рд╣िंрджी рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рдЪिंрддा рдХी рдмрдЬाрдп рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ोрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд: рдбॉ. рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд

рдбॉ. рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд
рд╣िंрджी рдЬрдЧрдд рдХी рд╡рд╣ рд╢рдЦ्рд╕िрдпрдд рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╣िंрджी рдк्рд░ेрдоिрдпों рдХे рджिрд▓ рдоें рдПрдХ рдЦाрд╕ рд╕्рдеाрди рдмрдиाрдпा рд╣ै рдбॉ. рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рд╕े рдм्рд░िрдЯेрди рдоे рд░рд╣рдХрд░ рд╣िंрджी рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдбॉ. рдЧुрдк्рдд 2007 рд╕े рдСрдХ्рд╕рдлोрд░्рдб рдмिрдЬрдиेрд╕ рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рдиिрджेрд╢рдХ рдкрдж рдкрд░ рднी рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╣ैं। рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднूрдоि, рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдЗрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рдоिрд▓े рд╣ैं। рдпू॰рдХे॰ рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдПрд╡ं `рдкुрд░рд╡ाрдИ' рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣िंрджी рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдоें рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд╣рдЪाрди рджिрд▓ाрдиे рдоें рдЖрдкрдХी рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рд░рд╣ी рд╣ै। рдЖрдкрдХे рдж्рд╡ाрд░ा 18 рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдкुрд░рд╡ाрдИ рдкрдд्рд░िрдХा рдиे рдЬрд╣ाँ рдирд╡ोрджिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рдЖрдЧे рдЖрдиे рдХा рдоंрдЪ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा, рд╡рд╣ीं рд╕्рдеाрдкिрддों рдХी рд╣िंрджी рдЬрдЧрдд рдоें рдкрд╣рдЪाрди рднी рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рд╣ै। рдбॉ. рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд рдХी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рдЕрдкрдиी рдоिрдЯ्рдЯी рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд▓ोрдЧों рд╕े рджूрд░ рд╡िрджेрд╢ рдоें рдЖрдХрд░ рдмрд╕े рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рджрд░्рдж, рдЙрдирдХे рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдФрд░ рдЙрдирдХी рдордиोрд╕्рдеिрддि рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рднाрд╡ рдХो рд╡ाрдгी рдоिрд▓ी рд╣ै рдЕрдм рддрдХ рдЖрдкрдХे рддीрди рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ 'рдЖрдХृрддि', 'рд╕ाрдЧрд░ рдХा рдкंрдХ्рд╖ी' рдПрд╡ं 'рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдкुрдд्рд░' рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЪुрдХे рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддाрдУं рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╡्рдпाрдк्рдд рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдХो рдЙрдаाрдХрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рд░ोрдХाрд░ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиी рдк्рд░рддिрдмрдж्рдзрддा рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡рд╣ीं рдЙрди рдоुрдж्рджों рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рднी рджिрдЦाрдИ рдкреЬрддे рд╣ैं। рдЖрдкрдиे рдм्рд░िрдЯेрди рдХे 25 рдХрд╡िрдпों рдХी рдХрд╡िрддाрдУं рдХा рджूрд░ рдмाрдЧ рдоें рд╕ौंрдзी рдоिрдЯ्рдЯी рдиाрдо рд╕े рд╕ंрдХрд▓рди рдФрд░ рд╕ंрдкाрджрди рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдп рднी рдХिрдпा рд╣ै। рд╣िंрджी рдХे рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рдоें рдЖрдкрдХी рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рд╡िрджेрд╢ рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп, рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЖрдкрдХो 2007 рдоे 'рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоाрди’ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा। рдЧुрдк्рдд рдХी рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЕрдЩ्рдЧ्рд░ेреЫी рдпрджि рдЬीрд╡िрдХोрдкाрд░्рдЬрди рдХा рд╕ाрдзрди рд╣ै рддो рд╣िंрджी рд╣рдоाрд░े рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХी, рдЖрдд्рдоा рдХे рд╕ौंрджрд░्рдп рдХो рдиिрдЦाрд░рдиे рдХी рднाрд╖ा рд╣ै। рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣िंрджी рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд╕ंрдХрдЯ рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХी рдЬाрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдкрдж्рдоेрд╢ рдЬी рдЖрд╢्рд╡рд╕्рдд рд╣ोрдХрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं рд╣िंрджी рди рдХрднी рдЦрдд्рдо рд╣ुрдИ рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдХрдИ рд╕ैрдХрдб़ों рд╕ाрд▓ों рддрдХ рд╣िंрджी рдХी рдЬрдб़ें рдЦрдд्рдо рд╣ोंрдЧी। рдЙрдирдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рдЪिंрддा рдХрд░рдиे рдХी рдмрдЬाрдп рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ोрдиे рдХी। рдпрджि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдоें рджैрдиिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╣िंрджी рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░ेंрдЧे, рдЬрдм рддрдХ рд╣рдоाрд░े рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдоें рд╣िंрджी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдФрд░ рдХрд╡िрддाрдПँ рдЬीрд╡िрдд рд╣ैं рддрдм рддрдХ рд╣िंрджी рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╣िंрджी рдиिрджेрд╢ाрд▓рдп рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рдиिрджेрд╢рдХ рдбॉ рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп рдж्рд╡ाрд░ा рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рддा рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣िंрджी рдк्рд░ेрдоिрдпों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ै।

рдиूрддрди рдкांрдбेрдп

рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдирд╡ाрдмों рдХे рд╢рд╣рд░ рд▓рдЦрдирдК рд╕े рдл्рд░ांрд╕ рдФрд░ рдл्рд░ांрд╕ рд╕े рд▓ंрджрди рддрдХ рдХा рд╕рдлрд░ рдХिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдЪрд▓рддे рдХिрдпा рдФрд░ рдРрд╕े рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд░рд╣े рдХि рдЕंрддрддः рдЖрдкрдХो рдЕрдкрдиा рджेрд╢ рдЫोреЬрдХрд░ рдпрд╣ीं рдХा рд╣ोрдХрд░ рд░рд╣ рдЬाрдиा рдкреЬा?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдиूрддрди рдЬी, рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдХी рдЕрднी рддрдХ рдХी рдЬो рдпाрдд्рд░ा рд░рд╣ी рд╣ै, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рд╣िंрджी рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें, рддो рдоैं рдмрддाрдиा рдЪाрд╣ूंрдЧा рдХि рдоैं рдЕрдаाрд░рд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдХेрдоिрдХрд▓ рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдХी рдкреЭाрдИ рдХे рд▓िрдП рдл्рд░ांрд╕ рдЖрдпा рдеा। рдЖрдЧे рдХी рдбिрдЧ्рд░ी рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдП рдоैं рднाрд░рдд рд╡ाрдкिрд╕ рдЪрд▓ा рдЧрдпा। рдоेрд░ी рд╕ाрд░ी рдкреЭाрдИ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ुрдИ, рд▓ेрдХिрди рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдоुрдЭे рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рдоिрд▓े। рд╣рдоाрд░ा рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдкрд░िрд╡ाрд░ рдеा। рдоेрд░े рдкिрддाрдЬी рджाрдЙрдЬी рдЧुрдк्рдд рд░ाрдЬрдиीрддिрдЬ्рдЮ, рд╣िंрджी рдк्рд░ेрдоी рдФрд░ рд╣िंрджी рд╕ेрд╡ी рд╣ैं рдЙрдирдХा рд╣िंрджी рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рд╕ाрде рдЙрдардиा-рдмैрдардиा рдеा। рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рд╣рдоाрд░े рдШрд░ рдХा рд╕ाрд░ा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╣िंрджीрдордп рдеा। 1970 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рдкिрддाрдЬी рдиे рдШрд░ рдХा рдПрдХ рдХрдорд░ा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░िрд╖рдж् рдХो рджिрдпा рд╣ुрдЖ рдеा, рдЬрд╣ाँ рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣िंрджी рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЧोрд╖्рдаिрдпाँ, рдХрд╡ि рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рдЪрд░्рдЪाрдПँ рдФрд░ рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдмैрдардХें рдЖрджि рд╣ुрдЖ рдХрд░рддी рдеीं। рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдоुрдЭे рд▓िрдЦрдиे рдХा рд╢ौрдХ рддो рдеा, рдеोреЬा рдмрд╣ुрдд рд▓िрдЦрддा рднी рдеा рдкрд░्рд╕рдирд▓ рдбाрдпрд░ी рдХे рд░ूрдк рдоें। рд▓ेрдХिрди рдоेрд░े рдЬेрд╣рди рдоें рдРрд╕ी рдХोрдИ рдпोрдЬрдиा рдирд╣ीं рдеी рдХि рдЖрдЧे рдЬाрдХрд░ рдоैं рд╣िंрджी рдоें рдХुрдЫ рд▓िрдЦूंрдЧा рдпा рд╣िंрджी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЖрдЧे рдмрдвूंрдЧा। рднाрд░рдд рдХी рдкреЭाрдИ рдкूрд░ी рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдоैं рд▓рди्рджрди рдХी рдПрдХ рдХंрдкрдиी рдоें рдЗंрдЯрд░्рди рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдпा। рдоेрд░ा рд╡िрдЪाрд░ рдеा рдХि рдЙрдЪ्рдЪрд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдоैं рдЕрдкрдиे рдХैрд░िрдпрд░ рдоें рдЖрдЧे рдмреЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рдЕрдиुрднрд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ूंрдЧा рдФрд░ рд▓рдЦрдирдК рдЬाрдХрд░ рдХेрдоिрдХрд▓ рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी рдЦोрд▓ूंрдЧा। рдлिрд░ рдоैंрдиे рдмिреЫрдиेрд╕ рдоें MBA рдХिрдпा। рд╡рд╣ рдРрд╕ी рдЙрдо्рд░ рдеी рдЬрдм рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдХрд░िрдпрд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ोрддे рд╣ैं рдоैं рднी рдЕрдкрдиे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪ рд░рд╣ा рдеा। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕рдордп рдиिрдХрд▓рддा рдЬा рд░рд╣ा рдеा। рдЪूँрдХि рдоैं рд╕рдоृрдж्рдз рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рдеा рдЗрд╕рд▓िрдП рдШрд░ рдоें рдкैрд╕े рдХी рдХोрдИ рдХрдоी рдирд╣ीं рдеी рдФрд░ рдкिрддाрдЬी рдЬрд░ूрд░рдд рдХे рдоुрддाрдмिреШ рдоुрдЭे рдкैрд╕ा рднेрдЬ рджिрдпा рдХрд░рддे рдеे। рдЬрдм рдпрд╣ाँ рдХे рд╕िрд╕्рдЯрдо рдоें рдЖрдпा рддो рдоुрдЭे рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧा। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдпрд╣ाँ рдоिрдд्рд░ рдмрди рдЧрдП, рд▓ोрдЧों рдХा рд╕ाрде рдоिрд▓ा, рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдоिрд▓ा, рдЬिрд╕рд╕े рдоेрд░ा рдорди рдпрд╣ाँ рд▓рдЧ рдЧрдпा рдФрд░ рдоैं рдпрд╣ीं рд░рдЪ-рдмрд╕ рдЧрдпा। рд▓ंрджрди рдоें рдХुрдЫ рд╕рдордп рдмिрддाрдХрд░ рдоुрдЭे рдРрд╕ा рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рдХि рдоैं рд▓рдЦрдирдК рдоें рд░рд╣рдХрд░ рдЬो рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╡ो рдпрд╣ाँ рд░рд╣рдХрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ। рдпрд╣ी рд╕ोрдЪрдХрд░ рд╕्рдеाрдпी рд░ूрдк рд╕े рдпрд╣ीं рд░рд╣рдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдкрдиे 25 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЫोрдЯी рд╕ी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╣ी рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рдЕрдкрд░िрдЪिрдд рд╕े рджेрд╢ рдоें рдпू. рдХे. рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдЖрдкрдиे рдРрд╕ा рдХ्рдпा рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпा рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕ंрд╕्рдеा рдХो рдЬрди्рдо рджेрдиे рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдорди рдоे рдЖрдпा?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдЬрдм рдоैं рд▓рди्рджрди рдЖрдпा рддो рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдоैं рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдЙрдерд▓-рдкुрдерд▓ рд╡ाрд▓े рджौрд░ рд╕े рдЧुрдЬрд░ рд░рд╣ा рдеा, рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдоेрд░े рд▓िрдП рдпрд╣ рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдХрд▓्рдЪрд░рд▓ рд╢ॉрдХ рдХी рд╕ी рд╕्рдеिрддि рдеी। рдРрд╕ा рднी рдирд╣ीं рдеा рдХि рдоैं рдкрд╣рд▓ी рдШрд░ рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓ा рдеा, рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдоैं реЮ्рд░ांрд╕ рдоें рднी рдвाрдИ рд╕ाрд▓ рд░рд╣ा рдеा, рд▓ेрдХिрди рд▓рди्рджрди рдоें рдоेрд░ी рдЙрдо्рд░ рдХे рдпुрд╡ा рд▓ोрдЧों рдоें рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдЕрд░ुрдЪि рд╕े рдоेрд░े рдорди рдХो рдЧрд╣рд░ी рдЪोрдЯ рдкрд╣ुँрдЪी। рдЗрд╕рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдПрдХ рдШрдЯрдиा рдоैं рдЖрдкрдХे рд╕ाрде рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ। рдПрдХ рдмाрд░ рдоैं рдЕрдкрдиे рдкрд░िрдЪिрдд рд╣рд░्рд╖рд╡рд░्рдзрди рдЬी рдХे рдШрд░ рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдЧрдпा, рдЙрдирдХा рдПрдХ рдкाँрд╡ рд▓ोрд╣े рдХा рдеा। рдЬैрд╕े рд╣ी рд╡े рдХрдорд░े рдоें рдЖрдП, рдоैं рдЙрдирдХे рд╕рдо्рдоाрди рдоें рдЦреЬा рд╣ो рдЧрдпा рдЬрдмрдХि рдЙрдирдХे рдкुрдд्рд░ рд╡ैрд╕े рд╣ी рдмैрдаे рд░рд╣े।। рдоुрдЭे рдоाрд▓ूрдо рдеा рдХि рдкрд╢्рдЪिрдоी рд╕рдн्рдпрддा рдоें рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдоैं рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕्рдХाрд░рд╡рд╢ рдл्рд░ांрд╕ рдоें рднी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдЖрдиे рдХे рдмाрдж рдЦреЬा рд╣ो рдЬाрддा рдеा। рдоेрд░े рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЬाрдирддे рдеे рдХि рдоैं рднाрд░рддीрдп рд╣ूँ рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рдпрд╣ाँ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХे рд╕ाрдордиे рдЦреЬे рд╣ोрдиे рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рд╣ै। рдХрдИ рдоाрдпрдиों рдоें рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХा рдЖрдЪрд░рдг рдЕрдЪ्рдЫा рднी рд╣ै рдКрдкрд░ рдиीрдЪे рдХा рдпा рдкрдж/рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХा рднेрдж рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХे рдЖрдиे рдкрд░ рднी рдЙрдирдХा рд╕्рдЯाрдл рдЦреЬा рд╣ोрдХрд░ рдЧुрдб рдоॉрд░्рдиिंрдЧ рдмोрд▓े рдпрд╣ рдЬрд░ूрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд▓ेрдХिрди рдШрд░ рдХे рдмाрд╣рд░ рдФрд░ рднीрддрд░ рдХी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ैं। рд╣рд░्рд╖рд╡рд░्рдзрди рдЬी рдХे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рдиे рдоुрдЭे рдпрд╣ рд╕ोрдЪрдиे рдкрд░ рд╡िрд╡рд╢ рдХрд░ рджिрдпा рдХि рдРрд╕ा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै, рдЬो рдирдИ рдкीреЭी рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै। рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рддो рдпрд╣ рд╕рдм рдЪрд▓рддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдпрджि рдпрд╣ाँ рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдирд╣ीं рд░рд╣ेрдЧी рддो рдпुрд╡ा рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рд╕े рдХिрд╕ рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЬुреЬेрдЧा рдФрд░ рдпрджि рдпुрд╡ा рдкीреЭी рд╣ी рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рд╕े рдХрдЯ рдЬाрдпेрдЧी рддो рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рднाрд░рдд рдХे рдЕрдкрдиी рдпोрдЧ्рдп рдкीреЭी рдХो рдЦो рджेрдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╣ै। рдпрд╣ рд╡рд╣ рдХ्рд╖рдг рдеा рдЬрдм рдоेрд░े рдорди рдоें рд╣िंрджी рдХी рдЙрдкрдЬ рд╣ुрдИ। рдиूрддрди рдЬी, рдпрд╣ рдоैं рдЕрдкрдиे рджिрд▓ рд╕े рдХрд╣ рд░рд╣ा рд╣ूँ рдХि рдЙрд╕ рд╡реШ्рдд рддрдХ рдоुрдЭे рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдЖрднाрд╕ рднी рдирд╣ी рдеा рдХि рдоेрд░े рдЕрди्рджрд░ рднाрд╖ा рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдЗрддрдиे рдЧрд╣рд░े рддрдХ рдЬрдоे рд╣ैं। рдоैंрдиे рдЖрдд्рдоाрд╡рд▓ोрдХрди рдХिрдпा рдХि рдпрд╣ рд╕ोрдЪ рдоेрд░े рдЕंрджрд░ рдХ्рдпों рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै? рдоेрд░े рд╕ाрде реЮ्рд░ांрд╕ рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХा рд╕рди्рджрд░्рдн рднी рдеा। рдоैं рдЕрднी рддрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднाрд╖ा рд╕рдордЭрддा рдеा। рд▓ेрдХिрди рдоुрдЭे рд╕рдордЭ рдЖрдиे рд▓рдЧा рдХि рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рджेрд╢ рд╣ैं рдЬрд╣ाँ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХो рд╕ीрдЦрдиा рдЬрд░ूрд░ी рдирд╣ीं рдоाрдиा рдЬाрддा, рдЕрдзिрдХाँрд╢ рдпूрд░ोрдкिрдпрди рджेрд╢ों рдоें рдЬрд░्рдорди, рдл्рд░ेंрдЪ рдФрд░ рд╕्рдкेрдиिрд╢ рдмोрд▓ी рдЬाрддी рд╣ैं। рдоैंрдиे рдл्рд░ांрд╕ рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдоें рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рд╕्рд╡рдпं рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा рд╣ै। рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рддो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рд╢рдд्рд░ुрддा рдХी, рд╣ेрдЯ्рд░ेрдб рдХी рднाрд╖ा рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдХे рд▓ोрдЧ рддो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рдмाрдд рдХрд░рдиा рддрдХ рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं рдХрд░рддे। рдпрджि рдЖрдк рдЙрдирд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рд░ाрд╕्рддा рдкूрдЫेंрдЧे рддो рд╡े рдЖрдкрдХो рд░ाрд╕्рддा рдирд╣ीं рдмрддाрдПंрдЧे, рдпрджि рдЯूрдЯी рдлूрдЯी рдл्рд░ेंрдЪ рдоें рдкूрдЫेंрдЧे рддो рдЖрдкрдХा рд╣ाрде рдкрдХреЬрдХрд░ рдЙрд╕ рдЬрдЧрд╣ рддрдХ рдЫोреЬ рдЖрдПंрдЧे। рдЖрдкрдиे рддो рд╡рд╣ाँ рдХे рдХिрд╕्рд╕े рд╕ुрдиे рд╣ोंрдЧे, рдоैंрдиे рддो рдпे рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा рд╣ै। рдЖрдкрдХो рдпрд╣ рдЬाрдирдХрд░ рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧेрдЧा рдХि рдпрджि рдЖрдк рдЙрдирд╕े рд╣िंрджी рдоें рдмाрдд рдХрд░ेंрдЧे рддो рд╡े реЩुрд╢ी-рдЦुрд╢ी рдЖрдкрдХी рдмाрдд рдХा рдЬрд╡ाрдм рджेंрдЧे। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рднाрд╖ा рд╣ै, рдЗрд╕ рдн्рд░рдо рд╕े рдоेрд░ा рдирдХाрдм рдЙрда рдЧрдпा рдеा рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдо्рдоाрди рддो рдирд╣ीं рдХрд╣ूंрдЧा, рдмрд▓्рдХि рдоेрд░ा рдЬो рднрдп рдеा рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдЬाрдирдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै, рд╡ो рднी реЩрдд्рдо рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рдеा। рдХ्рдпोंрдХि рднाрд░рдд рдоें рдРрд╕ा рдоाрд╣ौрд▓ рдмрдиा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдпрджि рдЖрдк рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдирд╣ीं рдЬाрдирддे рддो рдЖрдкрдХो рдкреЭा-рд▓िрдЦा рдирд╣ीं рд╕рдордЭा рдЬाрдПрдЧा। рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдПрдХ рд░ोрдЪрдХ рдмाрдд рдЖрдкрдХो рдмрддाрдиा рдЪाрд╣ूंрдЧा рдХि рднाрд░рдд рдоें рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХा рд╡्рдпाрдХрд░рдг рдФрд░ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рд╕िрдЦाрдИ рдЬाрддी рд╣ै, рдЬिрд╕ рдХाрд░рдг рд╣рдоाрд░ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдФрд░ рд╡्рдпाрдХрд░рдгрд╕рдо्рдордд рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╣ोрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд▓ंрджрди рдоें рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХे рдмрдЪ्рдЪे рдЬो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдмोрд▓рддे рд╣ैं рд╡рд╣ рдЕрд╢ुрдж्рдз рдФрд░ рдЧрд▓рдд рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдмोрд▓рддे рд╣ैं, рд╡े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢рдм्рджों рдХी рд╕рд╣ी рд╡рд░्рддрдиी рд▓िрдЦрдиा рдирд╣ीं рдЬाрдирддे। рдоुрдЭे рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧा рдХि рдЗрд╕ рджेрд╢ рдоें рд╣िंрджी рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рдХрд░рдиा рдмрд╣ुрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рдмрд╕, рдлिрд░ рдХ्рдпा рдеा, рдоेрд░े рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдЬो рдоैं рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рд╕े рдпрд╣ाँ рд▓ाрдпा рдеा, рд╡े рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдоुрдЦी рдХी рддрд░рд╣ рдмрд░рд╕рдиे рд▓рдЧे рдФрд░ рдлिрд░ рдоैंрдиे рдЗрдирдХी рдЖрдЧ рдХो рдХрднी рдордж्рдзिрдо рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рджिрдпा।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдеा рд╕े рд▓ोрдЧों рдХो рдЬोреЬрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдиे рдХ्рдпा рдХिрдпा рдФрд░ рдЗрд╕рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдоें рдЖрдкрдХो рдпрд╣ाँ рдХे рд▓ोрдЧों рдХा рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоिрд▓ा?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдиूрддрди рдЬी, рдЬрдм рдоैंрдиे рдЕрдкрдиा рд░ाрд╕्рддा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ рд▓िрдпा рдХि рдоुрдЭे рдпрд╣ाँ рдХे рднाрд░рддीрдпों рдоें рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдЬीрд╡िрдд рд░рдЦрдиा рд╣ै, рддो рдоैंрдиे рдЕрдкрдиी рд╕ोрдЪ рдХो рдоूрд░्рдд рд░ूрдк рджेрдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдЕрдкрдиे рдХрджрдо рдмреЭाрдиे рд╢ुрд░ू рдХिрдпे। рдпे рдХрджрдо рднрд▓े рд╣ी рдЫोрдЯे рдеे рд▓ेрдХिрди рдоुрдЭे рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдеा рдХि рдоेрд░ा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрднी рдиिрд╖्рдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдоैंрдиे рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд░ुрдЪि рдФрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рд▓ेрдиी рд╢ुрд░ू рдХी, рдкрддा рдХिрдпा рдХि рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рдкреЭाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдпा рдирд╣ीं, рдХрд╣ाँ рдФрд░ рдХिрддрдиे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╣िंрджी рдкреЭाрдИ рдЬाрддी рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдХे рднाрд░рддीрдп рдкрд░िрд╡ाрд░ों рд╕े рдоैंрдиे рдоिрдд्рд░рддा рдХी рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд╕ोрдЪ рдоें рдЙрди्рд╣ें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा। 1990 рдоें рдоैंрдиे рдЕрдкрдиे рднाрд░рддीрдп рдоिрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрдордиे рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рд░рдЦा। рдФрд░ рд╣рдордиे рдкрд╣рд▓े рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдФрд░ рдлिрд░ рдоाрд╕िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдоिрд▓рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा। рдпрд╣ीं рд╕े рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ुрдИ। рдЗрди рдЧोрд╖्рдаिрдпों рдоें рд╣рдо рдЖрдкрд╕ рдоें рд╣िंрджी рдоें рдмाрдд рдХрд░рддे, рдЕрдкрдиा рд▓िрдЦा рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХा рд▓िрдЦा рд╕ुрдирддे-рд╕ुрдиाрддे рдеे। рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдЕрдкрдиे рдкिрддाрдЬी рд╕े рднी рдоुрдЭे рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдЕрдиुрднрд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд░рд╣े рдеे। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд╣рдордиे рдЬुрд▓ाрдИ 90 рдоें рдкрдд्рд░ рдиिрдХाрд▓рдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा, рдпрд╣ рдЖрда рдкेрдЬ рдХा рдкрдд्рд░ рдеा। рд▓рдЦрдирдК рдоें рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдк्рд░ेрд╕ рд╕े рдпрд╣ рди्рдпूреЫ рд▓ैрдЯрд░ рд╣िंрджी рдоें рдЫрдкрдХрд░ рдпрд╣ाँ рдЖрддा рдеा। рдлिрд░ рдоैंрдиे рдкрддा рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдХि рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдЖрджि рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं рдХि рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рдХोрдИ рдЦाрд╕ рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдкाрдИ। рдпрд╣ рдЗрдд्рддेрдлाрдХ рд╣ी рдеा рдХि рдоेрд░े рдШрд░ рдХे рдкाрд╕ рд╣ी рднाрд░рддीрдп рд╡िрдж्рдпा рднрд╡рди рдеा, рдЬрд╣ाँ рдкрд░ рд╣िंрджी рдХрдХ्рд╖ाрдПँ рд▓рдЧрддी рдеीं, рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╡рд╣ाँ рдХे рдиिрджेрд╢рдХ рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рддीрдп рдеे। рдЬрдЧрджीрд╢ рдоिрдд्рд░ рдХौрд╢рд▓ рдЬी рдХा рддрдеा рдирд╡ीрди, рд╡ीрдХрд▓ी рдЬैрд╕े рднी рдХुрдЫेрдХ рдЕрдЦрдмाрд░ рдиिрдХрд▓ рд░рд╣े рдеे। рд╕िрддंрдмрд░ 1990 рдоें рд╣рдордиे рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдХा рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╕рдоाрд░ोрд╣ рдХिрдпा, рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рднाрд░рддी рдЧांрдзी, рдЬो рд▓рдЦрдирдК рдоें рд╕िрдЯी рдоोंрдЯेрд╕рд░ी рдХी рдк्рд░рдмंрдзрдХ рдеीं, рд╡े рдФрд░ рдмीрдмीрд╕ी рд╕े рд░рдд्рдиाрдХрд░ рднाрд░рддी рдоुрдЦ्рдп рдЕрддिрдеि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдпे рдеे। рдкिрддाрдЬी рдХे рдоिрдд्рд░ рдУंрдХाрд░рдиाрде рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡ рднी рдеे। рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рд╕рдоिрддि рдХे рдХाрд░्рдпрдХрд▓ाрдкों рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХी рдпोрдЬрдиा рддрдеा рдЙрди рдкрд░ рдХाрд░्рдпाрди्рд╡рдпрди рд╕ंрдмंрдзी рд╡िрдЪाрд░-рд╡िрдорд░्рд╢ рдХिрдпा рдЧрдпा। рд╡ो рджिрди рд╣ै рдФрд░ рдЖрдЬ, рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдиे рдоुреЬрдХрд░ рдирд╣ीं рджेрдЦा рдеा, рд╡рд╣ рдЖрдЧ рдХी рддрд░рд╣ рдмреЭрдиे рд▓рдЧी, рдХрд╣ें рддो рд╡рд╣ाँ рдХे рднाрд░рддीрдпों рдХी рдкрд╕ंрдж рдмрди рдЧрдИ, рдЗрд╕ рдмीрдЪ рд╕рдоिрддि рдж्рд╡ाрд░ा рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХिрдпे рдЧрдП рдФрд░ рдиौ рд╡рд░्рд╖ рдХे рднीрддрд░ рд╣ी рд╕рдоिрддि рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХे рдЖрдпोрдЬрди рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рджाрдпिрдд्рд╡ рд╕ौंрдкा рдЧрдпा। рдкрд▓рдЯрдХрд░ рджेрдЦрддा рд╣ूँ рддो рдХिрддрдиा рдмреЬा рд╕рдорд░्рдерди рдеा рдпे। рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдХी рдпрд╣ рдПрдХ рд▓рдо्рдмी рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпाрдд्рд░ा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдоेрд░ी рд╕ोрдЪ рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ै, рдЬीрд╡рди рдХो рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдЪाрд░ рд╣ैं рдФрд░ рд╕ंрддोрд╖рдЬрдирдХ рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рд╣ैं। рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдХि рдпрд╣ рдПрдХ рддрд░рд╣ рдХा рдЬोрд╢ рдФрд░ рдЬूрдиूрди рдеा, рдЬिрд╕рдиे рдоुрдЭे рдпрд╣ाँ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕ंрдмрд▓ рджिрдпा।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдкрдХे рд╕ाрдордиे рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдеा рдХो рдЖрдЧे рдмреЭाрдиे рдоें рдХ्рдпा-рдХ्рдпा рдЪुрдиौрддिрдпाँ рд╕ाрдордиे рдЖрдИ?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рджेрдЦिрдП, рдЪुрдиौрддिрдпाँ рддो рдЬीрд╡рди рдХा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ैं рдЬिрдирдХो рд╣рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╣рдоें рдмреЭрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдоैं рдЗрди рд╕рдмрдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░ूँ рддो рдХрд╣ूंрдЧा рдХि рдоुрдЭे рдЗрд╕ рдпाрдд्рд░ा рдоें рдоेрд░ी рдЙрдо्рд░ рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧी рдирд╣ीं рдоिрд▓े, рдкिрддाрдЬी рдХी рдкीреЭी рдХे рдпा рдЙрд╕рд╕े рдХुрдЫ рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдоिрд▓े, рдоैंрдиे рдЙрдирдХो рдЖрджрд░ рджिрдпा, рд╕рдо्рдоाрди рджिрдпा рдФрд░ рдмрджрд▓े рдоें рдоुрдЭे рдЙрдирдХा рдк्рд░ेрдо, рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдоिрд▓ा। рдк्рд░ेрдордЪंрдж рд╕ूрдж рдЬी рдЬो рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдеे рд╡े рд╕рдоिрддि рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдпे рдЧрдП, рдоैंрдиे рдЙрдкाрдз्рдпрдХ्рд╖ рдХा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рд╕ंрднाрд▓ा। рд╣рдоाрд░े рд╕ाрде рдЙрд╖ा рд░ाрдЬे рд╕рдХ्рд╕ेрдиा, рджिрд╡्рдпा рдоाрдеुрд░, рдм्рд░рдЬ рдЧोрдкाрд▓ рдЬी, рдк्рд░рддाрдк рдиाрд░ाрдпрдг рдЯंрдбрди, рдкिрддा рдЬी рдХे рдоिрдд्рд░ - рд╡рд░िрд╖्рда рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рд╕ुрд░ेрди्рдж्рд░ рдЕрд░ोреЬा рдФрд░ рд╣िंрджी/рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдЕрдзिрдХाрд░ी рдЖрджि рдеे। рдЗрди рд╕рдмрдиे рдоुрдЭे рдпрдеाрд╕ंрднрд╡ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा। рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдорд▓्рд▓ рд╕िंрдШрд╡ी рднी рдЗрд╕ी рд╕рдордп рднाрд░рддीрдп рдЙрдЪ्рдЪाрдпुрдХ्рдд рдмрдирдХрд░ рдпрд╣ाँ рдЖрдпे рдеे, рдЙрдирдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдоें рд╕ंрд╕्рдеा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╕рднी рдХाрдо рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЧрд░िрдоाрдкूрд░्рдг рдвंрдЧ рд╕े рдЖрдЧे рдмреЭрдиे рд▓рдЧे। рдпрд╣ рдоेрд░ा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдеा рдХि рдЫोрдЯी рдЙрдо्рд░ рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдмреЬे рд▓ोрдЧों рдиे рдоेрд░ा рдиेрддृрдд्рд╡ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдХंрдзे рдкрд░ рдмैрдаाрдХрд░ рдЗрд╕ рдкुрдиीрдд рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдоेрд░ा рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХिрдпा।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рд╕ंрд╕्рдеा рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рдХौрди-рдХौрди рд╕ी рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп рдоें рджेрдЦें рддो рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрд╕्рдеा рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдХ्рд░िрдп рдФрд░ рдЕрдЧ्рд░рдгी рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрд╕्рдеा рд╣िंрджी рдХрдХ्рд╖ाрдПँ рдЪрд▓ाрддी рд╣ै, рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдПँ рдЖрдпोрдЬिрдд рдХрд░рддी рд╣ै, рдиिрдмंрдз рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдПँ, рд╡ाрдж-рд╡िрд╡ाрдж рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдПँ, рдХрд╡ि рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рдкुрд░рд╡ाрдИ рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ंрдЧोрд╖्рдаिрдпाँ рдЖрджि рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХा рд╕рдЮ्рдЪाрд▓рди рдХрд░рддी рд╣ै, рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдУं рдХे рдкुрд░рд╕्рдХृрдд рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрдпों рдХो рднाрд░рдд рднेрдЬрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рдЬो рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рд╡ो рдкूрд░े рд╕ाрд▓ рдЪрд▓рддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдоिрддि рдХे рдЖрдпोрдЬрдХों рдХी рд╡рд░्рд╖ рднрд░ рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рдФрд░ рд╕ंрд▓рдЧ्рдирддा рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╕ंрд╕्рдеा рдХे рдЙрдкाрдз्рдпрдХ्рд╖, рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдФрд░ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдХ рдЖрджि рдЕрди्рдп рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрддे। рд╕рди 2014-15 рд╕े рд╕ुрд░ेрдЦा рдЪोрдкреЬा рд╢िрдХ्рд╖िрдХा рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। 25 рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े рдЬिрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╕рдоिрддि рд╕्рдеाрдкिрдд рдХी рдЧрдИ рдеी рдЙрд╕ рдкрд░ рд╣рдо рдЖрдЧे рдмреЭ рд░рд╣े рд╣ैं, рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдирдИ рдкीреЭी рдХो рдоाрддृрднाрд╖ा рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рд╕े рдФрд░ рд╡рдпрд╕्рдХों рдХे рд▓िрдП рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрдпोрдЬрдиों рд╕े рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдЖрдпेрдЧी, рдЬिрд╕рд╕े рдирдИ рдкीреЭी рдХो рд╣िंрджी рд╕े рдЬोреЬрдиे рдоें рдорджрдж рдоिрд▓ेрдЧी। рдпрд╣ाँ рдмрд╣ुрдд рд╕ी рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ, рдЬैрд╕े - рдХрдеा рдпू. рдХे., рд╡ाрддाрдпрди рдЖрджि рдирдИ рдкीреЭी рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЖрдЬ рдоैं рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдХी рдЬрдЧрд╣ рд╡ाрддाрдпрди рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдЬुреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ूँ рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ूँ, рдоैं рд╕ंрд╕्рдеा рдХे рдХाрд░्рдпों рдХा рдмैрд▓ेंрд╕ рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ, рдЬिрд╕рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХाрд░्рдп рдаीрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ो рд╕рдХे।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдХुрдЫ рдРрд╕े рдЦाрд╕ рдиाрдо рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдеा рдХो рдЖрдЧे рд▓े рдЬाрдиे рдоें рдЕрдкрдиा рдЦाрд╕ рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдиूрддрди рдЬी, рдпрд╣ рддीрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдХी рд▓рдо्рдмी рдпाрдд्рд░ा рд╣ै। рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдк्рд░ोрдЬेрдХ्рдЯрд╕ рд╣ैं рдЬिрдирд╕े рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рд▓ोрдЧ рдЬुреЬे рд╣ुрдП рд╣ैं, рдХрд╡ि рд╕рдо्рдоेрд▓рди рд╕ंрдЧोрд╖्рдаिрдпाँ, рдкांрдбुрд▓िрдкि рдХा рдЪрдпрди рдЖрджि рдРрд╕े рдХाрд░्рдп рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рд▓िрдП рд╣рд░ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╡िрднिрди्рди рд▓ोрдЧों рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рд╕ाрде рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै।। рдЗрди рдиाрдоों рдХी рдмрд╣ुрдд рд▓ंрдмी рд╕ूрдЪी рд╣ै, рдЬिрдирдХा рд╕рдХ्рд░िрдп рдФрд░ рдЖрдд्рдоीрдп рд╕рд╣рдпोрдЧ рдоुрдЭे рдоिрд▓ा।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдкрдиे рдПрдХ рд▓ंрдмे рдЕрд░рд╕े рддрдХ рдкुрд░рд╡ाрдИ рдкрдд्рд░िрдХा рдФрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдЯुрдбे рдХा рд╕ंрдкाрджрди рднी рдХिрдпा। рдкुрд░рд╡ाрдИ рдкрдд्рд░िрдХा рдХो рдирд╡ोрджिрдд рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд░рдЪрдиाрдХाрд░ों рдХो рдоंрдЪ рджिрдП рдЬाрдиे рдХा рд╕्рдеाрди рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХिрд╕рдХो рдЫाрдкा рдЬाрдП, рдХिрд╕рдХो рдирд╣ीं, рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддिрдпाँ рддो рдЕрдХ्рд╕рд░ рдмрдирддी рд╣ोंрдЧी। рдЗрд╕ рдКрд╣ाрдкोрд╣ рд╕े рдмрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдЫрдкрдиे рдХे рдХ्рдпा рдХुрдЫ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдоाрдирджंрдб рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпे рдеे?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдкुрд░рд╡ाрдИ рдХी рдПрдХ рд▓ंрдмी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рд╣ै। 1990 рд╕े рдкाँрдЪ рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рд╣рдордиे рди्рдпूреЫ рд▓ेрдЯрд░ рдЫाрдкा, рдЗрд╕рдоें рд╣िंрджी рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╕рдорд╕्рдд рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓ рдЬाрддी рдеी рдЬिрд╕े рд╣рдо рд╕рдмрдХो рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рджौрд░ाрди рдмाँрдЯрддे рдеे। рдзीрд░े–рдзीрд░े рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рдкрддे рдкрд░ рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддाрдПँ рдк्рд░рдХाрд╢рдиाрд░्рде рднेрдЬрдиे рд▓рдЧे, рдЬिрд╕рд╕े рдоुрдЭे рд▓рдЧा рдХि рдРрд╕ी рдХोрдИ рдкрдд्рд░िрдХा рдЫрдкрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рдоें рдпрд╣ाँ рдХे рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиा рд▓िрдЦा рдЫрдкрд╡ा рд╕рдХें। рдЗрди рд╕ाрдд рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╣рдордиे рдХрдИ рдХрд╡ि рдЧोрд╖्рдаी, рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡िрд░ाрдЯ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдЖрджि рднी рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпे рдеे। рдоेрд░े рдорди рдоें рдПрдХ рд╕्рд╡рдк्рди рдЬैрд╕ा рдеा рдХि рдХрднी рдХाрджрдо्рдмрд░ी рдзрд░्рдордпुрдЧ, рдирди्рджрди рдФрд░ рд╣ंрд╕ рдЖрджि рдЬैрд╕ी рдХोрдИ рдиिрдпрдоिрдд рдкрдд्рд░िрдХा рдпрд╣ाँ рд╕े рднी рдЫрдкे, рдЗрд╕ी рд╕ोрдЪ рдХो рд▓ेрдХрд░ 1997 рдоें рдкुрд░рд╡ाрдИ рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ। рдоेрд░ा рдХрднी рдпрд╣ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдирд╣ीं рд░рд╣ा рдХि рдкрдд्рд░िрдХा рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдоाрдирджंрдбों рдкрд░ рдкрд░рдЦा рдЬाрдпे। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдоैंрдиे рдЕрдкрдиे рдЖрд░ंрднिрдХ рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдпों рдоें рднी рд▓िрдЦे рд╣ैं рдХि рдкрдд्рд░िрдХा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдирд╡ाрдЧрддों рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рдордз्рдп рд╕ेрддु рд╕्рдеाрдкрди рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрде–рд╕ाрде рдирд╡ोрджिрддों рдХो рд╕ृрдЬрдиाрдд्рдордХ рд▓ेрдЦрди рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рднी рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╕рдоिрддि рдХे рд▓ोрдЧों рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдпा рдХрд╣ें рдХि рдкрдд्рд░िрдХा рдХा рдПрдХ рдоाрдирджंрдб рдЕрд╡рд╢्рдп рдеा рдХि рдпрд╣ाँ рдХे рд▓ोрдЧ, рдЬो рдЪाрд╣ें рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рднी рд▓िрдЦрддे рд╣ैं рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рджेрдиी рд╣ै рдмрдЬाрдп рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд▓ेрдЦрдХों рдХो рдЫाрдкрдиे рдХे। рдХ्рдпोंрдХि рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рдФрд░ рдЦुрдж рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХे рдмрд╣ुрдд рдЕрд╡рд╕рд░ рд╣ोрддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ाँ рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рд╕ुрдЦрдж рдеा рдХि рдкुрд░рд╡ाрдИ-рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рдмाрдж рднाрд░рдд рдХे рдХрдИ рд▓ोрдЧों рдиे рдЙрд╕ рдкрд░ рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдПँ рд▓िрдЦीं, рд▓ेрдЦ рд▓िрдЦे। рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рдордз्рдп рдкрдд्рд░िрдХा рдХी рдЪрд░्рдЪा рд╣ोрдиे рд▓рдЧी। рдпे рдоेрд░ा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдеा рдХि рдЗрд╕ рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рд▓िрдП рдоुрдЭे рддीрди рдмреЬे рд╕ंрдкाрджрдХ рдоिрд▓े, рдЬिрди्рд╣ें рдоैं рдм्рд░рд╣्рдоा, рд╡िрд╖्рдгु рдорд╣ेрд╢ рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд╕рд░ीрдЦा рдоाрдирддा рд╣ूँ। рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдоैंрдиे рдХрдИ рдмाрд░ рдЕрдкрдиी рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдпों рдоें рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рднी рдХिрдпा рд╣ै। рдпे рддीрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ैं- рдХाрджрдо्рдмрд░ी рдХे рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдЕрд╡рд╕्рдеी, рдЧрдЧрдиांрдЪрд▓ рдХे рдХрди्рд╣ैрдпाрд▓ाрд▓ рдиंрджрди рдФрд░ рднाрд╖ा рдХे рд╕ंрдкाрджрдХ рд╡ेрдж рдк्рд░рддाрдк рд╡ैрджिрдХ। рдЗрди рд╕рдмрдХे рд╕ाрде рд╣ी рдоुрдЭे рд╕िंрдШрд╡ी рдЬी рдХा рднी рднрд░рдкूрд░ рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдФрд░ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдоिрд▓ा। рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рд╡िрдоोрдЪрди рдХे рдмाрдж рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдоुрдЭрд╕े рдХрд╣ा рдеा рдХि рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рд╢ुрд░ू рд╣ोрддी рд╣ैं рдФрд░ рдХुрдЫ рд╕рдордп рдмाрдж рдмंрдж рднी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं। рддुрдордиे рдоेрд░ा рдиाрдо рддो рдЗрд╕рдоें рдбाрд▓ा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдоैं рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдХि рдпे рджूрд╕рд░ी рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХी рддрд░рд╣ рдХुрдЫ рджूрд░ рддрдХ рдЪрд▓рдХрд░ рди рд░ुрдХ рдЬाрдП, рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рдЪрд▓े, рдХрдо рд╕े рдХрдо рдоेрд░े рд░рд╣рдиे рддрдХ рддो рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣ोрддा рд░рд╣े। рдЗрд╕рдХो рджूрд░ рддрд▓рдХ рд▓े рдЬाрдиा рддुрдо्рд╣ाрд░े рд▓िрдП рдПрдХ рдмреЬी рдЪुрдиौрддी рд╣ै। рдоुрдЭे рдк्рд░рд╕рди्рдирддा рд╣ै рдХि рдоैं рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддि, рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдФрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдпрдеाрд╕ंрднрд╡ рдЗрд╕рдХो рдкрд╣рдЪाрди рджिрд▓ाрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд░рд╣ा। рдЗрд╕ рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рд╕рдд्рдпेрди्рдж्рд░ рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡, рдЧौрддрдо рд╕рдЪрджेрд╡ा, рдк्рд░ाрдг рд╢рд░्рдоा рдЖрджि рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдмреЬे рдмреЬे рд▓ेрдЦрдХ рдЫрдкे। рдк्рд░ाрдг рд╢рд░्рдоा рддो рдХрд╣рддे рдеे рдХि рдоैं рдЕрдкрдиा рд▓ेрдЦ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ीं рдЫрдкрд╡ाрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддा рд╣ूँ। рднाрд░рдд рдоें рдкрддा рдирд╣ीं рдХрдм рдЫрдкे, рдФрд░ рдпрджि рддрдм рдЫрдкे рдЬрдм рдЙрд╕рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рд╣ी реЩрдд्рдо рд╣ो рдЬाрдП, рддो рдЫрдкрдиे рд╕े рдХ्рдпा рд▓ाрдн? рдпे рд╕рдм рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдкुрд░рд╡ाрдИ рдХो рдЕрдкрдиी рдкрдд्рд░िрдХा рдоाрдирддे рдеे, рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдкुрд░рд╡ाрдИ рдХो рд╡िрд╢्рд╡-рдкрдд्рд░िрдХा рдХी рдЙрдкाрдзि рдоिрд▓ी। 2014 рдЖрддे-рдЖрддे рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧा рдХि рдЕрдм рдЗрд╕рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рд░рд╣ी। рдХाрд░рдг рдХि рдЗрд╕ рд╕рдордп рддрдХ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХा рд╡рд░्рдЪрд╕्рд╡ рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧा, рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдкрд░ рдбाрд▓рдиे рд▓рдЧे рдФрд░ рдЗрд╕ рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдоौрд▓िрдХ рдФрд░ рдЕрдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдоिрд▓рдиी рдмंрдж рд╣ो рдЧрдИ, рддрд░рд╣-рддрд░рд╣ рдХी рдИ-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдиिрдХाрд▓рдиी рд▓рдЧीं, рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рдЦрд░्рдЪे рднी рдмреЭ рдЧрдП। рдЗрди рд╕рдм рдХाрд░рдгों рд╕े рдкрдд्рд░िрдХा рдХो рдмेрд╡рдЬрд╣ рдЦींрдЪрдиा рдоुрдЭे рдаीрдХ рдирд╣ीं рд▓рдЧा, рдоैं рдЗрд╕े рдмंрдж рдХрд░рдиे рдХी рд╕ोрдЪ рд╣ी рд░рд╣ा рдеा рдХि рддेрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдиे рдкрдд्рд░िрдХा рдХा рджाрдпिрдд्рд╡ рд▓ेрдиे рдХा рдЕрдиुрд░ोрдз рдХिрдпा। рддेрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдиे рдЗрд╕े 2-3 рд╡рд░्рд╖ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд╕े рдЕрдм рдЗрд╕рдХा рдИ-рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдиिрдХрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдкुрд░рд╡ाрдИ рдХे рд▓िрдП рдЕрдиिрд▓ рдЬोрд╢ी рдХे рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдХा рднी рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा। рдкрд╣рд▓े рдкрдд्рд░िрдХा рдд्рд░ैрдоाрд╕िрдХ рдеी, рдлिрд░ рдоाрд╕िрдХ рд╣ो рдЧрдИ। рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд рд╣рдо рдЗंрдбिрдпा рдЯुрдбे рдХी рддрд░्рдЬ рдкрд░ 2005 рд╕े рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдкрдд्рд░िрдХा рдиिрдХाрд▓рдиे рд▓рдЧे рдЬिрд╕рдоें рдпрд╣ाँ рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рдХी рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд╕рдоाрдЪाрд░ рджिрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдж्рд╡िрднाрд╖ी рдкрдд्рд░िрдХा рд╣ै рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рд▓ोрдЧों рддрдХ рдЗрд╕рдХी рдкрд╣ुँрдЪ рд╣ै। рдХुрдЫ рдХाрд░рдгрд╡рд╢ рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╣рдордиे рдЗрд╕рдХा рдиाрдо рдмрджрд▓рдХрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдЯुрдбे рдХрд░ рджिрдпा।

рдиूрддрди рдЬी, рдоैं рдЖрдкрдХी рдмाрдд рд╕े рд╕рд╣рдордд рд╣ूँ рдХि рдЖрдЬ рдХोрдИ рднी рдкрдд्рд░िрдХा рдЪрд▓ाрддे рд░рд╣рдиा рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЪुрдиौрддी рд╕े рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдоैं рдЗрд╕ рдмाрдд рд╕े рднी рдмिрд▓рдХुрд▓ рд╕рд╣рдордд рдирд╣ीं рд╣ूँ рдХि рдХिрд╕ी рдХाрд░्рдп рдХो рдЗрд╕рд▓िрдП рдХрд░рддे рд░рд╣ें рдХि рд╣рдордиे рдЗрд╕े рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рд╣ै, рднрд▓े рд╣ी рдЗрд╕рдХा рдФрдЪिрдд्рдп рдмрдЪा рд╣ै рдХि рдирд╣ीं। рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рдпं рдХो рдмрджрд▓рдиा рдЪाрд╣िрдП рдпрджि рд▓рдХ्рд╖्рдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХा рд░ाрд╕्рддा рдХрдордЬोрд░ рд╣ै, рддो рдЙрд╕े рдмрджрд▓рдиे рдоें рд╕ंрдХोрдЪ рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд▓рдХ्рд╖्рдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиा рд╣рдоाрд░ा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕ рдирдП рд░ाрд╕्рддे рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рдЙрд╕ рдкрд░ рдЖрдЧे рдмреЭрддे рд░рд╣рдиा рд╣ी рд╕ाрд░्рдердХ рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдкрдиे рд▓ंрджрди рдоें рд╣ुрдП рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХे рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдЖрдпोрдЬрди рдоें рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ рдеी। рдЖрдкрдиे рдЕрди्рдп рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдоें рднी рдЕрдкрдиी рд╕рдХ्рд░िрдп рд╕рд╣рдХाрд░िрддा рдиिрднाрдИ рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡ृрд╣рдж рдЖрдпोрдЬрди рдХिрд╕ рд╣рдж рддрдХ рдЕрдкрдиे рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ो рдкाрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╣िंрджी рдХी рджрд╢ा рдФрд░ рджिрд╢ा рдХो рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЧंрддрд╡्рдп рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдоें рдЗрдирдХी рдХिрддрдиी рд╕ाрд░्рдердХрддा рд╣ै?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдпрджि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдХो рд▓ोрдЧ рддрдоाрд╢ा, рдоेрд▓ा рдоाрдирддे рд╣ैं рддो рднी рдЗрд╕рдоें рд╣рд░्реЫ рдХ्рдпा рд╣ै। рдЧाँрд╡ рдоें рдоेрд▓े рд╣ोрддे рд╣ैं, рдд्рдпौрд╣ाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЬाрдЧृрддि рд▓ाрдиे рдХा рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЗрди рдЖрдпोрдЬрдиों рд╕े рд▓ोрдЧों рдХा рдЖрдкрд╕ рдоें рдоिрд▓рдиा рдЬुрд▓рдиा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЖрдкрд╕ी рд╕ौрд╣ाрд░्рдж, рдоेрд▓рдЬोрд▓ рдмреЭрддा рд╣ै рддो рдЗрд╕рдоें рджिрдХ्рдХрдд рдирд╣ीं рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдиूрддрди рдЬी, рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЕрдкрдиा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрддрдиे рд▓ोрдЧ рд╣ैं рдЙрддрдиी рддрд░рд╣ рд╕े рдмोрд▓рддे рд╣ैं। рдХिрд╕ी рднी рд╡рд╕्рддु рдпा рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХो рдЕрдиेрдХ рдХोрдгों рд╕े рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдиреЫрд░िрдпे рд╕े рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд░ाрдп рдмрдиाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдоेрд░े рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдоें рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕рдо्рдоेрд▓рди рд╣िंрджी рдХे рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рджेрдиे рдоें рдмрд╣ुрдд рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ैं। рдЖрдк рд╣ी рд╕ोрдЪिрдпे рдпрджि 1975 рдХा рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдпрджि рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдЬिрд╕рдХा рд╢्рд░ेрдп рд╢्рд░ीрдорддी рдЧांрдзी рдХो рдЬाрддा рд╣ै рддो рдоॉрд░िрд╢рд╕ рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдЪिрд╡ाрд▓рдп рдирд╣ीं рдмрдирддा। рдоेрд░ी рдоूрд▓ рд╕ोрдЪ рд╣ै рдХि рдЗрди рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдоें рд╣िंрджी рдЬрдЧрдд рдоें рдХ्рдпा рдШрдЯिрдд рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै, рдХ्рдпा рд▓िрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдХैрд╕ा рд▓िрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЗрд╕ рдкрд░ рдФрд░ рднाрд╖ा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡िрднिрди्рди рдоुрдж्рджों рдкрд░ рдоिрд▓ рдмैрдардХрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рдиे рдХा рд╕ंрдпोрдЧ рдоिрд▓рддा рд╣ै। рд╣िंрджी рдХे рд▓ोрдЧ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЙрдирдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЖрдд्рдоीрдпрддा рдмреЭрддी рд╣ै। рдЗрди рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдХे рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ों рдкрд░ рдЖрдпें рддो рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрдкрдиी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╣ै, рдм्рдпूрд░ोрдХ्рд░ेрд╕ी рд╣ै, рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╡рд╣ рдЗрди рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ों рдкрд░ рдЕрдорд▓ рдХрд░рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рд╣ै।

рд▓рди्рджрди рдоें рд╣ुрдП рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рднाрд░рддीрдп рдЙрдЪ्рдЪाрдпोрдЧ рдиे рдХैрдЯेрд▓िрд╕्рдЯ рдХी рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ рдеी, рд╕рдо्рдоेрд▓рди рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╕рднी рдиिрд░्рдгрдп рд╡िрднिрди्рди рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдиे рд▓िрдП। рддीрди рд╕ंрд╕्рдеाрдУं – “рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдпू.рдХे”, “рдЧीрддांрдЬрд▓ि рд╕рдоुрджाрдп рдмрд░्рдоिंрдШрдо” рдФрд░ “рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ा рд╕ंрдЧрдо”, рди्рдпूрдпॉрд░्рдХ рдХो рд╕рдорд╕्рдд рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХो рдиिрднाрдиे рдХी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рдоिрд▓ी рдеी, рдЬैрд╕े – рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХी рдеीрдо, рдЕрддिрдеिрдпों рдХी рд╕ूрдЪी, рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХा рдЪрдпрди рдЖрджि рдЖрджि। рдЙрдЪ्рдЪाрдпोрдЧ рдХी рднूрдоिрдХा рд╣рдоाрд░े рд╕ुрдЭाрд╡ों рдкрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдЕрдиुрдоोрджрди рд▓ेрдиा рдеा। рд╣рдоाрд░ी рдХोрд╢िрд╢ рд░рд╣ी рдХि рд╣рдоाрд░ी рд╕рдоिрддिрдпों рд╕े рдЬुреЬे рд╡िрджेрд╢ рдХे рд╕рднी рдкрджाрдзिрдХाрд░ी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрдиें рдФрд░ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХो рд╕рдлрд▓ рдмрдиाрдиे рдоें рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╕рд╣рднाрдЧिрддा рджें। рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХो рд╕рдлрд▓ рдмрдиाрдиा рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рд╣рдо рд╕рдмрдХा рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдЕрднिрдпाрди рдмрди рдЧрдпा рдеा рдЬिрд╕рдоें рд╕рдмрдиे рдпрдеाрд╢рдХ्рддि рдЕрдкрдиा рд╕рд╣рдпोрдЧ рджिрдпा। рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХी рдеीрдо рд╣िंрджी рдПрд╡ं рднाрд╡ी рдкीреЭी рдеी, рдЬिрд╕рдХा рдкीрдЫे рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╣िंрджी рдФрд░ рднाрд░рдд рд╕े рдЬोреЬрдиे рдХी рдоंрд╢ा рд░рд╣ी। рдЙрдЪ्рдЪाрдпोрдЧ рдХे рд╣िंрджी рдЕрдзिрдХाрд░ी рдЧौрддрдо рд╕рдЪрджेрд╡ा рдХा рднी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा। рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрдпोрдЬрдиों рдоें рд╕рд░рдХाрд░ी рдкैрд╕ा рдЦрд░्рдЪ рд╣ोрддा рд╣ै, рд╕рд░рдХाрд░ рдЬिрд╕े рдЪाрд╣рддी рд╣ै рд╡рд╣ी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрдирддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡ृрд╣рдж् рдЖрдпोрдЬрдиों рдХा рдкाрд░्рдЯ рдПंрдб рдкाрд░्рд╕рд▓ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЖрдкрдиे рднी рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा рд╣ोрдЧा рдХि рдШрд░ рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ рд╣ोрддा рд╣ै рддो рднी рдХुрдЫ рдоेрд╣рдоाрди рдиाрд░ाрдЬ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं, рдпे рд╕рдм рдЪрд▓рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдпрджि рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдХोрдИ рдЭाрд╡ рджेрдиा рд╣ै рддो рдоैं рдХрд╣ूंрдЧा рдХि рдмрд╣ुрдд рд╕े рджूрд╕рд░े рджेрд╢, рдЬैрд╕े – рд╕िंрдЧाрдкुрд░, рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдЖрджि рдоें рднी рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдЖрдпोрдЬिрдд рдХрд░рдиे рдЪाрд╣िрдП। рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рдмрд╣ुрдд рдХाрд░्рдп рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं, рд▓ोрдЧ рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ोрдХрд░ рд▓िрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрдирдХे рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдХे рд▓िрдП рдЗрди рджेрд╢ों рдоें рднी рдРрд╕े рдЖрдпोрдЬрди рдЬрд░ूрд░ी рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдоैं рдЖрдкрдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд╕ुрдЭाрд╡ рджेрдиा рдЪाрд╣ूंрдЧा рдХि рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рднाрд░рдд рд╕े рдПрдХ рдмреЬा рджрд▓ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рднेрдЬा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡ैрд╕े рд╣ी рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХा рд╕рд░рдХाрд░ी рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдоंрдбрд▓ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рд╕्рдерд▓ рдкрд░ рднेрдЬा рдЬाрдпे рдЬिрдирдоें рдХрдо рд╕े рдХрдо рдХुрдЫ рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рдХे рджेрд╢ों рдХे рд╣िंрджी рд╕ेрд╡िрдпों / рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХा рднी рд╣ो।

рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдХे рд╡िрд░ोрдз рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рднाрд░рдд рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХा рд╡िрд╢ुрдж्рдз рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдоाрдд्рд░ рд╡िрд░ोрдз рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा рдЬрддा рд╣ै। рд▓рди्рджрди–рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рднी рднाрд░рдд рд╕े рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрдПँ рдЖрдИं рдеीं। рдоैं рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдХि рд▓рди्рджрди рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдоें рдХोрдИ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ोрдЧा рдЬिрд╕рдоें рдЙрд╕े рджेрд╢ рдХी рдЪाрд░ рд╡िрднिрди्рди рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдиे рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХे рдЖрдпोрдЬрди рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдоें рдЦुрд▓рдХрд░ рдЕрдкрдиा рд╕рдорд░्рдерди рдФрд░ рд╕рд╣рдпोрдЧ рджिрдпा рд╣ोрдЧा। рдЬрдм рднाрд░рдд рдоें рдПрдХ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рдоैं рдиाрдорд╡рд░ рд╕िंрд╣ рд╕े рдоिрд▓ा рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдХрд╣ा рдеा рдХि рд╡рд╣ाँ рддुрдо рдЬो рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ो, рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рдмреЭिрдпा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ो। рдпрд╣ाँ рд╣рдо рдЬो рдмोрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрд╕рдХी рдЪिंрддा рди рдХрд░ो।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдкрдХे рд╕ुрдЭाрд╡ рдкрд░ рд╣ी рдЗрд╕ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХी рдеीрдо “рд╣िंрджी рдФрд░ рднाрд╡ी рдкीреЭी” рд░рдЦा рдЧрдпा рдеा। рдХ्рдпा рдЖрдкрдХो рдРрд╕ा рд▓рдЧ рд░рд╣ा рдеा рдХि рдирдИ рдкीреЭी рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рджूрд░ рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиी рдЬреЬों рд╕े рдЬोреЬрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпे рдЬाрдиे рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рд╕рдЪ рдХрд╣ूँ рддो рдпрд╣ рдмाрдд рдХुрдЫ рд╣рдж рддрдХ рд╕рд╣ी рд╣ै। рдоैंрдиे рдкूрд░्рд╡ рдоें рдЗрд╕рдХी рдЪрд░्рдЪा рдЖрдкрд╕े рдХी рднी рд╣ै। рдоैंрдиे рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╣िंрджी рдПрд╡ं рднाрд╡ी рдкीреЭी рдкрд░ рдХрд╡िрддा рд▓िрдЦी рдеी, рдЬो рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХा рдеीрдо рд╕ौंрдЧ рдмрдиी, рдЗрд╕ рдХрд╡िрддा рдкрд░ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рдиृрдд्рдп рд╣ुрдЖ, рдЗрд╕ рдХрд╡िрддा рдХो рд╣िंрджी рдк्рд░ेрдоिрдпों рдХा рдк्рд░ेрдо рдоिрд▓ा, рдЪрд░्рдЪा рднी рдоिрд▓ी।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдоें рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рд╕ंрд╡рд╣рди рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдп рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рджूрдд рдХी рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддे рд╣ैं। рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд╣िрддों рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд╣ी рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдЦोрд▓рдиे рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдбॉ. рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдорд▓्рд▓ рд╕िंрдШрд╡ी рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рдЧрдаिрдд рдХрдоेрдЯी рдХी рдЕрдиुрд╢ंрд╕ा рдкрд░ рдХрдИ рд▓ाрднрдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдПँ рдЖрд░рдо्рдн рдХीं। рдХुрдЫ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдХों рдХा рдРрд╕ा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЗрди рд╕рдмрдХे рдкीрдЫे рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХो рднाрд░рдд рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рд▓िрдП рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдиा рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рдпोрдЬрди рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЖрдкрдХे рдХ्рдпा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдоैं рд╢्рд░ी рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдорд▓्рд▓ рд╕िंрдШрд╡ी рдХो рднाрд░рддीрдп рдбाрдпрд╕्рдкोрд░ा рдХा рдЧांрдзी рдоाрдирддा рд╣ूँ। рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╣ी рдирд╣ीं, рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣े рднाрд░рддीрдпों рдХो рдПрдХ рд╕ूрдд्рд░ рдоें рд▓ाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдФрд░ рднाрд░рдд рд╕े рдЙрдирдХी рдПрдХाрдд्рдордХрддा рдХो рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиे рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा, рдм्рд░िрдЯेрди рдХे рд╣ी рдирд╣ीं рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬिрддрдиा рд╣ो рд╕рдХрддा рдеा, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдирдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪा рдФрд░ рди рд╕िрд░्рдл рд╕ोрдЪा рд╣ी, рдмрд▓्рдХि рдХिрдпा рднी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣ी рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рджिрд╡рд╕ рдХी рд╕ंрдХрд▓्рдкрдиा рднी рджी। рд╣рдордиे рдЕрднी рдмाрдд рднी рдХी рдХि рд╕िंрдШрд╡ी рдЬी рдиे рд╣ी рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рдХो рднाрд░рддрд╡ंрд╢ी рдиाрдо рджिрдпा, рдЙрдирдХे рдиिрд░्рджेрд╢рди рдоें рдЕрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдоें рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рднी рдмреЭी। рдоुрдЭे рдпाрдж рд╣ै рдХि рдЙрдЪ्рдЪाрдпोрдЧ рдХे рд╢ैрд▓ेрди्рдж्рд░ рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡ рдиे 14 рд╕िрддрдо्рдмрд░ рдХो рд╣िंрджी рджिрд╡рд╕ рдХा рдЖрдпोрдЬрди рдХिрдпा рдеा। рдЗрд╕ рджिрд╡рд╕ рдХा рднाрд░рдд рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХे рд▓िрдП рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдХे рднाрд░рддीрдп рдЙрд╕рд╕े рдЬुреЬें, рд╣рдоें рдРрд╕ा рд╡िрдХрд▓्рдк рдиिрдХाрд▓рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХो рдЖрдЧे рдмреЭाрддे рд╣ुрдП рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рджिрд╡рд╕ рдХी рдкрд░िрдХрд▓्рдкрдиा рдмрдиी। рд╢ैрд▓ेрди्рдж्рд░ рдЬी рдиे рдЗрд╕рдХो рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рд▓िрдпा। рд╕ूрд░ीрдиाрдо рдХे рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рд╕िंрдШрд╡ी рдЬी рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ों рд╕े 09 рдЬрдирд╡рд░ी рдХो рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рджिрд╡рд╕ рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЖрдпोрдЬрди рдХрд░рдиा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ुрдЖ рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдЖрдкрдиे рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рднाрд░рдд рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХी рддो рдоैं рдпрд╣ी рдХрд╣ूंрдЧा рдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдиिрд╡ेрд╢ рдоें рдХोрдИ рдиुрдХрд╕ाрди рдирд╣ीं рд╣ै, рдпрд╣ рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ोрдЪ рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╕िрд░्рдл рдкैрд╕े рдХा рдиिрд╡ेрд╢ рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдпрд╣ рдиिрд╡ेрд╢ рдпोрдЧ्рдпрддाрдУं, рддрдХрдиीрдХी рдХौрд╢рд▓ों, рд╕ृрдЬрдиाрдд्рдордХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд▓рдЧाрд╡ рдФрд░ рдЕрдкрдирдд्рд╡ рдХा рднी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕िрд░्рдл рдкैрд╕े рджेрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं рддो рднाрд░рдд рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрдЧा рдХ्рдпोंрдХि, рдкैрд╕े рд╕े рдкैрд╕ा рдЪाрд╣िрдП рддो рднाрд░рдд рдХो рдЬ्рдпाрджा рджेрдиा рдкрдбेрдЧा, рдк्рд░ेрдо рдХा рдиिрд╡ेрд╢ рд▓ेंрдЧे рддो рдЙрд╕рдХा рд░िрдЯрд░्рди рднाрд░рдд рдХो рдирд╣ीं рднрд░рдиा рдкрдбेрдЧा। рдк्рд░ेрдо рдХा рдиिрд╡ेрд╢ рд╡ृрдХ्рд╖ рдоें рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдФрд░ рдлрд▓ рд▓рдЧाрдПрдЧा। рдЗрд╕ рд╕ंрдмंрдз рдоें рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдмрд╣ुрдд рдХाрд░्рдп рдХिрдпे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХो OCI рдХा рд▓ाрдн рджिрдпा рд╣ै। рдоोрджीрдЬी рдоें рд╣рдо рдЫрд╡ि рджेрдЦрддे рд╣ैं рд╕िंрдШрд╡ी рдЬी рдХी, рдЬो рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХो рдЕрдкрдиा рдмрдиाрдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рд╕ाрд░्рдердХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХी рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рд╕े рдХ्рдпा рдЦाрд╕ рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдПँ рд░рд╣рддी рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рд░рд╣рдХрд░ рдкैрд╕ा рдФрд░ рдиाрдо рдХрдоा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдХो рд╡ाрдкिрд╕ рднी рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдмрд╕ рд╣рдо рдпрд╣ рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░े рдиिрд╡ेрд╢ рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоिрд▓े। рд╣рдоें рдФрд░ рд╣рдоाрд░ी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рд╕рдордЭрдХрд░ рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ NRI рдХोрдЯा рд╣ो, рдкुрд▓िрд╕ рдбेрд╕्рдХ рд╣ो, рд╕ंрдкрдд्рддि рдЖрджि рдХे рд╡िрд╡ाрджों рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ рдХोрд░्рдЯ рд╣ों, рдЕрд▓рдЧ рд╕ुрдирд╡ाрдИ рд╣ो рдЬिрд╕рд╕े рд╣рдоाрд░े рдХाрдо рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╣ो рд╕рдХें рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рд╕рдордп рдХी рдмрдЪрдд рд╣ो рд╕рдХे। рдпрджि рдЗрди рдХाрд░्рдпों рдоें рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡्рдпрдп рд╣ोрддा рд╣ै рддो рдкैрд╕े рджेрдиे рдоें рд╣рдоें рджिрдХ्рдХрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдкрд░्рдпрдЯрдХ рд╕्рдерд▓ рдкрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд▓िрдП рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╢ुрд▓्рдХ рд╣ै, рдЗрд╕рд╕े рд╣рдоें рдХोрдИ рд╢िрдХाрдпрдд рдирд╣ीं। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдоें рднी рдХोрдИ рджो рд░ाрдп рдирд╣ीं рдХि рд╢िрдХाрдпрддें рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд╣ुрдИ рд╣ैं, рдЗрдоीрдЧ्рд░ेрд╢рди рдХी рджिрдХ्рдХрддें рднी рдХрдо рд╣ुрдИ рд╣ैं, рднाрд░рдд рдмреЬा рджेрд╢ рд╣ै, рд╣рдо рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддे рдХि рд╣рдо рдХोрдИ рд╕рдорд╕्рдпा рдмрдиें, рдмрд▓्рдХि рд╣рдо рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдоें рдЕрдкрдиा рдпोрдЧрджाрди рджेрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд░рдЦрддे рд╣ैं। рдоेрд░ा рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдХोрдИ рднी рд▓ेрдиा-рджेрдиा рдирд╣ीं рд╣ै, рдоैं рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдХी рддрд░рд╣ рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ूँ।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдЬ рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣े рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣िंрджी рдХो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд░рд╣े рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдЕрдХ्рд╕рд░ рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХो рднाрд░рдд рдоें рдЕрдиेрдХ рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдП рдЬाрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЗрдирдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдЖрд▓ोрдЪрдХ рд╡рд░्рдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рддрд░ рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдЙрддрдиी рд╕рд░ाрд╣рдиा рдирд╣ीं рдоिрд▓рддी, рдЬिрддрдиी рдХी рджी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЖрдкрдХी рдирдЬрд░ рдоें рдЗрд╕рдХे рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕्рддрд░ рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдоेрд░ी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдмाрдд рд╣ै рдоुрдЭे рдХрднी рдирд╣ीं рд▓рдЧा рди рд╣ी рдХिрд╕ी рдиे рдоुрдЭे рдХрднी рдРрд╕ा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ाрдпा। рдоुрдЭे рд╣рдоेрд╢ा рд╕े рд╣ी рд╡рд░िрд╖्рда рддрдеा рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХा рдк्рд░ेрдо рдоिрд▓рддा рд░рд╣ा। рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдЖрдкрдХी рдмाрдд рд╣ै, рдЗрд╕рдоें рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै рдФрд░ рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдЗрд╕ рдмाрдд рдХे рджो рдХाрд░рдг рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдПрдХ рд╣ै рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдХाрд░рдг -рднाрд░рдд рдоें рдЬो рд▓ोрдЧ рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рд▓िрдЦрддे рд╣ै рдпा рдХрд╣ें рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рд╡рд░्рдЧ рд╕े рд╕рдо्рдмрдж्рдз рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЬो рд╣िंрджी рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╣िंрджी рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ैं рд╣िंрджी, рд╣िрди्рджू, рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди рдХी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рд╡ाрд▓े рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡े рд╣рдоाрд░े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдирд╣ीं рджेрдЦрддे, рд╡े рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрдХ्рд╖ рдоें рдирд╣ीं рд░рд╣े, рджूрд╕рд░े рд╡े рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ैं, рдЬिрдирдХा рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рддो рдХोрдИ рд▓ेрдиा рджेрдиा рдирд╣ीं рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ी рдирд╣ीं рдХिрдпा рд╣ै। рдХुрдЫेрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░, рдЬैрд╕े рдХрдорд▓ рдХिрд╢ोрд░ рдЧोрдпрдирдХा, рдХुंрд╡рд░ рдмेрдЪैрди рдЖрджि рдиे рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै। рдХुрдЫ рдХрдордЬोрд░ी рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХी рднी рд╣ै, рдПрдХ рддो рд╡े рдХुрдЫ рд▓ोрдЧों рдХी рдмाрддों рдоें рдЖ рдЧрдП рдХि рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоूрд▓рдзाрд░ा рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддे, рдЙрдирдХे рд▓ेрдЦрди рдХो рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдирд╣ीं рджेрддे, рд╡рдЧैрд░рд╣ рд╡рдЧैрд░рд╣। рд▓ेрдХिрди рдРрд╕े рд▓ोрдЧों рдиे рднाрд░рдд рдХी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рд╕े рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдЖрджि рд▓ेрдиे рдоें рдХुрдЫ рднी рдкрд░рд╣ेреЫ рдирд╣ीं рдХिрдпा। рджूрд╕рд░ी рддрд░рдл, рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдиे рднी рдкैрд╕े рд╡ рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рд▓ाрдн рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдХрдордЬोрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рднी рдЫाрдкрдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рдРрд╕ी рд░рдЪрдиाрдПँ рдпोрдж्рдзाрдУं рдХे рдкाрд╕ рдкрд╣ुँрдЪीं рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоाрдирдиे рд╕े рд╣ी рдЗрдирдХाрд░ рдХрд░ рджिрдпा рдФрд░ рд╕्рддрд░ рдХे рдоाрдирдХ рдкрд░ рддोрд▓ा। рдоैं рдЖрдкрдХो рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдХे рд╡े рд╕ाрд░े рдкрд╣рд▓ू рджिрдЦा рд░рд╣ा рд╣ूँ рдЬो рд╣ुрдП рдпा рдЬो рд╕ंрднрд╡ рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдоेрд░ी рд░ाрдп рд╣ै рдХि рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рддौрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рдоाрдирджंрдб рдмрдиाрдиे рд╣ोंрдЧे рддाрдХि рдпे рдкрд░рдЦा рдЬा рд╕рдХे рдХि рд╡े рд╕्рддрд░ рдХे рдХिрд╕ рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдЖрддे рд╣ैं। рдЖрдЬ рдмрд╣ुрдд рд╕ी рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдиे рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рднी рдХрд░ рджिрдП рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рд╕ंрдмंрдз рдоें рдоैं рдпрд╣ рдоाрдирддा рд╣ूँ рдХि рд╣िंрджी рдХे рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХिрдпा рдЬाрдП। рд╣рдо рдпे рддो рдоूрд▓्рдпाрдЩ्рдХрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдХिрддрдиे рджेрд╢ों рдоें рд╣िंрджी рдмोрд▓ी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдХिрддрдиे рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдкреЭाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рд╡рдЧैрд░рд╣-рд╡рдЧैрд░рд╣, рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдмाрдд рдЖрддी рд╣ै рддो рджेрдЦा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХ्рдпा рджे рд░рд╣ा рд╣ै, рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХ्рдпा рд▓िрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╣рдо рдЬिрд╕ рдЕрдиुрднрд╡ рдоें рдЬी рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдЬी рд░рд╣े рд╣ैं рдЙрд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджे рд░рд╣े рд╣ैं। рдЖрдЬ рд╕े рджो-рд╕ौ рддीрди рд╕ौ рд╕ाрд▓ рдмाрдж рдЬрдм рд╣िंрджी рдХा рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рд╣ोрдЧा рдФрд░ рд▓ोрдЧों рдХो рдЬाрдирдиा рд╣ोрдЧा рдХि рд▓рди्рджрди рдпा рдХрдиाрдбा рдоें рдХोрд░ोрдиा рдХाрд▓ рдоें рдХ्рдпा рд╣ुрдЖ рдеा, рдм्рд░ेрдХ्рд╕िрдЯ рдоें рдХ्рдпा рд╣ुрдЖ рдеा, рддो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдпрд╣ाँ рд▓िрдЦे рдЬा рд░рд╣े рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдкреЭा рдЬाрдПрдЧा рдФрд░ рдЙрд╕рд╕े рдЖрдЬ рдХी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рдЕंрджाрдЬा рд▓рдЧाрдпा рдЬाрдПрдЧा, рддрднी рд╕рдЪ्рдЪे рдЕрд░्рдеों рдоें рд╣िंрджी рдХा рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рд╣ोрдЧा।

рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдоूрд▓рдзाрд░ा рдоें рдЬोреЬрдиे рд╕े рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╣ी рдлाрдпрджा рд╣ोрдЧा। рдЬोреЬें рдпा рди рдЬोреЬें рдЗрд╕рд╕े рдПрдХाрдз рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдХा рднрд▓ा рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा। рдоेрд░ा рдпрд╣ рднी рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕ोрдЪ, рднाрд╡ рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдкрд▓реЬे рдоें рд░рдЦिрдпे, рднाрд╖ा рд╕े рдпा рднाрд╡ों рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╡े рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЙрдирд╕े рдирд╣ीं। рд╣рдо рджो рддीрди рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рдЬी рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрд╕рд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╢ैрд▓ी рдХा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдиा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рд▓िрдЦрдиे рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рдЖрдк рд╕ुрдзाрд░ рдХीрдЬिрдпे, рдЖрдкрдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд╕ोрдЪ, рд╣рдоाрд░े рдЕрдиुрднрд╡ рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рд╡िрдЪाрд░ рдХो рдорд░рдиे рдиे рджीрдЬिрдпे


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рд╡िрджेрд╢ рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣ी рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХी рдкुрд░ाрдиी рдкीреЭी рдЕрдкрдиे рдШрд░-рдЖंрдЧрди рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЪрд╣рд▓рдкрд╣рд▓ рдХो рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рд▓ेрдХрд░ рдЖрдИ рдеी рдЬिрд╕े рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдорди рдоें рд╕ंрдЬोрдХрд░ рд░рдЦे рд╣ुрдП рд╣ै। рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХी рдпाрджें рдЙрдирдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрддी рд╣ैं рдФрд░ рд╢ाрдпрдж рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╕े рдЙрди рдкрд░ рдпрджा рдХрджा рдиॉрд╕्рдЯैрд▓्рдЬिрдХ рд╣ोрдиे рдХा рдЖрд░ोрдк рднी рд▓рдЧрддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рдХी рдирдИ рдкीреЭी рдЕрдкрдиे рдорди рдоें рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рддि рдХोрдИ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЫрд╡ि рд▓ेрдХрд░ рдирд╣ीं рдЬी рд░рд╣ी рд╣ै! рдЙрд╕рдХा рдЕрдкрдиा рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╣ै, рдоिрдд्рд░ рд╣ैं, рднाрд╖ा рд╣ै рдЬो рдЙрди्рд╣ें рдЬрди्рдорддे рд╣ी рдпрд╣ाँ рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓ी рд╣ै। рджोрдиों рдкीреЭिрдпों рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢рдЬрди्рдп рдЗрд╕ рдоूрд▓рднूрдд рдЕंрддрд░ рдХे рдХाрд░рдг рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рд╕рдЪ рдкूрдЫिрдпे рддो рдпे рд▓ोрдЧ рднाрд░рдд рдХो рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдпाрдж рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬैрд╕े рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдирдиिрд╣ाрд▓ рдХो рдпाрдж рдХрд░рддे рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ी рджेрд╢ рдоें рдЬрди्рдо рд▓िрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЙрдирдХा рджेрд╢ рдпрд╣ी рд╣ै। рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рднी рд╕рд╣ी рдоाрдпрдиे рдоें рдпрд╣ी рдеा 25-30 рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े рд╕े рдЕрдм рдХрдо्рдпुрдиिрдХेрд╢рди рдЗрддрдиा рдмреЭ рдЧрдпा рд╣ै рдХि рджूрд░ी рдХा рдПрд╣рд╕ाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЬрдм 1984 -85 рдоें рдоैं рдл्рд░ांрд╕ рдЖрдпा рдеा рддो рдоेрд░े рдоाрддा рдкिрддा рдЪौрдмीрд╕ों рдШंрдЯे рдоेрд░े рдлोрди рдХा рдЗрди्рддрдЬाрд░ рдХрд░рддे рдеे, рдЙрдирдХे рдкрдд्рд░ рдкाँрдЪ-рдЫрд╣ рдорд╣ीрдиे рдоें рдоुрдЭ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддे рдеे। рдЕрдм рд╣рдо рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХो рдоिрд╕ рдирд╣ीं рдХрд░рддे рдХ्рдпोंрдХि рд╕ंрдЪाрд░ рд╕ाрдзрдиों рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рджुрдиिрдпा рдмрд╣ुрдд рдЫोрдЯी рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рд╕ाрд▓ों рд╕ाрд▓ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рдирд╣ीं рджेрдЦ рдкाрддे рдеे, рдЕрдм рд╣рдо рд╡ीрдбिрдпो рдХाрд▓ рдХрд░рдХे рдЬрдм рдЪाрд╣ें рджेрдЦ рдФрд░ рдмाрдд рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं। рдЕрдм рдЬो рдмрдЪ्рдЪे рднाрд░рдд рдоें рдЬрди्рдо рд▓ेрдХрд░ рдмреЭ рд░рд╣े рд╣ैं рдЙрдирдХा рднी рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рд▓рди्рджрди рдЯोрдХिрдпो рдЬाрдкाрди рдЕрдоेрд░िрдХा рдЕрдм рднाрд░рдд рд╕े рджूрд░ рдирд╣ीं рд╣ैं рдпा рдХрд╣ें рд╕рдм рднाрд░рдд рдХे рд╣ी рдПрдХ्рд╕рдЯेंрд╢рди рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं। рдкрд╣рд▓े рд╣рдо рдЫрдд्рддीрд╕ рдШंрдЯे рдоें рд▓рдЦрдирдК рд╕े рдоुंрдмрдИ рдкрд╣ुँрдЪрддे рдеे, рдкрд░ рдЕрдм рдЗрддрдиे рдШंрдЯे рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдХрд╣ाँ рд╕े рдХрд╣ाँ рдкрд╣ुँрдЪ рдЬाрддे рд╣ैं। рджुрдиिрдпा рдЕрдм рд╕िрдордЯ рдЧрдИ рд╣ै, рдЙрди्рдирдд рддрдХрдиीрдХी рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдЖрдЬ рдХी рдкीреЭी рдоें рдиौрд╕्рдЯैрд▓्рдЬिрдХ рднाрд╡ рдЖрдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ै। рднाрд╡рдиाрдПँ рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рд╡рд╣ीं рд╣ैं, рдЙрдирдХा рдЖрдХрд▓рди рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा, рдмрд╕ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдоें рд░ूрдкांрддрд░ рд╣ुрдЖ рд╣ै рдФрд░ рдХुрдЫ рдоाрдпрдиे рдоें рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХрддा рдоें рднी рдмрджрд▓ाрд╡ рдЖ рдЧрдпा рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдкрдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЬрдм рдмाрдд рдЖрддी рд╣ै рддो рдЖрдкрдХे рддीрдиों рд╣ी рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХाрдлी рдЪрд░्рдЪिрдд рд░рд╣े рд╣ैं। рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдкुрдд्рд░ рдХी рдХрд╡िрддाрдПँ рдЖрдкрдХे рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХे рдЕрдиुрднрд╡ों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ैं, рдЬिрд╕рдоें рдЕрдиुрднूрддिрдпों, рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдУं рдФрд░ рднाрд░рдд рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдХे рд╡िрд╡िрдз рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдШрдЯрдиाрдХ्рд░рдоों рдХो рдЬрдЧрд╣ рдоिрд▓ी рд╣ै। рдХोрдИ рдШрдЯрдиा рдпा рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдХрд╡िрддा рдХा рд░ूрдк рдХрдм рдФрд░ рдХैрд╕े рд▓े рд▓ेрддी рд╣ै?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдиूрддрди рдЬी, рдоुрдЭे рдХрд╡िрддा рд▓िрдЦрдиा рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рд╕ुрд╣ाрддा рд╣ै। рдпूँ рддो рдоैंрдиे рджो-рдЪाрд░ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рднी рд▓िрдЦीं рд╣ैं рдкрд░ рдоेрд░ी рдХрд╣ाрдиी рдоें рднी рдХрд╡िрддा рдХे рднाрд╡ рдЖ рдЬाрддे рд╣ैं। рдоेрд░े рд▓ेрдЦрди рдХा рд╕्рд╡рднाрд╡ рдпрд╣ी рд╣ै, рдХрд╡िрддा рдоें рдХрд╣ाрдиी рдФрд░ рдкूрд░ा рдХा рдкूрд░ा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЖ рдЬाрддा рд╣ै। рдоैं рдоूрд▓рддः рдХрд╡ि рд╣ूँ рдФрд░ рдоुрдЭ рдкрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЕрдиुрдХрдо्рдкा рд╣ै рдХि рдЬो рдмाрдд рдоेрд░े рджिрд▓ рдФрд░ рджिрдоाрдЧ рдХो рд▓рдЧ рдЬाрддी рд╣ै рд╡рд╣ी рдХрд╡िрддा рдмрди рдЬाрддी рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЖрдкрдХी рдПрдХ рдХрд╡िрддा “рдЫреЬी рдШреЬी рдФрд░ рдРрдирдХ” рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдХрд╡िрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХी рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рд╡ाрдкिрд╕ рди рдЖ рд╕рдХрдиे рдХी рд╡िрд╡рд╢рддाрдУं рдФрд░ рдж्рд╡ंрдж्рд╡ рдХो рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдоाрд░्рдоिрдХрддा рд╕े рдЙрдХेрд░ा рдЧрдпा рд╣ै। рдХ्рдпा рдЬीрд╡рди рдХे рдХिрд╕ी рдоोреЬ рдкрд░ рдордЬрдмूрд░िрдпाँ рдЗрддрдиी рдмрд▓рд╡рддी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं рдЬрд╣ाँ рджिрд▓ рдХी рдЖрд╡ाрдЬ рдХो рднी рдЕрдирд╕ुрдиा рдХрд░ рджेрдиा рдкреЬрддा рд╣ै?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдШреЬी-рдЫрдбी-рдРрдирдХ рдоेрд░ी рдЗрд╕ рдХрд╡िрддा рдоें рддीрди рдкीреЭिрдпों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै। рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдЕрдкрдиे рдоाрддा-рдкिрддा рд╕े рдоिрд▓рдиे рдЬाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै, рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдкрдиे рдЖрдкрдХो рд░ोрдХ рд▓ेрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд╡िрддा рдХो рдХрдИ рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп рдоें рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрджि рдоेрд░े рдкाрд╕ рдХрдо рдкैрд╕े рд╣ैं рддो рдмрдЪ्рдЪों рдкрд░ рдЦрд░्рдЪ рдХрд░ूंрдЧा рдоाрддा-рдкिрддा рдкрд░ рдирд╣ीं। рдоैं рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рднूрдЦा рдирд╣ीं рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдкिрддा-рдоाрддा рд╕े рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдХि рд╕ीрдоिрдд рд╕ाрдзрди рдоें рдЧुрдЬाрд░ा рдХрд░ рд▓ें। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдоेрд░े рдкिрддा рдоुрдЭे рднूрдЦा рдирд╣ीं рджेрдЦ рд╕рдХрддे, рд╡े рдЕрдкрдиे рдоाрддा-рдкिрддा рдХो рдХрдо рдЦрд░्рдЪ рдХे рд▓िрдП рд╕рдордЭा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдПрдХ рдЪрдХ्рд░ рд╣ै рдЬो рдиिрд░ंрддрд░ рдЪрд▓рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдХрд╡िрддा 2003-04 рдоें рд▓िрдЦी рдеी, рдЗрд╕рд▓िрдП рдоेрд░ा рдиिрд╡ेрджрди рд╣ै рдХि рдпे рдоेрд░े рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЕрдиुрднрд╡ों рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рдХे рджेрдЦी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЕрдиेрдХ рджेрд╢ों рдоें рд╕्рддрд░ीрдп рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд░рдЪा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдХрдИ рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдкрдиा рд╡िрд╢ाрд▓ рдкाрдардХ рд╡рд░्рдЧ рднी рддैрдпाрд░ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рд▓рди्рджрди рдоें рд╣िंрджी рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЖрдк рдХिрддрдиे рдЖрд╢्рд╡рд╕्рдд рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рд▓рди्рджрди рдоें рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓ेрдЦрди рдХी рдмाрдд рдХी рдЬाрдП рддो рдпрд╣ рд╕्рд╡рд░्рдгिрдо рдпुрдЧ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХोрд░ोрдиा рдХाрд▓ рд╕े рд╣рдоाрд░े рд╡ाрддाрдпрди рдХा рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо ‘рдХрд╡िрддा рдХी рдирдИ рдкौрдз ‘ рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдоैं рдкाрддा рд╣ूँ рдХि рдЖрдЬ рдХрдИ рд▓ोрдЧ рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рд╕्рддрд░ीрдп рдФрд░ рдмреЭिрдпा рд▓िрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं। рдоुрдЭрд╕े рдПрдХ рдмाрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдХि рдЖрдкрдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдирдИ рдкीреЭी рдХे рд▓ोрдЧ рдирд╣ी рджिрдЦрддे। рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै рдоैं рддीрд╕ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рджेрдЦ рд░рд╣ा рд╣ूँ। рдкрд╣рд▓े рдЬрдм рдоैं 25 рдХी рдЙрдо्рд░ рдХा рдеा рддो рдоेрд░े рдкिрддा рдХी рдЙрдо्рд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рдЖрддे рдеे, рдЬрдм рдоैं рдмреЬा рд╣ुрдЖ рддो рдоेрд░ी рдЙрдо्рд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдоुрдЭे рдоिрд▓рдиे рд▓рдЧे, рдЕрдм рдоैं рджेрдЦ рд░рд╣ा рд╣ूँ рдХि рдоुрдЭрд╕े рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдЖ рд░рд╣े рд╣ैं, рдпाрдиे рдПрдХ рд╣ी рдЙрдо्рд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рдЖ рдкाрддे рд╣ैं। рдпुрд╡ाрдУं рдХा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рди рджिрдЦрдиा рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рдирд╣ीं рд╣ैं।। рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдХрдИ рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рд╣ोрддे рд╣ैं рд╡े рдкрдвाрдИ, рдЧृрд╣рд╕्рдеी, рдХैрд░िрдпрд░ рд╕े рдмंрдзे рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рд╕рдордп рдирд╣ीं рджे рдкाрддे рдЬрдм рдЗрдирд╕े рдХुрдЫ рдЕрд╡рдХाрд╢ рдкाрддे рд╣ैं рддो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рд╕рд╣рднाрдЧी рдмрдирддे рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╣ै рдХी рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рднाрдЧ рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╡рд╣ीँ рдХी рд╡рд╣ीँ рд╣ै। рд░ुрдЭाрди рднी рд╡рд╣ी рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдХुрдЫ реЩाрд╕ рдиाрдо рд▓ेрдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे рдЬो рдЕрдЪ्рдЫा рд▓िрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं।

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдХुрдЫ рдиाрдо рд▓ूंрдЧा рддो рдпे рдЕрди्рдпाрдп рд╣ोрдЧा, рдПрдХ рд▓рдо्рдмी рд▓िрд╕्рдЯ рд╣ै, рдЬिрдирдоें рдЖрд╢ीрд╖ рдоिрд╢्рд░, рдЕрднिрд╖ेрдХ рдд्рд░िрдкाрдаी, рд╢ेрдлाрд▓ी рдл्рд░ॉрд╕्рдЯ, рдЖрд╢ुрддोрд╖, рдЕंрддрд░ीрдкा, рддिрдеी рджाрдиी, рдЗंрджु рдмрд░ोрдд, рд╢िрдЦा рд╡ाрд░्рд╖्рдгेрдп, рд░िрдЪा рдЬैрди рдЖрджि। рдЗрди рд▓ोрдЧों рд╕े рдоैं рдкिрдЫрд▓े рдкाँрдЪ-рдЫрд╣ рдорд╣ीрдиे рд╕े рд╕ंрдкрд░्рдХ рдоें рдЖрдпा рд╣ूँ। рдПрдХ рдоाрд╕िрдХ рдмैрдардХ ‘реЫूрдо рдХॉреЮी’ рд╣рд░ рдорд╣ीрдиे рдХे рдкрд╣рд▓े рд╕ोрдорд╡ाрд░ рдХो рд╣рдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣ाँ рдПрдХ рд╢िрдХाрдпрдд рд╣ै рдХि рдпрд╣ाँ рдЬрди्рдоे рд▓ोрдЧ рд╣िंрджी рд╕े рдирд╣ीं рдЬुреЬ рд░рд╣े рд╣ैं। рднाрд░рддीрдп рдпा рд╡िрджेрд╢ी рджोрдиों рдоूрд▓ рдХे рд╣ी। рдЗрд╕рдХा рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЬрдм рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рд▓ेрдЦрди рдХी рдмाрдд рдЖрддी рд╣ै рддो рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдердо рднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं। рдиिрдмंрдз, рд░िрдкोрд░्рдЯ, рдЖрд▓ेрдЦ рд▓िрдЦрдиा рдЖрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рдХрд╡िрддा рдХрд╣ाрдиी рдЬैрд╕ी рд░рдЪрдиाрдПँ рдж्рд╡िрддीрдп рднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦрдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдпा рднाрд░рддेрддрд░ рдХौрди рд╕ा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЬ्рдпाрджा рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдоाрдирддे рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд▓ेрдЦрди рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдорд▓्рд▓ рд╕िंрдШрд╡ी рдХा рдпोрдЧрджाрди рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै рдЬрдм рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рд░рд╣ рд░рд╣े рд▓ोрдЧों рдХो рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдирд╣ीं рднाрд░рддрд╡ंрд╢ी рдХрд╣ा рдеा। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рднी рдЕрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рд╣рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╢рдм्рдж рдХा рднाрд╡ाрд░्рде рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП рди рдХि рдЗрд╕े рд╕िрд░्рдл рдЧिрд░рдоिрдЯिрдпा рдордЬрджूрд░ों рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд░рдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП। рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЬो рднी рд▓िрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рд╡рд╣ рд╕рдм рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдоेрд░े рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдЗрд╕рдХा рдЪाрд░ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै
рдЬो рдХрдо рдЖрдпु рдоें рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЖ рдЧрдП рдЬैрд╕े рдоेрд░े рдЬैрд╕े рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдФрд░ рд╡े рдорд╣िрд▓ाрдПँ рдЬिрдирдХी рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдоें рд╡िрджेрд╢ рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ों рдХे рд╕ाрде рд╢ाрджी рд╣ो рдЧрдИ, рдЬैрд╕े – рдЙрд╖ाрд░ाрдЬे рд╕рдХ्рд╕ेрдиा, рдХाрджрдо्рдмрд░ी рдоेрд╣рд░ा, рдЕрдиिрд▓ рдк्рд░рднा рдХुрдоाрд░ рдФрд░ рджिрд╡्рдпा рдоाрдеुрд░ рдЖрджि।
рд╡े рдЬिрдирдХा рдпрд╣ीं рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ рдпा рд╡िрджेрд╢ी рдоूрд▓ рдХे рд╡े рдЬो рд╣िंрджी рдоें рд▓ेрдЦрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।
рдмреЬी рдЙрдо्рд░ рдХे рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдЬो рдЕрдм рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдХाрд░рдгों рд╕े рд╡िрджेрд╢ рдоें рдмрд╕ рдЧрдП рдФрд░ рд▓ेрдЦрди рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬैрд╕े- рддेрдЬेंрдж्рд░ рд╢рд░्рдоा, рд╕ुрд╖рдо рдмेрджी рдЖрджि।
рд╡े рдЬिрдирдХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдпрд╣ाँ рд▓ाрдпा рдЬिрдирдХा рд╣िंрджी рдоें рдХैрд░िрдпрд░ рдеा, рдХрдо рдФрд░ рдордз्рдп рдЖрдпु рдХे рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рдЕрдзिрдХाрд░ी, рдЬो рдЕрдм рдпрд╣ीं рдмрд╕ рдЧрдП, рдЬैрд╕े -рд╕рдд्рдпेрди्рдж्рд░ рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡, рдЧौрддрдо рд╕рдЪрджेрд╡ рдФрд░ рдкुрд╖्рдкिрддा рдЕрд╡рд╕्рдеी рдЖрджि। рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдХे рд▓िрдП рдЗрдзрд░ рдирдП рд╢рдм्рдж рднाрд░рддेрддрд░ /рджेрд╢ांрддрд░ рдХा рднी рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдорди рдоें рдПрдХ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╕ी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рд╣ै। рди рдЪाрд╣рддे рд╣ुрдП рднी рдпрд╣ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиा рдкреЬрддा рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдоंрдЪ рдЦेрдоेрдмाрдЬी рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ै, рдХ्рдпा рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдоें рднी рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдордиोрд╡ृрдд्рддि рд╣ै рдЬो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рджो рдзреЬों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдЦेрдоेрдмाрдЬी рд╣ै рднी рдирд╣ीं рднी। рдпрд╣ рдоाрдирд╡ рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ै рдЬो рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рдЪрд▓ेрдЧा। рдпрджि рдоैं рдХрд╣ूं рд╕рдм рдХुрдЫ рдаीрдХ рд╣ै рддो рдпे рднी рдЭूрда рд╣ोрдЧा। рдордЧрд░ рдЦेрдоेрдмाрдЬी рдЗрддрдиी рдирд╣ीं рдЬिрддрдиी рднाрд░рдд рдоें рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдмреЬे рдоंрдЪ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдирд╣ीं рд╣ैं, рдЬिрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХो рдмреЬा рдиुрдХрд╕ाрди рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдЬा рд╕рдХे। рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрд╣ाँ рдХी рдЦेрдоेрдмाрдЬी рдЬ्рдпाрджा рдЦрддрд░рдиाрдХ рдФрд░ рдиुрдХрд╕ाрдирджेрд╣ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡ैрд╕े рдоैंрдиे рдЕрднी рддрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд░ाрдЬрдиीрддि рдирд╣ीं рджेрдЦी। рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдоेрд░ा рдорддрд▓рдм рд╡ाрдордоाрд░्рдЧी рдЖрджि рд╕े рд╣ै। рдпрджि рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рд░ाрдЬрдиीрддि рд╣ोрддी рднी рд╣ै рддो рдЙрд╕े рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рдирд╣ीं рд▓िрдпा рдЬा рдЬाрддा। рдЬो рднी рд▓िрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं рдЙрдирдХी рдоूрд▓ рднाрд╡рдиा рд╣िंрджी рдФрд░ рднाрд░рдд рд╕े рдк्рд░ेрдо рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рд╣िंрджी рдХो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдкрд╣рдЪाрди рджेрдиे рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдХो рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоाрди рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдХрдИ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рд╕े рдирд╡ाрдЬा рдЬा рдЪुрдХा рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рд╕े рдХिрддрдиा рд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдХाрдо рдоें рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдХी рдмाрдд рд╣ै рддो рдпрд╣ рдПрдХ рдкрдХ्рд╖ рд╣ै, рд╣िंрджी рдХी рд╕ेрд╡ा рджूрд╕рд░ा рдкрдХ्рд╖। рдоैं рдоैрдиेрдЬрдоेंрдЯ рд╕े рдЬुреЬा рд╣ूँ рдЬрд╣ाँ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै Satisfaction is death рдФрд░ рдЖрдкрдиे рдпрд╣ рднी рдХрд╣ाрд╡рдд рд╕ुрдиी рд╣ोрдЧी рдХि Intellectuals don’t retire рдЖрдкрдиे рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХी рдмाрдд рдХी рддो рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे рдкीрдЫे рднाрдЧрдиा рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рд╣ै рдЬैрд╕े рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдиреШрд▓ рдХрд░рдХे рдкाрд╕ рд╣ोрдиा। рдиреШрд▓ рдХрд░рдХे рдЖрдк рдЖрдЧे рд╡ाрд▓ी рдХрдХ्рд╖ा рдоें рддो рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ो, рд▓ेрдХिрди рд╕рд╣ी рдоाрдпрдиे рдоें рдЬीрд╡рди рдоें рдЖрдЧे рдирд╣ीं рдмреЭ рд╕рдХрддे। рдоैं рдЖрдкрдХो рд╣ृрджрдп рд╕े рдмрддा рд░рд╣ा рд╣ूँ рдХि рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे рдкीрдЫे рдЬाрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХрднी рдирд╣ीं рд╣ुрдИ। рдоेрд░ा рд╕ंрдмंрдз рд╕ंрдкрди्рди рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдХोрдИ рдХрдоी рдирд╣ीं рд░рд╣ी рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд╣ूँ। рдоैं рдкाрддा рд╣ूँ рдХि рдХрдИ рдмाрд░ рдРрд╕े рд▓ोрдЧ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдЪुрди рд▓िрдП рдЬाрддे рд╣ैं рдЬो рдЙрд╕рдХे рдпोрдЧ्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддे рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕ंрдмंрдз рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рдХाрдо рдХрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рдоैं рдпा рддो рдк्рд░ेрдо рдХे рд▓िрдП рдпा рдлिрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддा рд╣ूँ। рдЙрдирддीрд╕ рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдоुрдЭे рдЙ. рдк्рд░. рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा, рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоाрди рдкाрдХрд░ рднी рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧा। рдоुрдЭे рдПрдХ рдмाрдд рд╕рдордЭ рдЖрдИ рдХि рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╣िंрджी рдХा рднрд▓ा рд╣ुрдЖ। рд╕िंрдШрд╡ी рдЬी рдиे рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоाрди рдХे рд╕рдордп рдоुрдЭрд╕े рдХрд╣ा рдеा рдпрд╣ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рддुрдо्рд╣ें рдирд╣ीं рдоिрд▓ा рд╣ै рдЕрдкिрддु рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рд╣ै। рдЖрдкрдХे рдЗрд╕ рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рдк्рд░ेрд░рдгा рд▓ेрдХрд░ рдпुрд╡ा рдЖрдЧे рдЖрдпेंрдЧे рдФрд░ рд╣िंрджी рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░ेंрдЧे। рдпрд╣ी рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХी рдоूрд▓ рднाрд╡рдиा рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдХोрдИ рд╕ंрджेрд╢ рдпा рдЕрдкрдиे рдорди рдХी рдмाрдд рдЬिрд╕े рдЗрд╕ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдкाрдардХों рдФрд░ рд╕рднी рд╣िंрджी рдк्рд░ेрдоिрдпों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं?

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдЖрдкрдХी рд╕्рд╡ीрдХृрддि рд╣ो рддो рдоैं рдЕрдкрдиे рд╕рди्рджेрд╢ рдХो рддीрди рднाрдЧों рдоें рдмांрдЯрдиा рдЪाрд╣ूंрдЧा। рдПрдХ рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдЬो рд╣िंрджी рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рд╣िंрджी рдХे рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддा рд╣ैं। рдЖрдк рдЬрдм рдмोрд▓рддे рд╣ैं рддो рд▓ोрдЧ рд╕ुрдирддे рд╣ैं, рдЬрдм рдХाрдо рдмोрд▓рддा рд╣ै рддो рд▓ोрдЧ рдмोрд▓рддे рд╣ैं, рдХाрдпрдиाрдд рд╕ुрдирддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдмрдирддा рд╣ै। рдЖрдк рдХाрд░्рдп рд╕े рдЬाрдиे рдЬाрдПँ рдиाрдо рд╕े рдирд╣ीं, рдпрджि рдЖрдк рдХрд░्рдо рдХिрдП рдЬाрдпेंрдЧे рддो рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдЬ्рдпाрджा рд╣ोрдЧी। рджूрд╕рд░ा рд╕рди्рджेрд╢ рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдП рд╣ै рдХि рд╡े рд╣िंрджी рдоें рд▓िрдЦी рдЬा рд░рд╣ी рдкुрд╕्рддрдХ рдЦрд░ीрджें, рдЙрди рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрдПँ рджें рдЬिрд╕рд╕े рд▓ेрдЦрдХ рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдоिрд▓ेрдЧा। рддीрд╕рд░ा рд╕рди्рджेрд╢ рд╣िंрджी рдк्рд░ेрдоिрдпों рдХे рд▓िрдП рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рд╣ै। рдпрджि рдЖрдк рд╣िंрджी рд╕े рдк्рдпाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╣िंрджी рдХी рдЙрди्рдирддि рдФрд░ рднрд▓ा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рдЬрд╣ाँ рддрдХ рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХे, рдЖрдк рд╣िंрджी рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рд╣िрд╕्рд╕ा рд▓ें, рдкुрд╕्рддрдХें рдЦрд░ीрджें, рдк्рд░рддिрднाрдЧिрддा рдХрд░ें। рдЖрдкрдХे рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рд╕े рд╣िंрджी рдХा рд▓ाрдн рд╣ोрдЧा। рдирдИ рдкीреЭी рдХो рд╣िंрджी рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рджें, рдЙрд╕рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрдПँ। рдоैं рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣िंрджी рдк्рд░ेрдоिрдпों рдХो рдпрд╣ рд╕ूрдд्рд░ рджेрддा рд╣ूँ рдХि рдк्рд░рдЧрддि рдпрджि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╣ै рддो рд╣िंрджी рд╣ै рд╕ंрд╕्рдХाрд░, рд╣िंрджी рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рдмрдиाрдУ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╣рдеिрдпाрд░ / рдлिрд░ рджेрдЦो рдХैрд╕े рд╣ोрддा рд╣ै рд╣рд░ рд╕рдкрдиा рд╕ाрдХाрд░। рдж्рд╡िрднाрд╖ी рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдк्рд░рдЧрддि рдХी рднाрд╖ा рд╣ै, рдпрджि рдоुрдЭे рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдирд╣ीं рдЖрддी рд╣ोрддी рддो рдоैं рдпрд╣ाँ рдЕрдкрдиी рд╣िंрджी рдХो рдЖрдЧे рдмреЭाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХैрд╕े рдХрд░рддा? рдЖрдк рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдЬाрдиें-рдкреЭें, рд▓ेрдХिрди рд╣िंрджी рдХो рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдоा рдХी рднाрд╖ा рдмрдиाрдПँ। рдЗрд╕ рдЪрд░्рдЪा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдоैं рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рд╕े рднी рдпрд╣ рдЕрдиुрд░ोрдз рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдХी рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдП рд╡े рд▓ंрджрди рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЕрди्рдп рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рджेрд╢ों рдоें рд╕्рдеाрдИ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдХेंрдж्рд░ рдЦोрд▓ें рдЬрд╣ाँ рдХрд░्рдорда рд╣िंрджीрд╕ेрд╡िрдпों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рдЬाрдП рдФрд░ рд╣िंрджी рдХो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдкрд╣рдЪाрди рдоिрд▓े। рд╕ाрде рд╣ी рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рд╢ोрдз рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдиुрд╕ंрдзिрдд्рд╕ुрдУं рд╕े рднी рдоैं рдиिрд╡ेрджрди рдХрд░ूंрдЧा рдХि рдЪूँрдХि рдХिрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕рдмрдХा рдЕрдкрдиा-рдЕрдкрдиा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдоेрд░े рдЕрд▓ाрд╡ा рд╡े рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рджूрд╕рд░े рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХे рднी рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рд╣ों рдФрд░ рдлिрд░ рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдЕрдкрдиा рдордд рдмрдиाрдПं, рддाрдХि рдЙрдирдХे рдЬ्рдЮाрди рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ो рдФрд░ рдЙрдирдХा рдХ्рд╖िрддिрдЬ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ो।


рдиूрддрди рдкांрдбेрдп: рдЪрд▓рддे-рдЪрд▓рддे рдЕрдкрдиी рдХिрд╕ी рдХрд╡िрддा рдХी рдХुрдЫ рдкंрдХ्рддिрдпाँ рд╕ुрдирдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे !

рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд: рдЬी рдЕрд╡рд╢्рдп,
рднрдп рдоुрдЭे рд╣ाрд░рдиे рдХा рдирд╣ीं, рдХुрдЫ рдЦोрдиे рдХा рд╣ै,
рдЦोрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा рдоैं, рдирдИ рдкीреЭी рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕
рдЬिрд╕рдХे рдорди рдХे рдЖрдХाрд╢ рдоें рдПрдХ рднाрд░рдд рд╣ै
рднाрд░рдд рдоें рдЫोрдЯा рд╕ा рдШрд░ рд╣ै, рдШрд░ рдоें рдирди्рд╣ा рд╕ा рдоंрджिрд░ рд╣ै ...।
***

рдкрд░िрдЪрдп: рдкрдж्рдоेрд╢ рдЧुрдк्рдд
рдЬрди्рдо : 5 рдЬрдирд╡рд░ी, 1965 рдХो рд▓рдЦрдирдК, рдЙрдд्рддрд░рдк्рд░рджेрд╢
рд╢िрдХ्рд╖ा : рд╕ाрд╣िрдд्рдпрд░рдд्рди, рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдорд▓ेрди, рдк्рд░рдпाрдЧ, рднाрд░рдд
рдкрдж:
1. рд╕ंрдкाрджрдХ, ‘рдкुрд░рд╡ाрдИ’ (рд╣िंрджी рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░िрдХा), рдпू.рдХे.
2. рд╕рдо्рдкाрджрдХ, ‘рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдЯुрдбे’ рдкрдд्рд░िрдХा
3. рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдПрд╡ं рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖, рд╣िंрджी рд╕рдоिрддि, рдпू.рдХे.
рдк्рд░рдХाрд╢рди:
рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдХрд▓рди – рдЖрдХृрддि, рд╕ाрдЧрд░ рдХा рдкंрдЫी, рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдкुрдд्рд░
рд╕ंрдкाрджрди -рдпू.рдХे. рдХे рд╣िंрджी рдХрд╡िрдпों рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘рджूрд░ рдмाрдЧ рдоें рд╕ोंрдзी рдоिрдЯ्рдЯी’
рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ/ рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ/ рдк्рд░рддिрднाрдЧिрддा:
1. 1993, рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рдоाрдирдЪेрд╕्рдЯрд░, рдпू.рдХे.
2. 1993 рд╕े 2006 рддрдХ, рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╣िंрджी рдХрд╡ि рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рдпू.рдХे.
3. 2003 рд╕ाрддрд╡ाँ рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рд╕ुрд░िрдиाрдо
рдоाрди्рдпрддा/ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░/ рд╕рдо्рдоाрди:
рд╣िंрджी рдХी рд╕ेрд╡ा рдХे рд▓िрдП рдЧुрдк्рдд рдХो рдХрдИ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рддрдеा рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоंрдЪों рдкрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдоिрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै, рдЬिрдирдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै, рддाрдЬ рдорд╣ोрдд्рд╕рд╡, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХा рд╡िрджेрд╢ों рдоें рд╣िंрджी рдк्рд░рдЪाрд░, рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдп рджिрд╡рд╕, рдЕрдХ्рд╖рд░рдо рджिрд▓्рд▓ी ; рди्рдпूрдпाрд░्рдХ рдоें рдЖрдард╡ें рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा ‘рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоाрди’ рдФрд░ рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХा ‘рдкрдж्рдорднूрд╖рдг рдоोрдЯूрд░ि рд╕рдд्рдпрдиाрд░ाрдпрдг рдкुрд░рд╕्рдХाрд░’ рдЖрджि

рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╕ूрдЪрдиाрдПँ:
рдЖрдк рд╡िрд╢्рд╡ рдПрд╡ं рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╣ुрдП рдЪाрд░ рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों, рд▓ंрдбрди рдоें 19 рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХрд╡ि рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों, 1999 рдоें рдпू.рдХे. рдоें рд╣ुрдП рдЫрдаे рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рд╕ैрдХреЬों рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЧोрд╖्рдаिрдпों, рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХे рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рд╡ рд╢िрд╡िрд░ рддрдеा рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдУं рдХे рд╕ंрдпोрдЬрдХ рдХा рджाрдпिрдд्рд╡ рдиिрднा рдЪुрдХे рд╣ैं।
рд╕ंрдкрд░्рдХ –
рдИрдоेрд▓: director@oxfordbusinesscollege.co.uk
рджूрд░рднाрд╖: +44 1865 791 908
рдкрддा: 65 George Street Oxford OX1 2BQ (United Kingdom)
***

рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░рдХрд░्рддा: рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп
рд╕рд╣ाрдпрдХ рдиिрджेрд╢рдХ рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╣िंрджी рдиिрджेрд╢ाрд▓рдп
рд╢िрдХ्рд╖ा рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░
рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी
рдЪрд▓рднाрд╖: +91-703112607
рдИрдоेрд▓ pandeynutan91@gmail.com

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।