เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคญूเคฒ-เคญुเคฒैเคฏा [1]: เค…ंเคงे เคฏुเค—ों เค•ी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा

เคšंเคฆ्เคฐ เคฎोเคนเคจ เคญเคฃ्เคกाเคฐी
เค…เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฐเคนिเคค เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा, เค…เคธเคค เคตिเคนीเคจ เคธเคค
เคคเคฒाเคถ เคฐเคนे เคœो, เคจเคนीं เคœाเคจเคคे
เคงเคฐเคคी เคต เค†เค•ाเคถ เค•े เค…ंเคฆाเคœ-เค“-เคฎिเคœाเคœ
เคจเคนीं เคธเคฎเคเคคे เค•िเคธ เค•เคฆเคฐ เค—ुंเคฅा เคนुเค† เคนै
เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ।
เคšुเค†ंเค— เคค्เคธू [1]  

เคฎाเคจเคต เค•ी เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคตिเค•ाเคธ เค•เคฅा เค•ी เคถुเคฐूเคตाเคค เค‰เคธเค•े เคญाเคทा-เคœ्เคžाเคจ เคต เคญाเคทाเคœเคจिเคค เคธंเคช्เคฐेเคทเคฃ เคธे เคนोเคคी เคนै เคœिเคธเคจे เค‰เคธे เคถेเคท เคœंเคคु-เคœเค—เคค เคธे เคนเคŸเค•เคฐ เคเค• เค…เคฒเค— เคชเคนเคšाเคจ เคฆी। เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค•ी เคฌเฅœी เค˜เคŸเคจा เค•ृเคทि-เค•्เคฐांเคคि เคฅी เคœिเคธเคจे เคฏाเคฏाเคตเคฐ เคœीเคตเคจ เคธे เคจिเคœाเคค เคฆिเคฒा เคœीเคตเคจ เค•ो เคธ्เคฅाเคฏिเคค्เคต เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•िเคฏा เค”เคฐ เคธोเคšเคจे-เคธเคฎเคเคจे เค•ा เคตเค•्เคค เคฆिเคฏा। เคญाเคทा เค•ी เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เค”เคฐ เคธोเคš-เคตिเคšाเคฐ เค•ी เคธुเคตिเคงा เคจे เคเค• เค”เคฐ เคฌเฅœी เค•्เคฐांเคคि เค•ो เคœเคจ्เคฎ เคฆिเคฏा – เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เค•्เคฐांเคคि। เค‡เคธเค•े เคชเคนเคฒे เค†เคงुเคจिเค• เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ी เคจींเคต ‘เคฌेเค•เคจी เคธिเคฆ्เคงांเคค’ เคชเคฐ เคฐเค– เคฆी เค—เคˆ เคฅी เคœिเคธเคฎें เคช्เคฐเค•ृเคคि เคฏाเคจि เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เคธाเคฅ เคธंเคคुเคฒเคจ เคฐเค–เคคे เคนुเค เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคชाเคฐเคฎ्เคชเคฐिเค• เคธोเคš เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคงाเคฐเคฃा เคฌเคจी ‘เค•ि เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ो เคœंเคœीเคฐों เคฎें เคฌांเคงเค•เคฐ เคช्เคฐเคคाเฅœिเคค เค•िเคฏा เคœाเคจा เคนोเค—ा เคคाเค•ि เคตเคน เค…เคชเคจे เคฐाเคœ เค‰เค—เคฒ เคธเค•े।‘ เคœो เคตिเค•ाเคธ เค‡เคธ เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เคธोเคš เคชเคฐ เคฐเคนा เคนो เค‰เคธเค•ा เค…ंเคœाเคฎ เคตเคนी เคนोเค—ा เคœो เคนो เคฐเคนा เคนै เคฏाเคจि เคœीเคตเคจ เค•े เคฒिเคฏे เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคธंเคคुเคฒเคจ เคกเค—เคฎเค—ाเคจे เคฒเค—ा, เค”เคฐ เคœीเคต-เคœเค—เคค เค•े เคฒिเคฏे เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•ा เคธंเค•เคŸ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคจे เคฒเค—ा। เคคीเคจ เคฒेเค–ों เค•ी เค‡เคธ เคถ्เคฐंเค–เคฒा เคฎें เค‡เคธी เคฌाเคค เคชเคฐ เคšเคฐ्เคšा เคนोเค—ी เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคธंเคญाเคตिเคค เคจिเคท्เค•เคฐ्เคทों เคเคตं เคตिเค•เคฒ्เคชों เคชเคฐ เคญी।  

เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ
เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ เคตैเคธा เค•्เคฏों เคนै เคœैเคธा เคนเคฎें เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै?  เค†เคœ เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ी เคฎเคฆเคฆ เคธे เคฌเคนुเคค เคธी เคเคธी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคนเคฎें เคฎिเคฒ เคฐเคนी เคนै เคœिเคธเค•ी เคคीเคจ เคธौ เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค•เคฒ्เคชเคจा เคญी เคจ เคนो เคชाเคคी। เค†เคœ เค‡ंเคŸเคฐเคจेเคŸ เค”เคฐ เคฎोเคฌाเค‡เคฒ เคซोเคจ เคนเคฎाเคฐी เคœिंเคฆเค—ी เคธे เค…ंเคคเคฐंเค— เคฐूเคช เคธे เคœुเคก เคšुเค•े เคนैं เค”เคฐ เคนเคฎ เคธूเคšเคจा-เค•्เคฐांเคคि เคธे เค‰เคชเคœी เคฒเคนเคฐ เคชเคฐ เค†เคฐूเฅ เคนोเค•เคฐ เคฆेเค– เคฐเคนे เคนैं เค•ि เคฆेเค–เคคे-เคฆेเค–เคคे เคฆुเคจिเคฏा เคเค• เค—ाँเคต เคธी เคฌเคจ เคšुเค•ी เคนै। เคฒเคฎ्เคฌी เค”เคฐ เคตिเคธ्เคฎเคฏเค•ाเคฐी เคซेเคนเคฐिเคธ्เคค เคนै เคŸेเค•्เคจोเคฒाเคœी เคธे เคœुเฅœी เค‡ंเคธाเคจी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงिเคฏों เค•ी, เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคจ เคนเคฐ เค‡ंเคธाเคจ เค•ो เคชौเคท्เคŸिเค• เคญोเคœเคจ เคฎिเคฒ เคธเค•ा เคนै, เคจ เคธ्เคตเคš्เค› เคนเคตा เค”เคฐ เคธ्เคตเคš्เค› เคชाเคจी, เคœो เค†เคฆि เค•ाเคฒ เคธे เคนी เคงเคฐเคคी เค•े เคœीเคตों เค•ो เค†เคธाเคจी เคธे เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคฅे। เค”เคฐ เคคो เค”เคฐ เคธाเคฐी เคฆुเคจिเคฏा เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคตिเคœเคฏ เคชเคคाเค•ा เคซเคนเคฐा เคšुเค•े เคฌाเคนुเคฌเคฒी เค•ो เค›ुเคŸเค•ू เคธे เคตाเค‡เคฐเคธ เคจे เคฆौเฅœा เคฆिเคฏा เค”เคฐ เคตाเค‡เคฐเคธ เคนै เค…เคชเคจा เคญेเคท เคฌเคฆเคฒ เค•เคฐ เค‰เคธ เคฌाเคนुเคฌเคฒी เค•ा เคœैเคธे เคฎเคœाเค• เค‰เฅœाเคคा เคฐเคนा। เคฏเคน เคคो เคเค• เค›ोเคŸी เคธी เค˜เคŸเคจा เคนै เคฆेเค–เคคे เคœाเค‡เคฏे เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เค”เคฐ เคญी เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคธाเคฎเคจे เค†เคจे เคตाเคฒा เคนै เคœो เค‡ंเคธाเคจी เค…เคนंเค•ाเคฐ เค•ो เคคाเคฐ-เคคाเคฐ เค•เคฐ เคธเค•เคจे เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เคฐเค–เคคा เคนै। เคถाเคฏเคฆ เคฏเคนी เค‡ंเคธाเคจ เค•ी เคจिเคฏเคคि เคนै। เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เคช्เคฐเคคि เค‡ंเคธाเคจ เค•ी ‘เคฌेเค•เคจी เคธोเคš’ [Baconian spirit; 2] เคญी เค‡เคจเค•े เคฒिเคฏे เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เคนै เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เคนเคฎें เคธ्เคตीเค•ाเคฐเคจा เคนोเค—ा।
เค•เคฅा เคชुเคฐाเคจी เคนै เค”เคฐ เคฒเคฎ्เคฌी เคญी; เค•ोเคˆ เคจเคนीं เคœाเคจเคคा เค•ि เคงเคฐเคคी  เคชเคฐ เคœीเคตเคจ เค•ा เคตिเค•ाเคธ เค•्เคฏोंเค•เคฐ เคนुเค† เค”เคฐ เค•ैเคธे  เค‡ंเคธाเคจ เคœैเคธा เคช्เคฐाเคฃी เค…เคธ्เคคिเคค्เคตเคตाเคจ เคนो เค—เคฏा เคœिเคธเคจे เคตिเค•ाเคธ เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคเคธी เคญूเคฒ-เคญुเคฒैเคฏा เคฐเคš เคฆी เคœिเคธเคฎें เคตเคน เค–ुเคฆ เคนी เค•ैเคฆ เคนो เค—เคฏा। เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคฏเคน เคนुเค† เค•ि เค‰เคธเคจे เค•ेเคตเคฒ เคคीเคจ เคธौ เคธाเคฒों เคฎें เค…เคชเคจे เค”เคฐ เคถेเคท เคœीเคต-เคœเค—เคค เค•े เคฒिเคฏे เค—ंเคญीเคฐ เคธंเค•เคŸ เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เค…เค—เคฐ เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคšเคฒเคคा เคฐเคนा เคคो เค‡ंเคธाเคจ เค…เคชเคจे เคตिเคจाเคถ เค•ी เค•เคฅा เคธ्เคตเคฏं เคฒिเค– เคฐเคนा เคนोเค—ा; เค•ेเคตเคฒ เค•เคฅा-เคฒेเค–เคจ เคนी เคจเคนीं เค‰เคธเค•ो เคœเคฎीเคจी เคนเค•ीเค•เคค เคฎें เคฌเคฆเคฒเคจे เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธ เคญी เค•เคฐ  เคฐเคนा เคนोเค—ा।

เค—ुंเคฅा เคนुเค† เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ
เคšुเค†ंเค—-เคค्เคธू เค•ी เค•เคตिเคคा เคฎें เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ เค—ुंเคฅा เคนुเค† เคนोเคจे เค•ी เคฌाเคค เคนै। เค—ुंเคฅा เคนुเค†, เค‰เคฒเคा เคนुเค† เคœिเคธเคฎें เคเค• เคคाเคฐ เคธเคญी เค…เคจ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เคœुเฅœा เคนै เค”เคฐ เคœिเคธे เคธुเคฒเคाเคจा เค†เคธाเคจ เคจเคนीं เคฒเค—เคคा। เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคœीเคตเคจ เค•ा เค‰เคฆ्เคญเคต เคเคตं เคตिเค•ाเคธ เคญी เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ เค•ा เค…ंเคคเคฐंเค— เคนिเคธ्เคธा เคนै। เค•ुเคฆเคฐเคค เคจे เคฏเคน เคธเคฌ เค•िเคธी เคฏोเคœเคจा เค•े เคคเคนเคค เคชूเคฐी เคธोเคš เค•े เคธाเคฅ เค•िเคฏा เคนो เคเคธा เคญी เคจเคนीं เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा। เคœिเคจ เคจिเคฏเคฎों เคต เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏाเค“ं เคธे เคตिเคถ्เคต เค•ा เค˜เคŸเคจाเค•्เคฐเคฎ เคธंเคšाเคฒिเคค เคนो เคฐเคนा เคนै เค‰เคจเค•ो เค•िเคธเคจे เค”เคฐ เค•्เคฏों เคฌเคจाเคฏा เคฏเคน เคœाเคจ เคธเค•เคจे เค•ी เค…เค•्เคทเคฎเคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจ्เคนें เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เค–ाเคคे เคฎें เคกाเคฒ เคฆेเคจा เคนी เค‰เคšिเคค เคฒเค—ा। เค‡เคธเคฎें เคนเคฎाเคฐा เค…เคฐ्เคฆ्เคง-เคตिเค•เคธिเคค เคธोเคš เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคนै เคœो เคนเคฎाเคฐे เคตिเค•เคธिเคค เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เคฆेเคจ เคนै। เค‡ंเคธाเคจ เคจे เคœिเคธ เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคฎें เค…เคชเคจी เคธाเคฐी เคŠเคฐ्เคœा เคोंเค• เคฆी เคนै เค‰เคธเค•ो เค ीเค• เคธे เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคญी เคช्เคฐเคฏाเคธ เคจเคนीं เค•िเคฏा। เค‡ंเคธाเคจ เคฌौเคฆ्เคงिเค• เคฐूเคช เคธे เคธเคฎเคฐ्เคฅ เค”ेเคฐ เคธเค•्เคทเคฎ เคนै เคชเคฐ เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคฐूเคช เคธे เค…เค•्เคทเคฎ เคต เค…เคชเคฐिเคชเค•्เคต; เค‡ंเคธाเคจ เค•ी เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เค…เค•्เคทเคฎเคคा เคญी เคนเคฎाเคฐी เคธเคฎเคธ्เคฏा เค•े เคฎूเคฒ เคฎें เคนै।

เคœो เคญी เคนो เคฏเคน เคเค• เคธเคš เคนै เค•ि เคธเคญी เคœीเคตों เคฎें เคฎाเคจเคต เค•ो เคฌเฅœा เค”เคฐ เค‰เคš्เคš เค•्เคทเคฎเคคा เคตाเคฒा เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎिเคฒा เคœिเคธเค•ा เคซाเคฏเคฆा เค‰เค ाเคจे เคฎें เค•ुเค› เคฆेเคฐ เค•ी, เคฒेเค•िเคจ เคœเคฌ เค‡เคธเคฎें เคธเคซเคฒเคคा เคฎिเคฒเคจे เคฒเค—ी เคคो เค‰เคธเคจे เค…เคชเคจी เคชूเคฐी เคชाเคถเคตिเค• เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค•ा เคญเคฐเคชूเคฐ เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคœिเคธ เค•ुเคฆเคฐเคค เคจे เค‰เคธे เคฏเคน เค•เคฐिเคถ्เคฎाเคˆ เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฆिเคฏा เคฅा เค‰เคธी เคชเคฐ เคธเคฌเคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคฎाเคฐ เคชเฅœเคจा เคถु्เคฐू เคนो เค—เคˆ। เค…เคชเคจे เคฎเคฆ เคฎें เคกूเคฌा เค”เคฐ เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคฒเคนเคฐ เคชเคฐ เค†เคฐूเฅ เค‡ंเคธाเคจ เค”เคฐ เค•เคฐ เคญी เค•्เคฏा เคธเค•เคคा เคฅा। เค•ुเค› เคฒोเค— เคฏเคน เคธोเคšเคคे เคนैं เค•ि เคถाเคฏเคฆ เค‡ंเคธाเคจ เค•ो เคฏเคน เคฎाเคฒूเคฎ เคจ เคฅा เค•ि เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคฒเคนเคฐ เคชเคฐ เค†เคฐूเฅ เคนोเคจे เค•ा เค…ंเคœाเคฎ เค‡เคคเคจा เค–เคคเคฐเคจाเค• เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เคชเคฐ เค…เคฌ เคœเคฌ เคธเคฌ เคฎाเคฒूเคฎ เคนो เคฐเคนा เคนै เค‰เคธเค•े เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ เค”เคฐ เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคฎें เค•्เคฏा เคซเคฐ्เค• เค†เคคा เคฆीเค–เคคा เคนै? 

เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เคค्เคฐाเคธเคฆी
7 เคซเคฐเคตเคฐी เค•ो เคจंเคฆाเคฆेเคตी เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เคซเคŸเคจे เค•ी เค–เคฌเคฐ เคœเคฌ เคธुเคจाเคˆ เคชเฅœी เคคो เคธเคนเคธा เคตिเคถ्เคตाเคธ เคจเคนीं เคนुเค† เค•ि เค•ेเคตเคฒ เคธाเคค เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค•ी เค˜เคŸเคจा เคนเคฎाเคฐे เคธाเคฎเคจे เค˜เคŸी เคนोเคจे เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ  เคนเคฎ เค•्เคฏों เค‡เคธเค•े เคฒिเคฏे เคœเคฐा เคธा เคญी เคคैเคฏाเคฐ เคจเคนीं เคฅे। เคฏเคน เคคो เค•ोเคˆ เคจเคนीं เค•เคน  เคธเค•เคคा เค•िเคธ เคฆिเคจ เค”เคฐ เค•िเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคธเคฎเคธ्เคฏा เค†เคซเคค เคฌเคจ เค•เคฐ เคŸूเคŸेเค—ी, เคชเคฐ เคœเคฌ เค‡เคธเค•े เคฒिเคฏे เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคšेเคคाเคฏा เค—เคฏा เคนो เค”เคฐ เคธाเคตเคงाเคจ เคฐเคนเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•เคนा เค—เคฏा เคนो เคนเคฎ เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เค…เคธाเคตเคงाเคจी เคฎें เคชเค•เฅœे เค—เค। เคธाเคค เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคญी เคจ เค•ेเคตเคฒ เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค•ी เคฅी เค…เคชिเคคु เคฒเค—เคญเค— เค‡เคธी เคญौเค—ोเคฒिเค• เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฅी।

เค‹เคทि เค—ंเค—ा เคชाเคตเคฐ เคช्เคฐोเคœेเค•्เคŸ เคชเคฐ เค•ाเคฎ เคชिเค›เคฒे เคฆเคธ เคธाเคฒों เคธे เคšเคฒ เคฐเคนा เคฅा। เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃเคตिเคฆों เค•ी เค“เคฐ เคธे เค‡เคธเค•ा เคตिเคฐोเคง เคนुเค† เค”เคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ी เคœเคจเคคा เคจे เคญी เคตिเคฐोเคง เค•िเคฏा, เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคฎाเคฎเคฒा เค•ोเคฐ्เคŸ เคคเค• เคœा เคชเคนुँเคšा เคœเคนाँ เคตเคน เค†เคœ เคญी เคตिเคšाเคฐाเคงीเคจ เคนै। เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคนै เค•ि เค‡เคธ เค˜เคŸเคจा เคจे เคœूเคจ 2013 เคฎें เค•ेเคฆाเคฐ เค˜ाเคŸी เคฎें เคนुเคˆ เคค्เคฐाเคธเคฆी  เค•ी เคฏाเคฆ เคคाเคœा เค•เคฐ เคฆी। เคคเคฌ เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคญाเคฐी เคฌाเคฐिเคถ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค•ेเคฆाเคฐเค˜ाเคŸी เคฎें เคœैเคธे เคช्เคฐเคฒเคฏเค•ाเคฐी เคฆ्เคฆเคถ्เคฏ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆे เคฐเคนा เคฅा। เค•เคฐीเคฌ เคธाเฅे เคชाँเคš เคนเคœाเคฐ เคฒोเค— เคฎाเคฐे เค—เคฏे เคฅे เค”เคฐ เคฆเคธ เคนเคœाเคฐ เคธे เค…เคงिเค• เคฎเคตेเคถी เคญी เคฌเคน เค—เคฏे เคฅे। เคฏเคน เคคो เคฐเคนी เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เค†ंเค•เฅœों เค•ी เคฌाเคค, เค‰เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฒोเค— เคฏเคนी เคฎाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคจुเค•เคธाเคจ เค‡เคธเคธे เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคนुเค† เคฅा। 

เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎांเค—เคคे เคธเคตाเคฒों เค•े เคนुเคœूเคฎ
เคฆुเคฐ्เค˜เคŸเคจा, เคตिเคฐाเคŸ เคค्เคฐाเคธเคฆी เค”เคฐ เคเค• เคจเคนीं เค…เคจेเค• เคค्เคฐाเคธเคฆिเคฏों เค•ा เคนुเคœूเคฎ เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เคญी เคธंเคญाเคตिเคค เค‡เคจเค•ी เคฐूเคชเคฐेเค–ा – เคฏเคน เคธเคฌ เคนเคฎเคธे เคธเคตाเคฒ เคชूเค›เคคे เคนैं เค”เคฐ เคœเคตाเคฌ เคฎांเค—เคคे เคนैं เค”เคฐ เคนเคฎ เคนैं เค•ि เคธเคตाเคฒों เคธे เค•เคคเคฐाเค•เคฐ เคจिเค•เคฒเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค†เคœ เคจเคนीं เคคो เค•เคฒ เคนเคฎें เค‡เคจ เคธเคตाเคฒों เคธे เคฐूเคฌเคฐू เคนोเคจा เคนी เคนोเค—ा เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคคเคฐ्เค•เคธंเค—เคค เคœเคตाเคฌों เคธे เคญी; เค…เค—เคฐ เคเคธा เคจเคนीं เคนोเคคा เคคเคฌ เคนเคฎें เคคเคฌाเคนी เคธे เค•ोเคˆ เคญी เคจเคนीं เคฌเคšा เคธเค•ेเค—ा। เคนเคฎें เค•ुเค› เคธเคตाเคฒों เค•े เคœเคตाเคฌ เคขूंเคขเคจे เคนी เคนोंเค—े:

[เค•] เค•्เคฏा เคนเคฎ เคœाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคตैเคถ्เคตिเค• เคคाเคช เคฌเฅ เคฐเคนा เคนै เค”เคฐ เคฆुเคจिเคฏा เคญเคฐ เค•े เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เคชिเค˜เคฒ เคฐเคนे เคฏा เคŸूเคŸเค•เคฐ เคฌिเค–เคฐ เคฐเคนे เคนैं। เคง्เคฐुเคตीเคฏ  เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคญी เคฏเคนी เคนाเคฒाเคค เคนैं เคœो เคฆुเคจिเคฏा เค•े เคธเคฌเคธे เคถीเคคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎाเคจे เคœाเคคे เคนैं। เค‰เคค्เคคเคฐी เคง्เคฐुเคต เค•े เคชाเคธ  เค†เคฐ्เค•เคŸिเค• เคฎเคนाเคธाเค—เคฐ เค…เคฌ เคชเคนเคฒे เคนी เคคเคฐเคน เคธเคฆैเคต เคฌเคฐ्เคซ เคธे เคขंเค•ा เคจเคนीं เคฐเคนเคคा เค”เคฐ เคฆเค•्เคทिเคฃी เคง्เคฐुเคตीเคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค…ंเคŸाเคฐ्เค•เคŸिเค• เคฎเคนाเคฆ्เคตीเคช เค•ी เคฌเคฐ्เคซ เคญी เคคेเคœी เคธे เคŸूเคŸ เค•เคฐ เคฌिเค–เคฐ เคฐเคนी เคนै। เคตैเคถ्เคตिเค• เคคाเคช เค•ा เคฌเฅเคจा เคฎाเคจเคต เค•ी เคตिเค•ाเคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•ी เคนी เคฆेเคจ เคนै। เคเค• เคฏा เคฆो เคถเคคाเคฌ्เคฆिเคฏों เคฎें เคตिเคถ्เคต เคญเคฐ เค•ी เคคเคŸीเคฏ เคญूเคฎि เค•ा เคฌเฅœा เคญाเค— เคœเคฒเคฎเค—्เคจ เคนो เคœाเคฏเค—ा เค‡เคธเค•े เคธंเค•ेเคค เคฎिเคฒเคจे เคฒเค—े เคนैं।

[เค–] เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคชเคฐ्เคตเคค เคถ्เคฐंเค–เคฒा เคฆुเคจिเคฏा เค•ी เคธเคฌเคธे เคŠंเคšी เคถ्เคฐंเค–เคฒाเค“ं เคฎें เคเค• เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคฏे เคชเคฐ्เคตเคค เค…เคชेเค•्เคทाเค•ृเคค เค•เคฎเคœोเคฐ เคนैं। เคนเคฎाเคฐे เคนी เคฆेเคถ เคฎें เคฆเค•्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคฏा เคตिंเคง्เคฏ เคชเคฐ्เคตเคค เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เค•ाเคซी เค…เคงिเค• เคฎเคœเคฌूเคค เคนैं। เคญाเคฐी เคฌाเคฐिเคถ เคนोเคจे เคฏा เคญूเค•เคฎ्เคช เค†เคจे เคชเคฐ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคŸूเคŸ เค•เคฐ เคฌिเค–เคฐเคจे เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เค…เคงिเค• เคนोเค—ी। เคนเคฐ เคฌเคฐเคธाเคค เคฎें เคญूเคธ्เค–เคฒเคจ เค•ी เค˜เคŸเคจाเคं เคฏเคนाँ เคช्เคฐเคšुเคฐเคคा เคธे เคนोเคคी เคฐเคนी เคนैं।

[เค—] เคญूเค•เคฎ्เคช เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคญूเคฎि เค•ो เค…เคฒเค— เค–ंเคกों เคฎें เคฌांเคŸा เคœाเคคा เคนै เคœिเคจ्เคนें เคธीเคธเคฎिเค• เคœोเคจ्เคธ เค•เคนเคคे เคนैं। เคญाเคฐเคค เคฎे เคšाเคฐ เคœोเคจ เคฎुเค–्เคฏ เคนैं เคœोเคจ 2, 3, 4 เค”เคฐ 5; เคœोเคจ 5 เคฎें เคญूเค•เคฎ्เคช เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคนै เค”เคฐ เคœोเคจ 2 เคฎें เคธเคฌเคธे เค•เคฎ। เคœเคฎ्เคฎू เค•ाเคถ्เคฎीเคฐ, เคชเคถ्เคšिเคฎी เคต เคฎเคง्เคฏ เคนिเคฎाเคฒเคฏ, เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคตी เคญाเค—, เค—ुเคœเคฐाเคค เคฎें เค•เคš्เค› เค•्เคทेเคค्เคฐ เคœोเคจ 5 เคฎें เค†เคคे เคนैं เคœเคนाँ เคญूเค•เคฎ्เคช เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคนै। เคนเคฎ เคฏเคน เคญी เคœाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคญाเคฐเคค เค•ी เคŸैเค•्เคŸोเคจिเค• เคช्เคฒेเคŸ เคคिเคฌ्เคฌเคค เค•ी เค”เคฐ เคงंเคธ เคฐเคนी เคนै [3, 4] เค•เคฐीเคฌ 5 เคธे เคฎी เคช्เคฐเคคि เคตเคฐ्เคท เค•ी เคฆเคฐ เคธे, เคœिเคธเค•ी เคตเคœเคน เคธे เคจिเคฐंเคคเคฐ เคเค• เคตिเคฐाเคŸ เคฆเคฌाเคต เคŸेเค•เคŸोเคจिเค• เคช्เคฒेเคŸों เค•े เคฌीเคš เคฌเคจा เคฐเคนเคคा เคนै เคœो เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ो เค…เคธ्เคฅिเคฐ เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•ाเคซी เคนै।

เคฎเคง्เคฏ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคœिเคธเคฎें เคจेเคชाเคฒ เคถाเคฎिเคฒ เคนै เคธเคจ 2015 เคฎें เค…เคงिเค• เคคीเคต्เคฐเคคा เค•े เคญूเค•เคฎ्เคช เคธे เคฌुเคฐी เคคเคฐเคน เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนुเค†। เคฏเคน เคญूเค•เคฎ्เคช 7.8 เคคीเคต्เคฐเคคा เค•ा เคฅा เคœिเคธเคฎें เค•เคฐीเคฌ 9000 เคฒोเค— เคฎाเคฐे เค—เคฏे เค”เคฐ 22,000 เค˜ाเคฏเคฒ เคนो เค—เคฏे। เคคीเคต्เคฐเคคा เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนुเค เคฏเคน เคจुเค•เคธाเคจ เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคนो เคธเค•เคคा เคฅा เคฏเคฆि  เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌเคกे เคถเคนเคฐ เคนोเคคे เค”เคฐ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค˜เคจเคค्เคต เค…เคงिเค• เคนोเคคा। เคญूเค—เคฐ्เคญเคถाเคธ्เคค्เคฐी เคฎाเคจเคคे เคนैं เค•ि เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌเฅœे เคญूเค•เคฎ्เคช เค†เคจे เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคฌเคจी เคฐเคนेเค—ी เคœिเคจเค•ी เคคीเคต्เคฐเคคा 8 เคธे เค…เคงिเค• เคนो เคธเค•เคคी เคนै।

เคนเคฎाเคฐा เคฐाเคœเคงाเคจी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธीเคธเคฎिเค• เคœोเคจ 4 เคฎें เค†เคคा เคนै เค”เคฐ เคฏเคนाँ เคชเคฐ เคญी เคคीเคต्เคฐเคคा เคตाเคฒे เคญूเค•เคฎ्เคช เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคจिเคฐंเคคเคฐ เคฌเคจी เคนुเคˆ เคนै। เค‡เคธ เคฎเคนाเคจเค—เคฐ เคฎें เคŠंเคšे เคญเคตเคจों เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฎें เคœिเคจ เคธाเคตเคงाเคจिเคฏों เค•ा เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–ा เคœाเคจा เคšाเคนिเคฏे เค•्เคฏा เค‡เคธ เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै? 

เค‡เคจ เคคเคฅ्เคฏों เค•ो  เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เคคे เคนुเค เค…เคฌ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฌाเคคों เคชเคฐ เค—ौเคฐ เค•เคฐें: 
เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•ा เคœो เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฏเคนाँ เคšเคฐ्เคšा เค•ा เคตिเคทเคฏ เคนै เค‰เคธเคฎें เคคीเคจों เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เค–เคคเคฐा เคฎौเคœूเคฆ เคนै; เคคाเคช เคตृเคฆ्เคงि เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เคŸूเคŸเค•เคฐ เคฌिเค–เคฐเคจे เค•ा, เค•เคฎเคœोเคฐ เคชเคฐ्เคตเคคों เค•े เคฌाเคฐिเคถ เคฏा เค…เคจ्เคฏ เค•ाเคฐเคฃ เคธे เคŸूเคŸเคจे เค•ा เค”เคฐ เคญूเค•เคฎ्เคช เค•ा। เค•ोเคˆ เคเค• เค•ाเคฐเคฃ เคญी เค•ाเคซी เคนै เค•िเคธी เคฌเฅœी เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा เค•ो เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคจ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे। เค”เคฐ เคœเคฌ เคคीเคจों เค•ाเคฐเคฃ เคฎौเคœूเคฆ เคนों เคคเคฌ เค‡เคธ เคคเคฐ्เค• เค•ो เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคจเค•ाเคฐ เคฆेเคจा เคนाเคฐाเค•िเคฐी เคฏा เค†เคค्เคฎเค˜ाเคค เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•ी เค•เคนเคฒाเคเค—ा। เคฏเคน เคญी เคคเคฌ เคœเคฌ เคธाเคค เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคธे เคฏเคน เค•्เคทेเคค्เคฐ เค—ुเคœเคฐ เคšुเค•ा เคนो।

เคญाเคฐเคค เคตिเคถ्เคต เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เค†เคฌाเคฆी เค˜เคจเคค्เคต เคตाเคฒे เคฆेเคถों เคฎें เคเค• เคนै เค”เคฐ เค…เคญी เคญी เคฏเคน เคตृเคฆ्เคงि เคฐुเค•ी เคจเคนीं เค”เคฐ เคจ เคนी เค‰เคธ เคฆिเคถा เคฎें เค•ोเคˆ เค—เคนเคจ เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคšเคฒเคคा เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै। เคฌเฅเคคी เค†เคฌाเคฆी เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคฆเคฌाเคต เคเค• เคตिเคฐाเคŸ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนै เคœिเคธเค•ी เค—ंเคญीเคฐเคคा เค•ो เคนเคฎเคจे เค†เคค्เคฎเคธाเคค เค•िเคฏा เคนी เคจเคนीं। เคนเคฎाเคฐा เคธाเคฎूเคนिเค• เคธोเคš เคคเคฐ्เค•เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เค•ो เค…เค•्เคธเคฐ เคจเค•ाเคฐเคคा เคฐเคนा เคนै। เคจेเคคृเคค्เคต เค•ो เค‡เคธเคฎें เค•ोเคˆ เคฐुเคšि เคจเคนीं, เคœเคจเคคा เค‰เคฆाเคธीเคจ เคนै เค”เคฐ เคนเคฎाเคฐा เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคตเคฐ्เค— เคœिเคธे เค†เคตाเคœ เค‰เค ाเคจा เคšाเคนिเคฏे เคฅा เค”เคฐ เคœो เค‰เคธเค•ा เคฆाเคฏिเคค्เคต เคฅा เคตเคน เค–ेเคฎों เคฎें เคฌँเคŸा เคนै เคตाเคฎเคชंเคฅी, เคฆเค•्เคทिเคฃเคชंเคฅी, เคฎเคง्เคฏเคฎाเคฐ्เค—ी, เค…เคตเคธเคฐเคตाเคฆी เค†เคฆि; เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เค‰เคธे เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคตเคฐ्เค— เค•ी เคธंเคœ्เคžा เคฆेเคจा เคฌेเคฎाเคจी เคนोเค—ा। 

เคœो เคฆเคฒों, เค–ेเคฎों, เคœाเคคिเคฏों เคต เคงเคฐ्เคฎो เค•े เคจाเค—เคชाเคถ เคฎें เคฌंเคงा เคนो เค”เคฐ เคคเคฐ्เค•เคชूเคฐ्เคฃ เคšिंเคคเคจ เคจ เค•เคฐ เคธเค•े เค‰เคธเคธे เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เคนो เคญी เคจเคนीं เคธเค•เคคी। เคจिเคถ्เคšเคฏ เคนी เคฆेเคถ เคฎें เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคฒोเค— เค…เคตเคถ्เคฏ เคนैं เคชเคฐ เค‰เคจเค•े เคฌीเคš เคธंเคตाเคฆ เคจ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค•ोเคˆ เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคตเคฐ्เค— เค…เคธ्เคคिเคค्เคตเคตाเคจ เคจเคนीं เคนै। 

เคเค• เค”เคฐ เค…ंเคงा-เคฏुเค—
เค…เคชเคจा เค‡เคคिเคนाเคธ เคฆेเค–ें เคคो เคธाเคซ เคจเคœเคฐ เค†เคคा เคนै เค•ि เค†เคฐเคฎ्เคญिเค• เค•ाเคฒ เค•ो เค›ोเฅœ เคนเคฎ เค…ंเคงे เคฏुเค—ों เค•ी เค•िเคคเคจी เคถ्เคฐंเค–เคฒाเค“ं เคธे เค—ुเคœเคฐ เคšुเค•े เค”เคฐ เค†เคœ เค•ा เคจเคœाเคฐा เคญी เค‰เคธी เค…ंเคงे เคฏुเค— เค•ा เค†เคงुเคจिเค• เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เคนै เคฏा เคฏों เค•เคนें เค‰เคธी เคถ्เคฐंเค–เคฒा เค•ी เคเค• เค•เฅœी เคนै।

เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคชเคฐ เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ा เคฎเคนเคค्เคต เค‡เคธเคฒिเคฏे เคญी เคนै เค•ि เคตเคน เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•ेเคตเคฒ เคฏुเคฆ्เคง เค•ी เคตिเคญीเคทिเค•ा เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เคฎाเคค्เคฐ เคจเคนीं เค…เคชिเคคु เคเค• เคธเคฎाเคœ เค•े เคธाเคฎूเคนिเค• เคธोเคš เคเคตं เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค•ा เคฆเคธ्เคคाเคตेเคœ เคนै।
 เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•े เค‡เคธ เค•เคฅा เคธाเค—เคฐ เค•े เคชाเคค्เคฐ เคฎाเคจเคต เค•े เคตिเคธ्เคคृเคค เคตैเคšाเคฐिเค• เคชเคฐिเคตेเคถ เค•ा เคฒเค—เคญเค— เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคตเคฐ्เคฃเคชเคŸ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เค‰เคธเค•ी เคธाเคฐी เค•เคฎिเคฏों, เค•ुंเค ाเค“ं, เค†เคฆเคฐ्เคถों, เคूเค े เค…เคนं เคต เคฎाเคจ्เคฏเคคाเค“ं, เคเคตं เคตिเค•ृเคคिเคฏों เค•े เคธाเคฅ – เคตเคน เคธเคฌ เคœो เคนเคฐ เค•เคนीं, เคนเคฐ เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เคฎें เคšเคฐिเคคाเคฐ्เคฅ เคนोเคคी เคจเคœเคฐ เค† เคœाเคคी เคนैं। เคฏเคน เค•เคฅा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคœीเคตเคจ เค•े เคฌीเคนเฅœ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ो เคชूเคฐी เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เคธे เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคคा เคนै [5] เค”เคฐ เค†เคœ เคญी เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เคนै।  เคงเคฐ्เคฎเคตीเคฐ เคญाเคฐเคคी เค•ा เค•ाเคต्เคฏ-เคจाเคŸเค• เค…ंเคงाเคฏुเค— [6] เค‡เคจ เคธเคฌเคฎें เค…เคฒเค— เคธ्เคฅाเคจ เคฐเค–เคคा เคนै। เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคŸाเคฒी เคœा เคธเค•เคคी เคฅी เค…เค—เคฐ เค‰เคธ เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เค•े เคช्เคฐเคญाเคตเคถाเคฒी เคฒोเค— เคšीเคœों เค•ो เคถांเคค เคฎเคจ เคต เคคเคฐ्เค•เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เคธे เคชเคฐเค– เค•เคฐ เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒेเคคे। เคญाเคฐเคคी เค•े เคนी เคถเคฌ्เคฆों เคฎें:

เคชเคฅเคญ्เคฐเคท्เคŸ, เค†เคค्เคฎเคนाเคฐा, เคตिเค—เคฒिเคค
เค…ंเคคเคฐ เค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•े เคตाเคธी
เคฏเคน เค•เคฅा เค‰เคจ्เคนीं เค…ंเคงों เค•ी เคนै
เคฏเคน เค•เคฅा เคœ्เคฏोเคคि เค•ी เคนै เค…ंเคงों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे।

เค†เคœ เค•ी เค•เคฅा เค•ुเค› เค…เคฒเค— เคนै เคชเคฐ เคฏुเค— เคตเคนी เคนै เค…ंเคงा-เคฏुเค—; เค•เคฅाเคตเคธ्เคคु, เคชाเคค्เคฐ เคต เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เคฌเคฆเคฒे เคนैं, เค…ंเคงेเคชเคจ เค•ा เคธ्เคตเคฐूเคช เคฌเคฆเคฒा เคนै। เคนाँ เค…ंเคงों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคœ्เคฏोเคคि เค•ी เค•เคฅा เคญी เค†เค—े เคฌเฅ เคธเค•े เคคो เค‡เคธ เคฆेเคถ เค•ा เคธौเคญाเค—्เคฏ เคนोเค—ा। เคชเคฐ เคœैเคธा เค†เคœ เคฆीเค– เคฐเคนा เคนै เคนเคฎ เคธเคญी เค…ंเคงों เค•ी เคœเคฎाเคค เคฎें เคนैं เคœिเคจเคฎें เค•ुเค› เคงृเคคเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคนैं เค”เคฐ เคฌाเค•ी เคธเคฌ เค—ांเคงाเคฐी। เค•ुเค› เคนैं เคœो เคฆेเค– เคจเคนीं เคธเค•เคคे เค”เคฐ เค•ुเค› เคเคธे เคญी เคนैं เคœो เคฆेเค–เคจा เคจเคนीं เคšाเคนเคคे। เค”เคฐ เคฏเคน เคญी เค•ि เคญเค—เคตाเคจ เค•ृเคท्เคฃ เคจเคนीं เคนैं เคนเคฎाเคฐे เคฌीเคš; เคชเคฐ เค‰เคจเค•े เคนोเคคे เคญी เคคो เค…ंเคงा-เคฏुเค— เค†เคฏा เคนी เคฅा। เคถाเคฏเคฆ เค‡เคธเคฎें เคญी เคเค• เคธंเค•ेเคค เค›िเคชा เคนै เค•ि เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐ เค•ी เค†เคถा เค•िเคฏे เคฌिเคจा เคนी เคนเคฎें เค…เคชเคจे ‘เค…ंเคฆเคฐ  เค•ी เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं’ เคฏाเคจि เคฎाเคจเคตीเคฏ เค•เคฎเคœोเคฐिเคฏों เค•ो เคชเคนเคšाเคจ เค•เคฐ ‘เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ’ เค•े เคธाเคฅ เคคाเคฒเคฎेเคฒ เค•े เคธाเคฅ เค†เค—े เคฌเฅเคจा เคœเคฐूเคฐी เคนोเค—ा। เคตिเค•ाเคธ เคœिเคคเคจा เคฌाเคนเคฐ เคœเคฐूเคฐी เคนै เค‰เคคเคจा เคฏा เค‰เคธ เคธे เค…เคงिเค• เค…ंเคฆเคฐ เคญी เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนोเค—ा। เค‡เคธे เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคญाเคตी เคฐूเคชเคฐेเค–ा เค•ा เค…ंเคคเคฐंเค— เคนिเคธ्เคธा เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เคชเคนเคฒ เค•เคฐเคจी เคนोเค—ी।

เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคธाเคฐे เคตिเคถ्เคต เคฎे เคšเคฒ เคฐเคนी เคนै, เคนเคฎ เคญी เค‰เคธ เคฆौเฅœ เคฎें เคญाเค—ीเคฆाเคฐ เคนैं। เค†เคœ เคธाเคค เค…เคฐเคฌ เคธे เค…เคงिเค•  เคตिเคถ्เคต เค†เคฌाเคฆी เคนै เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคฆेเคถ เค•ी เคฒเค—เคญเค— 1.3 เค…เคฐเคฌ। เค†เคœ เคฒเค—เคญเค— เค†เคงी เค†เคฌाเคฆी เค•े เคฒिเคฏे เคฐोเคŸी, เค•เคชเฅœा เค”ेเคฐ เคฎเค•ाเคจ เค•ा เคœुเค—ाเฅœ เค•เคฐ เคชाเคจा เคญी เค†เคธाเคจ เคจเคนीं; เคœीเคตเคจ เค•ी เค—ुเคฃเคตเคค्เคคा เคฏाเคจि เค•्เคตाเคฒिเคŸी เค•ी เคฌाเคค เคฌेเคฎाเคจी เคนै เค…เคงिเค•เคคเคฐ เค•े เคฒिเคฏे, เค”เคฐ เคฆिเคจों-เคฆिเคจ เคœเคฐूเคฐเคคों เค•ी เคฒिเคธ्เคŸ เคฒเคฎ्เคฌी เคนोเคคी เคœाเคคी เคนै เคœो เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคนै। เค†เคฌाเคฆी เคฌเฅ เคฐเคนी เคนै เค‰เคธเค•ी เคœเคฐूเคฐเคคें เคญी เค”เคฐ เคตिเคถ्เคต เค•े เคธंเคธाเคงเคจ เคนैं เคœो เคฆिเคจों เคฆिเคจ เค•เคฎ เคนोเคคे เคœाเคคे เคนैं। เคงเคฐเคคी เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เคตเคนी เคนै เคœो เคชเคนเคฒे เคฅा; เคตเคจों เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค˜เคŸ เคฐเคนा เค”เคฐ เค–ेเคคी เคฏोเค—्เคฏ เคœเคฎीเคจ เค•ा เคญी। เคถเคนเคฐ เคธुเคฐเคธा เค•े เคฎुเค– เค•ी เคคเคฐเคน เคซैเคฒเคคे เคœाเคคे เคนैं। เคธीเคงा เคธเคฐเคฒ เคธा เคคเคฐ्เค• เค•ोเคˆ เคญी เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เค‡เคคเคจी เคฌเฅœी เค†เคฌाเคฆी เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฌเฅเคคी เคœเคฐूเคฐเคคों เค•े เคฒिเคฏे เคงเคฐเคคी เค•े เคฆिเคจों-เคฆिเคจ เค˜เคŸเคคे เคœाเคคे เคธंเคธाเคงเคจ เค•ाเคซी เคจเคนीं। เคธ्เคตเคš्เค› เคนเคตा เค”เคฐ เคชाเคจी เค•ी เคญी  เค—ाเคฐंเคŸी เคจเคนीं – เคฏเคน เค•ैเคธा เคตिเค•ाเคธ เคนै เค•ोเคˆ เค†เค•เคฐ เคธเคฎเคाเค เคคो।  
เคซिเคฐ เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸเคคे เคนैं เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคธे เคœुเฅœी เคนाเคฒ เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคชเคฐ। เคนिเคฎाเคฒเคฏ, เคจเค—ाเคงिเคฐाเคœ เคต เคฆेเคตเคคाเคค्เคฎा เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคœिเคธเคจे เคนเคฎाเคฐी เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ो เคเค• เคชเคนเคšाเคจ เคฆी, เคนเคฎाเคฐी เคญूเคฎि เค•ो เคœเคฒ เคธे เคธींเคšा, เคฎाเคจเคธूเคจी เคนเคตाเค“ं เค•ो เคธंเค˜เคจिเคค เค•เคฐ เค‡เคธ เคญूเคฎि เคชเคฐ เคตเคฐ्เคทा เค•ा เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เค•िเคฏा, เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคฌाเคค เค•ि เค‡เคธ เคญूเคญाเค— เค•े เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•ो เค•िเคธी เคนเคฆ เคคเค• เคธंเคคुเคฒเคจ เคฎें เคฐเค–ा। เค†เคœ เคตเคน เคธ्เคตเคฏं เค…เคธ्เคฅिเคฐ เคนो เคฐเคนा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคฎें เคนเคฎाเคฐा เคญी เคฏोเค—เคฆाเคจ เคนै। เคฌเคฆ्เคฐीเคจाเคฅ, เค•ेเคฆाเคฐเคจाเคฅ เคœैเคธे เคธ्เคฅเคฒ เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เค…เคจुเคญเคต เค•े เคฌเคœाเคฏ เคชเคฐ्เคฏเคŸเคจ เค•े เคฒिเคฏे เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏे เคœा เคฐเคนे เคนैं, เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ाเคฐ्เคฏ เคœोเคฐों เคธे เคšเคฒ เคฐเคนा เคนै เค”เคฐ เคšเคฒเคคा เคฐเคนेเค—ा เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै। เคนเคฎाเคฐे เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎों เคฎें เคฆूเคฐเคฆเคฐ्เคถिเคคा เคต เคคाเคฐ्เค•िเค•เคคा เค•ा เคจिเคคांเคค เค…เคญाเคต เคธाเคซ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै। 

เคนเคฎ เคธเคฌเคจे เคตเคน เคธोเคจे เค•ा เค…ंเคกा เคฆेเคจे เคตाเคฒी เคฎुเคฐ्เค—ी เค•ी เค•เคนाเคจी เคธुเคจी เคนै เคœो เคฐोเคœ เคเค• เคธोเคจे เค•ा เค…ंเคกा เคฆेเคคी। เค‰เคธเค•े เคฎाเคฒिเค• เคจे เคธोเคšा เค•ि เค•्เคฏों เคจ เคธाเคฐे เค…ंเคกे เคเค• เคธाเคฅ เคนी เคจिเค•ाเคฒ เคฒिเคฏे เคœाเคฏें; เค‰เคธเคจे เคฎुเคฐ्เค—ी เค•ा เคชेเคŸ เคšीเคฐ เคกाเคฒा เค”เคฐ เคชाเคฏा เคตเคนाँ เคคो เคฌเคธ เคเค• เคนी เค…ंเคกा เคฅा। เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคœो เคจเคฆिเคฏों เค•ा เคธ्เคฐोเคค เคนै เคนเคฎाเคฐे เคฒिเคฏे เคธोเคจे เค•ा เค…ंเคกा เคตाเคฒी เคฎुเคฐ्เค—ी เค•ी เคคเคฐเคน เคฌเคจ เค—เคฏा เคนै เค”เคฐ เคคเคฐ्เค• เค†เคงाเคฐिเคค เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เคจिเคท्เค•เคฐ्เคทों เค•ी เคชเคฐเคตाเคน เคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคนเคฎ เค‰เคธ เคฎुเคฐ्เค—ी เคฎाเคฒिเค• เค•ी เคคเคฐเคน เคนी เคฒाเคฒเคธा เค•े เคถिเค•ाเคฐ เคนैं เคœिเคธเคฎें เคชเค›เคคाเคจे เค•े เคธिเคตाเคฏ เค”เคฐ เค•ुเค› เคจ เคฎिเคฒेเค—ा।
เคชैเคฐों เค•े เคจीเคšे เค–िเคธเค•เคคी เคนै เคœเคฎीเคจ
เคœเคฎीเคจ เค•े เคจीเคšे เค•ी เคชเคฐเคค
เคœाเคฐ-เคœाเคฐ เคฐोเคคी เคนै
เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•ाเคฒे เคœाเคจे เค•ो เคฎเคœเคฌूเคฐ
เค‰เคธเค•ा เคชाเคจी เคฎเคฐ เคฐเคนा เคนै
เค‡ंเคธाเคจी เคฒाเคฒเคธा เค•ा เคกाเคฏเคจोเคธौเคฐ
เคงเคฐเคคी เค•ो เคšเคฐ เคฐเคนा เคนै।
เคฏे เคนเคฐिเคฏाเคฒी, เคœो เคฌเคšी เคนै เคฎुเคฎเค•िเคจ เคนै
เค•ुเค› เคฆिเคจ เค”เคฐ เค เคนเคฐ เคœाเคฏ
เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เค•เคฐिเคถ्เคฎा เคนो
เค•ुเค› เคฆिเคจ เค”เคฐ เคงเคฐเคคी เคธंเคญเคฒ เคœाเคฏ;
เคฆेเค–ो, เคนोเคคे-เคนोเคคे, เคœो เคนो เคœाเคฏ
เคตैเคธे เค‰เคฎ्เคฎीเคฆों เคธे เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เค•เคนाँ เคคเค• เค•เคฐ เคชाเคंเค—े
เค–ुเคฆ เค•ो เค•िเคคเคจा เค”เคฐ เค›เคฒเคคे เคœाเคฏेंเค—े
เคฌीเคนเคก เคชเคฅเคฐीเคฒी เคœเคฎीเคจ เคฎें
เคชाเคจी เค•े เคธोเคคों เค•ी เค•เคนाเคจी
เคฌเคš्เคšों เค•ो เคญी เคœ्เคฏाเคฆा เคฆिเคจ
เคฏเค•ीเคจ เคจเคนीं เคฆिเคฒा เคชाเคฏेंเค—े।

(เคธेเคคु, เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 2017)

เคธाเคฐ-เคธंเค•्เคทेเคช

เคฏเคน เคธเคš เคนै เคตिเค•ाเคธ-เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฐोเค•ी เคจเคนीं เคœा เคธเค•เคคी เคชเคฐ เค‰เคธเค•ा เคฐुเค–, เคฏाเคจि เคฆเคถा เค”ेเคฐ เคฆिเคถा, เค•ुเค› เคนเคฆ เคคเค• เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•ी เคœा เคธเค•เคคी เคนैं เค”เคฐ เค…เคตिเคฒเคฎ्เคฌ เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•ी เคœाเคจी เคšाเคนिเคฏे। เคเค• เคเคธा เคญाเคตी เคธเคฎाเคœ เค…เคชेเค•्เคทिเคค เคนै เคœเคนाँ เคตिเคœ्เคžाเคจ เค…เคธीเคฎ เคนै เคชเคฐ เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เคธीเคฎिเคค เคเคตं เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค, เคœเคนाँ เคตिเค•ाเคธ เคฌाเคน्เคฏ เคœเค—เคค เค•े เคธाเคฅ เค…ंเคคเคฐ्เคœเค—เคค เคธे เคญी เคฐूเคฌเคฐू เคนोเคคा เคนै, เคœเคนाँ เค†เค—्เคฐเคน เค—ुเคฃเคตเคค्เคคा เคชเคฐ เคนो เคธंเค–्เคฏा เคชเคฐ เคจเคนीं, ‘เคœเคนाँ เคตिเคตेเค• เค•ी เคธ्เคตเคš्เค› เคจिเคฐ्เคฎเคฒ เคงाเคฐा เคตिเคฒीเคจ เคจ เคนो เคœाเคคी เคนो เคฎृเคค-เค†เคฆเคคों เค•ी เคฎเคฐुเคฅเคฒी เคฐेเคค เคฎें [7]।

เคธंเคฆเคฐ्เคญ
[1] PDF: The Way of Chuang Tzu by Thomas Morton. (เคนिंเคฆी เค…เคจुเคตाเคฆ เคฒेเค–เค• เคฆ्เคตाเคฐा).
[2] F. Capra, The Turning Point- Science, Society and the Rising Culture, Simon and Schuster, 1982. 
[3] Russell Banks, Continental Drift, Harper Perennial Modern Classics, 2007 
 [4] เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคฎोเคนเคจ เคญंเคกाเคฐी, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœเคจเคฎाเคจเคธ เคฎें เคนिเคฎाเคฒเคฏ: เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคจเคฏे-เคชुเคฐाเคจे, เคธेเคคु, เคซเคฐเคตเคฐी 2019.
[5] เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคฎोเคนเคจ เคญंเคกाเคฐी, เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เค•ैเคฆी, เคธेเคคु, เคธिเคคเคฎ्เคฌเคฐ 2019.
[6] เคงเคฐ्เคฎเคตीเคฐ เคญाเคฐเคคी, เค…ंเคงा เคฏुเค— (เคจाเคŸเค•), เคฒेเค–เคจ 1954, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฎंเคšเคจ 1962, เค•िเคคाเคฌเค˜เคฐ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, 2005.
[7] เคฐเคตीเคจ्เคฆ्เคฐ เคจाเคฅ เคŸैเค—ोเคฐ เค•ी เค•เคตिเคคा เคธे. (Where the mind is free from fear……../where the clear stream of reason has not lost its way into the dreary desert sand of dead habits; hindi translation by the author.) 

เคธेเคคु, เฅžเคฐเคตเคฐी 2021

2 comments :

  1. เคธเคฎीเค•्เคทा เคชाเคฐ्เคŸ 1
    เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคญूเคฒ เคญुเคฒैเคฏा-เค…ंเคงे เคฏुเค— เค•ी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा:

    เค•เคนाเคจी เค•ा เคถीเคฐ्เคทเค• เคธเคฐ्เคตเคฅा เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เค”เคฐ เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เคนै। เค‡เคธ เค•เคนाเคจी เค•ो เคชเฅเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เคšुเค†ंเค— เคค्เคธु เค•ी เค•เคตिเคคा เคธे เค†เคญाเคท เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เค•เคนाเคจी เค•े เค…ंเคฆเคฐ เค•ा เคฎเคœเคฎूเคจ เค•्เคฏा เคนोเค—ा।
    เค•เคนाเคจी เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคญी เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคเคตं เคธाเคฐเค—เคฐ्เคญिเคค เคนै। เค•ृเคทि เค•्เคฐांเคคि เค”เคฐ เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เค•्เคฐांเคคि เคธเคนिเคค เค†เคงुเคจिเค• เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ी เคจींเคต เคฌेเค•เคจी เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคค เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคœीเคต เคœเค—เคค เค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคธंเคคुเคฒเคจ เคฎें เคกเค—เคฎเค—ाเคนเคŸ, เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ो เคช्เคฐเคคाเฅœिเคค เค•िเคฏे เคœाเคจे เค†เคฆि เค•ा เคœिเค•्เคฐ เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เคนै।
    เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ाเค•ाเคฎ เค•ाเคœ :
    เคช्เคฐเคฅเคฎ เคชंเค•्เคคि- เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เค•ाเคฎ เค•ाเคœ.........เคœैเคธा เคนเคฎें เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै เค•ो เคฅोเฅœा เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคธ्เคช्เคท्เคŸ เค•เคฐ เค•เคฐ เค•े เค…เค—เคฒे 3 เคธौ เคธाเคฒ เคฎें เคนुเคฏे เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•े เค†เคตिเคฐ्เคญाเคต เคธूเคšเคจा เค•्เคฐांเคคि, เคŸेเค•्เคจोเคฒॉเคœी เค•े เคตिเค•ाเคธ เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคญी เค‡ंเคธाเคจ เค•ो เคชौเคท्เคŸिเค• เคญोเคœเคจ, เคธ्เคตเคš्เค› เคœเคฒ เค”เคฐ เคนเคตा เคจ เคฎिเคฒ เคชाเคจा เคเค• เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏเคœเคจเค• เคนै เคœเคฌเค•ि เค‡เคธเคธे เคชเคนเคฒे เคธเคญी เค•े เคฒिเค เคถुเคฆ्เคงเคคा เค•े เคธाเคฅ เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคฅा। เคฏเคฆ्เคฏเคชि เคธเคฌเค•ुเค› เคธ्เคช्เคท्เคŸ เคนै เคฒेเค•िเคจ เคซिเคฐ เคญी เคฏเคฆि เค†เคœ เคนुเคˆ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคคเคฅाเค•เคฅिเคค เคตिเค•ाเคธ เค•्เคฐांเคคिเคฏों เค•े เคฌाเคฆ เคœीเคตเคจ เคคเคฅा เคชเคนเคฒे เค•े เคœीเคตเคจ เคเคตं เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เค•ाเคฎ เค•ाเคœ เค•ो เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคธ्เคช्เคท्เคŸ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคคो เค†เคœ เค•ी เคจเคˆ เคชीเฅी เค•े เคชाเค เค• เค•े เคฒिเค เคคुเคฒเคจाเคค्เคฎเค• เค…เคคीเคค เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคญी เคชเคคा เคšเคฒ เคœाเคคा। เคฏเคฆ्เคฏเคชि เค‡เคธเคฎें เคธंเคฆेเคน เคจเคนी เคนै เค•ि เคฒेเค– เค•ा เคธ्เคคเคฐ เค‰เคš्เคš เค•ोเคŸि เค•ा เคนै।
    เคฌाเคนुเคฌเคฒी เคธเคฎเคเคจे เคตाเคฒे เค‡ंเคธाเคจ เค•ो เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เคเค• เค›ोเคŸเค•ू เคตाเคฏเคฐเคธ เคจे เคฆौเฅœा เคฒिเคฏा เค”เคฐ เคญेเคท เคฌเคฆเคฒเค•เคฐ เคฌाเคนुเคฌเคฒी เค•ा เคฎเคœाเค• เค‰เฅœाเคจे เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•ी เค“เคฐ เค‡ंเค—िเคค เค•เคฐเคจा เคฏเคฅेเคท्เคŸ เคธंเค•ेเคค เคนै। เค‡เคธ เคฆृเคถ्เคฏ เคจे เค•ोเคตिเคก-19 เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•ी เคฏाเคฆ เค•ो เคคाเคœा เค•เคฐ เคฆिเคฏा।
    เค—ूंเคฅा เคนुเค† เค•ाเคฎเค•ाเคœ:
    เค‡เคธเคฎें เค•ुเคฆเคฐเคค เคเคตं เคตिเค•ाเคธ เค•े เค‡เค•ोเคธिเคธ्เคŸเคฎ เค•ो เคฌเคคाเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•ी เค—เคˆ เคนै। เคธเคญीเค•ुเค› เค†เคชเคธ เคฎें เค—ूंเคฅे/เค‰เคฒเคे เคนुเค เคนैं। เคœो เค•ुเค› เคญी เคนुเค† เคนै เค”เคฐ เคนो เคฐเคนा เคนै, เคตเคน เคธเคฌเค•ुเค› เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เคนी เค–ेเคฒा เคนै।เคœीเคตเคจ เค•ा เค‰เคฆ्เคญเคต เคเคตं เคตिเค•ाเคธ เคญी เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ा เค…ंเคคเคฐंเค— เคนिเคธ्เคธा เคนै। เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เค•ाเคฎเค•ाเคœ เค”เคฐ เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคฎें เคธाเคฎंเคœเคธ्เคฏ เคจ เคนोเคจे เคธे เคตिเคจाเคถเค•ाเคฐी เคชเคฐिเคฃाเคฎ เค…เคฌ เคธाเคฎเคจे เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคจे เคฒเค—े เคนैं।
    เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เคฎें เคฎाเคจเคตीเคฏ เคนเคธ्เคคเค•्เคทेเคช เคธे เค‰เคชเคœी เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคเค• เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเคจा เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค…เคญी เคญी เคธीเค– เคฒेเคจे เค•े เคฌเคœाเคฏ เค‡ंเคธाเคจ/เคธเคฐเค•ाเคฐ เคชाเคตเคฐ เคช्เคฐोเคœेเค•्เคŸ्เคธ เคœैเคธी เค…เคจेเค•ों เคชเคฐिเคฏोเคœเคจाเคं เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐ เคธंเคšाเคฒिเคค เคนो เคฐเคนी เคนैं। เค‡เคธे เคฐोเค•เคจे เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเค–्เคฏाเคค เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เคตिเคถेเคทเคœ्เคž เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เคœी เคกी เค…เค—्เคฐเคตाเคฒ เคจे เค‰เคชเคตाเคธ เคฐเค–เค•เคฐ เค•े เค…เคชเคจी เคœाเคจ เค•ी เค†เคนुเคคि เคญी เคฆे เคฆी เคฅी। เค‡เคธเคธे เค–เคคเคฐे เค•ी เค˜ंเคŸी เคธे เค…เคตเค—เคค เค•เคฐाเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เคนै เคฒेเค•िเคจ เคซिเคฐ เคญी เค‡ंเคธाเคจ เคคเคฅाเค•เคฅिเคค เคตिเคตेเค•เคนीเคจ เคตिเค•ाเคธ เคฏाเคค्เคฐा เค•ी เค“เคฐ เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคนै।

    เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎांเค—เคคे เคธเคตाเคฒों เค•े เคนुเคœूเคฎ:
    เคฒेเค–เค• เคจे เคœो เคธเคตाเคฒ เค•्เคฐเคฎเคถः เค•, เค– เค”เคฐ เค— เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค–เฅœा เค•िเคฏा เคตเคน เค…ंเคคเคฐ्เคฎเคจ เค•ो เคเค•เคोเคฐเคจे เคฎें เคธเคซเคฒ เคนै เค”เคฐ เคชूเคฐ्เคฃเคคเคฏा เคฏเคฅेเคท्เคŸ เค”เคฐ เคธเคฎीเคšीเคจ เคนै। เคฏเคฆि เคฏे เคธเคตाเคฒ เคจ เค–เฅœे เค•िเค เค—เค เคนोเคคे เคคो เคธเคฎ्เคญเคตเคคः เค‰เค•्เคค เคฒेเค– เคเค• เคชเค•्เคทीเคฏ เค”เคฐ เค…เคงूเคฐा เคฐเคน เคœाเคคा।
    เค‡เคจ्เคธाเคจ เคเคธे เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆेเคจे เคธे เค•เคคเคฐाเคคा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคฎें เคชीเค›े เคฎเคนीเคจ เคฐเคนเคจा เคšाเคนเคคा। เค•เคญी เคจ เค•เคญी เค‡เคจเคธे เคชเคฒ เค…เคตเคถ्เคฏ เคชเฅœेเค—ा เค”เคฐ เคตिเคจाเคถ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‡เคจ เค…ंเคงी เคฆौเฅœों เค•े เคฆुเคท्เคช्เคฐเคญाเคต เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒेंเค—े เคฒेเค•िเคจ เคคเคฌ เคช्เคฐाเคฏเคถ्เคšिเคค เค”เคฐ เคตिเคจाเคถ เค•े เค…เคฒाเคตा เค”เคฐ เค•ुเค› เคถेเคท เคจเคนीं เคฌเคšेเค—ा।
    เค†เคœเค•เคฒ เคœो เคตिเคญिเคจ्เคจ เค–ेเคฎों เคฎें เคฌंเคŸे เคนुเค เคฒोเค— เคนैं เคตे เคจिเคคाเคจ्เคค เค…เคตเคธเคฐเคตाเคฆी เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เคธे เคชเคฐिเคชोเคทिเคค เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนें เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคต เคตเคฐ्เค— เค•ी เคธंเคœ्เคžा เคฆेเคจा เคฌेเคฎाเคจी เคนै เคœैเคธे เคฌเคนुเคค เคธे เคตाเค•्เคฏों เค•े เคœเคฐिเคฏे เคธเคšेเคค เคญी เค•เคฐเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เคธเคฐाเคนเคจीเคฏ เคนै।
    เคœो เค…เคธเคฒी เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคตเคฐ्เค— เคนै เค‰เคจเค•े เคฌीเคš เคจीเคคि เคจिเคฏंเคคाเค“ เค•े เคฌीเคš เคธंเคตाเคฆเคนीเคจเคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคคเคฅाเค•เคฅिเคค เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคตเคฐ्เค— เคนी เคธเคฒाเคนเค•ाเคฐ เคนैं เค”เคฐ เค…เคš्เค›ी เคจीเคคिเคฏों เค•े เคฌเคœाเคฏ เค—เคฒเคค เคจीเคคिเคฏों เค•ो เคฌเคจเคตाเคจे เค”เคฐ เคถ्เคฐेเคฏ เคฒेเคจे เคฎें เคนाเคตी เคนैं।

    ReplyDelete
  2. เคธเคฎीเค•्เคทा เคชाเคฐ्เคŸ 2
    เคเค• เค”เคฐ เค…ंเคงा เคฏुเค—:
    เคฒेเค–เค• เคจे เค†เคฐเคฎ्เคญिเค• เค•ाเคฒ เค•ो เค›ोเฅœเค•เคฐ เค•े เค†เคงुเคจिเค• เค…ँเคงेเคฏुเค— เค•े เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เค•ी เคธृंเค–เคฒाเค“ं เคธเคนिเคค เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•े เคชाเคค्เคฐों เคเคตं เค•เคฅाเคจเค• เค•े เค•ुเค› เคฆृเคถ्เคฏों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค†เคงुเคจिเค• เค…ंเคงों เค•े เค•्เคฐिเคฏा เค•เคฒाเคชों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคเค• เค…เคš्เค›ा เค•เคŸाเค•्เคท เค•िเคฏा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคนी เค•เคนाเคจी เค•ो เค†เค—े เคฌเฅाเคจे เค•ी เคธเคซเคฒ เค•ोเคถिเคถ เค•ी เค—เคˆ เคนै। เคœिเคธเคธे เคชाเค เค• เคฎें เคชाเค เคจ เค•ी เคฐोเคšเค•เคคा เคฌเคจी เคนुเคˆ เคนै। เคฌीเคš เคฎें เคงเคฐ्เคฎเคตीเคฐ เคญाเคฐเคคी เค•े เค…ंเคงाเคฏुเค— เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ी เค•ुเค› เคชंเค•्เคคिเคฏों เค•े เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฌเคนुเคค เคนी เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เค”เคฐ เคธाเคฐ्เคฅเค• เคนै। เคฏเคน เค•เคฅा เคœ्เคฏोเคคि เค•ी เคนै, เค…ंเคงों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคเค• เค…เคš्เค›ा เคธा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคšिเคค्เคฐ เคนै।
    เคงเคฐ्เคฎเคตीเคฐ เคญाเคฐเคคी เค•ी เค•เคตिเคคा เค•े เคฌाเคฆ เคตाเคฒे เคชैเคฐाเค—्เคฐाเฅž เคฎें เคœो เคธुเคाเคต เคฆिเค เค—เค เคนैं, เคตे เคฌเคนुเคค เคนी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนैं। เคถाเคฏเคฆ เค‡เคธเค•े เคฌिเคจा เค•เคฅा เค…เคงूเคฐी เคฐเคน เคœाเคคी।
    เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐ เค•ी เค†เคถा เค•िเคฏे เคฌเค—ैเคฐ เคนเคฎें เค…ंเคฆเคฐ เค•ी เค…ंเคง เค—ुเคซाเค“ं/เคฎाเคจเคตीเคฏ เค•เคฎเคœोเคฐिเคฏों เค•ो เคชเคนเคšाเคจ เค•เคฐ เค•े เค•ुเคฆเคฐเคค เค•े เค•ाเคฎเค•ाเคœ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคคाเคฒเคฎेเคฒ เค•े เคธाเคฅ เค†เค—े เคฌเฅเคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนोเค—ा। เคœिเคคเคจा เคตिเค•ाเคธ เคฌाเคนเคฐी เคœเคฐूเคฐी เคนै เค‰เคคเคจा เคฏा เค‰เคธเคธे เค…เคงिเค• เค…เคจ्เคฆเคฐ เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคญी เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนोเค—ा। เค‡เคธे เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคญाเคตी เคฐुเคชเคฐेเค–ा เค•ा เค…เคจ्เคคเคฐंเค— เคนिเคธ्เคธा เคฌเคจाเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคนै เคœैเคธे เคตाเค•्เคฏों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคธเคฎाเคตेเคถी เคตिเค•ाเคธ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฒेเค–เค• เคฆ्เคตाเคฐा เค‡ंเค—िเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।
    เค‡เคคเคจे เคธे เคนी เคฒेเค–เค• เค•ो เคธंเคคोเคท เคจเคนीँ เคนुเค† เคคो เค†เค—े เคชूเคฐे เคตिเคถ्เคต เคฎें เคšเคฒ เคฐเคนी เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เค•ो เคญी เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคฏिเคค เค•เคฐเคจा เค‰เคšिเคค เคธเคฎเคा เคนै। เค‡เคธ เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เค•े เคฆुเคท्เคชเคฐिเคฃाเคฎों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคญी เคฌเค–ूเคฌी เคธे เคฐूเคฌเคฐू เค•เคฐाเคฏा เค—เคฏा เคนै।
    เคฒेเค–เค• เคจे เคšुเคจौเคคी เคญी เคฆेเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•ी เคนै เค•ि เคฏเคฆि เคธ्เคตเคš्เค› เคนเคตा, เคชाเคจी เค•ी เคญी เค—ाเคฐंเคŸी เคจเคนीं เคนै เคคो เคฏเคน เค•เคธीเคธ เคตिเค•ाเคธ เคนै? เค•ोเคˆ เคธเคฎเคाเค เคคो เคฏเคน เค•เคฐ เค•े เคšुเคจौเคคी เคฆे เค•เคฐ เค•े เคธเคฎเคाเคจे เคเคตं เคธเคšेเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เคธเคฐ्เคตเคฅा เคฏเคฅेเคท्เคŸ เคนै।
    เคฒेเค–เค• เคจे เคธोเคจे เค•ा เค†เคจंเคฆ เค”เคฐ เคฎुเคฐ्เค—ी เคตाเคฒे เค•เคฅाเคจเค• เค•ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฆेเคคे เคนुเค เคธाเคฐ्เคฅเค• เค•เคŸाเค•्เคท เค•เคฐเคจे เค•ी เคธเคซเคฒ เค•ोเคถिเคถ เค•ी เคนै। เคฒेเค–เค• เคฆ्เคตाเคฐा เคฐเคนी เคธเคนी เคฌाเคคें เค…เคชเคจी เคเค• เค•เคตिเคคा "เคชैเคฐों เค•े เคจीเคšे เคชเคฐเคค.............." เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคชूเคฐी เค•เคฐ เคฆी เคนै।

    เคธाเคฐ เคธंเค•्เคทेเคช:
    เคฒेเค–เค• เคจे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•เคฐเค•े เคฏเคน เคญी เคฌเคคाเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•ी เคนै เค•ि เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฐोเค•ी เคจเคนीं เคœा เคธเค•เคคी เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธเค•ी เคฆिเคถा เค”เคฐ เคฆเคถा เค•ो เค•ुเค› เคนเคฆ เคคเค• เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค…เคตเคถ्เคฏ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคฒेเค•िเคจ เคจीเคคि เคจिเคฏंเคคाเค“ं เคฆ्เคตाเคฐा เคจ เคคो เค‰เคธ เคชเคฐ เค•ोเคˆ เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ो เคฐाเคœी เคนैं เค”เคฐ เคตे เคœाเคจเคฌूเค เค•เคฐ เค•े เคญौเคคिเค•เคคा เค•ी เคฆौเฅœ เคฎें เค…เคจเคœाเคจ เคฌเคจเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เคฎें เคฐเคนเคคे เคนैं। เค•ुเคฒเคฎिเคฒाเค•เคฐ เค•े เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคธเคฎเคाเคจे เคเคตं เคธंเค•ेเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคธเคซเคฒ เค•ोเคถिเคถ เค•ी เค—เคˆ เคนै।
    เคธुเคाเคต:
    เค‡เคธ เคฒेเค– เค•ी เคธृंเค–เคฒा เค•े เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคฏเคฆि เคธเคนเคœ เคธเคฎ्เคญเคต เคนो เคธเค•े เค”เคฐ เคฏเคฆि เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคธเคฎเคें เคคो "เคธเคฎाเคตेเคถी เคตिเค•ाเคธ, เค†เคงुเคจिเค• เคชเคฐिเคช्เคฐेเค•्เคท्เคฏ เคฎें เคฒिเค–े เคœाเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคนै।
    เคธเคฎीเค•्เคทเค•:
    - เคกॉ เคธเคค्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ुเคฎाเคฐ เคธिंเคน
    เคจिเคฆेเคถเค•, เคตिเค•ाเคธ
    เคช्เคฐเคฏाเค—เคฐाเคœ, เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।