เคธुเคงांเคถु เคถเคฐ्เคฎा
เคुเคฎ्เคนाเคฐिเคฏा, เคांเคे; เคฐांเคी, เคाเคฐเคंเคก
เคเคฒเคญाเคท: +91 887 754 1225
เคเคฎेเคฒ: Sudhbharti@gmail.com
เคฒेเคเค เคे เค ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคธे เคिเคธी เคृเคคि เคा เคเคจ्เคฎ เคนोเคคा เคนै। เค ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคธृเคเคจ เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคฎें เคธाเคงเคจ เคा เคाเคฎ เคเคฐเคคा เคนै। เคฒेเคเค เคो เคนเคฎेเคถा เคเคธ เคฌाเคค เคा เคเคญाเคธ เคญी เคจเคนीं เคนोเคคा เคि เคตเคน เค्เคฏा เคฐเคเคจे เคा เคฐเคนा เคนै। เคเค เคฎเคนाเคจ เคฐเคเคจाเคं เคธे เคชเคนเคฒे เคเคธเคे เคฐเคเคจाเคाเคฐों เคो เคเคธ เคฌाเคค เคा เคเคฒ्เคฎ เคนी เคจเคนीं เคฅा เคि เคเคจเคे เคฆ्เคตाเคฐा เคฐเคा เคाเคจे เคตाเคฒा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคเคคเคจा เคฎเคนाเคจ เคนोเคा। เคฏเคน เค ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคนै เคो เคเคธे เคธाเคง्เคฏ เคคเค เคธ्เคตเคฏं เคนी เคฒे เคाเคคा เคนै। เคเคธเคธे เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เคि เค ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคिเคคเคจा เคเคนเคฐा เคนोเคा, เคฐเคเคจा เค เคชเคจे เคจिเคท्เคเคฐ्เคท เคคเค เคเคธी เคคीเคต्เคฐเคคा เคธे เคชเคนुँเคेเคी। ‘เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ’ เคจाเคเค เคญी เคเคธी เค ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै। เคฏเคน เคจाเค्เคฏ เคฒेเคเคจ เคा เคจिเคเคท เคนै। เคฏเคน เค เคชเคจे เคเคฒेเคตเคฐ เคฎें เค เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคนै। เคเค เคญूเคฒी-เคฌिเคธเคฐी เคชเคฐंเคชเคฐा เคो เคीเคตंเคค เคเคฐเคจे เคตाเคฒी เคृเคคि เคนै। เคเคธเคे เคเค เคोเคฐ เคชเคฐ เคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฏเคคा เคนै เคคो เคฆूเคธเคฐे เคोเคฐ เคชเคฐ เคญाเคฐเคค เคा เคฒोเค เคฐंเค। เคฏเคน เคฆोเคจों เคे เคฎเคง्เคฏ เคเคธे เคนै เคฎाเคจो เคฆोเคจों เคे เคฌीเค เคธंเคฌंเคง เคธ्เคฅाเคชिเคค เคเคฐเคคा เคนो। เคเคธเคฒिเค เคฆोเคจों เคชเค्เคทों เคे เคฒोเค เคเคธे เคจाเคเค เคฎाเคจเคจा เคนी เคจเคนीं เคाเคนเคคे। เคฏเคน เคจाเคเค เคตเคฐ्เคทों เคธे เคฌเคจी เคฌเคจाเค เคฐीเคคिเคฏों เคो เคคोเฅเคคा เคนै। เคเคธ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆिเคฏा เคाเค เคคो เคฎाเคค्เคฐ เคฆो เคนी เคฐเคเคจाเคँ เคฆिเคाเค เคชเฅเคคी เคนैं। เคญाเคธ เคा 'เคฎृเค्เคเคเคिเค' เคเคฐ เคญाเคฐเคคेเคจ्เคฆु เคा ‘เค ंเคงेเคฐ เคจเคเคฐी’। เคเคธी เคชเคฐंเคชเคฐा เคो เคเคे เคฌเฅाเคจे เคตाเคฒा เคจाเคเค เคนै ‘เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ’। เคฆเคฐเค เคธเคฒ เคฏे เคตे เคจाเคเค เคนैं เคिเคจเคธे เคฐंเคเคฎंเค เคเคจเคฎंเค เคฎें เคฌเคฆเคฒा เคฅा। ‘เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ’ เคा เคธंเคฌंเคง เคเคธी เคธเค्เคฐिเคฏเคคा เคธे เคिเคธเคจे เคฒोเค เคเคฐ เคฐंเค เคฎें เคเคนเคฐा เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคธ्เคฅाเคชिเคค เคिเคฏा।
เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เคจे เคธंเคธ्เคृเคค เคจाเคเคों เคो เคเคค्เคฎเคธाเคค เคिเคฏा เคฅा, เคชाเคถ्เคाเคค्เคฏ
เคจाเค्เคฏ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคो เคตिเคงिเคตเคค เคธीเคा เคฅा, เคเคฐ เคซिเคฒ्เคฎों เคฎें เคญी เคाเคฎ เคिเคฏा
เคฅा। เคฌเคเคชเคจ เคธे เคนी เค
เคญिเคจเคฏ เคे เคช्เคฐเคคि เคฒเคाเคต เคฐเคนा เคต เคคเคญी เคธे เคตเคน เค
เคญिเคจเคฏ เคเคฐเคคे เค เคฐเคนे เคฅे। เคเคจ เคธเคฌเคा เคฒाเคญ เคเคจ्เคนें เคจाเค्เคฏ
เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคे เคเคนเคฐे เค
ंเคคเคฐ्เคตिเคฐोเคง เคो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฎिเคฒा। เคเคจเคे เคธเคฎเคจ्เคตเคฏเคตाเคฆी เคฆृเคท्เคिเคोเคฃ เคจे
เคเคธเคे เคฒिเค เคจเค เคฐाเคธ्เคคे เคคเคฒाเคถเคจे เคฎें เคเคฐा เคญी เคธंเคोเค เคจเคนीं เคिเคฏा। เคชाเคถ्เคाเคค्เคฏ เคจाเค्เคฏ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा
เคฎें เคธเคฎเคฏ, เคธ्เคฅाเคจ เคเคฐ เค्เคฐिเคฏा เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคा เคฎเคนเคค्เคต เคนै। เคธंเคธ्เคृเคค
เคจाเค्เคฏ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฎें เคถเคฌ्เคฆों เคो เคिเคคเคจी เคฎเคนเคค्เคคा เคช्เคฐाเคช्เคค เคนै, เคตเคนीं
เคฒोเค เคฐंเค เคชเคฐंเคชเคฐा เคฎें เค्เคฐिเคฏा เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคा เคฎเคนเคค्เคต เคเคธी เคช्เคฐเคाเคฐ เคนै। เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เคे
เคจाเคเคों เคฎें เคเคจ เคคीเคจों เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคธे เคीเคें เค
เคชเคจे เคธुเคตिเคงाเคจुเคธाเคฐ เคฒेเคคे เคฆेเคा เคा เคธเคเคคा เคนै।
เค
เคเคฐ เคเคจเคा เคจाเคเค 'เคเคฐเคฃเคฆाเคธ เคोเคฐ' เคฆेเคा เคाเค
เคคो เคเคธเคฎें เคถเคฌ्เคฆ เคी เคฎเคนเคค्เคคा เคเคฐ เค्เคฐिเคฏा เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคฆोเคจों เคธเคฎाเคนिเคค เคนै। เคเคธ เคช्เคฐเคธंเค เคฎें เคนเคฌीเคฌ
เคคเคจเคตीเคฐ เคเคนเคคे เคนैं- "เค
เคเคฐ เคเคจเคฎें เคเคช เคเคฐ เคीเคों เคชเคฐ เฅौเคฐ เคจ เคญी เคเคฐें เคธिเคฐ्เคซ เคเคฅाเคจเค เคชเคฐ
เคนी เคाเคँ เคคो เคฆेเคถ, เคाเคฒ เคเคฐ เค्เคฐिเคฏा เคी เคฐुเคाเคตเค เคे เคฌिเคจा เคเคฅाเคจเค
เคเคฒเคคा เคเคฒा เคाเคคा เคนै। เคฎเคธเคฒเคจ เคฎृเค्เคเคเคिเคเคฎ เคฎें เคถोเคงเคจ เคธे เคเคนा เคाเคคा เคนै เคि เฅเคฐा เคชुเคท्เคเคฐเคฃ्เคก
เคเคฆ्เคฏाเคจ เคฎें เคाเคเคฐ เคฆेเคो เคिเคธी เคธ्เคค्เคฐी เคी เคฒाเคถ เคชเฅी เคนै เคฏा เคจเคนीं! เคตเคน เคตเคนीं เคूเคฎเคเคฐ เคเคนเคคा เคนै,
'เคนाँ, เคฎैं เคตเคนाँ เคเคฏा เคเคฐ เคฎैंเคจे เคฆेเคा เคि เคिเคธी
เคธ्เคค्เคฐी เคे เคเคชเฅे เคชเฅे เคนैं', เคเคชเคो เคเคฅा เคฎें เคเคธเคธे เค्เคฏाเคฆा เค्เคฏा
เคाเคนिเค?"[i]
เคนเคฌीเคฌ เคเคฅाเคจเค เคฎें เคिเคธी เคช्เคฐเคाเคฐ เคा เคोเคฒ เคจเคนीं เคाเคนเคคे เคฅे। เคตเคน เคนเคฎेเคถा เคธे
เค
เคชเคจे เคธाเคง्เคฏ เคे เคช्เคฐเคคि เคธเคेเคค เคฐเคนे। เคाเคนे เคฐाเคกा เคोเฅเคจे เคी เคฌाเคค เคนो เคฏा เค
เคชเคจी เคญाเคทा เคฎे เคจाเคเค
เคเคฐเคจे เคा। เคฐเคเคจाเคถीเคฒเคคा เคฎें เคธเคฎเคौเคคाเคตाเคฆी เคฐเคตैเคฏा เคจเคนीं เค
เคชเคจाเคฏा। เคเคธเคฒिเค เคคो เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เคเคฌ
เคเคจ्เคนोंเคจे เคฒिเคा เคฅा เคคเคฌ เคคเค เคिเคธी เคช्เคฐเคाเคฐ เคा เคช्เคฐเคถिเค्เคทเคฃ เคญी เคจเคนीं เคฒिเคฏा เคฅा। เคเคธ เคจाเคเค เคฎें
เคจเฅीเคฐ เค
เคเคฌเคฐाเคฌाเคฆी เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคนैं เคฒेเคिเคจ เคตเคน เคเค เคฌाเคฐ เคญी เคฐंเคเคฎंเค เคชเคฐ เคจเคนीं เคเคคे เคนैं। เคเคจ्เคนोंเคจे
เคเคจเคी เคुเค เคเคตिเคคाเคं เคो เคुเคจा เคเคฐ เคฌाเคฐीเฅ เคธी เคเคฅाเคค्เคฎเคเคคा เคे เคธाเคฅ เคจเฅीเคฐ เคा เคตिเคตเคฐเคฃ เคฆिเคฏा। เคเคธ
เคฌाเคค เคो เคเคนเคคे เคนुเค เคนเคฌीเคฌ เคเคนเคคे เคนैं “...เคเคฐ เคเคธ เคคเคฐเคน เค
เคाเคจเค เคฎैं เคเค เคจเค เคถिเคฒ्เคช เคคเค เคชเคนुँเค
เคเคฏा। เคฎेเคฐी เคถिเคฐाเคं เคเคฐ เคงเคฎเคจिเคฏों เคฎें เคฏाเคฆें เคฒเคाเคคाเคฐ เคฌเคนเคคी เคฐเคนเคคी เคนैं เคเคฐ เคญीเคคเคฐ เคนी เคญीเคคเคฐ
เคฎुเคे เคชुเคฒเคिเคค เคเคฐเคคी เคฐเคนเคคी เคนैं।”[ii] เคฏเคน เค
เคจाเคฏाเคธ เคฒिเคा เคจเคนीं เคเคฏा เคฅा।
เคเคธเคे เคชीเคे เคนเคฌीเคฌ เคी เคฒोเค เคे เคช्เคฐเคคि เคเคนเคฐी เคเคค्เคฎीเคฏเคคा เคเคฐ เคฒเคाเคต เคช्เคฐेเคฐเค เคा เคाเคฎ เคเคฐ เคฐเคนी เคฅी।
เคเคจเคो เคฏเคน เคกเคฐ เคฅा เคि เคญाเคทा เคे เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคธे เคเคฐिเคค्เคฐ เคเคฐ เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคฒोเคाเคाเคฐ เคฎें เคญी เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ
เค เคธเคเคคा เคนै,
เคเคธเคฒिเค เคเคจ्เคนोंเคจे เคฐाเคกा เคो เค
เคชเคจे เคฒिเค เคช्เคฐाเคธंเคिเค เคนी เคจเคนीं เคธเคฎเคा। เคเคจเคो เคกเคฐ
เคฅा เคเค เค
เคญिเคจेเคคा เคे เคฐूเคช เคฎें เคตเคน เค
เคธ्เคตाเคญाเคตिเค เคเคฐ เคเคกเคฎ्เคฌเคฐเคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคाเคंเคे। เคो เคเคจเคे เคैเคธे
เคธเค्เคे เคธाเคงเค เคे เคฒिเค เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคी เคคเคฐเคน เคฅा। เคฆเคฐเค
เคธเคฒ เคฏे เคตเคนी เคฌाเคคें เคนैं เคिเคจเคธे เคเคเคฐा
เคฌाเฅाเคฐ เคैเคธी เคृเคคि เคी เคฐเคเคจा เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคो เคธเคฎเคा เคा เคธเคเคคा เคนै। เคो เคฌाเฅाเคฐ เค
ंเคเคจ เคเคฐเคคी เคนै
เคเคฐ เคเคธเคฎें เคเคคเคจी เคธ्เคตाเคญाเคตिเคเคคा เคนै เคि เคฎंเค เคชเคฐ เคเคฒ เคฐเคนे เคฌाเฅाเคฐ เคฎें เคฆเคฐ्เคถเค เคुเคฆ เคो เคถाเคฎिเคฒ
เคชाเคคा เคนै। เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฐंเค เคเคคिเคนाเคธ เคฎें เคเคธा เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคฎिเคฒเคจा เคฆुเคท्เคเคฐ เคนै। ‘เคถूเคฆ्เคฐเค เคे เคธंเคธ्เคृเคค เคจाเคเค ‘เคฎृเค्เคเคเคिเคเคฎ’ เคे เคนिเคจ्เคฆी เค
เคจुเคตाเคฆ เคฎिเค्เคी เคी เคाเฅी เคฎें เคฒोเค เคฐंเคเคฎंเค เคी เคชाเคฐंเคชเคฐिเค เคถैเคฒी เคต
เคคเคเคจीเคी เคฎें เคฒोเคเคเคฒाเคं เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคिเคฏा।
เคिเคธเคे เคฒिเค เคเคจ्เคนें เคธंเคธ्เคृเคค เคตिเคฆ्เคตाเคจों เคे เคตिเคฐोเคง เคा เคญी เคธाเคฎเคจा เคเคฐเคจा เค्เคฏोंเคि เคเคจเคा
เคฎाเคจเคจा เคฅा เคि เคฏเคน เคจाเคเค เคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฏ เคถैเคฒी เคฎें เคนी เคिเคฏा เคाเคจा เคाเคนिเค, เคฒोเคเคงเคฐ्เคฎी เคถैเคฒी เคฎें เคจเคนीं।’[iii] เคธ्เคตाเคญाเคตिเคเคคा เคเคจเคे
เคถिเคฒ्เคช เคी เคฌुเคจिเคฏाเคฆ เคนी เคนै। เคจเคตीเคจเคคा เคा เคฎोเคน เคเคฐ เคธृเคเคจाเคค्เคฎเค เคนोเคจे เคी เคช्เคฐเคตृเคคि เคจे เคนी เคนเคฌीเคฌ
เคธे เคเค เคฆिเคฒเคเคธ्เคช เคाเคฐ्เคฏ เคเคฐाเค। เคฌเคौเคฒ เคนเคฌीเคฌ, “1954 เคฎें เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เคธ्เคेเค
เคिเคฏा। เคाเคฎिเคฏा เคฎिเคฒिเคฏा เคे เคीเคเคฐ เคเคฆि เคญी เคเคธเคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคนो เคเค เคฅे เคเคฐ्เค เคกिเคชाเคฐ्เคเคฎेंเค เคฎें
เคชूเคฐा เคฎैเคฆाเคจ เคเคฐ เคเค เคฎंเค เคฅा। เคธ्เคेเค เคขเคा เคนुเค เคฅा เคเคฐ เคฌाเคी เคฎैเคฆाเคจ เคो เคฅा เคुเคฒा เคฅा। เคเคงเคฐ เคธे
เคाँเคต เคตाเคฒे เคฌเคเคฐी เคฒेเคเคฐ เคुเคเคฐा เคเคฐเคคे เคฅे, เคเคญी-เคเคญी เคจाเคเค เคฆेเคเคจे เคे
เคฒिเค เคฐुเค เคाเคคे เคฅे। เคฎैंเคจे เคเคจเคธे เคเคนा เคคुเคฎ เคฒोเค เคฏเคนाँ เคฌैเค े เคฆेเค เคฐเคนे เคนो? เคคुเคฎ เคฒोเค เคฌเคเคฐी เคฒेเคเคฐ เคฎंเค เคชเคฐ เคाเคเคฐ เคฆेเคो, เคตे เคฌเคเคฐी เคธเคฎेเคค
เคตเคนाँ เคชเคนुँเค เคเค। เคเคธ เคคเคฐเคน เคाँเคต เคे เคฒोเค เคฌเคเคฐी เคाเคจเคตเคฐ เคฒेเคเคฐ เคถाเคฎिเคฒ เคนो เคเค เคฅे।”[iv]
เคเคธ เคคเคฐเคน เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เค
เคชเคจे เคธ्เคตाเคญाเคตिเค เคเคคि เคฎें เคเคे เคฌเฅเคคा เคนै। เคเคเคฐा
เคฌाเฅाเคฐ เคฎें เคธเคฌ เคुเค เคนै เคो เคเค เคฌाเคाเคฐ เคฎें เคนो เคธเคเคคा เคนै। เคชाเคจ เคตाเคฒा เคนै, เคเคเฅी
เคตाเคฒा เคนै। เคฒोเคों เคा เคธเคฎूเคน เคนै। เคเคนीं เคฌเคคเคเคนी เคนो เคฐเคนी เคนै เคคो เคเคนीं เคिเคธी เคिเคธ्เคธे เคी เคเคฐ्เคा।
เคญाเคทा เคा เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคญी เคนै। เคนिंเคฆी เคเคฐ्เคฆू เคी เคเคนाเคจी เคญी เคนै। เคจเฅीเคฐ เคเคธे เคเคตि เคฅे เคिเคจ्เคนोंเคจे
เคฐोเคी เคชเคฐ เคฒिเคा, เคเคเฅी เคชเคฐ เคฒिเคा। เคตเคน เคธเคฌ เคुเค เคนै เคเคธ เคจाเคเค เคฎें।
เคจเฅीเคฐ เคी เคฏे เคชंเค्เคคिเคฏाँ เคिเคคเคจी เคธाเคฐ्เคฅเค เคนै เคो เคเคธ เคฌाเฅाเคฐ
เคเคฐ เคจाเคเค เคฎें เค
เคชเคจी เคชूเคฐी เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃเคคा เคธे เคเคคा เคนै-
เคเคชเฅे เคिเคธी เคे เคฒाเคฒ
เคนैं, เคฐोเคी
เคे เคตाเคธ्เคคे
เคฒเคฎ्เคฌे เคिเคธी เคे เคฌाเคฒ เคนैं
เคฐोเคी เคे เคตाเคธ्เคคे
เค्เคฏा เค्เคฏा เคจ เคเคฐเคฎ เคเคฐाเคคी
เคนैं เคฐोเคिเคฏाँ
เค
เคฒ्เคฒाเคน เคी เคญी เคฏाเคฆ เคฆिเคฒाเคคी เคนैं
เคฐोเคिเคฏाँ...
เคญूเค, เคฐोเคी, เคเคเฅी เคเคฆि เคธ्เคตाเคญाเคตिเค
เคीเคตเคจ เคी เคธाเคฎूเคนिเค เคेเคคเคจा เคนी เคนैं। เคिเคธे เคเค เคธเคฎเคฏ เคจเฅीเคฐ เคจे เคธเคฎเคा เคฅा, เค
เคฌ เคนเคฌीเคฌ เคธเคฎเค เคฐเคนे เคฅे। เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เค
เคชเคจे เคเคฒेเคตเคฐ เคฎें เค
เคจूเค ा เคคो เคนै เคนी เคคเคค्เคाเคฒीเคจ
เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคी เคช्เคฐाเคธंเคिเคเคคा เคिเคธ เคคเคฐเคน เคฏเคน เคจाเคเค เคเฅ เคเคฐ เคเคคा เคนै, เคตเคน เค
เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคนै। เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เคเคธ เคंเคธाเคจिเคฏเคค เคी เคเคนाเคจी เคนै เคो เคाँเคตों เคी
เคฎिเค्เคी เคฎें เคธเคฎाเคฏी เคฅी เคฒेเคिเคจ เคถเคนเคฐी เคीเคตเคจ เคे เคธूเคจेเคชเคจ เคฎें เคงुंเคงเคฒी เคนोเคคी เคा เคฐเคนी เคฅी। เคจเฅीเคฐ
เคो เคเคฅाเคจเค เคฎें เคฐเคเคจे เคा เคाเคฐเคฃ เคญी เคตเคนी เคाเคฐเคฃ เคฐเคนा เคนोเคा। เคเคธ เคช्เคฐเคธंเค เคฎें เคเคเคฐा เคฌाเคाเคฐ เคी
เคญूเคฎिเคा เคฎें เคนเคฌीเคฌ เคเคนเคคे เคนैं, "... เคเคธเคी เคจเฅ्เคฎों เคे เคเคนंเค
เคฎें เคฐเคाเคเคฏเคค เคเคฐ เค
เฅाเคฆिเคฏเคค เคी เคूंเค เคธुเคจाเค เคฆी เคเคฐ เคฎैं เคเคธ เฅ्เคฏाเคฒ เคธे เคซเฅเค เคเคฏा เคि เคจเฅीเคฐ เคी
เคเคตाเค เคนเคฐ เคถाเคฏเคฐ เคธे เค
เคฒเค เคนै, เคฎเคเคฐ เคंเคธाเคจिเคฏเคค เคी เคเคตाเฅ เคนै เคเคฐ เคฏे
เคนเคฎเคिเคฐी เคिเคธी เคो เคจเคธीเคฌ เคจเคนीं เคนुเค।"[v]
เคจเฅीเคฐ เคเค เคเคจเคเคตि เคฅे। เคिเคจ्เคนोंเคจे เคฐोเคी เคเคฐ เคเคเฅी เคे เคธाเคฅ เคซूเคฒ-เคชौเคงों, เคชเคฐिंเคฆों
เคชเคฐ เคญी เคฒिเคा। เคจเฅीเคฐ เคे เคชाเคธ เคธเคญी เคนैं - เคเคฎ्เคชा, เคुเคฒाเคฌ, เคเคฎेเคฒी, เคฌेเคฒा เคเคฐ เคिเคฒเคนเคฐी, เคเคฌूเคคเคฐ,
เคคोเคคा เคญी। เคตเคน เคเคคเคจा เคธเคนเค เคถाเคฏเคฐ เคนै เคि เคเคเฅीเคตाเคฒा เคीเคฐा เคชเคฐ เคฒिเคเคจे เคฌोเคฒे เคเคฐ
เคตเคน เคฒिเค เคเคฐ เคฆे เคฆे। เคจเฅीเคฐ เคฒोเคเคेเคคเคจा เคा เคฐเคเคจाเคाเคฐ เคนै। เคเคธเคฒिเค เคตเคน เคंเคธाเคจिเคฏเคค เคा เคถाเคฏเคฐ เคญी เคนै। เคเคฆเคฎीเคจाเคฎा เคฎें เคจเฅीเคฐ
เคจे เคเคนा-
เคฏाँ เคเคฆเคฎी เคชे เคाเคจ เคो เคตाเคฐे เคนै เคเคฆเคฎी
เคเคฐ เคเคฆเคฎी เคชे เคคेเค เคो เคฎाเคฐे เคนै เคเคฆเคฎी
เคชเคเฅी เคญी เคเคฆเคฎी เคी เคเคคाเคฐे เคนै เคเคฆเคฎी
เคिเคฒ्เคฒा เคे เคเคฆเคฎी เคो เคชुเคाเคฐे เคนै เคเคฆเคฎी
เคเคฐ เคธुเคจ เคเคฐ เคो เคฆौเฅเคคा เคนै เคธो เคนै เคตเคน เคญी เคเคฆเคฎी।
เคจเฅीเคฐ เคเคธी เคเคฆเคฎी เคा เคถाเคฏเคฐ เคนै เคเคฐ เคนเคฌीเคฌ เคญी เคเคธी เคเคฆเคฎी เคी เคोเค เคฎें เคนैं।
เคเคฆเคฎी เคนी เคธเคญी เคा เคตिเคทเคฏ เคนै। เคตเคน เคธाเคง्เคฏ เคญी เคนै, เคธाเคงเคจ เคญी เคนै। เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เคฎें
เคนเคฎเคोเคฒी เคเคนเคคा เคนै, “เฅเคฎाเคจे เคो เคฆเคฐเค
เคธเคฒ เคฎुเคाเคนिเคฆ เคी เคจเคนीं เคฎौเคฒाเคจा,
เคฌเคฒ्เคि เคंเคธाเคจ เคी เฅเคฐूเคฐเคค เคนै। เคंเคธाเคจ เคเคนीं เคจเฅเคฐ เคจเคนीं เคเคคा।”[vi] เคตเคนीं เคชเคคंเคเคตाเคฒा เคเคนเคคा เคนै- “เคฎिเคฏाँ
เคจเฅीเคฐ เคी เคจिเคाเคน เคฎें เคเคฆเคฎी-เคเคฆเคฎी เคฎें เคोเค เคซเคฐ्เค เคจเคนीं। เคตเคน เคชเคคंเค เคฌเคจाเคจे เคตाเคฒा เคนो, เคाเคนे เคिเคคाเคฌ เคฌेเคเคจे เคตाเคฒा เคเคจเคे เคฒिเค เคคो เคฌเคธ เคเคฆเคฎी เคนै।” [vii]
เคเคจा เคเคฐ เคूเคฐเคจ เคी เค
เคญिเคต्เคฏเค्เคคि, เคเคเฅीเคตाเคฒे เคเคฐ เคीเคฐाเคตाเคฒे เคे เคेเคนเคจ เคฎें เคเคฆเคฎी เคนी เคนै। เคเคธी เคेเคคเคจा เคธे เคญाเคฐเคคेเคจ्เคฆु ‘เค
ंเคงेเคฐ เคจเคเคฐी’ เคฐเคเคคे เคนैं เคเคฐ เคนเคฌीเคฌ ‘เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ’। เคนเคฌीเคฌ เคจे เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฌाเฅाเคฐ เคो เคจाเคเค เคฎें
เคฌเคธा เคฆिเคฏा เคนै। เคฏเคน เคฌाเฅाเคฐ เคจเฅ्เคฎों เคธे เคเคฒเคคा เคนै। เคเคธ เคฌाเฅाเคฐ เคฎें เคฎीเคฐ, เฅाเคฒिเคฌ เคी เคฌाเคค เคนोเคคी เคนै। เคเคธ เคฌाเคाเคฐ เคฎें เคฌाเคค-เคฌाเคค เคชเคฐ เคฒเฅाเค เคนोเคคी เคนै, เคฒेเคिเคจ เคฎเคจाเคจे เคฎें เคญी เคोเค เคชीเคे เคจเคนीं เคนैं। เคฏเคน เคเค เคคเคฐเคน เคฌाเฅाเคฐ เคी เคांเคी เคนै,
เคीเคตเคจ เคी เคांเคी เคนै। เคเคนाเคจी เคी เคถुเคฐुเคเคค เคเคตाเคฎ เคी เคฌेเคฐोเคเคाเคฐी เคธे เคถुเคฐू
เคนोเคคी เคนै। เฅเฅीเคฐ เคाเคคा เคนै -"เคนै เค
เคฌ เคคो เคुเค เคธुเคเคจ เคा เคฎेเคฐे เคाเคฐोเคฌाเคฐ เคฌंเคฆ, เคคเคฌเค
เคธोเค เคฎें เคฒैเคฒो เคจिเคนाเคฐ เคฌเคจ्เคฆ" เคซिเคฐ เคฒเคก्เคกू เคตाเคฒे เคि เคเคตाเฅ เคเคคी เคนै -
"เคงेเคฒे เคे เคเคน เคเคน เคฌाเคฌूเคी, เคงेเคฒे เคे เคเคน เคเคน เคฌाเคฌूเคी เคนเคฎเคธे
เคฎंเคฆा เคोเค เคจ เคฌेเคे।" เคเคธ เคจाเคเค เคฎें เคเคนाเคจी เคเคธ เคฐूเคช เคฎें เคจเคนीं เคฎिเคฒेเคा เคैเคธा เคฆूเคธเคฐे
เคจाเคเคों เคฎें เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคเคธ เคฌाเฅाเคฐ เคฎें เคोเค เคจाเคฏเค เคจเคนीं เคนै, เคฌเคฒ्เคि
เคฌाเคाเคฐ เคนी เคจाเคฏเค เคนै।
เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เคเคธ เคธเคฎเคฏ เคी เคฐเคเคจा เคนै เคเคฌ เคญाเคฐเคค เคे เคถीเคฐ्เคท เคถाเคธเคจ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा
เคฎें เคฏुเคाเคจ्เคคเคฐเคाเคฐी เคฌเคฆเคฒाเคต เคนो เคฐเคนा เคฅा। เคธ्เคตเคฐाเค เคी เคเคธ เคฎें เคเคฎ เคเคจเคคा เคจे เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฐोเคी
เคी เคฎांเค เคी। เคฎूเคฒเคญूเคค เคเคฐूเคฐเคค เคเค เคญी เคเคฎ เคเคจเคคा เคी เคชเคนเคฒी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเคเคคा เคฅी। เคฏเคน เคญी เคเคฒ्เคฒेเคเคจीเคฏ
เคนै เคि เคिเคธ เคธเคฎเคฏ เคเคธ เคจाเคเค เคो เคฒिเคा เคा เคฐเคนा เคฅा เคคเคฌ เคเคธ เคฆेเคถ เคฎे เคญाเคทाเค เคช्เคฐाเคจ्เคคों เคी เคฎांเค
เคा เคंเคฆोเคฒเคจ เคเคฒ เคฐเคนा เคฅा। เคญाเคทा เคी เคฒเฅाเค เค
เคธ्เคฎिเคคा เคฎें เคฌเคฆเคฒ เคुเคी เคฅी। เคญाเคทाเค เคตเคฐ्เคเคธ्เคต เคी
เคตैเคธे เคคो เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคธे เคนी เคเค เค्เคทीเคฃ เคฒเฅाเค เคเคฒी เค เคฐเคนी เคฅी। เคเคฌ เคเคฎ เคเคจ เคी เคญाเคทा
เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจी เคฅी เคเคฐ เคฐाเคเคाเค เคी เคญाเคทा เฅाเคฐเคธी। เคเคธ เคฌाเคค เคो เคจเฅीเคฐ เคे เคธเคฎเคฏ เคญी เคฎเคนเคธूเคธ เคिเคฏा
เคा เคธเคเคคा เคนै। เคเคธ เคธเคฎเคฏ เคญी เคौเคฐเคตเคถाเคฒी เคฎुเคเคฒเคถाเคธเคจ เค
เคชเคจे เคขเคฒाเคจ เคชเคฐ เคฅी। เคธเคค्เคคा เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ
เคธे เคเคฎ เคเคจเคคा เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคाเคं เคฎें เคिเคคเคจा เคเคฎ เคฌเคฆเคฒाเคต เคเคคा เคนै เคเคธे เคจाเคเค เคฎें เคเคฏे เคตिเคทเคฏ เคเคฐ
เคจाเคเค เคे เคฐเคเคจाเคाเคฒ เคी เคธाเคฎเคฏिเคเคคा เคธे เคธเคฎเคा เคा เคธเคเคคा เคนै। เค ीเค เคเคธเคो 'เค
ंเคงेเคฐ
เคจเคเคฐी' เคे เคธเคฎเคฏ เคाเคฒ เคธे เคคुเคฒเคจा เคเคฐें เคคो เคเคฎ เคเคจเคคा เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा
เค्เคฏों เคी เคค्เคฏों เคฆिเคेเคी। เคช्เคฐเคถ्เคจ เคฏเคน เคจเคนीं เคนै เคि เคเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เค्เคฏा เคฅी।
เคช्เคฐเคถ्เคจ เคฏเคน เคนै เคि เคเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคเคฌ เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคนा। เคฌाเคค เคจเฅीเคฐ เคी เคนो, เค
ंเคงेเคฐ เคจเคเคฐी เคी เคฏा เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เคคीเคจों เคนी เคเคธ เคเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคी เคฌाเคค เคเคฐเคคे เคนैं।
เคเคธเคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคो เคธीเคงे เคธाเคฎเคจे เคฒाเคคे เคนैं। เคเคจเคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฎें เคเคนीं เคोเค เคिเคเฅी เคจเคนीं เคนै,
เคฌเคฒ्เคि เคตเคน เคธ्เคชเคท्เค เคนै। เคเคเฅीเคตाเคฒे เคी เคฌाเคค เคเคนाँ เคเคนी เคเคฏी เคนै? เคเคคเคจी เคธ्เคตाเคญाเคตिเคเคคा เคเคนीं เคเคฐ เคจ เคฎिเคฒेเคी।
เคฐเคเคจा เค
เคชเคจे เคฏुเค เคธे
เคฌेเคนเคฆ เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคी เคนै। เคเคธเคฎें เคเคคเคจी เคนी เคคीเค्เคท्เคฃเคคा เคเคคी เคนै เคเคฌ เคฐเคเคจाเคाเคฐ เคा เคฏुเคเคฌोเคง
เคเคคเคจा เคนी เคฌเคนुเคเคฏाเคฎी เคนोเคคा เคนै। เคนเคฌीเคฌ เคे เคฏुเคเคฌोเคง เคा ‘เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ’ เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เคเคฐเคคा เคนै। เคเคธ เคธเคฎเคฏ เคी เคตो เคฌाเคค เคो เคเคฎ เคเคจเคคा เคे เคฌीเค เคเค เคฐเคนी เคฅा,
เคเคธ เคจाเคเค เคฎें เคฎिเคฒ เคाเคเคी। เคเคธ เคจाเคเค เคी เคช्เคฐाเคธंเคिเคเคคा เคจเฅीเคฐ เคे เคธเคฎเคฏเคाเคฒ เคธे
เคญी เคुเฅी เคนै เคเคฐ เค
เคชเคจे เคฐเคเคจाเคाเคฒ เคธे เคญी, เคฏा เคฏों เคเคนें เคि เคเค เคญी
เคฏเคน เค
เคชเคจी เคช्เคฐाเคธंเคिเคเคคा เคฎें เคเคฐเคฎ เคชเคฐ เคนै เค्เคฏोंเคि เคเค เคญी เคฐोเคी เคเคฎ เคเคจเคคा เคी เคชเคนเคฒी เคฎांเค เคนै।
เคถाเคธเคจ เคฎें เคเค เคฌเคฆเคฒाเคต เคเค เคฒेเคिเคจ เคเคฎ เคฒोเคों เคे เคीเคตเคจ เคฎें เคोเค เคตिเคถेเคท เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคจเคนीं เคเคฏा
เคนै। เคจाเค्เคฏ
เคเคฒोเคเค เคเคเคฌाเคฒ เคจिเคฏाเคी เคा เคฎाเคจเคจा เคนै เคि “เคเคเคฐा เคฌाเคाเคฐ เคैเคธे เคจाเคเค เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคि เคจे
เคนिเคฆुเคธ्เคคाเคจी เคจाเคเคเคाเคฐों เคे เคธाเคฎเคจे เคฏे เคฎिเคธाเคฒ เคชेเคถ เคी, เคि เคिเคธ เคคเคฐเคน เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी เคขांเคों เคो
เคชเคธंเคฆ เคเคฐเคे เคชเคถ्เคिเคฎी เคเคฐ เคชूเคฐ्เคตी เคฐिเคตाเคों เคธे เคुเฅเคเคฐ เคเค เคจเค เคคเคฐเคน เคी เคคเคฐ्เค เคชเคฐ เคก्เคฐाเคฎों เคो
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคिเคฏा เคा เคธเคเคคा เคนै, เคिเคธเคฎें เคฒोเค เคจाเคเค เคे เคซाเคฐ्เคฎ เคो เคเคฐ
เคเคธเคे เค
เคธเคฐ เคो เคाเคจ-เคฌूเคเคเคฐ เค ूँเคธा เคจเคนीं เคเคฏा เคนै। เคซिเคฐ เคญी เคกाเคฏเคฒाเค เคธे เคฒोเค เคจाเคเค เคी เค
เคฆाเคाเคฐी
เคต เคाเคฐीเคเคฐी เคे เคฐंเค เคซूเคเคคे เคนुเค เคฎเคนเคธूเคธ เคนोเคคे เคนैं।”[viii]
เคฌเคนเคฐเคนाเคฒ 'เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ' เคจाเคเค เค
เคชเคจे เคเคฅ्เคฏ
เคเคฐ เคถिเคฒ्เคช เคฆोเคจों เคฎें เคนिंเคฆी เคจाเคเค เคी เคถ्เคฐेเคท्เค เคฐเคเคจाเคं เคฎें เคธे เคเค เคนै। เคนเคฌीเคฌ เคจे เคो
เคฎुเคนाเคตเคฐा เคฐเคा เคเคธเคो เคเค เคญी เคฒोเค เคธเคฎเคเคจे เคी เคोเคถिเคถ เคฎें เคฒเคे เคนैं। เคฏเคน เคोเค เคฌเคจी เคฌเคจाเค
เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคคो เคฅी เคจเคนीं เคि เคเคธाเคจी เคธे เคฒोเค เคเคธे เคธ्เคตीเคाเคฐ เคเคฐ เคฒेเคคे। เคเคธे เคธเคฎเคเคจे เคे เคฒिเค
เคिเคคाเคฌों เคฎें เคाเคจा เคจเคนीं เคชเฅेเคा เคเคฐ เคจ เคนी เคिเคธी เคธंเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฐเคนเคเคฐ เคเคธे เคธीเคा เคा เคธเคเคคा เคนै।
เคเคธे เคธเคฎเคเคจे เคे เคฒिเค เคฒोเคों เคे เคฌीเค เคฒोเค เคฎें เคाเคจा เคนोเคा। เฅเคฎीเคจ เคธे เคुเฅे เคฒोเคों เคธे เคฎिเคฒเคจा
เคนोเคा। เคคเคญी เคเคธเคी เคธ्เคตाเคญाเคตिเคเคคा เคธเคฎเค เคเคเคी เคต เคเคธเคी เคฎाเคฐเค เค्เคทเคฎเคคा เคो เคธเคฎเค เคชाเคंเคे। เคोเค เคญी
เคฐเคเคจा เค
เคชเคจे เคฐเคे เคाเคจे เคชเคฐ เคชूเคฐ्เคฃ เคคो เคนो เคाเคคी เคนै। เคฒेเคिเคจ เคธाเคฐ्เคฅเคเคคा เคเคธเคे เคชाเค เค เคคเคฏ เคเคฐเคคे
เคนैं। เคจाเคเค เคी เคธाเคฐ्เคฅเคเคคा เคเคธे เคฎंเค เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคी เคนै।
เคเคธ เคชैเคฎाเคจे เคชเคฐ เคเคเคฐा เคฌाเฅाเคฐ เคा เคोเค เคธाเคจी เคจเคนीं เคนै। เคเคช เคเคฒ्เคชเคจा เคเคฐ เคธเคเคคे เคि เคฆเคฐ्เคถเคों เคे
เคฌीเค เคธे เคोเค เคोเคฒी เคाเคจे เคाเคคे เคนुเค เคจिเคเคฒे เคเคฐ เคฎंเค เคชเคฐ เคाเค, เคฆเคฐ्เคถเคों
เคे เคฐोเคฎांเค เคो เคฌเคธ เคตเคนीं เคฐเคนเคเคฐ เคฎเคนเคธूเคธ เคिเคฏा เคा เคธเคเคคा เคนै। เคนเคฌीเคฌ เคा เคฐंเคเคฎंเค เคเคงुเคจिเค เคฐंเคเคฎंเค
เคฅा। เคเคคिเคนाเคธिเค, เคฐाเคเคจैเคคिเค เคธเคฎเค เคे เคธाเคฅ เคนी เคฒोเคเคเคฅाเคं, เคถाเคฏเคฐी, เคธंเคीเคค เคฎें เคฐुเคि เคฐเคเคจे เคตाเคฒा, เคฒोเคเคฐंเค เคा เคจเคฏा เคฎुเคนाเคตเคฐा เคธ्เคฅाเคชिเคค เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคจाเคเคเคाเคฐ เคा เค
เคฐ्เคฅเคชूเคฐ्เคฃ เคจाเคเค เคฐเคนा
‘เคเคเคฐा เคฌाเคाเคฐ’।
เคธंเคฆเคฐ्เคญ เค्เคฐंเคฅ เคธूเคी
[i] เคुเคจ्เคฆेเคा, เคธंเคीเคคा. เคจाเค्เคฏ เคฆเคฐ्เคถเคจ. เคจเค
เคฆिเคฒ्เคฒी.เคตाเคฃी เคช्เคฐเคाเคถเคจ. เคชृ.เคธं. 88
[ii] เค
เค्เคฐเคตाเคฒ, เคฎเคนाเคตीเคฐ
เคช्เคฐเคธाเคฆ. เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เคा เคฐंเค เคธंเคธाเคฐ. เคฆुเคฐ्เค เคเคค्เคคीเคธเคเฅ: เคถ्เคฐी
เคช्เคฐเคाเคถเคจ. เคชृ.เคธं. 314
[iii] เคाเคจ, เฅाเคนिเคฆ.
‘เคเค เคฒोเคเคงเคฐ्เคฎी เคเคงुเคจिเค’. เคจเคเคฐंเค.86-87
(2010 เคुเคฒाเค-เคฆिเคธंเคฌเคฐ). เคชृ.เคธं. 58
[iv] เค
เค्เคฐเคตाเคฒ, เคฎเคนाเคตीเคฐ
เคช्เคฐเคธाเคฆ. เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เคा เคฐंเค เคธंเคธाเคฐ. เคฆुเคฐ्เค เคเคค्เคคीเคธเคเฅ: เคถ्เคฐी
เคช्เคฐเคाเคถเคจ. เคชृ.เคธं. 315
[v] เคคเคจเคตीเคฐ
เคนเคฌीเคฌ, เคเคเคฐा เคฌाเคाเคฐ. เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी. เคตाเคฃी เคช्เคฐเคाเคถเคจ.
[vi] เคตเคนीं, เคชृ. เคธं. 64
[vii] เคคเคจเคตीเคฐ
เคนเคฌीเคฌ, เคเคเคฐा เคฌाเคाเคฐ. เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी. เคตाเคฃी เคช्เคฐเคाเคถเคจ.เคชृ.เคธं. 101
[viii] เคाเคจ, เฅाเคนिเคฆ. ‘เคเค เคฒोเคเคงเคฐ्เคฎी เคเคงुเคจिเค’.
เคจเคเคฐंเค.86-87 (2010 เคुเคฒाเค-เคฆिเคธंเคฌเคฐ). เคชृ.เคธं.54
เคฌเคข़िเคฏा เคฒिเคा เคนै। เคจ เคेเคตเคฒ 'เคเคเคฐा เคฌाเค़ाเคฐ' เคเคฐ เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เคी เคตिเคถेเคทเคคाเคँ เคธाเคฎเคจे เคเค เคนैं, เคฌเคฒ्เคि เคเคธ เคिंเคคा เคो เคญी เคชเคเคก़ा เคเคฏा เคนै, เคिเคธเคธे เคुเคเคฐ เคเคฐ เคเคธी เคฐเคเคจा เคธंเคญเคต เคนो เคชाเคคी เคนै।
ReplyDeleteเค เคคि เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคฒेเค เคนै
ReplyDelete