเคค เคนी เคฐเคน เคœाเคคे เคนैं। เคเคธा เคนोเคจा เคญी เคฒाเคœเคฎी เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เคธाเคฐा เค•เคฅाเค•्เคฐเคฎ เค…ंเคคเคค: เคฎाเคจเคต-เคฎเคจ เค•ी เคนी เค‰เคชเคœ เคนै เคœिเคธเค•े เคฎเคจ เค•ी เคœเคŸिเคฒเคคा เค‰เคธเค•े เคฒिเคฏे เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคšुเคจौเคคी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธ เค•เคฅा เคฎें เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เค…เคจुเคค्เคคเคฐिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•ा เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนोเคจा เค‰เคธ เคฎाเคจเคตीเคฏ เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•ो เคตिเคถेเคท เคคीเค–ेเคชเคจ เคฎें เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนै। เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐी เคธเคฎाเคงाเคจों เค•ी เค…เคจुเคชเคธ्เคฅिเคคि เคเค• เค…เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เค†เคฏाเคฎ เคฆे เคฆेเคคी เคนै เค•เคฅा เค•ो เคœो เค…เคจ्เคฏเคค्เคฐ เคถाเคฏเคฆ เคนी เคฎिเคฒे। เคฏुเคฆ्เคง เค•े เคฌाเคฆ เค•े เคนाเคฒाเคค เคตिเคœेเคคा เค”เคฐ เคตिเคœिเคค เคฆोเคจों เค•े เคนी เคฒिเคฏे เคค्เคฐाเคธเคฆी เคธे เค•เคฎ เคจเคนीं เคนोเคคे เคœो เคจ เค•ेเคตเคฒ เคฏुเคฆ्เคง เค•ी เคตिเคญीเคทिเค•ा เค•ो เคšिเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เค…เคชिเคคु เค‰เคธเค•ी เคจिเคคांเคค เคจिเคฐเคฐ्เคฅเค•เคคा เค•ो เคญी เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคญी เค•เคฐเคคे เคนैं। เคœैเคธा เคชเคนเคฒे เค•เคนा เค—เคฏा เคฏเคน เค•เคฅाเคธाเค—เคฐ เคเค• เคฆเคธ्เคคाเคตेเคœ เคญी เคนै เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เค•े เคธाเคฎाเคœिเค•-เค†เคฐ्เคฅिเค•-เคฐाเคœเคจैเคคिเค• เคคाเคจे-เคฌाเคจे เค•ा, เคฎूเคฒ्เคฏों เค•ा, เค†เคฆเคฐ्เคถों เค•ा เค”เคฐ เคธाเคฅ เคนी เค‰เคจ เคชाเคถเคตिเค• เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฏों เค•ा เคœो เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ो เคชूเคฐी เคจเค—्เคจเคคा เคฎें เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคคी เคนैं। เคฎूเคฒ्เคฏ เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ เคฌเคฆเคฒे เคนैं เค”เคฐ เคฌเคฆเคฒเคคे เคฐเคนेंเค—े เคชเคฐ เค•ुเค› เคนै เคœो เคฒเค—เคญเค— เคธ्เคฅाเคฏी เคนै เค”เคฐ เคตเคน เคนเคฎाเคฐी เคšเคฐ्เคšा เค•ा เคฎुเค–्เคฏ เคตिเคทเคฏ เคญी เคนै। เคฏเคน เคชเคนเคฒे เค•เคนा เค—เคฏा เคนै เค•ि เค‡เคธ เค•เคฅाเคธाเค—เคฐ เค•े เคชाเคค्เคฐ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคšเคฐिเคค्เคฐों เค•ा เคตिเคถเคฆ เคตเคฐ्เคฃเคชเคŸ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เค‡เคธे เคนเคฎ เคเค• เคฆूเคธเคฐे เคนी เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคฆेเค–เคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं เค•เคฅा เค•ा เคนเคฐ เคชाเคค्เคฐ เคนเคฎ เคฎें เคธे เคนเคฐ เคเค• เคฎें เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนै เคช्เคฐेเคฎ, เค˜ृเคฃा, เคˆเคฐ्เคท्เคฏा, เคฆ्เคตेเคท, เคค्เคฏाเค—, เคฒाเคฒเคš – เคธเคญी เคญाเคต เคนเคฐ เคเค• เคฎें เคนैं เคชเคฐ เค‰เคจเค•ा เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคนเคฐ เคเค• เคฎें เค•िเคธी เคธเคฎเคฏ เคตिเคถेเคท เคฎें เค…เคฒเค— เคนो เคธเค•เคคा เคนै เคœो เค‰เคธे เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เค•เคฐเคคा เคนै เคฏाเคจि เคœो เคญाเคต เคช्เคฐเคญाเคตी เคเคตं เคฎुเค–เคฐ เคนैं เค‰เคธ เค•्เคทเคฃ เค‰เคธे เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคธเคฎเคฏ เคต เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เคฌเคฆเคฒเคจे เคชเคฐ เค‰เคจเคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค†เคจा เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคนै। เคธाเคฅ เคนी เคฏเคน เคญी เค•ि เคนเคฎाเคฐे เค…ंเคฆเคฐ เคธंเค—्เคฐाเคฎ เคšเคฒเคคा เคฐเคนเคคा เคนै เคตैเคšाเคฐिเค• เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เค‰เคจ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคญाเคตों เค•े เคฌीเคš, เคนเคฎाเคฐे เคฎเคจ-เค…เคญ्เคฏंเคคเคฐ เคฎें เค›िเคชी-เคฆเคฌी เคญाเคตเคจाเค“ं เค•े เคฌीเคš। เคตเคน เคฏुเคฆ्เคง เคœो เค•เคญी เคธुเคฆूเคฐ เค…เคคीเคค เคฎें เค•ुเคฐुเค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฒเฅœा เค—เคฏा เคฅा เค†เคœ เคตเคน เคเค• เคเคคिเคนाเคธिเค• เค˜เคŸเคจा เคฎाเคค्เคฐ เคจ เคนोเค•เคฐ เคเค• เคช्เคฐเคคीเค• เคฌเคจ เคšुเค•ा เคนै เคนเคฐ เค•เคนीं เคนเคฐ เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ; เคฏुเคฆ्เคง เค•ा เคฎैเคฆाเคจ เค•ुเคฐुเค•्เคทेเคค्เคฐ เคนो เคธเค•เคคा เคนै เคฏा เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी, เคฏा เคตाเคŸเคฐเคฒू เคฏा เคซिเคฐ เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เค•เคนीं เคญी, เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि ‘เค˜เคฐ-เค˜เคฐ เคฎें เคฎเคนाเคญाเคฐเคค’। เคถाเคฏเคฆ เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ी เคฐोเคšเค•เคคा เค•े เคธाเคฅ เค‰เคธเค•ी เคธाเคฐ्เคฅเค•เคคा เค”เคฐ เคช्เคฐाเคธंเค—िเค•เคคा – เคฆोเคจों เคฎिเคฒเค•เคฐ เค‰เคธे เค…เคค्เคฏंเคค เคช्เคฐเคญाเคตी เคฌเคจा เคฆेเคคे เคนैं।

เค…ंเคงाเคฏुเค—: เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃเคชเคฐเค• เคšिเคค्เคฐเคฃ เคต เคฌाเคค เค…ंเคงเค—ुเคซाเค“ं เค•ी
เคงเคฐ्เคฎเคตीเคฐ เคญाเคฐเคคी เค•ृเคค ‘เค…ंเคงाเคฏुเค—’ [1] เค…เคชเคจे เคธเคฎเคฏ เค•ा เคเค• เคธเคถเค•्เคค เค•ाเคต्เคฏ-เคจाเคŸเค• เคนै เคœो เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคฎें เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै เค”เคฐ เคฏुเคฆ्เคง เค•े เคฌाเคฆ เค•े เคนाเคฒाเคค เคชเคฐ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐिเคค เคนै เคœเคนाँ เคฆोเคจों เคชเค•्เคท เค†เค•เคฒเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เค‰เคธ เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•े เคช्เคฐเคญाเคตों เค•ा। เค•เคฅा เค•ा เคธाเคฐांเคถ เคญाเคฐเคคी เค•े เคนी เคฎाเคฐ्เคฎिเค• เคšिเคค्เคฐเคฃ เคฎें:

เคชเคฅเคญ्เคฐเคท्เคŸ, เค†เคค्เคฎเคนाเคฐा, เคตिเค—เคฒिเคค
เค…เคชเคจे เค…ंเคคเคฐ เค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•े เคตाเคธी
เคฏเคน เค•เคฅा เค‰เคจ्เคนीं เค…ंเคงों เค•ी เคนै
เคฏเคน เค•เคฅा เคœ्เคฏोเคคि เค•ी เคนै เค…ंเคงों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे।

เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เคฏा เค•ोเคˆ เค…เคจ्เคฏ เคฏुเคฆ्เคง, เคธเคฌ เคฎिเคฒाเค•เคฐ เคฌाเคค เค…ंเคคเคฐ เค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เคชเคฐ เค† เคœाเคคी เคนै เคœो เคนเคฎाเคฐे เคฎเคจ เค•ी เคฌเคจाเคตเคŸ เค”เคฐ เคฌुเคจाเคตเคŸ [2] เค•ा เคช्เคฐเคคिเคซเคฒ เคนै। เคœो เคธंเค—्เคฐाเคฎ เค…ंเคฆเคฐ เคšเคฒ เคฐเคนा เคตเคน เคคो เค…ंเคฆเคฐ เค•ा เคนै เคนी เคชเคฐ เคตเคน เคœो เคฌाเคนเคฐ เค˜เคŸเคคा เคนै เค‰เคธเค•ा เคญी เคฎूเคฒ เคธ्เคฐोเคค เคตเคนीं เคนै เคฎเคจ เค•े เค…ंเคฆเคฐ เค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เคฎें। เคฅोเฅœा เคธा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคนै เคฌाเคค เค•ी เคคเคน เคคเค• เคชเคนुँเคšเคจे เค•े เคฒिเคฏे।

เค†เคœ เคนเคฎ เคฏเคน เคœाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคœीเคตเคจ เค•ा เค•्เคฐเคฎिเค• เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคนै เค”เคฐ เค•เคฐोเฅœों เคธाเคฒों เคฎें เคœीเคต-เคœเค—เคค เค•ा เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธ्เคตเคฐूเคช เคตिเค•เคธिเคค เคนुเค† เคนै। เคฎाเคจเคต เค•े เคœैเคตिเค• เค‡เคคिเคนाเคธ เคชเคฐ เคจเคœเคฐ เคกाเคฒें เคคो เคฒเค—เคญเค— เคธाเค  เคฒाเค– เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค•ा เคšिเคฎ्เคชांเคœी เคจเคœเคฐ เค†เคคा เคนै เคœीเคต-เคœเค—เคค เคฎें เคฎाเคจเคต เค•ा เคธเคฌเคธे เค•เคฐीเคฌी เคฐिเคถ्เคคेเคฆाเคฐ। เค•เคญी-เค•เคญी เคฆो เคชैเคฐों เคชเคฐ เคšเคฒเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคเคตं เคนाเคฅ เค•ी เค‰ंเค—เคฒिเคฏों เค•ा เค…เคชेเค•्เคทाเค•ृเคค เค…เคงिเค• เคช्เคฐเคฏोเค— เคšिเคฎ्เคชांเคœी เค•े เคฒिเคฏे เค…เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคจเคนीं เคฅा। เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै เค•ि เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ुเค› เคœीเคตों เคจे เคธीเคงे เค–เฅœे เคนो เคฆो เคชैเคฐों เคชเคฐ เคšเคฒเคจे เค•ा เคธเคซเคฒ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เค”เคฐ เคคเคญी เคธे เคเค• เคตिเคถेเคท เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค†เคจा เคถुเคฐू เคนुเค† เคœिเคธเคฎें เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค…เคชेเค•्เคทाเค•ृเคค เคฌเคกा เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคตिเค•เคธिเคค เคนोเคจे เคฒเค—ा। เคฆो เคชैเคฐों เคชเคฐ เคธीเคงे เค–เคกे เคนोเคจा เคต เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ा เคค्เคตเคฐिเคค เคตिเค•ाเคธ เคฒเค—เคญเค— เคคीเคธ เคฒाเค– เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค†เคฐเคฎ्เคญ เคนो เค—เคฏा เคฅा เคœो เคฎाเคจเคต เค•ो เคถेเคท เคชเคถु เคœเค—เคค เคธे เค…เคฒเค— เค•เคฐเคคा เค—เคฏा। เคฎूเคฒเคค: เคฎाเคจเคต เคเค• เคตिเคšाเคฐเคถीเคฒ เคชเคถु เคนी เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคธोเคšเคจे เค•ी เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เคจे เค…เค•्เคธเคฐ เค‰เคธเค•ी เคชाเคถเคตिเค• เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เค•ो เค‰เคญाเคฐเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•ी เคนै เค‰เคธเค•ी เคตिเคง्เคตंเคธाเคค्เคฎเค• เค•्เคทเคฎเคคा เค•ो เค†เคตเคฐ्เคฆ्เคงिเคค เค•िเคฏा เคนै เคœเคฌเค•ि เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคตिเคšाเคฐเคถीเคฒ เคฎเคจ เคธเคฎเคฏ-เคธเคฎเคฏ เคชเคฐ เค‰เคจ เคญाเคตों เค•ो เคญी เค‰เคญाเคฐเคคा เคฐเคนा เคนै เคœो เคช्เคฐेเคฎ, เคค्เคฏाเค— เคเคตं เค†เคค्เคฎเคตเคค เคธเคฐ्เคตเคญूเคคेเคทु เคœैเคธी เค‰เคฆाเคค्เคค เคเคตं เคจिเคœेเคคเคฐ เคญाเคตเคจाเค“ं เคธे เคธंเคฌเคฆ्เคง เคนैं।

เคนเคฎ เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ी เค•เคฅा เค•ो เคเค• เคตिเคšाเคฐเคถीเคฒ เคชเคถु-เคฎाเคจเคต เค•ी เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฏों เค•े เค˜เคŸเคจाเค•्เคฐเคฎ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฆेเค– เคธเค•เคคे เคนैं เคœो เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เคฌเคจाเคตเคŸ เคต เคฌुเคจाเคตเคŸ เค•ा เคช्เคฐเคคिเคซเคฒ เคนैं। เคฎเคจ เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เคธंเคฐเคšเคจा เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฌुเคจाเคตเคŸ เคเค• เคธीเคฎा เคคเค• เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ा เคนी เค†เคˆเคจा เคนै। เคเค• เคธเคฐเคฒीเค•ृเคค เคช्เคฐाเคฐूเคช เคฎें เค…เค—เคฐ เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ो เคนाเคฐ्เคกเคตेเคฏเคฐ (เค•เคฎ्เคช्เคฏूเคŸเคฐ) เคธे เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถिเคค เค•เคฐें เคคो เคฎเคจ เค•ो เคธोเคซ्เคŸเคตेเคฏเคฐ เค•े เคธเคฎเค•เค•्เคท เคฐเค–เคจा เคนोเค—ा। เคฏเคน เคเค• เคธเคฐเคฒीเค•เคฐเคฃ เคนै เคฌाเคค เค•े เคธเคฎเคเคจे เคเคตं เคธเคฎเคाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคธीเคฎा เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคธाเคฐ्เคฅเค• เคญी।

เคฎเคจ - เคฌเคจाเคตเคŸ เคต เคฌुเคจाเคตเคŸ
เคตिเคœ्เคžाเคจ เคจे เคชिเค›เคฒे เคšाเคฐ เคธौ เคธाเคฒों เคฎें เคนเคฎाเคฐी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎें เค…เคญूเคคเคชूเคฐ्เคต เคตृเคฆ्เคงि เค•ी เคนै। เคœो เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคช्เคฐเค—เคคि เคนเคœाเคฐों เคธाเคฒों เค•े เค‡เคคिเคนाเคธ เคฎें เคจเคนीं เคนो เคธเค•ी เคตเคน เคฎाเคค्เคฐ เคšाเคฐ เคธเคฆिเคฏों เคฎें เคธंเคญเคต เคนो เค—เคฏी। เคซिเคฐ เคญी เค†เคœ เคœिเคคเคจा เคนเคฎ เคœाเคจเคคे เคนैं เคตเคน เคธเคฌ เค‰เคธเค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคจเค—เคฃ्เคฏ เคนै เคœिเคธे เคนเคฎ เค…เคญी เคคเค• เคจเคนीं เคœाเคจเคคे। เค‡เคธी เคฎें เคธे เค•ुเค› เคนเคฎ เคœाเคจเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं। เค†เคœ เคœीเคตเคจ เค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เคเคตं เคตिเค•ाเคธ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค•ाเคซी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคนो เคšुเค•ी เคนै เคชเคฐ เคฎाเคจเคต เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค”เคฐ เคฎเคจ เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎें เค…เคญी เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคนोเคจा เคฌाเค•ी เคนै। เคฎเคจ เคเค• เค…เคฅाเคน เคธाเค—เคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคนै เคœिเคธเคฎें เคธเคคเคน เคชเคฐ เค•ी เคนเคฒเคšเคฒ เคนी เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคเคฏा เคนเคฎ เคฆेเค– เคชाเคคे เคนैं เค”เคฐ เค•เคญी-เค•เคญाเคฐ เค•ुเค› เคนाเคฒ เค—เคนเคฐाเคˆ เค•ा เคญी เคœ्เคžाเคค เค•เคฐ เคฒेเคคे เคนैं। เคฎเคจ เค•ी เค•ाเคซी เคœाเคจเค•ाเคฐी เค‰เคจ เคฎเคจोเคฐोเค—ों เค•े เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคธे เคฎिเคฒเคคी เคฐเคนी เคนै เคœिเคจเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฎเคจोเคšिเค•िเคค्เคธเค• เค•ाเคซी เคธเคฎเคฏ เคธे เคช्เคฐเคฏाเคธเคฐเคค เคฐเคนे। เคœैเคธे เคœैเคธे เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคฎเคจ เค•े เค…ंเคฆเคฐ เค•ी เคนเคฒเคšเคฒ เค•ुเค› เค…เคงिเค• เคธเคฎเค เค†เคจे เคฒเค—ी। เคเคซ เคเคฎ เค†เคฐ เค†เค‡ เคฏाเคจि เคซंเค•्เคถเคจเคฒ เคฎैเค—เคจेเคŸिเค• เคฐेเคœोเคจेเคจ्เคธ เค‡เคฎेเคœिंเค— (functional magnetic resonance imaging, FMRI) เคœैเคธी เค†เคงुเคจिเค• เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคชเคฆ्เคงเคคि เค•ो เค•ुเค› เคธीเคฎा เคคเค• เคฌिเคฎ्เคฌिเคค เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เคนเคฎें เคตเคน เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆे เคธเค•เคคी เคนै เคœिเคธเค•ी เคนเคฎें เคคเคฒाเคถ เคนै।

เค‡เคธ เคฒेเค– เคฎें เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เคฆेเคจे เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•ेเคตเคฒ เค‰เคธเค•ी เคœเคŸिเคฒเคคा เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคจा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค…ंเคคเคค: เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เคœเคŸिเคฒเคคा เคช्เคฐเคคिเคฌिเคฎ्เคฌिเคค เคนोเคคी เคนै เคฎाเคจเคธिเค• เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เคฎें। เคฏเคนी เคฎाเคจเคธिเค• เค•्เคฐिเคฏाเคँ เค‰เคจ เค…ंเคงเค—ुเคซाเค“ं เคคเค• เคฒे เคœाเคคी เคนैं เคœो เคนเคฎाเคฐी เค•เคฅा เค•े เคฎूเคฒ เคฎें เคนै।

เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎूเคฒเคค:เคฆो เคนिเคธ्เคธों เคฏा เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ्เคงों เคฎें เคฌँเคŸा เคนै เคฌाเคฏाँ เค”เคฐ เคฆाเคนिเคจा; เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคเคฏा เคฆोเคจों เคœुเคกे เคฐเคนเคคे เคนै เค•ोเคฐเคชเคธ เค•ोเคฒोเคธเคฎ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा। เคฆोเคจों เคนिเคธ्เคธों เคฎें เค•ुเค› เค…ंเคคเคฐ เคฆिเค–ाเคฏी เคฆेเคคा เคนै เค”เคฐ เคฏเคน เค…ंเคคเคฐ เคคเคฌ เค…เคงिเค• เค‰เคœाเค—เคฐ เคนो เคœाเคคा เคนै เคฏเคฆि เค•ोเคฐเคชเคธ เค•्เคทเคคिเค—्เคฐเคธ्เคค เคนो เคœाเคฏ; เคเคธा เคนोเคจे เคชเคฐ เคฆो เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ्เคงों เค•े เคฌीเคš เคคाเคฒเคฎेเคฒ เคจเคนीं เคนो เคชाเคคा เค”เคฐ เคฆोเคจों เคนिเคธ्เคธे เคฆो เค…เคฒเค— เค‡ंเคธाเคจों เค•ी เคคเคฐเคน เคฌเคฐ्เคคाเคต เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं। เคฌाเคฏाँ เคนिเคธ्เคธा เคชूเคฐ्เคฃ เคšेเคคเคจ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ी เคคเคฐเคน เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै เคœिเคธเค•े เคธाเคฅ เคธंเคตाเคฆ เค•เคฐเคจा เค†เคธाเคจ เคนै เคœเคฌเค•ि เคฆाเคนिเคจे เคนिเคธ्เคธे เค•े เคธाเคฅ เคธंเคตाเคฆ เคนोเคจा เค•เค िเคจ เคนोเคคा เคนै। เคฌाเคฏें เคธे เคธंเคตाเคฆ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคฏเคฆि เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•िเคฏा เคœाเคฏ เค•ि ‘เค•्เคฏा เคคुเคฎ เคฎेเคฐी เคฌाเคค เคธเคฎเค เคฐเคนे เคนो’ เคคो เค‰เคค्เคคเคฐ เคนोเค—ा ‘เคนाँ’. เคฒेเค•िเคจ เคฆाเคนिเคจे เคธे เค•ोเคˆ เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎिเคฒเคจा เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคนोเค—ा। เคเคธा เค‡เคธเคฒिเคฏे เค•ि เคฌोเคฒเคจे เค•ी เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เคธिเคฐ्เคซ เคฌाเคฏें เคนिเคธ्เคธे เคฎें เคนोเคคी เคนै เคœเคฌเค•ि เคธเคฎเค เคฆोเคจों เคฎें เคนोเคคी เคนै। เคฆोเคจों เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ्เคง เคšाเคฐ เคญाเค—ों เคฎें เคฌंเคŸे เคนैं เคœिเคจเค•े เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เค•ाเคฎ เคนैं: (1) เคชिเค›เคฒा เคญाเค— เค“เค•्เคธिเคชिเคŸเคฒ (Occipital) เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เคธे เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคฎे เคœुเฅœा เคนै, (2) เค•ाเคจ เค•े เคชाเคธ เค•ा เคญाเค— เคŸेเคฎ्เคชोเคฐเคฒ (Temporal) เค•เคนเคฒाเคคा เคนै เคœिเคธเค•ा เค•ाเคฎ เคถ्เคฐเคตเคฃ, เคญाเคตเคจा เคต เค•ुเค› เคธीเคฎा เคคเค• เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เคธे เคญी เคœुเคกा เคนै, (3) เคคीเคธเคฐा เคญाเค— เคชेเคฐिเคฏेเคŸเคฒ (Parietal) เคนै เคœो เคธ्เคชเคฐ्เคถ เคธे เคธंเคฌंเคง เคฐเค–เคคा เคนै เค”เคฐ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•े เคค्เคฐिเคตिเคฎीเคฏ เค…เคตเคฒोเค•เคจ เค•े เคฒिเคฏे เคญी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เคนै, (4) เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ा เค…เค—เคฒा เคญाเค— เคซ्เคฐंเคŸเคฒ (Frontal) เค•เคนเคฒाเคคा เคนै เคœिเคธเค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เค…เคฌ เคคเค• เค•เคฎ เคนी เคนो เคธเค•ी เคนै เคชเคฐ เค‡เคคเคจा เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เคนเคฎाเคฐे เค…เคฎूเคฐ्เคค เคตिเคšाเคฐ, เคจैเคคिเค• เคฎूเคฒ्เคฏ, เค†เค•ांเค•्เคทा เค†เคฆि เค•ा เค‡เคธ เคญाเค— เคธे เคธंเคฌंเคง เคนै। เค‡เคจเคฎें เคธे เค•िเคธी เคญाเค— เค•े เค•्เคทเคคिเค—्เคฐเคธ्เคค เคนोเคจे เคชเคฐ เค‰เคธเค•ी เค•ाเคฐ्เคฏ-เค•्เคทเคฎเคคा เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคी เคนै। เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เค•ोเคถिเค•ाเคँ เคœो เค‰เคธเค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เคธुเค—เคฎ เค•เคฐเคคी เคนै เคจ्เคฏूเคฐॉเคจ เค•เคนเคฒाเคคी เคนैं। เค”เคธเคคเคจ เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎें เคฒเค—เคญเค— เคเค• เค–เคฐเคฌ เคจ्เคฏूเคฐॉเคจ เคนोเคคे เคนैं เคœिเคจเค•े เคฎเคง्เคฏ เคธंเคšाเคฐ เคธंเคชเคฐ्เค• เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคฐाเคธाเคฏเคจिเค• เคตिเคงि เคธे เคนोเคคा เคนै।

เคตिเคญिเคจ्เคจ เค•ाเคฐ्เคฏों เค•े เคฒिเคฏे เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎें เค…เคฒเค— เค•्เคทेเคค्เคฐ เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เคนैं เคœैเคธे เคฐंเค—ों เค•ी เคธเคฎเค, เคธ्เคชเคฐ्เคถ เคธंเคตेเคฆเคจ, เคญाเคทा เคต เค—เคฃिเคค; เคญाเคทा เคตाเคšเคจ เคต เคญाเคทा เค•ी เคธเคฎเค เค•े เค…เคฒเค— เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนैं เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค—เคฃिเคค เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคธंเค–्เคฏा เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เคเคตं เค—เคฃिเคคीเคฏ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•े เคญी เค…เคฒเค— เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนैं [3]। เคถเคฐीเคฐ เค•े เคฒเค—เคญเค— เคนเคฐ เคญाเค— เคชเคฐ เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•िเคฏे เคœाเคจे เค•ी เคธूเคšเคจा เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎें เคเค• เค…เคฒเค— เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ो เค‰เคค्เคคेเคœिเคค เค•เคฐेเคคी เคนै เคฏเคน เคธ्เคชเคฐ्เคถ-เคธंเคตेเคฆเคจा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคชेเคฐिเคฏेเคŸเคฒ เคญाเค— เคฎें เคนै เค”เคฐ เคนोเคฎเคจเค•्เคฏुเคฒเคธ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै. เค—เคฃिเคคीเคฏ เคธंเค–्เคฏा เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคเคตं เคฐंเค—-เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เค•्เคทेเคค्เคฐ เคชाเคธ-เคชाเคธ เคนैं เค”เคฐ เค•ुเค› เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เคฎें เคเค• เคฆूเคธเคฐे เค•ो เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เค•ुเค› เคตैเคธे เคนी เคœैเคธे เค‡เคฒेเค•्เคŸ्เคฐोเคจिเค• เคธเคฐเค•िเคŸ เคฎें เค•เคญी เค—เคฒเคค เค•เคจेเค•्เคถเคจ เคนो เคœाเคคे เคนैं। เค—เคฃिเคค เค•ी เคธंเค–्เคฏा เคเคตं เคฐंเค— เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคœो เคชाเคธ-เคชाเคธ เคนैं เคœเคฌ เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคจे เคฒเค—ें เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เค…เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคนै เค”เคฐ เคœเคฌ เคฏเคน เคนोเคคा เคนै เค…ंเค• เคฐंเค—ीเคจ เคฆिเค–เคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เคฏเคฆ्เคฏเคชि เค†ँเค–ों เค•े เคธाเคฎเคจे เคธเคซेเคฆ เค•ाเค—เคœ เคชเคฐ เค•ाเคฒे เคธे เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै। เคตिเคญिเคจ्เคจ เค…ंเค• เค…เคฒเค— เคฐंเค— เค•े เคญी เคฆीเค– เคธเค•เคคे เคนैं เคœैเคธे 2 เคต 5 เคฒाเคฒ เคต เคนเคฐे เคฐंเค— เค•े เคฆिเค– เคธเค•เคคे เคนैं। เค‡เคธ เค…เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคนाเคฒเคค เค•ो เคธिเคจेเคธ्เคฅेเคถिเคฏा เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคชเคนเคฒे เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคฌाเคคों เค•ो เคญ्เคฐเคฎ เคธเคฎเค เค•เคฐ เคŸाเคฒ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคฅा เคชเคฐ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฏเคน เค‰เคœाเค—เคฐ เคนोเคจे เคฒเค—ा เค•ि เคฏเคน เค•ुเค› เคฒोเค—ों เคฎें เค†เคจुเคตंเคถिเค• เค•ाเคฐเคฃों เคธे เคธंเคญเคต เคนै। เค‡เคธे เคธिเคฆ्เคง เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคเค• เค…เคค्เคฏंเคค เคธเคฐเคฒ เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคเค• เคธเคซेเคฆ เคฌोเคฐ्เคก เคชเคฐ เค•ाเคฒे เคธे 5 เค•ा เค…ंเค• เคฌเคนुเคค เคธंเค–्เคฏा เคฎें เคฒिเค–ा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ 2 เค•ा เค•ुเค› เค•เคฎ, เคชเคฐ เค…ंเค• 2 เค•ो เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฒिเค–ा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคตे เคเค• เคค्เคฐिเคญुเคœ, เค†เคฏเคคाเค•ाเคฐ เคฏा เคตृเคค्เคคाเค•ाเคฐ เคฐेเค–ाเคšिเคค्เคฐ เคฌเคจाเคคे เคนैं। เคช्เคฐเคฏोเค— เคฎें เค‡เคธे เค•เคˆ เคฒोเค—ों เค•े เคธाเคฎเคจे เค…เคšाเคจเค• เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคชूเค›ा เคœाเคคा เคนै เค•ि เค…ंเค• 2 เค•िเคธ เคœ्เคฏाเคฎिเคคीเคฏ เคšिเคค्เคฐ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เคฒเค—เคญเค— 25-30 เคธेเค•ेंเคก เค•ा เคธเคฎเคฏ เคฒเค—เคคा เคนै เคฏเคน เคขूเคขเคจे เคฎें เค•ि เค…ंเค• 2 เค•เคนाँ เคชเคฐ เคนैं เคเคตं เค•ौเคจ เคธा เคœ्เคฏाเคฎिเคคीเคฏ เค†เค•ाเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคœिเคจเค•ो เคธिเคจेเคธ्เคฅेเคธिเคฏा เคนै เคตे 2 เคเคตं 5 เค•े เค…เคฒเค— เคฐंเค—ों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฆो เคฏा เคคीเคจ เคธेเค•ेंเคก เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคนी เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•ा เคธเคนी เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆे เคฆेเคคे เคนैं।

เคชเคนเคฒे เค•เคนा เคœा เคšुเค•ा เคนै เคฏเคนाँ เคชเคฐ เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เคธंเคฐเคšเคจा เคต เค•ाเคฐ्เคฏเคตिเคงि เค•ी เคตिเคธ्เคคृเคค เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคจे เค•ा เค‡เคฐाเคฆा เคจเคนीं เค”เคฐ เคฏเคน เคธंเคญเคต เคญी เคจเคนीं เคนै। เคฒेเค– เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค”เคฐ เคฎเคจ เค•ी เคœเคŸिเคฒ เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เค•ो เคฆिเค–ाเคจा เคนै। เคฏเคน เคฆिเค–ाเคจा เคนै เค•ि เคช्เคฐเคคीเค•ाเคค्เคฎเค• เค‡เคธ เคฎเคนाเคธाเค—เคฐ เคฎें เค—เคนเคฐाเคˆ เคคो เคนै เคนी เคŠเคฌเฅœ-เค–ाเคฌเฅœ เคคเคฒเคนเคŸी เคนै เคœिเคธเคฎें เคชเคฐ्เคตเคค เค”เคฐ เค˜ाเคŸिเคฏाँ เคนै เคตเคจเคธ्เคชเคคिเคฏाँ เคนैं เค”เคฐ เค—ुเคซाเคँ เคนैं เค…ंเคงेเคฐी เคกเคฐाเคตเคจी เค—ुเคซाเคं। เคฏเคน เค…ंเคงेเคฐा, เค—เคนเคฐा เคจिเคšเคฒा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค…เคšेเคคเคจ เคฎเคจ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै เคœเคนाँ เคธ्เคฎृเคคि เค•ोเคถिเค•ाเค“ं เคฎें เคธंเคšिเคค เคนै เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคœिเคธเค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เคฎें เค…เคคृเคช्เคค เค‡เคš्เค›ाเค“ं เค•े เคนुเคœूเคฎ เคนैं เค•ुंเค ाเค“ं เค•े เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคนैं เคœिเคจเค•ी เคตिเคธ्เคคृเคค เคšเคฐ्เคšा เคธिเค—्เคฎंเคก เคซ्เคฐाเคฏเคก เคจे เค•ी เคนै। เคซ्เคฐाเคฏเคก เค•ा เคตिเคšाเคฐ เคฅा เค•ि เคฌिเคฎ्เคฌों เคต เคช्เคฐเคคीเค•ों เคฎें เคนเคฎाเคฐी เคฆเคฌी เค…เคคृเคช्เคค เค‡เคš्เค›ाเคँ เค‰เคœाเค—เคฐ เคนोเคคी เคนैं เคธเคชเคจों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे। เคฏเคน เค…เคšेเคคเคจ เคฎเคจ เคœिเคธे เคนเคฎ เค–ुเคฆ เค ीเค• เคธे เคจเคนीं เคœाเคจเคคे เคนเคฎाเคฐे เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ เค•ो เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เคชเคฐ เคฏเคน เคธोเคšเคจा เคญी เค—เคฒเคค เคนोเค—ा เค•ि เคฏเคน เค…ंเคงेเคฐा เค”เคฐ เค…ंเคง เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ेเคตเคฒ เคฆเคฌी เค…เคคृเคช्เคค เค‡เคš्เค›ाเค“ं, เค•ुंเค ाเค“ं เคต เคตाเคธเคจाเค“ं เค•ा เคนी เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคนै। เคฏเคนाँ เคฆीเคฐ्เค˜เค•ाเคฒीเคจ เคธुเคช्เคค เคธ्เคฎृเคคि เคฎें เค…เค—เคฐ เคฏे เคธเคฌ เคนैं เคคो เค•ुเค› เค…เคš्เค›ा เคญी เคนै เค•ुเค› เคช्เคฐेเคฐเคฃाเคช्เคฐเคฆ। เคธเคฎเคा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคตैเคœ्เคžाเคจिเค•ों, เค•เคตिเคฏों เคต เคฎเคจीเคทिเคฏों เค•े เคคเคฅाเค•เคฅिเคค เคช्เคฐेเคฐเค• เค•्เคทเคฃ เคตे เคนी เคฐเคนे เคนैं เคœिเคจเคฎें เค…เคšेเคคเคจ เคธे เค•ुเค› เคฎोเคคी เคจिเค•เคฒ เคธเคคเคน เคชเคฐ เค† เคœाเคคे เคนैं। เค•เคนเคจे เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคฏเคน เค•ि เคฆीเคฐ्เค˜ เคธ्เคฎृเคคि เคฎें เคธंเคšिเคค เค‡เคธเคฎें เคธเคญी เค•ुเค› เคนै เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคฆเคฌी เค‡เคš्เค›ाเคँ, เค•ुंเค ाเคँ, เคตाเคธเคจाเคँ เค”เคฐ เคธाเคฅ เคนी เค•เคญी-เค•เคญी เคช्เคฐेเคฐเคฃाเคช्เคฐเคฆ เคตिเคšाเคฐ เคต เคญाเคตเคจाเคँ।

เคšेเคคเคจ, เค…เคตเคšेเคคเคจ, เค…เคšेเคคเคจ – เคฎเคจ เค•ा เคฏเคน เคช्เคฐाเคฐूเคช เค‰เคธเค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคตिเคงि เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเค• เคฐเคนा เคนै। เคœिเคจ เค…ंเคงเค—ुเคซाเค“ं เค•ी เคฌाเคค เค•ी เคœा เคฐเคนी เคนै เค…เคงिเค•เคคเคฐ เค…เคšेเคคเคจ เคฎें เคนी เคญเคฒे เคนों เค‰เคจเค•ी เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เค…เคตเคšेเคคเคจ เค”เคฐ เค•เคญी-เค•เคญी เคšेเคคเคจ เคฎें เคญी เคฆीเค– เคชเฅœเคคी เคนै। เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคฎाเคจเคต เคœीเคตเคจ เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคธ्เคฎृเคคिเคฏों เค•ा เคนी เคฎेเคฒा เค”เคฐ เค–ेเคฒा เคนै เคœिเคจเค•ी เคฌเคจाเคตเคŸ เคต เคฌुเคจाเคตเคŸ เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคคเคฐเคน เคธे เคนเคฎें เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐ เคธเค•เคคी เคนै। เค•ौเคจ เคธा เคธ्เคฎृเคคि เค•्เคทेเคค्เคฐ เคช्เคฐเคญाเคตी เคนोเค—ा เคจिเคถ्เคšिเคค เคฐूเคช เคฎें เคจเคนीं เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा - เคช्เคฐेเคฎ, เคˆเคฐ्เคถ्เคฐ्เคฏा, เค•्เคฐोเคง, เค…เคตเคธाเคฆ, เคฏा เคซिเคฐ เค˜เคจीเคญूเคค เคชीเฅœा। เค•เคตि เคœเคฏเคถंเค•เคฐ เคช्เคฐเคธाเคฆ เค•े เคตเคฐ्เคฃเคจ เคฎें –

เคœो เค˜เคจीเคญूเคค เคชीเฅœा เคฅी เคฎเคธ्เคคเค• เคฎें เคธ्เคฎृเคคि เคธी เค›ाเคˆ
เคฆुเคฐ्เคฆिเคจ เคฎें เค†ँเคธू เคฌเคจเค•เคฐ เคตเคน เค†เคœ เคฌเคฐเคธเคจे เค†เคˆ।

เค˜เคจीเคญूเคค เคชीเฅœा เคนो เคฏा เค˜เคจीเคญूเคค เค•ुंเค ा เคฏा เคฆ्เคตेเคท เคฏा เค˜ृเคฃा - เค†ँเคธू เคฌเคจเค•เคฐ เคฌเคฐเคธेंเค—े เคฏा เคช्เคฐเคคिเคถोเคง เค•े เคฏंเคค्เคฐ เคฌเคจเค•เคฐ เค—เคฐเคœेंเค—े เคฏा เคซिเคฐ เค…เคตเคธाเคฆ เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจเค•เคฐ เคจैเคฐाเคถ्เคฏ เค•ी เค…ंเคงेเคฐी เค—ुเคซाเค“ं เคฎें เคฒा เคชเคŸเค•ेंเค—े। เคฏเคน เคœिเคจ เคฌाเคคों เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐेเค—ा เค‰เคจเคฎें เค•ुเค› เค•ी เคšเคฐ्เคšा เคนเคฎ เค•เคฐेंเค—े।

เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เค•ा เค•ैเคฆी: เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•ी เค•ैเคฆ
เคธเคตाเคฒ เคซिเคฐ เค‰เค เคคा เคนै เค•ि เคช्เคฐเคคीเค•ाเคค्เคฎเค• เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เคธ्เคตเคฐूเคช เค•्เคฏा เคนै? เคฏเคน เคœाเคจ เคฒेเคจा เคœเคฐूเคฐी เคนोเค—ा เค•ि เคฎเคจ เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เค•ुเค› เคธीเคฎा เคคเค• เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค•เคฎ्เคช्เคฏूเคŸเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคนोเคคे เคญी เค•เคˆ เคฎाเคฏเคจों เคฎें เคเค•เคฆเคฎ เค…เคฒเค— เคนै। เคœเคนाँ เคคเค• เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค—เคฃเคจा เค•ा เคธเคตाเคฒ เคนै เค•เคฎ्เคช्เคฏूเคŸเคฐ เค…เคช्เคฐเคค्เคฏाเคถिเคค เคคेเคœी เคธे เคตเคน เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै เคœिเคธे เค•เคฐเคจे เคฎें เคนเคฎें เค˜ंเคŸों เคฏा เคนเคซ्เคคों เคฒเค— เคœाเคฏें, เคชเคฐ เค•ुเค› เคเคธा เคญी เคนै เคœो เคนเคฎाเคฐा เคฎเคจ เคœिเคธ เคคेเคœी เคธे เค•เคฐ เค—ुเคœเคฐเคคा เคนै เค‰เคธเค•ा เคคोเฅœ เคชाเคจे เคฎें เค•เคฎ्เคช्เคฏूเคŸเคฐ เค•ो เค…เคญी เคธเคฎเคฏ เคฒเค—ेเค—ा เคœैเคธे เค•िเคธी เคšेเคนเคฐे เค•ो เคฏा เค•िเคธी เคฆ्เคฆเคถ्เคฏाเคตเคฒी เค•ो เคคुเคฐंเคค เคชเคนเคšाเคจ เคฒेเคจा।

เคฎเคจ เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เค•ुเค› เคธीเคฎा เคคเค• เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคนै। เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคจे เค•ा เคฏเคน เคคเคฐीเค•ा เคฎเคจ เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เค•ो เค•เคˆ เค—ुเคจा เคฌเฅा เคฆेเคคा เคนै เคชเคฐ เค‡เคธเคฎें เคเค• เค•เคฎी เคญी เคนै เค•ि เคฎเคจ เคงीเคฐे เคงीเคฐे เค‡เคจเค•ी เค—िเคฐเคซ्เคค เคฎें เค† เคธเค•เคคा เคนै। เคชเคนเคฒे เคนเคฎ เคฏเคน เคœाเคจ เคฒें เค•ि เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•्เคฏा เคนै เค”เคฐ เค•्เคฏों เค‡เคคเคจा เคช्เคฐเคญाเคตी เคนै? เคœिเคฒेเคŸिเคจ เคช्เคฐเคฏोเค— เคฆ्เคตाเคฐा เคเคกเคตเคฐ्เคก เคฆि เคฌोเคจो (3) เค‡เคธे เคธเคฎเคाเคคे เคนैं. เค•เคฒ्เคชเคจा เค•เคฐें เคเค• เคธเคฎเคคเคฒ เคฌोเคฐ्เคก เค•ी เคœिเคธ เคชเคฐ เคœिเคฒेเคŸिเคจ เค•ी เคคเคน เคšเคขी เคนुเคˆ เคนै เคœिเคธे เคฅोเคกा เคคिเคฐเค›ा เคฐเค– เคฆेเคคे เคนैं เคคाเค•ि เคนเคฒเค•ा เคขाเคฒ เค‰เคธเคฎें เคฌเคจा เคฐเคนे। เค…เคฌ เคฌोเคฐ्เคก เค•े เคŠเคชเคฐी เคนिเคธ्เคธे เค•े เค•िเคธी เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค—เคฐเคฎ เคธ्เคฏाเคนी เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค‰เฅœेเคฒเคคे เคนैं เคธ्เคฏाเคนी เคขाเคฒ เค•ी เคฆिเคถा เคฒेเค•เคฐ เคฌเคนเคจा เค†เคฐเคฎ्เคญ เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฌเคนाเคต-เคชเคฅ เคฎें เค•ुเค› เคœिเคฒेเคŸिเคจ เคชिเค˜เคฒเคคा เคนै เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคœिเคฒेเคŸिเคจ เค•ी เคธเคคเคน เคชเคฐ เคฌเคนाเคต-เคชเคฅ เคจाเคฒिเคฏों เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธाเคซ เคฆिเค–ाเคฏी เคฆेเคคा เคนै। เคฏเคนी เคช्เคฐเคฏोเค— เคฆोเคนเคฐाเคจे เคชเคฐ เคเค• เคฌाเคค เคธाเคซ เคนै เค•ि เค…เคฌเค•ी เคฌाเคฐ เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคธ्เคฏाเคนी เคชूเคฐ्เคต เคจिเคฐ्เคฎिเคค เคฌเคนाเคต-เคชเคฅ เค•ी เค“เคฐ เคนी เคฌเคนเคคी เคนै เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เค•ुเค› เค”เคฐ เคœिเคฒेเคŸिเคจ เคชिเค˜เคฒ เค•เคฐ เคฌเคนाเคต-เคชเคฅ เค•ो เค•ुเค› เค”เคฐ เค—เคนเคฐा เค•เคฐ เคฆेเคคी เคนै। เคฏเคน เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคเค• เคฌเคš्เคšे เค•ा เคฎเคจ เค•ुเค› เคœिเคฒेเคŸिเคจ เคธเคคเคน เค•ी เคคเคฐเคน เคนी เคนोเคคा เคนै เคœिเคธเคชเคฐ เคชเคนเคฒी เคธूเคšเคจा เค—เคนเคฐा เค…เคธเคฐ เค•เคฐเคคी เคนै। เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เค•ुเค› เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคฎเคจ-เคชเคŸเคฒ เคชเคฐ เค…ंเค•िเคค เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคจ्เคนीं เคชूเคฐ्เคต เค…ंเค•िเคค เคฒเค—เคญเค— เคธ्เคฅाเคฏी เคช्เคฐเคญाเคตों เค•ो เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคนเคฎाเคฐी เค•เคˆ เค†เคฆเคคें, เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เค”เคฐ เค…เคตเคงाเคฐเคฃाเคँ เคตिเคถेเคท เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคนी เคนैं।

เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เคช्เคฐเคฏोเค— เคฎें เคฏे เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคฌเคนाเคต-เคชเคฅ เค•ो เคฒเค—เคญเค— เคชूเคฐ्เคต เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं เค•ुเค› เคตैเคธे เคนी เคœैเคธे เคฌाเคฐिเคถ เค•ा เคชाเคจी เคจเคฆिเคฏों เค•े เคฌเคนाเคต-เคชเคฅ เค•ी เค“เคฐ เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคนोเคคा เคนै। เคชृเคฅ्เคตी เค•ी เคธเคคเคน เคชเคฐ เคจเคฆिเคฏों เค•े เคฌเคนाเคต-เคชเคฅ เคเค• เคคเคฐเคน เค•े เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคนी เคนैं। เค•ुเค› เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคนเคฎाเคฐे เคตैเคšाเคฐिเค• เคช्เคฐเคตाเคน เค•ो เคญी เคฎाเคจเคธ-เคชเคŸเคฒ เค•े เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคธुเค—เคฎ เค•เคฐเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคเค• เคฆो เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฒेเคจा เคธเคฎीเคšीเคจ เคนोเค—ा। เคนเคฎ เค•िเคธी เค‡ंเคธाเคจ เคธे เคฎिเคฒเคคे เคนैं เค…เคšाเคจเค• เคนเคฎें เคฏाเคฆ เค†เคจे เคฒเค—เคคा เคนै เค‡เคธे เค•เคนीं เคฆेเค–ा เคนै เค•ुเค› เคชเคฒ เคญเคŸเค•เคจे เค•े เคฌाเคฆ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฏाเคฆ เค† เคœाเคคा เคนै เค•ि เคฏे เคคो เค…เคชเคจा เคฌเคšเคชเคจ เค•ा เคฏाเคฐ เคฎंเคŸू เคนै। เคนเคฎ เค•िเคธी เค—ीเคค เค•ी เคชंเค•्เคคि เคญूเคฒ เคฐเคนे เคนोเคคे เคนैं เคคเคญी เค•ोเคˆ เคนเคฎें เค‰เคธเค•ा เคชเคนเคฒा เคถเคฌ्เคฆ เคฏाเคฆ เคฆिเคฒाเคคा เคนै เคฌเคธ เคซिเคฐ เคคो เคนเคฎ เคชूเคฐा เค—ीเคค เคฆोเคนเคฐा เคœाเคคे เคนैं। เคฏे เคฆोเคจों เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฆเคฐ्เคถाเคคे เคนैं เค•ि เคนเคฎाเคฐे เคฎเคจ เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เคฎें เค‡เคจ เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•ी เค•िเคคเคจी เคฌเฅœी เคญूเคฎिเค•ा เคนै। เคฌเคšเคชเคจ เคฎें เค•्เคฒाเคธเคฐूเคฎ เคฎें เคชเคนाเฅœे เคฐเคŸเคจा เคฏा เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•เคฐเคจा เคนเคฎ เคธเคฌเค•ो เคœ्เคžाเคค เคนै। เคฌीเคธ เคธाเคฒ เคฌाเคฆ เคญी เคฅोเฅœा เคธा เคฏाเคฆ เคฆिเคฒाเคจे เคชเคฐ เคนเคฎ เค‰เคจ्เคนें เค†เคธाเคจी เคธे เคฆोเคนเคฐा เคธเค•เคคे เคนैं।

เคฏे เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคนเคฎाเคฐा เค•ाเคฎ เคธुเค—เคฎ เค•เคฐเคคे เคนैं เค•เคน เคธเค•เคคे เคนैं เค•ि เคฏเคน เคช्เคฐเค•ृเคคि เคฆ्เคตाเคฐा เคฆी เค—เคฏी เคเค• เคธुเคตिเคงा เคนै। เคชเคฐ เคฏเคน เคญी เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–เคจा เคนै เค•ि เค…เค•्เคธเคฐ เคนी เคนเคฎ เค‡เคจเค•ी เค—िเคฐเคซ्เคค เคฎें เค† เคœाเคคे เคนैं। เคเค• เคฆिเคถा เคฎें เคฏे เคœ्เคžाเคจाเคฐ्เคœเคจ-เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคธुเค—เคฎ เค•เคฐเคคे เคนैं เคเคตं เคฏเคฆा-เค•เคฆा เคช्เคฐेเคฐเคฃा เค•े เคฏंเคค्เคฐ เคฌเคจเคคे เคนैं เคคो เคฆूเคธเคฐी เคฆिเคถा เคฎें เค•เคŸ्เคŸเคฐเคชंเคฅिเคฏों เค•ा เค•ाเคฎ เคญी เค†เคธाเคจ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เคเค• เค•เคŸ्เคŸเคฐเคชंเคฅी เค•ुเค› เค–ाเคธ เคชเคฐเคน เค•े เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•ी เค—िเคฐเคซ्เคค เคฎें เคนै। เค†เคฆเคฐ्เคถ เคธ्เคฅिเคคि เคตเคน เคนोเค—ी เคœिเคธเคฎें เคนเคฎ เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•ी เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐें เคชเคฐ เคฏเคน เคญी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐเคคे เคฐเคนें เค•ि เคนเคฎ เค‰เคจเค•े เค•ैเคฆी เคฌเคจเค•เคฐ เคจ เคฐเคน เคœाเคฏें เคฏाเคจि เค‰เคจเค•ा เคฒाเคญ เคนเคฎें เคฎिเคฒเคคा เคฐเคนे เคชเคฐ เค‰เคจเคธे เคนोเคจे เคตाเคฒी เคธंเคญाเคตिเคค เคนाเคจि เคจเคนीं। เค•्เคฏा เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी ‘เคšिเคค เคญी เคฎेเคฐी, เคชเคŸ เคญी เคฎेเคฐी’ เคตाเคฒी เคฌाเคค เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคšเคฐिเคคाเคฐ्เคฅ เค•ी เคœा เคธเค•เคคी เคนै? เค†เคธाเคจ เคจเคนीं เคนै เคฏเคน เคชเคฐ เคเค• เคฒเค˜ु เคธीเคฎा เคคเค• เค†ंเคถिเค• เคฐूเคช เคฎें เคธंเคญเคต เคนै เคจिเคฐंเคคเคฐ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคฐเคนเคจे เคชเคฐ।

เคฎเคจ เค•ी เคœिเคจ เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•ी เคฌाเคค เคธे เคฌाเคค เคšเคฒ เคจिเค•เคฒी เคฅी เค‰เคจเค•ी เคธंเคฐเคšเคจा เคฎें เค‡เคจ เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै। เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•े เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคชाเคค्เคฐ เค‡เคจ्เคนीं เคชैเคŸเคฐ्เคจ-เค—ुเคซाเค“ं เคฎें เค•ैเคฆ เคฅे เค”เคฐ เคนเคฐ เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เคฎें เคฏเคน เคฒเค—เคญเค— เคถाเคถ्เคตเคค เคธเคค्เคฏ เคฌเคจเค•เคฐ เค‰เคญเคฐเคคा เคฐเคนा เคนै เคœो เค†เคœ เคญी เค‰เคคเคจा เคนी เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เคนै। เคนเคฐ เค•เคŸ्เคŸเคฐเคชंเคฅी, เคšाเคนे เคงाเคฐ्เคฎिเค• เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคนो เคฏा เคฐाเคœเคจैเคคिเค•, เคฏा เคธाเคฎाเคœिเค•, เค‡เคจ เคชैเคŸเคฐ्เคจों เค•ा (เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•ा) เค•ैเคฆी เคนै เคชเคฐ เค‰เคธे เคจเคนीं เคฒเค—เคคा เค•ि เคตเคน เค•ैเคฆी เคนै เค…เคจ्เคฏเคฅा เค‰เคธ เคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคœเคฐूเคฐ।

เคฆेเคนเคฏเคท्เคŸि เคฎें เค•ैเคฆ เคœीเคต เคธเคฌ
เคฎाเคจเคต เคฆोเคนเคฐी เคธเคœा เคญोเค—เคคा
เค•ैเคฆी เคคเคจ เค•ा, เคฎเคจ เค•ा เคญी
เคจ्เคฏूเคฐॉเคจ-เคคंเคคुเค“ं เค•े เค‰เคฒเคाเคคे เคœाเคฒों เคฎें
เคธ्เคฎृเคคि-เค•ोเคถिเค•ाเค“ं เคฎें เคธंเคšिเคค
เคชैเคŸเคฐ्เคจ-เค—ुเคซाเค“ं เค•े เค—เคนเคฐे เค…ंเคงिเคฏाเคฐों เคฎें
เคेเคฒเคคा เคšेเคคเคจ เคฎเคจ เค•ा เคฆ्เคตंเคฆ।
เคนเคฒเคšเคฒ เคฎเคจ-เค…เคญ्เคฏंเคคเคฐ เค•ी
เค…ंเคคเคธ्เคคเคฒ เคคเค• เคฒे เค†เคคी เคญूเคšाเคฒ
เค˜เคจीเคญूเคค เคชीเฅœाเค“ं เค•े เคตिเคธ्เคคाเคฐ
เค•ुंเค ाเค“ं เค•ी เค‰เคฆ्เคฆाเคฎ เคคเคฐंเค—ों เคชเคฐ เคธเคตाเคฐ
เคธुเคจाเคฎी เคฒे เค†เคคे เคตिเค•เคฐाเคฒ।

เคฏเคน เค•เคฅा เคœ्เคฏोเคคि เค•ी เคนै
เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ी เค•เคฅा เคฏा เค•ोเคˆ เคญी เค•เคฅा เคตเคธ्เคคुเคค: เคฎाเคจเคต เคฎเคจ เค•ी เค•เคฅा เคนै เคฎเคจ เค•े เค…เคธ्เคคिเคค्เคตเคœเคจिเคค เคฆ्เคตैเคค เค•ी เค•เคฅा เคนै เคœ्เคฏोเคคि เค•ी เค”เคฐ เคธाเคฅ เคนी เค…ंเคงเค—ुเคซाเค“ं เค•ी เค•เคฅा। เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค†เคงाเคฐिเคค เค•ाเคฐ्เคฏเคถैเคฒी เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฎเคจ เค•ी เคตिเคฐाเคŸ เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เค‰เคธे เคฆ्เคฐเคท्เคŸा เคญी เคฌเคจा เคธเค•เคคी เคนै เค”เคฐ เคฆैเคค्เคฏ เคญी। เคฆ्เคฐเคท्เคŸा เคเคตं เคฆैเคค्เคฏ เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฌीเคš เค•े เคตिเคฐाเคŸ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค…เคจुเคญเคตों เคต เค…เคจुเคญूเคคिเคฏों เค•े เคตिเคธ्เคคाเคฐ - เค…ंเคคเคค: เค•्เคฏा เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคซเคฒीเคญूเคค เคนोเค—ा เคฏเคน เค•เคˆ เคฌाเคคों เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐेเค—ा เคœिเคธเคฎें เคธंเคธ्เค•ाเคฐों, เค†เคฆเคคों, เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เค…เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคต เคฌाเคนเคฐी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ा เคฎिเคฒा เคœुเคฒा เคช्เคฐเคญाเคต เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคจ เคฌाเคนเคฐी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เค…เคฌ เคฌเฅœा เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค†เคฏा เคนै เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•े เคธाเคฅ เคฎीเคกिเคฏा เค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฌเฅा เคนै เค”เคฐ เคธाเคฅ เคนी เคฌเฅी เคนै เคนเคฎाเคฐी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคญी। เคฒेเค•िเคจ เคฏเคน เคญी เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เคจा เคนै เค•ि เคฎเคจ เค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เคฎें เคญी เคนเคฒเคšเคฒ เคนुเคˆ เคนै เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เค…เคธเคนเคœ เคเคตं เค…เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฎเคจเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ा เคธैเคฒाเคฌ เคธा เคฆिเค–ाเคฏी เคชเฅœเคจे เคฒเค—ा เคนै। เคนเคฎाเคฐे เคฎเคจ เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคšเคฒเคจे เคตाเคฒे เคธเคคเคค เคธंเค—्เคฐाเคฎ เคฎें เค•เคˆ เคจเคฏे เค†เคฏाเคฎ เคœुเฅœ เคฐเคนे เคนैं เคฎाเคจเคธिเค• เคตिเค•ृเคคिเคฏों เค•े เคจเคฏे-เคจเคฏे เคฐूเคช เคธाเคฎเคจे เค† เคฐเคนे เคนैं เคœिเคจเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคธเคฎाเคšाเคฐ เคชเคค्เคฐों เคต เคชเคค्เคฐिเค•ाเค“ं เค•ी เคเค• เคเคฒเค• เคญเคฐ เค•ाเคซी เคนै। เค‡เคจ เคธเคฌเคธे เคจिเคชเคŸเคจे เคฎें เค…เคญी เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เค•เคฐเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคนोเค—ी। เคœिเคกु เค•ृเคท्เคฃเคฎूเคฐ्เคคि เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เคธเคนी เค…ंเคฆाเคœ เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เคฏเคน เค•เคนเค•เคฐ เค•ि เคฎाเคจเคต เค•ी เคฌौเคฆ्เคงिเค• เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงिเคฏाँ เคฌเคนुเคค เคช्เคฐเคญाเคตเคถाเคฒी เคนैं เคชเคฐ เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคฐूเคช เคธे เคตเคน เค…เคญी เคชเคฐिเคชเค•्เคต เคจเคนीं เคนै। เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคธंเคšाเคฒिเคค เคฎเคจ [5] เค•ो เคตे เค…เคตเคงाเคฐเคฃाเคค्เคฎเค• (conceptual mind) เค•เคนเคคे เคนैं เค•्เคฏोंเค•ि เคนเคฎाเคฐी เค•เคˆ เคงाเคฐเคฃाเคँ เคต เค…เคตเคงाเคฐเคฃाเคँ เคญी เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค†เคงाเคฐिเคค เคนुเค† เค•เคฐเคคी เคนैं। เคฆूเคธเคฐा เคฎเคจ เคœो เคชैเคŸเคฐ्เคจों เคธे เค…เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนै เคตเคน เคตिเคšाเคฐเคถीเคฒ เคฏा เคตिเคตेเค•ी เคฎเคจ (perceptive mind) เคนै। เคœिเคธे เคนเคฎ เคตिเคตेเค• เค•เคนเคคे เคนैं เคตเคน เคฌौเคฆ्เคงिเค•-เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคธเคนเคœ เคธंเคคुเคฒिเคค เคจिเคท्เค•เคฐ्เคท เคฎाเคจा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

เคฏเคน เคฎाเคจเคต-เคฎเคจ เค•ा เคฆ्เคตैเคค เค‰เคธे เคจ เคœीเคจे เคฆेเคคा เคนै เค”เคฐ เคจ เคฎเคฐเคจे। เค…ंเคคเคฐ्เคฎเคจ เค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เค•ैเคฆी เคฎाเคค्เคฐ เค•ैเคฆी เคจเคนी เคนै। เคœैเคธा เคชเคนเคฒे เคญी เคœिเค•्เคฐ เค•िเคฏा เคœा เคšुเค•ा เคนै เคšेเคคเคจ เคต เค…เคšेเคคเคจ เค•े เคฏे เค…เคœाเคจे เค•्เคทेเคค्เคฐ เคœिเคจเคฎें เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•े เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคนैं เค•ेเคตเคฒ เคฎाเคจเคต เค•ी เคชाเคถเคตिเค• เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฏों เค•ा เคนी เค†เค—ाเคฐ เคจเคนीं เคนै เค…เคชिเคคु เค‰เคธเค•ी เคธृเคœเคจ เคŠเคฐ्เคœा เค•ा เคญी เคญंเคกाเคฐ เคนै เคต เค‰เคธเค•े เคจिเคœेเคคเคฐ เคธंเค•เคฒ्เคชों เค•ा เคญी। เคจिเคœ เค•े เคฒिเคฏे เคคो เคนเคฐ เคชเคถु เคœीเคคा เคนै เคœिเคจเคฎें เคฎाเคจเคต เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคนै เคชเคฐ เค‰เคธเค•ा เคšेเคคเคจ-เคฎเคจ เคœเคฌ-เคคเคฌ เคฒเคฎ्เคฌी เค‰เฅœाเคจ เคชเคฐ เคœाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคธเคซเคฒ เคญी เคนोเคคा เคนै। เคจिเคœेเคคเคฐ เคธंเค•เคฒ्เคชों เค•ी เคšเคฐ्เคšा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เค…เคจ्เคฏเคค्เคฐ เคฆेเค–ी เคœा เคธเค•เคคी เคนै [2, 6]। เค‰เคจ्เคจीเคธเคตीं เคธเคฆी เค•े เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เคคी เคฆเคถเค•ों เคฎें เค…เคฎेเคฐिเค•ी เคŸ्เคฐाเคจ्เคธेเคจ्เคกेเคจ्เคŸเคฒ เคฎूเคตเคฎेเคจ्เคŸ เค‰เคธ เคถृंเค–เคฒा เค•ी เค†เคงुเคจिเค• เค•เฅœी เคนै เคตैเคธे เคนी เคœैเคธे เค‰เคชเคจिเคทเคฆों เคฎें เคตเคฐ्เคฃिเคค เค•เคคिเคชเคฏ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฏा เค†เคงुเคจिเค• เคธเคฎเคฏ เคฎें เค—ांเคงी เค•ा เคธเคค्เคฏाเค—्เคฐเคน เค†ंเคฆोเคฒเคจ। เคชเคฐ เคจिเคœेเคคเคฐ เคธंเค•เคฒ्เคชों เค•ी เคฐाเคน เค•เคญी เคญी เค†เคธाเคจ เคจเคนीं เคฐเคนी เค•्เคฏोंเค•ि เคœो เคถเค•्เคคिเคถाเคฒी เคนैं เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคตे เคธ्เคตเคฏं เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•े เค•ैเคฆी เคนैं เค…เคœाเคจे เคชैเคŸเคฐ्เคจों เค•ी เค—िเคฐเคซ्เคค เคฎें เคนैं। เคจिเคœेเคคเคฐ เคธเค•เคฒ्เคชों เค•ी เคœ्เคฏोเคคि เค•ा เคฐाเคธ्เคคा เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เคธे เคนोเค•เคฐ เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ ‘เค†เค— เค•ा เคฆเคฐिเคฏा เคนै เค”เคฐ เคกूเคฌ เค•े เคœाเคจा เคนै’ เค•ी เคฌाเคค เค•ो เคšเคฐिเคคाเคฐ्เคฅ เค•เคฐเคคा เคนै। เคธเคฌ เคฎिเคฒाเค•เคฐ เคฏเคน เค•เคฅा เคฎाเคจเคต เคœीเคตเคจ เค•े เคฆ्เคตैเคค เค•ी เค•เคฅा เคนै เคฎเคจ เค•ी เคชाเคถเคตिเค• เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฏों เคธे เคฒเฅœเคคे เคนुเค เคจिเคœेเคคเคฐ เคธंเค•เคฒ्เคชों เค•ी เคœ्เคฏोเคคि เคคเค• เคœा เคธเค•เคจे เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธों เค•ी เค•เคฅा เคนै। 

เคธंเคฆเคฐ्เคญ:
[1] เคงเคฐ्เคฎเคตीเคฐ เคญाเคฐเคคी, เค…ंเคงाเคฏुเค— (เคจाเคŸเค•), เคฒेเค–เคจ 1954, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฎंเคšเคจ 1962, เค•िเคคाเคฌเค˜เคฐ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, 2005.
[2] เคšเคจ्เคฆ्เคฐ เคฎोเคนเคจ เคญंเคกाเคฐी, เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค”เคฐ เคนเคกเคธเคจ เค•े เคฌीเคš- เคเค• เค…ंเคฆเคฐूเคจी เคญ्เคฐเคฎเคฃ-เคชเคฅ เคชเคฐ, เคธेเคคु, เคœूเคจ 2019.
[3] เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐเคจ, The Emerging Mind, Profile Books Ltd., 2003.
[4] เคเคกเคตเคฐ्เคก เคฆि เคฌोเคจो, Lateral Thinking, Schumacher Lectures (Ed: Satish Kumar), Blond and Briggs, 1980.
[5] A D Dhopeshwarkar, J Krishnamurti and Mind in Revolution, Chetna, Bombay 1971.
[6] Lawrence Buell (ed.), The American Transcendentalists, New York, The Modern Library, 2006.

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।