เคธिเคจे เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เค†เคฏाเคฎ เค”เคฐ เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा

เคฒเค•्เคท्เคฎी

เคฒเค•्เคท्เคฎी

เคเคฎ.เค.- เคœเคตाเคนเคฐเคฒाเคฒ เคจेเคนเคฐु เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी
เคชीเคเคš.เคกी. เคถोเคงाเคฐ्เคฅी -เคนिंเคฆी เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•ेंเคฆ्เคฐ, เค—ुเคœเคฐाเคค เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เค—ांเคงीเคจเค—เคฐ-382030 (เค—ुเคœเคฐाเคค)


เคœเคฌ เคญी เค•िเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค•ृเคคि เคชเคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เคฌเคจเคคी เคนै, เคคเคฌ เคฏเคน เคช्เคฐเคถ्เคจ เคœเคฐूเคฐ เค–เฅœा เคนोเคคा เคนै เค•ि เคซिเคฒ्เคฎ เคจे เค•ृเคคि เค•े เคธाเคฅ เคจ्เคฏाเคฏ เค•िเคฏा เคฏा เคจเคนीं? เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค•ृเคคि เค•े เคธिเคจे เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เคชเคฐ เค•เคˆ เคฌाเคฐ เค•ृเคคि เค•े เคฒेเค–เค• เค”เคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•े เคฌीเคš เค…เคธเคนเคฎเคคि เค‡เคคเคจी เคฌเฅ เคœाเคคी เคนै เค•ि เคธเคฎाเคงाเคจ เค•े เคฒिเค เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เค•े เคฆเคฐเคตाเฅ›े เค–เคŸเค–เคŸाเคจे เคชเฅœเคคे เคนैं। เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•ो เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคฆेเคจे เค•े เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เค•ाเฅžी เค‰เคฆाเคฐ เคฎाเคจी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคฒेเค–िเค•ा เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เคจे เคญी ‘เค†เคชเค•ा เคฌंเคŸी’ เคชเคฐ เคฌเคจी เคซिเคฒ्เคฎ ‘เคธเคฎเคฏ เค•ी เคงाเคฐा’ เคชเคฐ เคฎुเค•เคฆเคฎा เคฆाเคฏเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคฅा।1  เคฏूँ เคคो เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธिเคจेเคฎा เค•ा เคชाเคฐเคธ्เคชเคฐिเค• เคธंเคฌंเคง เคฎूเค• เคซिเคฒ्เคฎों เค•े เคฆौเคฐ เคธे เคนी เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคนो เค—เคฏा เคฅा। เคฒेเค•िเคจ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธिเคจेเคฎा เค•ी เคตिเคงाเค—เคค เคญिเคจ्เคจเคคाเค“ं เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคจเค•े เคฌीเคš เคเค• เคœเคŸिเคฒ เคธंเคฌंเคง เคฐเคนा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค•ृเคคि เคชเคฐ เคฌเคจी เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เคธाเคฅ เคเค• เคตिเคถेเคท เคธเคฎเคธ्เคฏा เคœुเคกเคคी เคนै। เคตเคน เคฏเคน เค•ि เคฌेเคถเค• เคฒेเค–เคจ เคถเคฌ्เคฆ เค†เคงाเคฐिเคค เคนोเคคा เคนै เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธเคฎे เคญी เคฌिเคฎ्เคฌाเคค्เคฎเค•เคคा เคนोเคคी เคนै। เคฐเคšเคจा เคชเคขเคจे เค•े เคธाเคฅ เคชाเค เค• เค•े เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎें เคเค• เคฌिเคฎ्เคฌ เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เค…เค—เคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เคฆृเคถ्เคฏ เคชเคนเคฒे เคธे เคฌเคจे เคฌिเคฎ्เคฌ เค•े เคธाเคฅ เค…เคธंเค—เคค เคนो เคคो เคฆเคฐ्เคถเค• เค•ो เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เค†เคธ्เคตाเคฆเคจ เคฎें เคฌाเคงा เคฎเคนเคธूเคธ เคนोเคคी เคนै।  เค‡เคธเคฒिเค เคฏเคน เคช्เคฐเคถ्เคจ เคตिเคšाเคฐเคฃीเคฏ เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เค†เค–िเคฐ เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคซिเคฒ्เคฎ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคฐเคคा เคนी เค•्เคฏों เคนैं?

เคธिเคจे เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เค•्เคฐเคฎ เคฎें, เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค•े เคชीเค›े เค•เคˆ เค•ाเคฐเคฃ เคนोเคคे เคนैं। เคฌเคฆเคฒाเคต เค•ा เคเค• เคฌเฅœा เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เคนै เค•ी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธिเคจेเคฎा เคฆो เค…เคฒเค— เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคนैं เค‡เคธเคฒिเค เค•ुเค› เคฌเคฆเคฒाเคต เคฎाเคง्เคฏเคฎ เค•ी เคธीเคฎाเค“ं เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฎเคœเคฌूเคฐเคจ เค•เคฐเคจे เคชเฅœเคคे เคนैं। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा, เคซिเคฒ्เคฎ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคเค• เคŸीเคฎ-เคตเคฐ्เค• เคนै เค”เคฐ เค‡เคธ เค•ाเคฐ्เคฏ เค•ो เคธुเคตिเคงाเคœเคจเค• เคคเคฐीเค•े เคธे เคธंเคชเคจ्เคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคญी เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เคฎें เค•ुเค› เฅ›เคฐूเคฐी เคฌเคฆเคฒाเคต เค•เคฐเคคा เคนै। เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคธ्เคตเคฏं เคเค• เค•เคฒाเค•ाเคฐ เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐे เค•เคฒाเค•ाเคฐों เค•ी เคคเคฐเคน เค‰เคธเค•ा เคฎเคจ เค•ुเค› เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค›ूเคŸ เคšाเคนเคคा เคนै। เค…เคชเคจे เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคฎเคจ เค•ो เคธंเคคुเคท्เคŸ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคตเคน เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค•เคฐเคคा เคนै। เคธिเคจे เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เคฎें เค•िเค เคœाเคจे เคตाเคฒे เคฌเคฆเคฒाเคตों เค•ी เคเค• เคตเคœเคน เคฏเคน เคญी เคนै เค•ि เคซिเคฒ्เคฎ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคเค• เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคนै เคœिเคธเคฎे เคฌเฅœी เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคชूंเคœी เคฒเค—เคคी เคนै। เคซिเคฒ्เคฎ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•े เคชीเค›े เคเค• เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•िเค เค—เค เคจिเคตेเคถ เคชเคฐ เคฒाเคญ เค…เคฐ्เคœिเคค เค•เคฐเคจा เคนोเคคा เคนै เคœिเคธเคธे เคŸीเคฎ เค•ो เคตेเคคเคจ เค†เคฆि เค”เคฐ เคจिเคตेเคถเค•ों เค•ो เคฒाเคญ เคฆिเคฏा เคœा เคธเค•े। เค‡เคธเคฒिเค เคฒाเคญ เค•ो เค…เคงिเค•เคคเคฎ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เคต เคธเคฎाเคœ-เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เคคे เคนुเค เค•ुเค› เคฌเคฆเคฒाเคต เค•เคฐเคคा เคนै। เค‡เคจ เคฌเคฆเคฒाเคตों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคตเคน เค•ृเคคि เค•ो เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เค•े เคธाเคे เคฎूเคฒ्เคฏों เค•े เคธाเคฅ เคธเคฎाเคฏोเคœिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै เคคाเค•ि เค†เคฎ เคฆเคฐ्เคถเค• เคซिเคฒ्เคฎ เค•ो เค…เคชเคจे เคธे เคœोเฅœ เคธเค•े। เคตिเคจोเคฆ เคฆाเคธ ‘เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธिเคจेเคฎा เค•ा เค…ंเคคःเค•เคฐเคฃ’ เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि ‘เค•ुเค› เคซिเคฒ्เคฎเค•ाเคฐ เค…เคชเคจी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค•เคคाเค“ं เค•े เคฎเคฆ्เคฆेเคจเคœเคฐ เคฎूเคฒ เค•เคนाเคจी เคธे เค›ूเคŸ เคฒेเคคे เคนैं। เคฒेเค•िเคจ เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคเคธा เคนोเคคा เคนै เค•ि เคซिเคฒ्เคฎเค•ाเคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค•ृเคคि เค•ी เคฎूเคฒ เคธंเคตेเคฆเคจाเค“ं เค•ो เค…เค•्เคทुเคฃ्เคฃ เคฌเคจाเค เคฐเค–เคจा เคšाเคนเคคे เคนैं। เค•िเคจ्เคคु เคซिเคฒ्เคฎ เคฎाเคง्เคฏเคฎ เค•ी เค†เคค्เคฏंเคคिเค• เฅ›เคฐूเคฐเคคों เค•ो เคชूเคฐा เค•เคฐเคจे เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เค‰เคจ्เคนें เคญी เค•เคฅा เคฎें เคฎाเคฎूเคฒी เคฐเคฆ्เคฆोเคฌเคฆเคฒ เค•เคฐเคจा เคชเฅœเคคा เคนै।’2  

เค•ुเค› เคเคธी เคนी เคฌाเคค เคกॉ เคตिเคœเคฏ เค•ुเคฎाเคฐ เคฎिเคถ्เคฐ, ‘เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธिเคจेเคฎा : เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เค†เคฏाเคฎ’ เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เคฒिเค–เคคे เคนैं| เคตเคน เค•เคนเคคे เคนैं- ‘เค•िเคธी เคญी เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค•ृเคคि เค•े เคธिเคจेเคฎाเคˆ เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคเค• เคช्เคฐเคถ्เคจ เคฌเคนुเคค เคนी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคคा เคนै เคตเคน เคฏเคน เค•ि เค•ृเคคि เค•ी เค†เคค्เคฎा เค…เคฅเคตा เค‰เคธเค•े เคธंเคตेเคฆเคจाเคค्เคฎเค• เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคŸ्เคฐीเคŸ เค•िเคฏा เคœाเค। เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธिเคจेเคฎा เค•े เคญिเคจ्เคจ เค•เคฒाเคฐूเคช เคนोเคจे เค•े เคšเคฒเคคे เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคธिเคจेเคฎा เคคเค• เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•े เค•्เคฐเคฎ เคฎें เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค…เคตเคถ्เคฏंเคญाเคตी เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เคฏเคน เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•िเคคเคจा, เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค”เคฐ เค•िเคธ เคนเคฆ เคคเค• เคนो เค•ि เค•ृเคคिเค•ाเคฐ เค•े เคธंเคตेเคฆเคจाเคค्เคฎเค• เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏों เค•ी เคฐเค•्เคทा เคนो เคธเค•े, เค‰เคธเค•े เคชाเค เค•ों เค•ी เคฐुเคšि เค”เคฐ เคงाเคฐเคฃाเค“ं เค•ो เคšोเคŸ เคจ เคชเคนुँเคšे।’3  เค‡เคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै เค•ि เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•ो เคญी เคฏเคน เค…เคงिเค•ाเคฐ เคจเคนीं เค•ि เคตเคน เคฒेเค–เค• เค•े เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคธ्เคŸैंเคก (เคฒिเคŸเคฐेเคฐी เคธ्เคŸैंเคก) เค•ो เคตिเคฐूเคชिเคค เค•เคฐे। เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคฒेเค–เค• เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•े เค–िเคฒाเฅž, เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค• เคซाเคฏเคฆे เค•ी เคšाเคนเคค เคฎें เคเคธा เค•เคฐ เคฌैเค เคคे เคนैं। เค‡เคธเคฒिเค เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เค…เคจाเคตเคถ्เคฏเค• เคฌเคฆเคฒाเค“ं เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เฅ›เคฐूเคฐी เคนो เคœाเคคी เคนै। เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เค•ी เคšเคฐ्เคšिเคค เค•เคนाเคจी “เคฏเคนी เคธเคš เคนै”(1966) เคชเคฐ 1974 เคฎें เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा เคซिเคฒ्เคฎ เคฌเคจी। เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคนैं- เคฌाเคธू เคšเคŸเคฐ्เคœी। เคฏเคนाँ เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคธिเคจे เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เค†เคฏाเคฎों เค•ो เคธเคฎเคเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เค”เคฐ เคธाเคฅ เคฎें เคฏเคน เคญी เคœाเคจเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เคนै เค•ि เคเค• เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เคฐूเคช เคฎें ‘เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा’ เคฎूเคฒ เค•ृเคคि ‘เคฏเคนी เคธเคš เคนै’ เค•े เคธाเคฅ เคจ्เคฏाเคฏ เค•เคฐเคจे เคฎें เค•िเคคเคจी เคธเคซเคฒ เคนुเคˆ เคนै?

เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคฌाเคธु เคšเคŸเคฐ्เคœी เคจे เคซिเคฒ्เคฎ เค•ा เคจाเคฎ เค•เคนाเคจी เค•े เคถीเคฐ्เคทเค• เคธे เค…เคฒเค— เคฐเค–ा เคนै। เค•เคนाเคจी เค•ा เคถीเคฐ्เคทเค• เคนै- ‘เคฏเคนी เคธเคš เคนै’ เค”เคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เค•ा เคจाเคฎ ‘เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा’ เคนै। เค‡เคธ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เคนो เคธเค•เคคा เคนै เค•ि “เคฏเคนी เคธเคš เคนै” เคถीเคฐ्เคทเค• เคฌेเคนเคฆ เค…เคฎूเคฐ्เคค เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ा เคนै। เค•เคนाเคจी เค•ा เคชाเค เค• เคตเคฐ्เค— เคธाเค•्เคทเคฐ เคนोเคคा เคนै เค‡เคธเคฒिเค เคถीเคฐ्เคทเค• เคฎूเคฐ्เคค เคนो เคฏा เค…เคฎूเคฐ्เคค, เค‰เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคซเคฐ्เค• เคจเคนीं เคชเฅœเคคा เคฌเคถเคฐ्เคคे เค•ि เคตเคน เคœिเคœ्เคžाเคธा เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเค•्เคทเคฎ เคนो เค”เคฐ เค•เคนाเคจी เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคธे เคธुเคธंเค—เคค เคนो। เคฒेเค•िเคจ เคซिเคฒ्เคฎ เคชूเคฐ्เคฃ เคฐूเคช เคธे เค…เคฒเค— เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคนै। เคฆृเคถ्เคฏ เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคซिเคฒ्เคฎ เค•เคนाเคจी เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคเค• เคฌเฅœे เคตเคฐ्เค— เค•ो เคŸाเคฐเค—ेเคŸ เค•เคฐเคคी เคนै। เค‡เคธ เคตเคฐ्เค— เคฎें เคธाเค•्เคทเคฐ-เคจिเคฐเค•्เคทเคฐ, เค—्เคฐाเคฎीเคฃ-เคถเคนเคฐी เคธเคญी เค† เคœाเคคे เคนैं। เคเคธे เคฎें เค…เคฎूเคฐ्เคค เคถीเคฐ्เคทเค• เค•ा เคธ्เค•ोเคช เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคฐเคน เคœाเคคा เคนै। เคฎूเคฐ्เคค เคถीเคฐ्เคทเค• เคœเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฎें เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เคฒिเค เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เคฌเฅा เคฆेเคคा เคนै। เค•เคนाเคจी เคฎें เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा เค•े เคซूเคฒों เค•ा เคœिเค•्เคฐ เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เค†เคฏा เคนै। เคฏเคน เคœिเค•्เคฐ เคœเคฌ เคญी เค†เคฏा เคนै, เคช्เคฐेเคฎ เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฌเคจเค•เคฐ เค†เคฏा เคนै। เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा เค•े เคซूเคฒों เค•े เคช्เคฐเคคि เคฆीเคชा เค•ा เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เคธंเคœเคฏ เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคธเค•े เคช्เคฐेเคฎ เค•ा เค”เคฐ เคซूเคฒों เคธे เคคเคŸเคธ्เคฅเคคा เคจिเคถीเคฅ เค•े เคช्เคฐเคคि เคुเค•ाเคต เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคนै। “เคฏเคนी เคธเคš เคนै” เคถीเคฐ्เคทเค• เคœिเคธ เคฆुเคตिเคงा เคฏा ‘เคช्เคฐेเคฎ เคฎें เคตिเคšเคฒเคจ เค•े เคธเคš’ เค•ी เค“เคฐ เค‡เคถाเคฐा เคนै, เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा เค•े เคซूเคฒ เคญी เค‰เคธी เคคเคฐเคซ เคธंเค•ेเคค เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं। เค‡เคธเคฒिเค เคถीเคฐ्เคทเค• เคฎें เคซेเคฐ-เคฌเคฆเคฒ เคฐเคšเคจा เค•े เคฎूเคฒ เคช्เคฐเคญाเคต เค•े เคธाเคฅ เค•ोเคˆ เคธเคฎเคौเคคा เคจเคนी เคนोเคจे เคฆेเคคा। เคฏเคน เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•ी เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค•เคคा เคนी เคนै เคœिเคธเคธे เคตเคน เค•เคนाเคจी เค•े เคฎเคฐ्เคฎ เค”เคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เค†เคฐ्เคฅिเค• เคชเค•्เคท เค•े เคฌीเคš เค†เคธाเคจी เคธे เคธाเคฎंเคœเคธ्เคฏ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐ เคฒेเคคा เคนै।

           เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เค•ी เค•เคนाเคจी เคœिเคจ เคฆो เคธ्เคฅाเคจों เคชเคฐ เค˜เคŸ เคฐเคนी เคนै, เคตे เค•ाเคจเคชुเคฐ เค”เคฐ เค•เคฒเค•เคค्เคคा เคนैं। เคกाเคฏเคฐी เคถैเคฒी เคฎें เคฒिเค–े เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคจ เคฆो เคธ्เคฅाเคจों เค•े เคจाเคฎ เคธे เคंเคŸ्เคฐी เคฎिเคฒเคคी เคนैं เคชเคฐเคจ्เคคु เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เคฏे เคธ्เคฅाเคจ เคฌเคฆเคฒเค•เคฐ เค•्เคฐเคฎเคถः เคฆिเคฒ्เคฒी เค”เคฐ เคฎुंเคฌเคˆ เค•เคฐ เคฆिเค เค—เค เคนैं। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เคชाเคค्เคฐों เค•े เคจाเคฎ เคฎें เคญी เคซेเคฐ-เคฌเคฆเคฒ เคฆिเค–เคคा เคนै। เค•เคนाเคจी เค•े เคจिเคถीเคฅ เค•े เคจाเคฎ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคฐ เคจเคตीเคจ (เคฆिเคจेเคถ เค ाเค•ुเคฐ) เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคœเคนाँ เคคเค• เคชाเคค्เคฐ เค•े เคจाเคฎ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•ा เคธเคตाเคฒ เคนै, เคฏเคน เคœเคŸिเคฒเคคा เค•े เคšเคฒเคคे เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฒเค—เคคा เคนै। เคจिเคถीเคฅ เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคจเคตीเคจ เค‰เคš्เคšाเคฐเคฃ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคธเคฐเคฒ เคนै เคธाเคฅ เคนी เคฌेเคนเคฆ เค†เคฎ เคจाเคฎ เคนै। เค†เคฎ เคฆเคฐ्เคถเค• เคธเคนเคœ เคนी เค‡เคธ เคจाเคฎ เคธे เค…เคชเคจे เค•ो เคœोเฅœ เคฒेเคคा เคนै। เคธंเคœเคฏ (เค…เคฎोเคฒ เคชाเคฒेเค•เคฐ) เค”เคฐ เคฆीเคชा (เคตिเคฆ्เคฏा เคธिเคจ्เคนा) เคชเคนเคฒे เคธे เคนी เคธเคฐเคฒ เคจाเคฎ เคนैं เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคจเคฎें เค•िเคธी เคญी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เค•ोเคˆ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคนी เคจเคนीं เคฅी। เคœเคนाँ เคคเค• เคธ्เคฅाเคจों เค•े เคจाเคฎ เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค•ा เคธเคตाเคฒ เคนै, เค‡เคธเค•ा เคญी เคจिเคถ्เคšिเคค เค•ाเคฐเคฃ เคจเฅ›เคฐ เค†เคคा เคนै। เคนเคฎ เคœाเคจเคคे เคนैं เค•ि เค•เคนाเคจी เคเค•เคฒ เคตिเคงा เคนै। เคฒेเค–เค• เค…เคชเคจे เคตिเคšाเคฐों เค•ो เคเค• เคชेเคชเคฐ เค”เคฐ เคชेเคจ เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เค•เคนाเคจी เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคคाเคฐ เคธเค•เคคा เคนै। เค…เคจ्เคฏ เค•ाเคฐเค• เค‡เคธเคฎें เคจ เค•े เคฌเคฐाเคฌเคฐ เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคคे เคนैं เคœเคฌเค•ि เคซिเคฒ्เคฎ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคเค• เคŸीเคฎ เคตเคฐ्เค• เคนोเคคा เคนै। เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค•, เค•ैเคฎเคฐाเคฎैเคจ, เคฎेเค•-เค…เคช เค†เคฐ्เคŸिเคธ्เคŸ्เคธ, เค…เคญिเคจेเคคा, เค…เคญिเคจेเคค्เคฐी เค†เคฆि เค•ी เคเค• เคชूเคฐी เคŸीเคฎ เคเค• เคธाเคฅ เคฎिเคฒเค•เคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคคी เคนै। เค†เคœ เคคो เคคเค•เคจीเค• เคจे เค‡เคคเคจा เคตिเค•ाเคธ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคนै เค•ि เคเค• เค›ोเคŸे เคธे เค•ैเคฎเคฐे เคธे เคญी เคฅोเฅœी-เคฌเคนुเคค เคถूเคŸिंเค— เคนो เคนी เคœाเคคी เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เคธเคค्เคคเคฐ เค•े เคฆเคถเค• เคฎें เคถूเคŸिंเค— เค•े เคฒिเค เคญाเคฐी-เคญเคฐเค•เคฎ เค•ैเคฎเคฐा เคธेเคŸเค…เคช เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคฅी। เคเคธे เคฎें เคถूเคŸिंเค— เค•े เคฒिเค เคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคšुเคจाเคต เคŸीเคฎ เค•ी เคธเคนूเคฒिเคฏเคค เค”เคฐ เคธुเคตिเคงाเค“ं เค•ी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงเคคा เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนोเค—ा। เคฆिเคฒ्เคฒी เค”เคฐ เคฎुंเคฌเคˆ เคฎเคนाเคจเค—เคฐ เคนैं เคœिเคจเคฎें เคธเคญी เคธुเคตिเคงाเคँ เค†เคธाเคจी เคธे เคฎिเคฒ เคœाเคคी เคนैं। เคธाเคฅ เคนी เคฎुंเคฌเคˆ เคถเคนเคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เค‰เคฆ्เคฏोเค— เค•ा เค•ेंเคฆ्เคฐ เคญी เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เคธ्เคฅाเคจो เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค•िเคฏा เคนोเค—ा। เคเค• เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เคญी เคนो เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เค‡เคจ เคฆोเคจों เคถเคนเคฐों เคธे เคนเคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคชเคฐिเคšिเคค เคนै। เคธुเคฆूเคฐ เคฆเค•्เคทिเคฃ เค•ा เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ाเคจเคชुเคฐ เคธे เค…เคจเคญिเคœ्เคž เคนो เคธเค•เคคा เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคฆिเคฒ्เคฒी, เคฎुंเคฌเคˆ เคธे เคจเคนी। เค‡เคจ เคถเคนเคฐों เคฎें เค•เคˆ เคธ्เคฅाเคจ เค‡เคคเคจे เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนैं เค•ि เค‰เคจ्เคนें เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคฎें เคฆिเค–ाเคจे เคญเคฐ เคธे เคฆเคฐ्เคถเค• เคœाเคจ เคฒेเคคा เคนै เค•ि เค•ौเคจ-เคธे เคถเคนเคฐ เค•ी เคฌाเคค เคนो เคฐเคนी เคนै। เคตिเคถेเคท เคธूเคšเคจा เคฆेเคจे เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนी เคจเคนीं เคฐเคนเคคी। เคœैเคธे เคฆिเคฒ्เคฒी เค•े เคฒिเค เค‡ंเคกिเคฏा เค—ेเคŸ เค”เคฐ เคฎुंเคฌเคˆ เค•े เคฒिเค เค—ेเคŸเคตे-เค‘เฅž-เค‡ंเคกिเคฏा เค•ो เคฆिเค–ा เคฆेเคจा เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เค•เคฒเค•เคค्เคคा เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคฎुंเคฌเคˆ เค•ी เคœीเคตเคจ-เคถैเคฒी เคญी เค†เค•เคฐ्เคทเค• เคนै। เคฎाเคฏाเคจเค—เคฐी เค•ा เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เคฆเคฐ्เคถเค•ों เค•ो เค–ींเคšเคคा เคฐเคนा เคนै। เคธंเคญเคตเคคः เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เค‡เคธ เคชเค•्เคท เค•ो เคญी เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เคฌเคฆเคฒाเคต เค•िเคฏा เคนोเค—ा।

               เคฌाเคธु เคšเคŸเคฐ्เคœी เค•ी เค‡เคฐा เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เค•ी เค‡เคฐा เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค†เคงुเคจिเค• เค”เคฐ เคฌเคนिเคฐ्เคฎुเค–ी เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ी เคนै। เคชूเคฐी เค•เคนाเคจी เคฎें เค‡เคฐा เค•ा เคšเคฐिเคค्เคฐ เคนी เคเคธा เคนै เคœเคนाँ เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคœिเคคเคจी เคšाเคนे เค‰เคคเคจी เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค›ूเคŸ เคฒे เคธเค•เคคा เคนै। เค•्เคฏोंเค•ि เค•เคนाเคจी เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฏเคน เค‰เคคเคจा เคฎเคนเคคเคตเคชूเคฐ्เคฃ เคšเคฐिเคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै। เค…เคคः เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค›ूเคŸ เคฒेเคคे เคนुเค เค‡เคฐा เค•े เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•ो เค—्เคฒैเคฎเคฐ เคจเค—เคฐी เคฎुंเคฌเคˆ เค•ी เคœीเคตเคจ-เคถैเคฒी เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै। เค•เคนाเคจी เค•ी เค‡เคฐा เคœเคนाँ เคเค• เค˜เคฐेเคฒू เคธ्เคค्เคฐी เคนै เค”เคฐ เคเค• เคฌเคš्เคšे เค•ी เคฎाँ เคญी เคนै เคตเคนीं เคซिเคฒ्เคฎ เค•ी เค‡เคฐा เคฎुंเคฌเคˆ เค•ी เคเค• เค•ाเคฎเค•ाเคœी, เค†เคœाเคฆ-เค–्เคฏाเคฒ เคฎเคนिเคฒा เคนै, เคœो เคฌเคš्เคšे เค•े เฅ™เคฏाเคฒ เคธे เคญी เค•ोเคธों เคฆूเคฐ เคนै। เค‡เคธी เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฎुंเคฌเคˆ เค•ी เคชाเคฐ्เคŸी-เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ो เคญी เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เคฆिเค–ा เคธเค•ा เคนै। เคฎुंเคฌเคˆ เค•ी เคœीเคตเคจ-เคถैเคฒी เค•े เคช्เคฐเคคि เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เค†เคฎ เคฆเคฐ्เคถเค•ों เคฎें เคนเคฎेเคถा เคธे เคฐเคนा เคนै, เคœिเคธे เคธाเคงเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เคฏเคนाँ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै। เคฎुंเคฌเคˆ เค•े เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคนी ‘เคจเคตीเคจ’ เค•ो เคตिเคœ्เคžाเคชเคจ เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฆिเค–ाเคฏा เคนै। เค•เคนाเคจी เคฎें เคจเคตीเคจ เค•ा เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ เค•्เคฏा เคนै, เค‡เคธเค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคนीं เคญी เคจเคนीं เคนै เคœเคฌเค•ि เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เค‰เคธे เคตिเคœ्เคžाเคชเคจ เค•ंเคชเคจी เคธे เคœुเฅœा เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค›ूเคŸ เคฒेเคคे เคนुเค เคนी เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เค‡เคฐा เค”เคฐ เคจिเคถीเคฅ เค•ी เคชเคนเคฒे เคธे เคนी เคœाเคจ-เคชเคนเคšाเคจ เคฆिเค–ाเคˆ เคนै เค”เคฐ เค‡เคฐा เค•ो เคฆीเคชा เค”เคฐ เคจिเคถीเคฅ เค•ी เคฆोเคฌाเคฐा เคฎुเคฒाเค•ाเคค เคฎें เคฌिเคšौเคฒिเค เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เคญी เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคนै। เค•เคนाเคจी เคฎें เคฆीเคชा เค”เคฐ เคจिเคถीเคฅ เค•ा เคฎुंเคฌเคˆ เค•े เคเค• เค•ॉเคซीเคนाเค‰เคธ เคฎें เคฎिเคฒเคจा เค‡เคค्เคคेเคซाเค•เคจ เคนुเค† เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เค‡เคฐा เค”เคฐ เคจिเคถीเคฅ เค•ी เคชเคนเคฒे เคธे เคœाเคจ-เคชเคนเคšाเคจ เคฆिเค–ाเคฏी เค—เคˆ เคนै। เค‡เคฐा เคนी เคฆोเคจों เค•ी เคฆोเคฌाเคฐा เคฎुเคฒाเค•ाเคค เค•เคฐाเคคी เคนै। เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เค›ूเคŸ เค•ा เคฆूเคธเคฐा เคธเคฌเคธे เคฌเฅिเคฏा เค‰เคฆเคนाเคฐเคฃ เคนै- เคฐंเค—เคจाเคฅเคจ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค‘เคซिเคธ เคชॉเคฒिเคŸिเค•्เคธ เค”เคฐ เคฆเคซ्เคคเคฐों เคฎें เคญाเคˆ-เคญเคคीเคœाเคตाเคฆ เค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ। เคฏเคน เคช्เคฐเคธंเค— เคฎूเคฒ เค•เคนाเคจी เคฎें เค•เคนीं เคญी เคจเคนीं เคนै เคฒेเค•िเคจ เคซिเคฐ เคญी เค•เคนाเคจी เคฎें เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›े เคธे เคซिเคŸ เคนो เค—เคฏा เคนै। เคเค• เคช्เคฐेเคฎ เค•เคนाเคจी เค•े เคญीเคคเคฐ เคญी เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เคธाเคฎाเคœिเค• เคธเคฐोเค•ाเคฐों เค•े เคฒिเค เค—ुंเคœाเค‡เคถ เคชैเคฆा เค•เคฐ เคฒी เคนै। เค•เคนाเคจी เคชเคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เคฌเคจाเคคे เคธเคฎเคฏ เคฏूं เคญी เค•เคˆ เคช्เคฐเคธंเค—ों เค•ो เคœोเฅœเคจे เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคชเฅœเคคी เคนै। 
  
เคœเคนाँ เคฒेเค–เค• เค•ा เค…เคธ्เคค्เคฐ เค•เคฒเคฎ เคนोเคคा เคนै เคตเคนीं เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•ा เค…เคธ्เคค्เคฐ เคนोเคคा เคนै- เค‰เคธเค•ा เค•ैเคฎเคฐा। เค•เคนाเคจी เคฎें เคถเคฌ्เคฆ เคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคธाเคงเคจ เคนोเคคा เคนै เคœเคฌเค•ि เคซिเคฒ्เคฎ เคšिเคค्เคฐ, เคง्เคตเคจि-เคธंเค—ीเคค, เคถเคฌ्เคฆ, เค…เคญिเคจเคฏ เคœैเคธे เค…เคจेเค• เคธाเคงเคจों เค•ा เคเค• เคธंเคฏोเคœเคจ เคนै। เฅžिเคฒ्เคฎ เคเค• เคฆृเคถ्เคฏ เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคนै, เคœिเคธเคฎें เคฎुเค–्เคฏเคคः เคฆृเคถ्เคฏों เค•े เคช्เคฐเคตाเคน เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค—เคคि เคนोเคคी เคนै। เคฌเคนुเคค เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฒिเค–เค•เคฐ เคธเคฎเคाเคˆ เคœाเคจे เคตाเคฒी เคฌाเคค เค•ैเคฎเคฐा เค•ुเค› เคฆृเคถ्เคฏों เค•ो เคฆिเค–ाเค•เคฐ เค†เคธाเคจी เคธे เคธเคฎเคा เคฆेเคคा เคนै। เคฏเคน เค‡เคธ เคฎाเคง्เคฏเคฎ เค•ी เคเค• เค–ूเคฌी เคนै। เคฆोเคจों เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคฎें เค‡เคธ เค…ंเคคเคฐ เค•े เคšเคฒเคคे เค•ुเค› เคฌเคฆเคฒाเคต เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคคौเคฐ เคชเคฐ เค•เคฐเคจे เคชเฅœเคคे เคนैं। เค•เคนाเคจी เค•ी เค•เคฒเค•เคค्เคคा เคंเคŸ्เคฐी เคฎें เคŸैเค•्เคธी เคฎें เคฆीเคชा เค•े เคฎเคจ เคฎें เค‰เค े เคคूเฅžाเคจ เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เคญी เคถเคฌ्เคฆ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคจเคนीं เคชเฅœเคคी เค•्เคฏोंเค•ि เค•ैเคฎเคฐा เค‡เคธ เค•ाเคฎ เค•ो เคฌเค–ूเคฌी เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคฅा เคฒेเค•िเคจ เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เคเค• เค—ीเคค เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเค•े เค‡เคธ เคธीเคจ เค•ो เคซिเคฒ्เคฎ เค•ा เคธเคฌเคธे เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคนिเคธ्เคธा เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคนै। เคฏเคน เคฆृเคถ्เคฏ เค”เคฐ เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคฌेเคนเคคเคฐीเคจ เคคाเคฒเคฎेเคฒ เค•ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै। เคนाเคฒाँเค•ि เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เคœो เคเค• เคฌाเคค เค•เคนीं เค•เคนीं เค–เคŸเค•เคคी เคนै เคตเคน เคฏเคน เค•ि เค•ुเค› เคนिเคธ्เคธों เคฎें เคฆृเคถ्เคฏ เค•ो เคซ्เคฐीเคœ เค•เคฐเค•े เคชाเคฐ्เคถ्เคต เคธे เคธंเคตाเคฆ เคฌुเคฒเคตाเค เค—เค เคนैं। เคฒेเค•िเคจ เค‡เคธ เคเค• เค—ीเคค เค”เคฐ เคŸैเค•्เคธी เค•े เคฆृเคถ्เคฏ เค•ा เค•ॉเคฎ्เคฌिเคจेเคถเคจ เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคนै เค•ि เค—ीเคค เคœोเค•ि เคนिंเคฆी เคธिเคจेเคฎा เค•ा เคเค• เฅ›เคฐूเคฐी เค…ंเค— เคฌเคจ เคšुเค•ा เคนै, เค‰เคธเค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•िเคคเคจे เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคคเคฐीเค•े เคธे เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เค•िเคธी เคฎोเฅœ เคชเคฐ เค•เคฅ्เคฏ เค•ो เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै। เคฏเคน เคเคธा เคธीเคจ เคฌเคจ เคชเฅœा เคนै เค•ि เค•เคˆ เคฆिเคจों เคคเค• เฅ›เคนเคจ เคธे เคจिเค•เคฒเคคा เคนी เคจเคนी। เค—ीเคค เค•े เคฌोเคฒ เค•ुเค› เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं- เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคฏूँ เคญी เคฆेเค–ा เคนै, / เคฏे เคœो เคฎเคจ เค•ी เคธीเคฎा เคฐेเค–ा เคนै, /เคฎเคจ เคคोเฅœเคจे เคฒเค—เคคा เคนै।

เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เคฆीเคชा เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เคธंเคฌंเคงों เคฎें เคญी เคฌเคฆเคฒाเคต เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคœเคนाँ เค•เคนाเคจी เคฎें เค‰เคจเค•े เคฌीเคš เคคเคจाเคต เค•े เคธंเค•ेเคค เคนैं เคตเคนीं เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เค‰เคจเค•े เคธंเคฌंเคง เคฌเคนुเคค เคฎเคงुเคฐ เคฆिเค–ाเค เค—เค เคนैं। เคนाเคฒाँเค•ि เคซिเคฒ्เคฎ เคฎें เคญी เคฆीเคชा เค•े เคญाเคˆ-เคญाเคญी เค•े เคฆृเคถ्เคฏ เค•เคฎ เคนी เคนैं เค”เคฐ เคฌเคธ เคถुเคฐुเค†เคคी เคญाเค— เคฎें เคนैं। เคช्เคฐเคถ्เคจ เค‰เค เคคा เคนै เค•ि เคชाเคฐिเคตाเคฐिเค• เคธंเคฌंเคงों เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค•เคฐเค•े เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคนिเคค เค•ो เคธाเคงเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै? เคธंเคญเคตเคคः เคธเคค्เคคเคฐ เค•े เคฆเคถเค• เคฎें เคเค• เคเคธी เคฒเคกเค•ी เค•े เคธाเคฅ เคฆเคฐ्เคถเค•ों เค•ी เคธเคนाเคจुเคญूเคคि เคœोเฅœเคจा เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคฐเคนा เคนोเค—ा เคœो เคชเคฐिเคตाเคฐ เคธे เค…เคฒเค— เค…เค•ेเคฒी เคฐเคนเค•เคฐ เคชเคขाเคˆ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै เค”เคฐ เคฆो เคชुเคฐुเคทों เคธे เคช्เคฐेเคฎ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฆुเคตिเคงा เคฎें เคนै। เคซेเคฎिเคจिเคœ्เคฎเค‡เคจเค‡ंเคกिเคฏाเคกॉเคŸเค•ॉเคฎ เคชเคฐ เค…เคชเคจे เคฒेเค– ‘เฅžिเคฒ्เคฎ เคฐिเคต्เคฏु : เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा - เค… เคตूเคฎเคจ्เคธ เคจैเคฐेเคŸिเคต เค‘เคฐ เคชॉเคฒिเคŸिเค•्เคธ เค‘เฅž เค…เคชीเฅ›เคฎेंเคŸ?’ เคฎें เค…เคชเคฐ्เคฃा เคธंเคœเคฏ เคฒिเค–เคคी เคนैं- ‘A feminist criticism of Rajnigandha shows that it indulges in an effort to make Deepa’s character more socially acceptable by subtly removing the important socio-cultural underpinnings which were present in Bhandari’s story.’4  เคชเคฐिเคตाเคฐ เคธे เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคธंเคฌंเคง เค•ैเคธे เคนैं, เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เค‰เคธเค•े เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคชเคฐ เคชเฅœเคคा เคนै। เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคธंเคฌंเคง เคคเคจाเคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคจे เคธे เคต्เคฏเค•्เคคि เคฎें เค…เคธुเคฐเค•्เคทा เค•ी เคญाเคตเคจा เคฌเฅเคคी เคนै। เคเค• เคชुเคฐुเคท เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคธ्เคค्เคฐी เค•े เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคชเคฐ เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เค…เคงिเค• เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคธे เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เค•ी เคฆीเคชा เคฎें เคœो เค…เคธुเคฐเค•्เคทाเคฌोเคง เค˜เคฐ-เคชเคฐिเคตाเคฐ เคธे เคฆूเคฐ เคฐเคนเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคชैเคฆा เคนुเค† เคฅा, เค‰เคธเค•ा เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เค†เคงाเคฐ เค–เคคเคฐे เคฎें เคชเฅœ เค—เคฏा เคนै। เคฒेเค•िเคจ เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เคชाเคฐिเคตाเคฐिเค• เคธंเคฌंเคงो เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เคธे เคนुเคˆ เค•्เคทเคคि เค•ी เคญเคฐเคชाเคˆ เคฆीเคชा เค•े เคธ्เคตเคช्เคจ เค•े เคฆृเคถ्เคฏ เค•ो เคœोเฅœเค•เคฐ เค•ी เคนै। 

  เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เค“เคชเคจिंเค— เคธीเคจ เคฎें เคฆीเคชा เค•े เคธ्เคตเคช्เคจ เค•े เคฆृเคถ्เคฏ เค•ो เคฒिเคฏा เคนै। เค‡เคธ เคธ्เคตเคช्เคจ เคฎें เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै เค•ि เคฆीเคชा เคธเคชเคจा เคฆेเค– เคฐเคนी เคนै เค•ि เคเค• เคธเคฐเคชเคŸ เคญाเค—เคคी เคฐेเคฒเค—ाเฅœी เคฎें เคตเคน เค…เค•ेเคฒी เคนै। เค˜เคฌเคฐाเค•เคฐ เคตเคน เคเค• เคธ्เคŸेเคถเคจ เคชเคฐ เค‰เคคเคฐ เคœाเคคी เคนै เคฒेเค•िเคจ เคชीเค›े เคฎुเฅœเค•เคฐ เคฆेเค–เคคी เคนै เคคो เคฐेเคฒเค—ाเฅœी เคฎें เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคฒोเค— เคฌैเค े เคฆिเค–เคคे เคนैं เค”เคฐ เคฐेเคฒเค—ाเฅœी เคšเคฒเคจे เค•ो เคคैเคฏाเคฐ เคนै। เคฆीเคชा เคญाเค—เค•เคฐ เค‰เคธเคฎे เคšเฅเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐเคคी เคนै เคฒेเค•िเคจ เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคญी เคšเฅ เคจเคนीं เคชाเคคी เค”เคฐ เค—िเคฐ เคชเฅœเคคी เคนै। เคฐेเคฒเค—ाเฅœी เคฎें เคฌैเค े เคฒोเค— เค‰เคธ เคชเคฐ เคนँเคธ เคชเฅœเคคे เคนै। เค‡เคธी เค•े เคธाเคฅ เค‰เคธเค•ी เคจींเคฆ เคŸूเคŸ เคœाเคคी เคนै। เคฏเคน เคธเคชเคจा เคฆीเคชा เค•े เค…เคธुเคฐเค•्เคทाเคฌोเคง เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคนै। เคตเคน เคœीเคตเคจ เค•ी เคฐेเคฒเค—ाเฅœी เคฎें เค…เค•ेเคฒी เคธเฅžเคฐ เค•เคฐเคจे เคธे เคกเคฐเคคी เคนै।   เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เค•ी เคฆीเคชा เค…เค•ेเคฒी เคฐเคนเคคी เคนै เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคธเคฎे เค…เคธुเคฐเค•्เคทाเคฌोเคง เค•ा เค…ंเคฆाเคœा เคชाเค เค• เคธเคนเคœ เคนी เคฒเค—ा เคธเค•เคคा เคนै। เคฒेเค•िเคจ เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा เค•ी เคฆीเคชा เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคฐเคนเคคी เคนै, เค‰เคธเคฎें เคญी เคญाเคตी เคœीเคตเคจ เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคธुเคฐเค•्เคทाเคฌोเคง เคนै เค”เคฐ เค‡เคธे เคฆिเค–ाเคจे เค•े เคฒिเค เคซिเคฒ्เคฎเค•ाเคฐ เคจे เคธ्เคตเคช्เคจ เคตाเคฒे เคธीเคจ เค•ो เคœोเฅœा। เคฏเคนी เค…เคธुเคฐเค•्เคทाเคฌोเคง เคฆीเคชा เค•ा เคฎूเคฒ เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคนै เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคจिเคถीเคฅ เค•ी เค”เคฐ เคญाเคตเคจाเคค्เคฎเค• เคुเค•ाเคต เคนोเคจे เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคตเคน เคธंเคœเคฏ เค•े เคช्เคฐेเคฎ เคฎें เคช्เคฐाเคช्เคค เคธुเคฐเค•्เคทा เค•ो เคจเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคชाเคคी।

 เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เค•ी เค•เคนाเคจी เค•ी เคจाเคฏिเค•ा เคฆीเคชा เคถिเค•्เคทिเคค เค”เคฐ เค†เคค्เคฎเคจिเคฐ्เคญเคฐ เคธ्เคค्เคฐी เคนै เค”เคฐ เค…เคชเคจे เค•เคฐिเคฏเคฐ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฌเคนुเคค เคœाเค—เคฐूเค• เคนै। เค•เคนाเคจी เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เคนी เค‡เคธ เค“เคฐ เคเค• เค›ोเคŸा เคธा เคธंเค•ेเคค เคนै। เคธंเคœเคฏ เคนเคฎेเคถा เค•ी เคคเคฐเคน เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคชเคฐ เคจเคนीं เคชเคนुँเคš เคชाเคฏा เคนै เคœो เค‰เคธเคจे เคฆीเคชा เค•ो เคฎिเคฒเคจे เค•े เคฒिเค เคฆिเคฏा เคฅा। เค‡เคธเคธे เคจाเคฐाเฅ› เคฆीเคชा เคธोเคšเคคी เคนै- ‘เคนเคฎेเคถा เคธंเคœเคฏ เค…เคชเคจे เคฌเคคाเค เคนुเค เคธเคฎเคฏ เคธे เค˜ंเคŸे-เคฆो เค˜ंเคŸे เคฆेเคฐी เค•เคฐเค•े เค†เคคा เคนै, เค”เคฐ เคฎैं เคนूँ เค•ि เค‰เคธी เค•्เคทเคฃ เคธे เคช्เคฐเคคीเค•्เคทा เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคी เคนूँ। เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคฒाเค– เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐเค•े เคญी เคคो เค•िเคธी เค•ाเคฎ เคฎें เค…เคชเคจा เคฎเคจ เคจเคนीं เคฒเค—ा เคชाเคคी। เคตเคน เค•्เคฏों เคจเคนीं เคธเคฎเคเคคा เค•ि เคฎेเคฐा เคธเคฎเคฏ เคฌเคนुเคค เค…เคฎूเคฒ्เคฏ เคนै; เคฅीเคธिเคธ เคชूเคฐी เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคฌ เคฎुเคे เค…เคชเคจा เคธाเคฐा เคธเคฎเคฏ เคชเคข़ाเคˆ เคฎें เคนी เคฒเค—ाเคจा เคšाเคนिเค। เคชเคฐ เคฏเคน เคฌाเคค เค‰เคธे เค•ैเคธे เคธเคฎเคाเคŠँ!’5 เคฏเคนाँ เคคเค• เคคो เค•เคนाเคจी เค”เคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เค•เคฆเคฎ เคธे เค•เคฆเคฎ เคฎिเคฒाเค•เคฐ เคšเคฒเคคी เคนैं เคฒेเค•िเคจ เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เค…ंเคคिเคฎ เคนिเคธ्เคธे เคฎें เคนเคฎें เคœो เคฆीเคชा เคฆिเค–เคคी เคนै เคตเคน เค•เคนाเคจी เค•ी เคฆीเคชा เคธे เค•ुเค› เค…เคฒเค— เคนै। เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เค…ंเคคिเคฎ เคฆृเคถ्เคฏ เคฎें เคธंเคœเคฏ เค•े เคช्เคฐเคฎोเคถเคจ เค•ी เค–เคฌเคฐ เค”เคฐ เคฆीเคชा เค•ा เคฎुंเคฌเคˆ เคจเคนीं เคœाเคจे เค•ा เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เค•เคนाเคจी เคฎें เค•เคนीं เคจเคนीं เคนै। เค•เคนाเคจी เค•ी เคฆीเคชा เค•े เคชाเคธ เคจिเคถीเคฅ เค•ो เคšुเคจเคจे เค•ा เคตिเค•เคฒ्เคช เคจเคนीं เคนै เค‡เคธเคฒिเค เคตเคน เคธंเคœเคฏ เค•ो เคšुเคจเคคी เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคซिเคฒ्เคฎ เค•ी เคฆीเคชा เคเค• เค•เคฆเคฎ เค†เค—े เคœाเค•เคฐ เค…เคชเคจे เค•เคฐिเคฏเคฐ เคชเคฐ เคธंเคœเคฏ เค•ो เคตเคฐीเคฏเคคा เคฆेเคคी เคนै। เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เค•ी เค•เคนाเคจी เค•े เค…ंเคค เคฎें เคนเคฎ เคฆेเค–เคคे เคนैं เค•ि เคฆीเคชा เคฎुंเคฌเคˆ เคจ เคœाเคจे เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค•ोเคˆ เคŸिเคช्เคชเคฃी เคจเคนीं เค•เคฐเคคी เคชเคฐเคจ्เคคु เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคจे เคซिเคฒ्เคฎ เค•ी เคฆीเคชा เคธे เคฌुเคฒเคตाเคฏा เคนै เค•ि เค‰เคธे เคฎुंเคฌเคˆ เคจเคนीं เคœाเคจा। เคฏเคน เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค‡เคคเคจा เค›ोเคŸा เคธा เคนै เค•ि เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เคฆเคฐ्เคถเค• เค•ा เค‡เคธ เค“เคฐ เคง्เคฏाเคจ เคนी เคจเคนीं เคœाเคคा। เฅžिเคฒ्เคฎเค•ाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฏเคน เคฌเคฆเคฒाเคต เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฎूเคฒ्เคฏों เค•ी เค‰เคชเคœ เคนै เคœเคนाँ เคเค• เคธ्เคค्เคฐी เค•ी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค•เคคा เคชเคคि เค”เคฐ เค˜เคฐ เคนैं। เค•เคฐिเคฏเคฐ เคฎें เคนाเคฅ เค†เคฏा เคเค• เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค…เคตเคธเคฐ  เคเค• เคธ्เคค्เคฐी เค•े เคฒिเค เคฏเคนाँ เคœ्เคฏाเคฆा เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคจเคนी เคฐเค–เคคा। เคถाเคฏเคฆ, เคธเคค्เคคเคฐ เค•े เคฆเคถเค• เค•ा เคฆเคฐ्เคถเค• เคเค• เค…เค•ेเคฒी เคฎเคนिเคฒा เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคตिเคตाเคนเคชूเคฐ्เคต เคธंเคฌंเคงों เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐเคจे เค•ो เคคैเคฏाเคฐ เคจเคนीं เคฅा। เค‡เคธเคฒिเค เคฌाเคธु เคšเคŸเคฐ्เคœी เคจे เค†เค–िเคฐी เคธीเคจ เคฎें เคฆीเคชा เค•ो เคเค• เค†เคฆเคฐ्เคถ เคชाเคฐंเคชเคฐिเค• เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธ्เคค्เคฐी เค•ी เคช्เคฐเคคिเค•ृเคคि เคฆिเค–ाเคฏा เคนै। เคฒेเค•िเคจ เคนเคฎें เคฏเคน เคญी เคจเคนी เคญूเคฒเคจा เคšाเคนिเค เค•ि เคเค• เคเคธे เคฆौเคฐ เคฎें เคœเคฌ เคธिเคจेเคฎा เคฎें เคœเคฌ เคฒीเคก เคฐोเคฒ เคฎें เคชुเคฐुเคท เคนी เคนोเคคा เคฅा, เคฌाเคธु เคšเคŸเคฐ्เคœी เคจे เคเค• เคเคธी เคฎเคนिเคฒा เค•ो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฒेเค•เคฐ เคฒिเค–ी เค—เคˆ เค•เคนाเคจी เคชเคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เคฌเคจाเคจे เค•ा เคธाเคนเคธ เค•िเคฏा เคœो เคฆो เคชुเคฐुเคทों เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคชเคจे เคช्เคฐेเคฎ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฆुเคตिเคงाเค—्เคฐเคธ्เคค เคนै। 

เคจिเคท्เค•เคฐ्เคท  

เค•เคนाเคจी เค•े เคธिเคจे เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เคœो เคฌเคฆเคฒाเคต เค•िเคฏे เคนैं เคตे เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เค•ाเคฐเคฃों เคธे เค•िเคฏे เค—เค เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคे เคนैं। เคฆीเคชा เค•ा เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคฐเคนเคจा, เค†เค–िเคฐी เคธीเคจ เคฎें เคฎुंเคฌเคˆ เคœाเคจे เคธे เค‡ंเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจा เค†เคฆि เคฆเคฐ्เคถเค• เค•ी เคธाเคฎाเคœिเค•-เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค•िเค เค—เค เคฒเค—เคคे เคนैं। เคถเคนเคฐों เค•े เคจाเคฎ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ, เคชเฅœौเคธी เค•े เคฌเคš्เคšे เค•ा เคšเคฏเคจ, เคจिเคถीเคฅ เค•े เคจाเคฎ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคฏเคน เคธเคฌ เคธुเคตिเคงा เค”เคฐ เคœเคŸिเคฒเคคा เคธे เคฌเคšเคจे เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฒเค—เคคा เคนै। เคฆीเคชा เค”เคฐ เคจเคตीเคจ เค•े เคฌ्เคฐेเค•-เค…เคช เค•ी เค•เคนाเคจी, เคฆीเคชा เค•ो เคธी-เค‘เฅž เค•े เคฒिเค เคธंเคœเคฏ เค•ा เคธ्เคŸेเคถเคจ เคชเคฐ เคช्เคฐเค•เคŸ เคนोเคจा, เคฐंเค—เคจाเคฅเคจ เค”เคฐ เค‘เคซिเคธ-เคชॉเคฒिเคŸिเค•्เคธ เค•ा เคœिเค•्เคฐ, เค“เคชเคจिंเค— เคธीเคจ เคฎें เคฆीเคชा เค•े เคธเคชเคจे เค•ा เคฆृเคถ्เคฏ, เค‡เคฐा เค”เคฐ เคจเคตीเคจ เค•ी เคชเคนเคฒे เคธे เคœाเคจ-เคชเคนเคšाเคจ เค”เคฐ เคจเคตीเคจ เค•ी เคชेเคถेเค—เคค เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฏเคน เคธเคฌ เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เค•े เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคฌเคฆเคฒाเคตों เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เค†เคคे เคนैं। เคซिเคฒ्เคฎ เคเค• เคฆृเคถ्เคฏ-เคถ्เคฐเคต्เคฏ เคตिเคงा เคนै เคœเคฌเค•ि เค•เคนाเคจी เคชाเค ्เคฏ-เคตिเคงा เคนै เค‡เคธเคฒिเค เคซिเคฒ्เคฎ เค•ा เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เค…เคงिเค• เคนोเคคा เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค•ृเคคि เคชเคฐ เคฌเคจे เคธिเคจेเคฎा เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เค•ो เคนเคฎेเคถा เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เค•े เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคนी เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคซिเคฒ्เคฎ เค•े เคฒिเค เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เคเค• เคฎाเคจเค• เคฌเคจ เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เคธे เคซिเคฒ्เคฎ เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคนोเคคी เคนै। เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा เคเค• เคช्เคฐเคญाเคตเคถाเคฒी เคซिเคฒ्เคฎ เคนै, เคœो เคฎूเคฒ เค•ृเคคि เค•ी เคธंเคตेเคฆเคจा เค•ो เคฒเค—เคญเค— เค‰เคธी เคฐूเคช เคฎें เคฆเคฐ्เคถเค• เคคเค• เคชเคนुँเคšाเคจे เคฎें เคธเคซเคฒ เคฐเคนी เคนै। เค•เคนाเคจी เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค• เคนिเคคों เคธे เคชเคฐिเคšเคฒिเคค เคนोเค•เคฐ เคจเคนीं เคฒिเค–ी เคœाเคคी เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคธे เคŸिเค•เคŸ เค–เคฐीเคฆเค•เคฐ เคซिเคฒ्เคฎ เคฆेเค–เคจे เคตाเคฒे เคฆเคฐ्เคถเค• เค•ी เคฐुเคšि เค”เคฐ เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคฐुเคाเคจ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคšเคฒเคจे เค•ी เคฌाเคง्เคฏเคคा เคจเคนीं เคนोเคคी। เคตเคน เคฌिเคจा เคฆเคฌाเคต เค•े เค…เคชเคจी เคฌाเคค เคชाเค เค•ो เคคเค• เคฐเค–เคคी เคนै เคœเคฌเค•ि เฅžिเคฒ्เคฎเค•ाเคฐ เค‡เคคเคจा เคœोเค–िเคฎ เคฒेเคจा เค…เคซोเคฐ्เคก เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคा। เคฏเคนी เค•ाเคฐเคฃ เคนै เค•ि เค‰เคธे เคซिเคฒ्เคฎ เค•ी เค•เคนाเคจी เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค•เคฐเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคชเฅœเคคी เคนै। เคฎेเคฐे เฅ™เคฏाเคฒ เคธे เคฏुเค•्เคคिเคฏुเค•्เคค เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคนाเคจी เคชเคฐ เคฌเคจाเคˆ เค—เคˆ เคซिเคฒ्เคฎ เค•ो เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคฐोเคšเค• เคนी เคฌเคจाเคคे เคนैं เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคจ เค›ोเคŸे เคฎोเคŸे เคฌเคฆเคฒाเคตों เค•ी เคฌเคฆौเคฒเคค เคซिเคฒ्เคฎ เค•เคนाเคจी เค•ी เคนूเคฌเคนू เคจเฅ˜เคฒ เคนोเคจे เคธे เคฌเคš เคœाเคคी เคนै। เคฏเคน เคฌाเคค เคญी เค—ौเคฐ เค•เคฐเคจे เคฒाเคฏเค• เคนै เค•ि เคจिเคฐ्เคฆेเคถเค• เคฌाเคธु เคšเคŸเคฐ्เคœी เคจे เค•ृเคคि เค•े เคฎूเคฒ เคธंเคตेเคฆเคจाเคค्เคฎเค• เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏों เคธे เค•िเคธी เคญी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ोเคˆ เค…เคจ्เคฏाเคฏ เคจเคนीं เคนोเคจे เคฆिเคฏा เคนै। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคช्เคฐเคคिเคฌเคฆ्เคงเคคा เค”เคฐ เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค• เคนिเคคों เคฎें เคธाเคฎंเคœเคธ्เคฏ เคธाเคงเคจे เค•ा เคญเคฐเคธเค• เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•िเคฏा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเคฎे เคตे เคธเคซเคฒ เคญी เคฐเคนे เคนैं। เค‡เคธी เค•े เคšเคฒเคคे ‘เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा’ เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค•ृเคคिเคฏों เคชเคฐ เคฌเคจी เคธเคซเคฒเคคเคฎ เคซिเคฒ्เคฎों เคฎें เค—िเคจी เคœाเคคी เคนै। 


เค†เคงाเคฐ เคธाเคฎเค—्เคฐी 
1)  เคญंเคกाเคฐी, เคฎเคจ्เคจू, เคฏเคนी เคธเคš เคนै, เคช्เคฐเคคिเคจिเคงि เค•เคนाเคจिเคฏाँ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी 110002 
2)  เคšเคŸเคฐ्เคœी, เคฌाเคธु, เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा, 1974 


เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ 
1) เคฎเคจ्เคจू เคญंเคกाเคฐी เคฌเคจाเคฎ เค•เคฒा เคตिเค•ाเคธ เคชिเค•्เคšเคฐ्เคธ เคช्เคฐाเค‡เคตेเคŸ เคฒिเคฎिเคŸेเคก เคตाเคฆ, เคฆिเคฒ्เคฒी เค‰เคš्เคš เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ, 8 เค…เค—เคธ्เคค, 1986
( https://indiankanoon.org/doc/331111/)
2)  เคฆाเคธ, เคตिเคจोเคฆ, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธिเคจेเคฎा เค•ा เค…ंเคคःเค•เคฐเคฃ, เคฎेเคงा เคฌुเค•्เคธ, เคฆिเคฒ्เคฒी, เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ, 2003, เคชृเคท्เค  167 
3)   เคฎिเคถ्เคฐ, เคตिเคœเคฏ เค•ुเคฎाเคฐ, เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธिเคจेเคฎा : เคฐूเคชांเคคเคฐเคฃ เค•े เค†เคฏाเคฎ, เคถिเคตाเคฒिเค• เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เคฆिเคฒ्เคฒी,   เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ, 2020, เคชृ. 134 
4) เคธंเคœเคฏ, เค…เคชเคฐ्เคฃा, เฅžिเคฒ्เคฎ เคฐिเคต्เคฏु : เคฐเคœเคจीเค—ंเคงा - เค… เคตूเคฎเคจ्เคธ เคจैเคฐेเคŸिเคต เค‘เคฐ เคชॉเคฒिเคŸिเค•्เคธ เค‘เฅž เค…เคชीเฅ›เคฎेंเคŸ?, เคซेเคฎिเคจिเคœ्เคฎเค‡เคจเค‡ंเคกिเคฏाเคกॉเคŸ.เค•ॉเคฎ, 21 เค…เค—เคธ्เคค, 2020 
(https://feminisminindia.com/2020/08/21/film-review-rajnigandha-womans-narrative-politics-of-appeasement/)
5) เคญंเคกाเคฐी, เคฎเคจ्เคจू, เคช्เคฐเคคिเคจिเคงि เค•เคนाเคจिเคฏाँ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคชेเคชเคฐเคฌैเค•, เคฌाเคฐเคนเคตाँ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ, เคชृเคท्เค  9


4 comments :

  1. เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เค”เคฐ เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคจे เคตाเคฒा เคฒेเค– เค†เคชเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–ा เค—เคฏा । เคฏเคฆि เคธเคฎ्เคญเคต เคนो เคคो เค‡เคธเคฎें เค•ाเค—़เคœ़ เค•เคฒเคฎ เคฒिเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เคชेเคชเคฐ เคชेเคจ เค•ी เคœเค—เคน เค”เคฐ เค•ाเคจเคชुเคฐ เคฒिเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ाเคจเคชूเคฐ เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ । เคฌाเค•़ी เค†เคชเค•े เคฒेเค– เค•ो เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เคชเคข़เค•เคฐ เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เคฒเค—ा เคœिเคจ เค†เคฏाเคฎों เคธे เค†เคชเคจे เคตिเคทเคฏ เค•ो เคฆेเค– เค•เคฐ เคชाเค เค•ों เค•ो เคฆिเค–ाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคตे เคธเคฐाเคนเคจीเคฏ เคนैं । เค†เคถा เคนै เค†เคช เคค्เคฐुเคŸि เคธुเคงाเคฐ เคฏเคฅाเคถीเค˜्เคฐ เค•เคฐเค•े เคธूเคšिเคค เค•เคฐेंเค—ी ।

    ReplyDelete
  2. เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เค”เคฐ เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคจे เคตाเคฒा เคฒेเค– เค†เคชเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–ा เค—เคฏा । เคฏเคฆि เคธเคฎ्เคญเคต เคนो เคคो เค‡เคธเคฎें เค•ाเค—़เคœ़ เค•เคฒเคฎ เคฒिเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เคชेเคชเคฐ เคชेเคจ เค•ी เคœเค—เคน เค”เคฐ เค•ाเคจเคชुเคฐ เคฒिเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ाเคจเคชूเคฐ เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ । เคฌाเค•़ी เค†เคชเค•े เคฒेเค– เค•ो เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เคชเคข़เค•เคฐ เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เคฒเค—ा เคœिเคจ เค†เคฏाเคฎों เคธे เค†เคชเคจे เคตिเคทเคฏ เค•ो เคฆेเค– เค•เคฐ เคชाเค เค•ों เค•ो เคฆिเค–ाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคตे เคธเคฐाเคนเคจीเคฏ เคนैं । เค†เคถा เคนै เค†เคช เคค्เคฐुเคŸि เคธुเคงाเคฐ เคฏเคฅाเคถीเค˜्เคฐ เค•เคฐเค•े เคธूเคšिเคค เค•เคฐेंเค—ी ।

    ReplyDelete
  3. เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เค”เคฐ เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคจे เคตाเคฒा เคฒेเค– เค†เคชเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–ा เค—เคฏा । เคฏเคฆि เคธเคฎ्เคญเคต เคนो เคคो เค‡เคธเคฎें เค•ाเค—़เคœ़ เค•เคฒเคฎ เคฒिเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เคชेเคชเคฐ เคชेเคจ เค•ी เคœเค—เคน เค”เคฐ เค•ाเคจเคชुเคฐ เคฒिเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ाเคจเคชूเคฐ เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ । เคฌाเค•़ी เค†เคชเค•े เคฒेเค– เค•ो เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เคชเคข़เค•เคฐ เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เคฒเค—ा เคœिเคจ เค†เคฏाเคฎों เคธे เค†เคชเคจे เคตिเคทเคฏ เค•ो เคฆेเค– เค•เคฐ เคชाเค เค•ों เค•ो เคฆिเค–ाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคตे เคธเคฐाเคนเคจीเคฏ เคนैं । เค†เคถा เคนै เค†เคช เคค्เคฐुเคŸि เคธुเคงाเคฐ เคฏเคฅाเคถीเค˜्เคฐ เค•เคฐเค•े เคธूเคšिเคค เค•เคฐेंเค—ी ।

    ReplyDelete
    Replies
    1. เคฒेเค– เค†เคชเค•ो เคชเคธंเคฆ เค†เคฏा, เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคฌเคนुเคค เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ।

      Delete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।