เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी - เคนिंเคฆी เค•ा เคชाเคฃिเคจि เค‰เคจ्เคนें เคญเคตिเคท्เคฏ เค•เคนेเค—ा!

เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฎเคจु

เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฎเคจु

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคนिंเคฆी เค•ा เค…เคญिเคฎाเคจเคฎेเคฐु เค•เคนा เค—เคฏा। เคเค• เคเคธे เคธเคš्เคšे เค”เคฐ เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคฒेเค–เค•, เคœिเคจ เคชเคฐ เคนिंเคฆी เค•ो เค—เคฐ्เคต เคนै। เคธाเคฅ เคนी เคตे เคนिंเคฆी เค•े เค‰เคฆ्เคญเคŸ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค”เคฐ เคฎเคนाเคฏोเคฆ्เคงा เคฅे। เค”เคฐ เคเคธे เค…เคฆ्เคญुเคค เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃाเคšाเคฐ्เคฏ, เคœिเคจ्เคนें เคชूเคฐा เคนिंเคฆी เคœเค—เคค เคฌเคก़े เค†เคฆเคฐ เค”เคฐ เค•ृเคคเคœ्เคžเคคा เค•े เคธाเคฅ ‘เคนिंเคฆी เค•ा เคชाเคฃिเคจि’ เค•เคนเค•เคฐ เคชुเค•ाเคฐเคคा เคนै। 
เคนिंเคฆी เคฎें เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค”เคฐ เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ी เค•เคฎी เคจเคนीं। เคนिंเคฆीเคธेเคตिเคฏों เคคเคฅा เคนिंเคฆी เค•े เคฒिเค เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เคฒेเค–เค•ों เค•ी เคญी เคเค• เคฒंเคฌी เค•เคคाเคฐ เคนै। เคชเคฐ เคเค•เคฆเคฎ เค—ँเคตเคˆ เค ाเคŸ เคตाเคฒे เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค‰เคจเคฎें เคธเคฌเคธे เค…เคฒเค— เคนैं। เค‡เคธเคฒिเค เค•ि เคตे เคตिเคถ्เคต เค•ी เค•िเคธी เคฌเคก़ी เคธे เคฌเคก़ी เคญाเคทा เคธे เค†เคคंเค•िเคค เคจ เคนोเค•เคฐ, ‘เค ेเค  เคนिंเคฆी เค•े เค ाเคŸ’ เคชเคฐ เค—เคฐ्เคต เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคฎाँ เคญाเคฐเคคी เค•े เค…เคจเคจ्เคฏ เคธेเคตเค• เคนैं, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคนिंเคฆी เค•ो เคฆुเคจिเคฏा เค•ी เคธเคฌเคธे เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคญाเคทा เค•เคนเค•เคฐ เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจिเคฏों เค•ो เคšुเคจौเคคी เคฆी। เคธเคฌเคธे เคฒोเคนा เคฒिเคฏा, เค”เคฐ เค†เค–िเคฐเค•ाเคฐ เคนिंเคฆी เค•ो เคตเคน เค†เคฆเคฐ เค”เคฐ เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฆिเคฒाเคจे เคฎें เค…เคชเคจा เคชूเคฐा เคœीเคตเคจ เค–เคชा เคฆिเคฏा, เคœिเคธเค•ी เคตเคน เคธเคš เคฎें เคนเค•เคฆाเคฐ เคนै। 
เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ा เค…เค—ाเคง เคชांเคกिเคค्เคฏ เค–ुเคฆ เคฎें เคเค• เคฎिเคธाเคฒ เคฌเคจ เค—เคฏा। เคธเคš เคชूเค›िเค เคคो เคตे เคนिंเคฆी เค•े เคชเคนเคฒे เคเคธे เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐी เค”เคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃाเคšाเคฐ्เคฏ เคนैं, เคœिเคจเค•ी เคธोเคš เค•े เคชीเค›े เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เคธเคฎเค เค”เคฐ เค ोเคธ เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เค†เคงाเคฐ เคฅा। เคฒेเค•िเคจ เค…เคฆ्เคญुเคค เคชांเคกिเคค्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เคนी เคธाเคฅ เคตे เคเคธे เคœुเคाเคฐू, เค–เคฐे เค”เคฐ เค–ुเคฆ्เคฆाเคฐ เค•िเคธ्เคฎ เค•े เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฅे เค•ि เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ-เค•ाเคฒ เคฎें เคนी เค•िंเคตเคฆंเคคी-เคชुเคฐुเคท เคฌเคจ เค—เค। เค…เคชเคจी เค—ँเคตเคˆ เค—เคฐीเคฌी เคชเคฐ เค—เคฐ्เคต เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•เคญी เค•िเคธी เคฌเคก़े เคธे เคฌเคก़े เคงเคจ्เคจा เคธेเค  เคฏा เคฌเคก़े เคธเคค्เคคाเคงीเคถ เค•े เค†เค—े เคจเคนीं เคुเค•े। เคตे เคนिंเคฆी เค•े เคเคธे เคธाเคงเค• เคฅे เคœो เค–ूเคจ เคคเคชाเค•เคฐ เคœीเคคे เคฅे เค”เคฐ เคฆिเคจ-เคฐाเคค เค…เคชเคจे เค•ाเคฎ เค”เคฐ เคธाเคงเคจा เค•े เคธुเคฐूเคฐ เคฎें เคนी เคฎเคธ्เคค เคฐเคนเคคे เคฅे। เค•เคฌीเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน “เคนเคฎเคจ เคฎเคธ्เคคाเคจा เคฐे!” เคคเคจ เคชเคฐ เคฎोเคŸा เค–ाเคฆी เค•ा เค•ुเคฐเคคा เค”เคฐ เคนाเคฅ เคฎें เคธोเคŸा, เคฏเคน เค‰เคจเค•ी เคเคธी เค–ाँเคŸी เคฆेเคธी เคงเคœ เค”เคฐ เคชเคนเคšाเคจ เคฅी, เคœिเคธเค•े เค†เค—े เคฌเคก़े-เคฌเคก़ों เค•ा เค…เคนंเค•ाเคฐ เคšूเคฐ เคนो เคœाเคคा เคฅा।

เคชเคฐ เคนिंเคฆी เค•े เค‡เคธ เคฎเคนाเคจ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค•ो เค‰เคฎ्เคฐ เคญเคฐ เคœिเคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคคเค•เคฒीเคซों, เคธंเค˜เคฐ्เคทों, เคจिเคฐंเคคเคฐ เค‰เคชेเค•्เคทा เค”เคฐ เคตिเค•เคŸ เค†เคฐ्เคฅिเค• เค•เคท्เคŸों เค•ा เคธाเคฎเคจा เค•เคฐเคจा เคชเคก़ा, เคตเคน เค–ुเคฆ เคฎें เคเค• เค•เคฐुเคฃ เค•เคฅा เคนै।

เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค”เคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃाเคšाเคฐ्เคฏों เคธे เค…เคชเคจी เคช्เคฐเคคिเคญा เค•ा เคฒोเคนा เคฎเคจเคฎाเคจे เคตाเคฒे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เคฌเคšเคชเคจ เคฌเคก़े เคนी เค…เคญाเคตों, เคฎुเคถ्เค•िเคฒों เค”เคฐ เคตिเคทเคฎ เค—เคฐीเคฌी เค•े เคšเค•्เค•ों เค•े เคฌीเคš เคชिเคธเคคे เคนुเค เค—ुเคœเคฐा। เคฌिเค ूเคฐ เค•े เคจिเค•เคŸ เค‰เคจเค•ा เค—ाँเคต เคนै เคฐाเคฎเคจเค—เคฐ, เคœเคนाँ เค‰เคจเค•े เคชिเคคा เคเค• เค•िเคธ्เคฎ เค•े เค–ेเคคिเคนเคฐ เคฎเคœเคฆूเคฐ เคฅे। เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคจे เคฌเคšเคชเคจ เค”เคฐ เค•िเคถोเคฐाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เค—ुเคœเคฐ-เคฌเคธเคฐ เค•े เคฒिเค เคฌเค•เคฐिเคฏाँ เคšเคฐाเคจे, เคšाเคฐ-เค›ै เค†เคจे เคฆिเคนाเคก़ी เคชเคฐ เคฎเคœเคฆूเคฐी, เค›เคคों เค•ी เคฎเคฐเคฎ्เคฎเคค เค”เคฐ เคฌोเคा เคขोเคจे เคธเคฎेเคค เคเคธे เคฌเคนुเคค เคธे เค•ाเคฎ เค•िเค, เคœिเคจเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคธोเคšเค•เคฐ เคญीเคคเคฐ เคเค• เคฅเคฐเคฅเคฐाเคนเคŸ-เคธी เคชैเคฆा เคนोเคคी เคนै। เคฆूเคธเคฐे เคฌเคš्เคšों เค•ी เคคเคฐเคน เคชोเคฅी เคชเคข़เคจे เค”เคฐ เคตเคฐ्เคฃเคฎाเคฒा เคธीเค–เคจे เค•ा เคคो เคช्เคฐเคถ्เคจ เคนी เค•เคนाँ เคฅा, เคœเคฌ เคฐोเคŸी เค•े เคญी เคฒाเคฒे เคชเคก़े เคฅे। เคชเคฐ เคฌुเคฆ्เคงि เค•ी เคช्เคฐเค–เคฐเคคा เคฌเคšเคชเคจ เคธे เคนी เคฅी, เคœो เคธाเคฎเคจे เค†เคจे เค•े เคฒिเค เคฐाเคธ्เคคा เคœोเคน เคฐเคนी เคฅी।

เคฌेเค‡ंเคคिเคนा เคคเค•เคฒीเคซें เคेเคฒเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคตे เค˜เคฐ เคธे เคญाเค— เคจिเค•เคฒे เค”เคฐ เคซिเคฐ เคœเคนाँ เคœो เค•ाเคฎ เคฎिเคฒा, เค•เคฐเคคे เคนुเค เค…เคชเคจे เคชเคข़เคจे-เคฒिเค–เคจे เค•ी เคœुเค—เคค เค•เคฐเคคे เคฐเคนे। เค”เคฐ เคซिเคฐ เคฏเคนाँ-เคตเคนाँ เค•े เคงเค•्เค•े เค–ाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคธुเค—เคฌुเค—ाเคคे เคนुเค เคœเคฌ เคฐाเคธ्เคคा เคฎिเคฒा, เคคो เคตे เคเค•ाเคเค• เคเคธे เคช्เคฐเค•ाเคถเคชुंเคœ เค•ी เคคเคฐเคน เคธाเคฎเคจे เค†เค เค•ि เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐเคคिเคญा เค•े เค†เค—े เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏीเคฏ เคชเคข़ाเค•ू เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค•ी เคตिเคฆ्เคตเคค्เคคा เคซीเค•ी เคชเคก़ เค—เคˆ। เคธเคฌ เค“เคฐ เค‰เคจเค•ा เคจाเคฎ เค”เคฐ เค•ीเคฐ्เคคि-เคชเคคाเค•ा เค›ा เค—เคˆ। เค‰เคจเค•े เค†เคšाเคฐ्เคฏเคค्เคต เค•े เคคเคช เค”เคฐ เคคेเคœ เค•ा เคฌเคก़े เคฌเคก़े เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฒोเคนा เคฎाเคจ เค—เค।

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคนिंเคฆी เค•े เคชเคนเคฒे เคฎौเคฒिเค• เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐी เคฅे, เคœिเคจ्เคนोंเคจे ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนिंเคฆी เค•ा เคชเคนเคฒा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคนी เคจเคนीं เคฌเคจाเคฏा, เคฌเคฒ्เค•ि เค†เค—े เค•े เคฒिเค เค‰เคธเค•ा เคฐूเคช เคธ्เคฅिเคฐ เค•िเคฏा เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคตैเคœ्เคžाเคจिเค•เคคा เค•ी เค“เคฐ เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฆेเคถ-เคฆुเคจिเคฏा เค•ा เคง्เคฏाเคจ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•िเคฏा। เค‡เคธ เคฐूเคช เคฎें เคตे เคธเคšเคฎुเคš เคนिंเคฆी เค•े เคชाเคฃिเคจि เคฅे, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคนिंเคฆी เค•ो เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เค…เคฒเค— เคฐเค–เค•เคฐ เคฆेเค–ा เค”เคฐ เคเค• เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคญाเคทा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคจเค เคขंเค— เคธे เค‰เคธ เคชเคฐ เคตिเคšाเคฐ เค•िเคฏा। เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เคฎौเคฒिเค• เคตिเคšाเคฐों เคธे เคœเคจเคฎा เค‰เคจเค•ा ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เค†เคœ เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคชเคนเคฒी เคธเคฐ्เคตांเค—เคชूเคฐ्เคฃ เค•ृเคคि เคฎाเคจी เคœाเคคी เคนै, เคœिเคธเค•ी เคŸเค•्เค•เคฐ เค•ा เค•ोเคˆ เคฆूเคธเคฐा เค—्เคฐंเคฅ เค†เคœ เคญी เคจเคนीं เคนै।

เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฎเคจु
เคฎเคนाเคชंเคกिเคค เคฐाเคนुเคฒ เคธांเค•ृเคค्เคฏाเคฏเคจ เค”เคฐ เคกा. เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा เคธเคฎेเคค เคนिंเคฆी เค•े เคช्เคฐाเคฏः เคธเคญी เคฌเคก़े เคตिเคฆ्เคตाเคจों เคจे เค‰เคธเค•ी เคธเคฐाเคนเคจा เค•ी। เคœिเคจ เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค•ी เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคธे เค•ुเค› เค…เคธเคนเคฎเคคिเคฏाँ เคฅीं, เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคญी เคฌเคก़े เค†เคฆเคฐ เค”เคฐ เค•ृเคคเคœ्เคžเคคा เค•े เคธाเคฅ เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•िเคฏा เค•ि เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค‰เคจเค•े เคตिเคšाเคฐ เคเค•เคฆเคฎ เคฎौเคฒिเค• เค”เคฐ เคตिเคฒเค•्เคทเคฃ เคนैं เค”เคฐ เคเค• เคšुเคจौเคคी เคชैเคฆा เค•เคฐเคคे เคนैं।

เคนाเคฒाँเค•ि เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคนिंเคฆी เคตाเคฒों เคธे เคนी เค‡เคคเคจी เค…เค•เคฅเคจीเคฏ เค‰เคชेเค•्เคทा เคेเคฒเคจी เคชเคก़ी เค•ि เคฎเคจ เค–िเคจ्เคจเคคा เค”เคฐ เค•्เคทोเคญ เคธे เคญเคฐ เคœाเคคा เคนै। เค‰เคจ เคœैเคธे เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค•ो เคชूเคฐा เคœीเคตเคจ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคตिเคชเคจ्เคจเคคा เค•ी เคนाเคฒเคค เคฎें เค•ाเคŸเคจा เคชเคก़ा। เคšเคฒเคคाเคŠ เคšीเคœें เคฒिเค–เค•เคฐ เคจाเคฎ เค”เคฐ เคชैเคธा เค•เคฎाเคจे เคตाเคฒे เคฒेเค–เค• เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• เคธे เคจเค•เคฒ เค•เคฐ-เค•เคฐเค•े เค•ुंเคœिเคฏाँ เคฒिเค–เค•เคฐ เคงเคจเคชเคคि เคนो เค—เค। เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ, เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เคชเคนเคฒा เคฎเคนाเค—्เคฐंเคฅ เคฒिเค–เคจे เคตाเคฒा เคฒेเค–เค• เคœीเคตเคจ เคญเคฐ เค—เคฐीเคฌी เค”เคฐ เคฌเคฆเคนाเคฒी เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฐเคนा। เค‡เคธीเคฒिเค เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคฌเคก़ी เค•เคธเค• เค•े เคธाเคฅ เค•เคนा เค•เคฐเคคे เคฅे เค•ि เคนिंเคฆी เคฎें เคฒेเค–เค•ों เค•ा เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคจเคนीं เคนै। เคฏเคนी เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เค•ि เคนिंเคฆी เค•े เคฒोเค— เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจ เคธे เคญी เคฐเคนिเคค เคนैं, เคœो เค…เคชเคจे เคเค• เคฌเคก़े เค”เคฐ เคช्เคฐเคคिเคญाเคตाเคจ เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค•ी เคฎेเคงा เค•ा เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•े।

เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฎเคจु

[2]

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•िเคคเคจे เค–ुเคฆ्เคฆाเคฐ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคฒेเค–เค• เคฅे, เคฏเคน เค†เคœ เค•िंเคตเคฆंเคคिเคฏों เค•ा เคตिเคทเคฏ เคฌเคจ เคšुเค•ा เคนै। เค‡เคธ เคชเคฐ เค‡เคคเคจी เคจाเคจा เค•िเคธ्เคฎ เค•ी เค•เคฅाเคँ เค•เคนी เคœाเคคी เคนैं เค•ि เค‰เคจ्เคนें เคเค• เคœเค—เคน เคธँเคœो เคฒिเคฏा เคœाเค, เคคो เคฎเคœे เคฎें เคเค• เคฌเคก़ा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒिเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ, เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจ เค”เคฐ เคนिंเคฆी-เค…เคจुเคฐाเค— เคธे เคœुเคก़ी เค˜เคŸเคจाเค“ं เค•ी เคฌเคนुเคคेเคฐे เคฒोเค— เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฐเคธ เค”เคฐ เคšเคŸเค–ाเคฐे เคฒे-เคฒेเค•เคฐ เคšเคฐ्เคšा เค•เคฐเคคे เคฅे, เคœैเคธे เค‰เคจเค•ा เคฏเคน เคนिंเคฆी-เคช्เคฐेเคฎ เคธिเคฐ्เคซ เคนाเคธ-เคชเคฐिเคนाเคธ เค•ा เคตिเคทเคฏ เคนो। เค‰เคธเคธे เคœुเคก़ी เค‰เคจเค•ी เคœीเคตเคจ เคญเคฐ เค•ी เค…เค•ूเคค เคคเคชเคธ्เคฏा เค•ो เคฆेเค–เคจे เค•ी เค•ूเคตเคค เค•เคฎ เคนी เคฒोเค—ों เคฎें เคฅी। เค‰เคจเค•ा เค…เคธाเคงाเคฐเคฃ เคนिंเคฆी-เคช्เคฐेเคฎ เค•ोเคˆ เคธเคจเค• เคจเคนीं, เคนिंเคฆी เค•े เคเค• เคช्เคฐเค–เคฐ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคธाเคงเค• เค•ा เคฌเคก़ा เคนी เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เค…เคญिเคฎाเคจ เคฅा, เคœिเคธे เค ीเค• เคธे เคธเคฎเคा เคจเคนीं เค—เคฏा। เคฒोเค—ों เคจे เคœिเคจ्เคนें เคนाเคธ-เคชเคฐिเคนाเคธ เค•ी เคตเคธ्เคคु เคฎाเคจा, เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฒिเค เคตे เคœीเคจे-เคฎเคฐเคจे เค•े เคธเคตाเคฒ เคฅे।

เคฎเคนाเคชंเคกिเคค เคฐाเคนुเคฒ เคธांเค•ृเคค्เคฏाเคฏเคจ เคจे ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เคฎें เคชंเคกिเคค เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคชเคฐ เคฒिเค–े เค—เค เคฒेเค– เคฎें เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐเคคिเคญा เค”เคฐ เค…เคธाเคงाเคฐเคฃ เคนिंเคฆी เคธेเคตा เค•े เคช्เคฐเคคि เคฌेเคนเคฆ เค†เคฆเคฐ เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฒिเค–ा เคนै เค•ि เคตिเคฒเค•्เคทเคฃ เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ी เค…เค•เคก़ เค”เคฐ เค–ुเคฆ्เคฆाเคฐी เค•ो เคญी เคนเคฎें เคธเคนी เคขंเค— เคธे เคฆेเค–เคจा เค”เคฐ เคฌเคฐเคฆाเคถ्เคค เค•เคฐเคจा เค†เคจा เคšाเคนिเค। เคนिंเคฆी เคตाเคฒों เค•ो เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े เคนोเคจे เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคธเคฎเคाเคคे เคนुเค เคฐाเคนुเคฒ เคธांเค•ृเคค्เคฏाเคฏเคจ เคฒिเค–เคคे เคนैं, “เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เคนिंเคฆी เค•े เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เคชเคฐ เค…เคธाเคงाเคฐเคฃ เค…เคงिเค•ाเคฐ เคฐเค–เคคे เคนैं। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคฐเคธ เค”เคฐ เค…เคฒंเค•ाเคฐ เค•े เค…เค–ाเคก़े เคฎें เคญी เคญाเคฐी เคชเคนเคฒเคตाเคจ เคนैं। เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เค•िเคคเคจे เคนी เคตिเคทเคฏ เคนैं, เคœिเคจ เคชเคฐ เค–ुเคฒเค•เคฐ เคฒिเค–เคจे เค•े เค…เคงिเค•ाเคฐी เค‰เคจเค•े เคœैเคธे เคจเคนीं เคนैं। ...เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคฒीเค• เคชเคฐ เคšเคฒเคจे เคตाเคฒे เคชुเคฐुเคท เคจเคนीं เคนैं।”
เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคตाเค•เคˆ เค…เค•्เค–เคก़ เคฅे। เคชเคฐ เค‰เคจเค•ी เค…เค•्เค–เคก़เคคा เค‰เคจเค•े เค…เค—ाเคง เคœ्เคžाเคจ, เคชांเคกिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจ เคธे เคœुเคก़ी เคฅी। เคœीเคตเคจ เค•े เคถुเคฐुเค†เคคी เคšเคฐเคฃ เคฎें เคตे เคœिเคธ เค…เคญाเคต, เคฆाเคฐिเคฆ्เคฐ्เคฏ เค”เคฐ เคญीเคทเคฃ เค•เค िเคจाเค‡เคฏों เคธे เค—ुเคœเคฐे, เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เค—เคฐ เค‰เคจ्เคนें เค…เค•्เค–เคก़ เคฌเคจाเคฏा, เคคो เค‡เคธเคฎें เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ เค•्เคฏा! เคฒेเค•िเคจ เค…เคชเคจी เค‡เคธी เค…เค•्เค–เคก़เคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค…เคจ्เคฏाเคฏ เค•े เค–िเคฒाเคซ เค–เคก़े เคนोเคจे เคฎें เคœเคฐा เคญी เคฆेเคฐ เคจเคนीं เคฒเค—ाเคคे เคฅे। เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคธเคค्เคคा เค•ी เคญी เคชเคฐเคตाเคน เคจเคนीं เค•ी เค”เคฐ เคœो เคธเคนी เคฒเค—ा, เคตเคน เค•เคนเคจे เคธे เค•เคญी เคจเคนीं เคšूเค•े।

เค‰เคจเค•े เคถुเคฐुเค†เคคी เคฆिเคจों เค•ी เคฌाเคค เคนै। เคตे เคนเคฐिเคฆ्เคตाเคฐ เค•े เคเค• เคธ्เค•ूเคฒ เคฎें เค…เคง्เคฏाเคชเค• เคฅे। เค‰เคจ्เคนीं เคฆिเคจों เคเค• เค…ंเค—्เคฐेเคœ เค…เคงिเค•ाเคฐी เค. เคน्เคฏूเคฎ เคจे เค‰เคจเคธे เคฅोเคก़ी เคฆेเคฐ เคฌाเคค เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เค•ुเค› เคถंเค•िเคค เคนोเค•เคฐ เคชूเค›ा, “เคคो เค•्เคฏा เคคुเคฎ เคšाเคนเคคे เคนो เค•ि เค…ंเค—्เคฐेเคœ เค‡เคธ เคฆेเคถ เคธे เคšเคฒे เคœाเคँ?”

เค‡เคธ เคชเคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เคฌเคก़ा เคนी เค•ूเคŸเคจीเคคि เคธे เคญเคฐा เคœเคตाเคฌ เคฆिเคฏा। เคฌोเคฒे, “เคจเคนीं, เคเคธा เคฎैं เค•्เคฏों เค•เคนूँเค—ा? เค†เค–िเคฐ เค‡ंเค—เคฒैंเคก เคฎें เคญी เคคो เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฐเคนเคคे เคนी เคนैं।”

เค…ंเค—्เคฐेเคœ เค…เคงिเค•ाเคฐी เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคคเคฐ्เค•-เค•ौเคถเคฒ เคธे เค•ुเค› เคšौंเค•ा। เค…เคฌ เค•े เค‰เคธเคจे เคธीเคงा-เคธीเคงा เคธเคตाเคฒ เคฆाเค— เคฆिเคฏा। เคชूเค›ा, “เค…เคš्เค›ा, เคฏเคน เคฌเคคाเค“ เค•ि เค•्เคฏा เคคुเคฎ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคถाเคธเคจ เค•े เคตिเคฐुเคฆ्เคง เคนो? เค•्เคฏा เคคुเคฎ เคšाเคนเคคे เคนो เค•ि เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฐाเคœ เคญाเคฐเคค เคธे เคšเคฒा เคœाเค?”

เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ा เคเค•เคฆเคฎ เคจिเคฐ्เคญीเค• เค‰เคค्เคคเคฐ เคฅा, “เคเคธा เค•ौเคจ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคจเคนीं เคšाเคนेเค—ा...? เคœो เคเคธा เคจเคนीं เค•เคนเคคे, เคœเคฐा เค‰เคจเค•े เคญी เคฆिเคฒ เคธे เคชूเค›िเค เคคो เค†เคชเค•ो เคชเคคा เคšเคฒेเค—ा เค•ि เคตे เคญी เคเคธा เคนी เคธोเคšเคคे เคนैं। เคญเคฒे เคนी เคตे เคฏเคน เคฌाเคค เค•เคนें เคฏा เคจเคนीं।” 

เค‰เคธ เค…ंเค—्เคฐेเคœ เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•ो เคชเคคा เคจเคนीं เคฅा เค•ि เค‰เคธเคจे เคธเคตाเคฒ เคชूเค›ा เค•िเคธเคธे เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ा เคจिเคฐ्เคญीเค• เค‰เคค्เคคเคฐ เคธुเคจเค•เคฐ เค•ुเค› เคฆेเคฐ เค•े เคฒिเค เคคो เคตเคน เคฌुเคฐी เคคเคฐเคน เคนเค•เคฌเค•ा เคธा เค—เคฏा। เคซिเคฐ เคฌोเคฒा, “เค…เคฐे, เคคुเคฎ เคคो เคฌเคก़े เค–เคคเคฐเคจाเค• เค†เคฆเคฎी เคนो!” เค•เคนเค•เคฐ เค‰เคธเคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เคซौเคฐเคจ เคจौเค•เคฐी เคธे เคฌเคฐ्เค–ाเคธ्เคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा।

เคชเคฐ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เคชเคฐเคตाเคน เคนी เค•เคฌ เคฅी? เคตे เคœेเคฒ เคฎें เคœाเคจे เค•े เคฒिเค เคนเคฐ เคตเค•्เคค เคคैเคฏाเคฐ เคฐเคนเคคे เคฅे। เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เคœเคจเคคा เค•ा เค‡เคคเคจा เคฌเคฒ เคฅा เค•ि เค…ंเค—्เคฐेเคœ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค‰เคจ्เคนें เคนाเคฅ เคฒเค—ाเคคे เคกเคฐเคคी เคฅी। เคœेเคฒ เคœाเคจा เค‰เคจเค•े เคฒिเค เค–ेเคฒ เคฅा। เคตเคนाँ เคญी เคตे เคธเคญी เค•ैเคฆिเคฏों เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคตिเคฆ्เคตเคค्เคคा เค•ी เค—เคนเคฐी เค›ाเคช เค›ोเคก़เคคे เคฅे। เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคเค• เคฌाเคฐ เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคœेเคฒ เคฎें เคฐเคธ-เค…เคฒंเค•ाเคฐ เคชเคฐ เคเค• เคชूเคฐी เคชुเคธ्เคคเค• เคนी เคฒिเค– เคกाเคฒी। เค‰เคธเคฎें เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธ्เคตเคฏं เค•ी เคฐเคšी เคนुเคˆ เคฌเคก़ी เคธुंเคฆเคฐ เค”เคฐ เคญाเคตเคชूเคฐ्เคฃ เค•เคตिเคคाเคँ เคœเค—เคน-เคœเค—เคน เค—ूँเคฅ เคฆीं।

เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ी เค–ाเคธ เคฌाเคค เคฏเคน เคฅी เค•ि เคœो เค•ाเคต्เคฏ-เคชंเค•्เคคिเคฏाँ เค‰เคธเคฎें เคฆी เค—เคˆ เคฅीं, เคตे เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เคธंเค—्เคฐाเคฎ เค•े เคœुเคाเคฐू เคจाเคฏเค•ों เค”เคฐ เคฆेเคถाเคญिเคฎाเคจिเคฏों เค•े เคค्เคฏाเค— เค”เคฐ เคตीเคฐเคคाเคชूเคฐ्เคฃ เคช्เคฐเคธंเค—ों เค•ो เค†เคงाเคฐ เคฌเคจाเค•เคฐ เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคฅीं। เค”เคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เค‰เคจ्เคนें เคœेเคฒ เคฎें เคนी เค–ाเคธเค•เคฐ เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เค•े เคฒिเค เคฒिเค–ा เคฅा। เคฒिเคนाเคœा เคฏเคน เค…เคชเคจे เคขंเค— เค•ी เคจिเคฐाเคฒी เคชुเคธ्เคคเค• เคฅी, เคœिเคธเคฎें เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े เคชांเคกिเคค्เคฏ เค”เคฐ เค•ाเคต्เคฏ-เคช्เคฐเคคिเคญा เคฆोเคจों เค•ी เค›ाเคช เคฅी।

เคฌाเคฆ เคฎें เคฏเคน เคชुเคธ्เคคเค• เค…ंเค—्เคฐेเคœ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคœเคฌ्เคค เค•เคฐ เคฒी। เคชเคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคธเคฐीเค–ा เคœीเคตเคŸ เคตाเคฒा เคต्เคฏเค•्เคคि เคญเคฒा เคนाเคฐ เค•ैเคธे เคฎाเคจ เคฒेเคคा? เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค†เค—े เคšเคฒเค•เคฐ เคเค• เค“เคฐ เค•ांเค—्เคฐेเคธ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ เคฒिเค–ा เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคฐเคธ-เค…เคฒंเค•ाเคฐ เคชเคฐ เคฒिเค–े เค—เค เค•เคนीं เค…เคงिเค• เคตिเคฆ्เคตเคค्เคคाเคชूเคฐ्เคฃ เค—्เคฐंเคฅों เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคตैเคธी เคนी เคงाเค• เค•ाเคฏเคฎ เค•ी। เค‡เคธ เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เค‰เคจเค•ी เคงुเคจ เค”เคฐ เค…เคชเคฐाเคœेเคฏ เคธाเคนเคธ เค•ा เค•ोเคˆ เคœเคตाเคฌ เคจ เคฅा।


[3]

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคฎเคนाเคตीเคฐเคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคคเค• เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ी เคช्เคฐเคคिเคญा เคธे เคšเคฎเคค्เค•ृเคค เคฅे। 15 เคฎเคˆ, 1932 เค•ो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจे เค—ाँเคต เคฆौเคฒเคคाเคฌाเคฆ เคธे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เคชเคนเคฒा เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–ा। เค‰เคธเคฎें เค‰เคจเค•ी เคธเคนृเคฆเคฏเคคा เค•ी เคช्เคฐเคถंเคธा เค•เคฐเคคे เคนुเค เค‰เคจ्เคนें เค•ाเคฒिเคฆाเคธ เคฏाเคฆ เค†เค। เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เค•े เคญाเคตुเค• เค‰เคฆ्เค—ाเคฐ เคนैं, “เค‡เคงเคฐ เค†เคชเค•े เค•เคˆ เคฒेเค– เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒे। เค•ुเค› เคฎैंเคจे เค–ुเคฆ เคชเคข़े เค•ुเค› เคชเคข़เคตाเค•เคฐ เคธुเคจे। เค†เคชเค•े เคชांเคกिเคค्เคฏ เคจे เคฎुเคे เคฎोเคน เคฒिเคฏा।...”

เค•ुเค› เค…เคฐเคธे เคฌाเคฆ 26 เคœुเคฒाเคˆ, 1933 เค•ो เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคฆ्เคตिเคตेเคฆीเคœी เคจे เคซिเคฐ เค‰เคจ्เคนें เคฌเคก़ा เคนी เคญाเคตเคจाเคค्เคฎเค• เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–ा, “1 เคœुเคฒाเคˆ เค•ो ‘เคฎाเคงुเคฐी’ เคฎें เค†เคชเค•ा เคฒेเค– เคชเคข़े เคฌिเคจा เคฎुเคเคธे เคจ เคฐเคนा เค—เคฏा। เคฎเคจोเคฎुเค•ुเคฒ เค–िเคฒ เค‰เค ा। เค†เคช เคธเคนเคฆเคฏ เคนी เคจเคนीं, เค•ाเคต्เคฏเคœ्เคž เค”เคฐ เคถाเคธ्เคค्เคฐเคœ्เคž เคญी เคนैं। เค•เคญी-เค•เคญी เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค‡เคจ เคฒोเค—ों เค•ो เค–เคŸเค–เคŸा เคฆिเคฏा เค•เคฐो। เค‡เคจเค•ी เคนเคฐเค•เคคें เคฆेเค–เค•เคฐ เคฏเคฆा-เค•เคฆा เคฎेเคฐा เคœी เคœเคฒ เค‰เค เคคा เคนै।”

เคฎाเคจो เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคœी เคฏเคน เคฆेเค–เค•เคฐ เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนैं เค•ि เค‰เคจเค•े เค…เคงूเคฐे เค•ाเคฎ เค•ो เคนिंเคฆी เค•े เคเค• เค‰เค เคคे เคนुเค เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐी เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค…เคชเคจे เคขंเค— เคธे เค†เค—े เคฌเคข़ा เคฐเคนे เคนैं, เคœिเคจเค•े เคฎเคจ เคฎें เคนिंเคฆी เค•े เคฒिเค เค—เคนเคฐा เคช्เคฐेเคฎ เค”เคฐ เค…เคจुเคฐाเค— เคนै।

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคœी เค‡เคธ เคฌाเคค เคธे เคญी เคฆुเค–ी เคฅे เค•ि เค‰เคฐ्เคฆू เคตाเคฒों เค•ा เค†เคšเคฐเคฃ เคนिंเคฆी เค•े เคช्เคฐเคคि เคนिเค•ाเคฐเคค เคญเคฐा เคนै। เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เค•ुเค› เคนिंเคฆी เคตाเคฒे เคญी เค‰เคฐ्เคฆू เคตाเคฒों เค•ी เคจเค•เคฒ เค•เคฐเคจे เคฎें เคฒเค—े เคนैं। เคเค• เคฌाเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค‡เคธी เค“เคฐ เค‡เคถाเคฐा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เค†เค—े เค…เคชเคจा เค…ंเคคเคฐ्เคฎเคจ เค–ोเคฒा—
“เคนिंเคฆी เค•े เคชเคค्เคฐों เค”เคฐ เคชเคค्เคฐिเค•ाเค“ं เค•ो เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคธे เคเค• เคธंเค•्เคฐाเคฎเค• เคฐोเค— เคนो เคฐเคนा เคนै। เค‡เคจเค•े เคธंเคชाเคฆเค• เค‰เคฐ्เคฆू เค•ी เคจเคˆ-เคชुเคฐाเคจी เคฆूเคทिเคค เค•เคตिเคคाเคँ เค›ाเคช เคฐเคนे เคนैं।...เคชुเคฐाเคจे เค‰เคฐ्เคฆू เค•เคตि เคคो เคนिंเคฆी เคฎें เค•ोเคˆ-เค•ोเคˆ เค•ुเค› เคญी เคฒिเค– เค—เค เคนैं। เคชเคฐ เค†เคœเค•เคฒ เค•े เคถाเคฏเคฐ เคนिंเคฆी เค•ो เค…เค›ूเคค เคธเคฎเค เคฐเคนे เคนैं। เค†เคชเค•ो เคญी เคฏे เคฌाเคคें เค–เคŸเค•ें เคคो เค•เคญी-เค•เคญी เคนिंเคฆी เค•े เค—ुเคฎเคฐाเคน เคฒिเค•्เค–ाเคก़ों เค•ी เค–เคฌเคฐ เคคो เคฒे เคฒिเคฏा เค•ीเคœिเค।”

เค”เคฐ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคนिंเคฆी เค•ा เค‰เคชเคนाเคธ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค‰เคฐ्เคฆू เคตाเคฒों เค•ी เคธเคจเค•ों เค”เคฐ เคตिเคธंเค—เคคिเคฏों เค•ो เค•เคญी-เค•เคญी เค‡เคคเคจे เคคाเคฐ्เค•िเค• เคขंเค— เคธे เคฆเคฐเคถाเคคे เคฅे, เค•ि เค…เคš्เค›े-เค…เคš्เค›े เค‰เคฐ्เคฆूเคฆाँ เคนเค•्เค•े-เคฌเค•्เค•े เคฐเคน เคœाเคคे เคฅे।

เคกॉ. เค…ंเคฌाเคช्เคฐเคธाเคฆ เคธुเคฎเคจ เคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคชเคฐ เคฒिเค–े เค—เค เคธंเคธ्เคฎเคฐเคฃ เคฎें เคเค• เคช्เคฐเคธंเค— เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคเค• เคฌाเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เค…เคฒीเค—เคข़ เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ เค•े เคฒिเค เคฌुเคฒाเคฏा। เค‰เคธเคฎें เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เค‰เคจ เค‰เคฐ्เคฆू เคตाเคฒों เค•ो เคจिเคฐुเคค्เคคเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคฅा, เคœो เคนिंเคฆी เค•े เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เคฌिเค—ाเคก़เค•เคฐ เคฌोเคฒเคคे เคนैं। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เค•เคนเคจा เคฅा, “เค‰เคฐ्เคฆू เคตाเคฒे เคจाเคฎी-เค—्เคฐाเคฎी เค•ो เคจाเคฎी-เค—िเคฐाเคฎी เคฌोเคฒเคคे เคนैं। เคตे เค•िเคฒोเค—्เคฐाเคฎ เค•ो เค•िเคฒोเค—िเคฐाเคฎ เค•्เคฏों เคจเคนीं เคฌोเคฒเคคे?”

เคœाเคนिเคฐ เคนै, เค‰เคฐ्เคฆू เคตाเคฒों เค•े เคชाเคธ เค‡เคธเค•ा เค•ोเคˆ เคœเคตाเคฌ เคจเคนीं เคฅा। เคตे เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคนिंเคฆी เค•े เคเค• เคเคธे เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•ो เคฆेเค– เค”เคฐ เคธुเคจ เคฐเคนे เคฅे, เคœिเคธเค•े เค ेเค  เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจी เค ाเคŸ เค”เคฐ เคฆेเคธी เคงเคœ เคฎें เคฌเคก़ा เค เคธเค•ा เคฅा เค”เคฐ เคœिเคธเค•े เคคเคฐ्เค• เคœीเคตเคจ เคธे เคธीเคงे-เคธीเคงे เคจिเค•เคฒे เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคธाเคฎเคจे เคตाเคฒे เค•ो เคฒाเคœเคตाเคฌ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคฅे। 

เคฏเคนी เค•ाเคฐเคฃ เคนै เค•ि เคกॉ. เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा เคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เคญेเคœे เค—เค เคเค• เคชเคค्เคฐ เคฎें เคนिंเคฆी เคญाเคทा เคฎें เค‰เคจเค•े เคฌเคก़े เคฏोเค—เคฆाเคจ เค•ो เคฏाเคฆ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฌเคก़े เคช्เคฐेเคฎ เค”เคฐ เค†เคฆเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคฒिเค–ा, “เคšंเคฆ्เคฐเคฎा เค•िเคธ-เค•िเคธ เค•ो เคถीเคคเคฒเคคा เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคा เคนै, เคธ्เคตเคฏं เคนी เคจเคนीं เคœाเคจเคคा। เค†เคชเคธे เค•िเคคเคจे เคฒोเค— เคธ्เคจेเคน-เคธंเคฌंเคง เคธे เคœुเคก़े เคนैं, เค†เคช เคญी เคจ เคœाเคจเคคे เคนोंเค—े।”

เคชं เคถ्เคฐीเคจिเคตाเคธ เคšเคคुเคฐ्เคตेเคฆी เค‰เคจ्เคนें เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคฎाเคจเคคे เคนैं เคคो เคฆिเคจเค•เคฐ เคญी เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ी เค•เค ोเคฐ เคธเคค्เคฏเคช्เคฐिเคฏเคคा เค”เคฐ เคจिเคฐ्เคญीเค•เคคा เค•ी เคญाเคตเคฎเค—्เคจ เคนोเค•เคฐ เคšเคฐ्เคšा เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‰เคจเค•ा เค•เคนเคจा เคนै เค•ि เค…เค—เคฐ เค•ोเคˆ เคนिंเคฆी เค•ी เคธेเคตा เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคा เคนै, เคคो เคตเคน เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคธे เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคธीเค– เคธเค•เคคा เคนै—
“เคนिंเคฆी เคธंเคธाเคฐ เคชंเคกिเคค เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคคाเคฐ्เค•िเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคœाเคจเคคा เคนै, เคถाเคธ्เคค्เคฐाเคฐ्เคฅी เค”เคฐ เคญाเคทा เค•े เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคœाเคจเคคा เคนै เค”เคฐ เค…เคจेเค• เคฒोเค— เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เค…เคฅเคตा เค…เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนोเค•เคฐ เค‰เคจเค•े เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•ो เค‡เคธเคฒिเค เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं เค•ि เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคฎें เค•เค ोเคฐ เคธเคค्เคฏเคช्เคฐिเคฏเคคा เค”เคฐ เคจिเคฐ्เคญीเค•เคคा เค•ूเคŸ-เค•ूเคŸเค•เคฐ เคญเคฐी เคนै।...เคตे เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เค‰เคฆ्เคญเคŸ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคนैं เค”เคฐ เคœिเคธเค•ी เคญी เคนोเคถ-เคนเคตाเคธ เค•े เคธाเคฅ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคนो, เค‰เคธे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคจिเคฌंเคงों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคธे เคชเคข़เคจा เคšाเคนिเค।...เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฒेเค–เคจ เคฎें เค•िเคคเคจी เคนी เคตिเคฒเค•्เคทเคฃเคคाเคँ เคนैं เคœो เค…เคจ्เคฏเคค्เคฐ เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคीं।”

เคช्เคฐเคญाเค•เคฐ เคฎाเคšเคตे เคจे เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ी เคช्เคฐเค–เคฐ เคฎेเคงा เค•ा เคธ्เคฎเคฐเคฃ เค•เคฐเคคे เคนुเค เค‰เคจ เคชเคฐ เคฌเคก़ा เค…เคš्เค›ा เคธंเคธ्เคฎเคฐเคฃ เคฒिเค–ा เคนै। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคคเคฎाเคฎ เคฌाเคคें เค”เคฐ เค•िเคธ्เคธे เคธुเคจे। เค‡เคจเคฎें เคเค• เคฆिเคฒเคšเคธ्เคช เค•िเคธ्เคธा เคเค• เคฐूเคธी เคถोเคง-เค›ाเคค्เคฐ เคธे เคธंเคฌंเคง เคฐเค–เคคा เคนै, เคœो เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคธे เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐ เค•ा เคฎเคฐ्เคฎ เคธीเค–เคจे เค‰เคจเค•े เคชाเคธ เคชเคนुँเคšा เคฅा। เคชเคฐ เคเค• เคฆिเคจ เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เคธเคš्เคšा เคฐोเคท เคฆेเค–เค•เคฐ เคตเคน เคเค•เคฆเคฎ เค…เคตाเค•् เค”เคฐ เคนเค•्เค•ा-เคฌเค•्เค•ा เคฐเคน เค—เคฏा। เคชเคฐ เคช्เคฐเคญाเค•เคฐ เคฎाเคšเคตे เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เค“เคฐ เค‡ंเค—िเคค เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฐोเคท เค”เคฐ เค•्เคฐोเคงी เคธ्เคตเคญाเคต เค•े เคชीเค›े เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคนै, เคœिเคธे เคœाเคจเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เคเค• เคฌเคก़ा เคŠँเคšा เคšเคฐिเคค्เคฐ เคนเคฎाเคฐी เค†ँเค–ों เค•े เค†เค—े เค†เคคा เคนै। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เคœिเคคเคจा เคฌเคก़ा เค•ाเคฎ เค•िเคฏा, เค‰เคธเค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคฒिเคฏा। เคชเคฐ เคตे เคฒाเค–ों เคนृเคฆเคฏों เคฎें เคฐाเคœ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं, เคฏเคน เค•्เคฏा เคญुเคฒाเคจे เค•ी เคฌाเคค เคนै?

เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคนिंเคฆी เค•ा เคฐूเคช เค—เคข़เคจे เคฎें เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ी เคฒंเคฌी เคธाเคงเคจा เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฎाเคšเคตे เคœी เค•เคนเคคे เคนैं—
“เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจे เค—्เคฐंเคฅों เคธे เคธिเคฆ्เคง เค•िเคฏा เค•ि เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เค•ाเคฏा เค•ाเคฎเคคाเคช्เคฐเคธाเคฆ เค—ुเคฐु เค•ी เคคเคฐเคน เคจेเคฒเคธเคจ्เคธ เค—्เคฐाเคฎเคฐ (เค…ंเค—्เคฐेเคœी) เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคจเคนीं เคฌเคจेเค—ी, เคจ เคกा เค†เคฐ्เคฏेंเคฆ्เคฐ เคถเคฐ्เคฎा เค•ी เคคเคฐเคน เคฏा เคกा. เคฐเค˜ुเคตीเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เค•ेเคตเคฒ เค•ेเคตเคฒ เคธंเคธ्เค•ृเคค เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃों เคชเคฐ เค…เคงिเค•ृเคค เคฐเคนेเค—ी। เคนिंเคฆी เค•ी เคถौเคฐเคธेเคจी เคช्เคฐाเค•ृเคค เค•ी เคฌ्เคฐเคœเคญाเคทा เคตाเคฒी เคฎूเคฒ เคช्เคฐเค•ृเคคि เคญिเคจ्เคจ เคนै। เคตเคนीं เคนिंเคฆी-เค‰เคฐ्เคฆू เค•ी เคœเคก़ें เคนैं।...เค†เคœ เคนिंเคฆी เค•े เคชเคšाเคธ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคตिเคญाเค—ों เคฎें เคšिเคฐाเค— เคฒेเค•เคฐ เคฆเคธ เคญी เคช्เคฐाเค•ृเคค เค•े เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคจเคนीं เคฎिเคฒेंเค—े। เคจเคˆ เคชीเคข़ी เคฎें เคคो เคตे เคญी เคจเคนीं। เค‡เคธเคฒिเค ‘เคช्เคฐाเค•ृเคค เคœเคจ เค—ुเคฃเค—ाเคจ’ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เค•ा เคจाเคฎ เคนเคฎ เค…เคต्เคตเคฒ เคจंเคฌเคฐ เคชเคฐ เค…เคญिเคฎाเคจ เคธे เคฒेंเค—े।”

เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค‰เคจ เคฒोเค—ों เค•ा เค‰เคชเคนाเคธ เค‰เคก़ाเคจे เค•ा เค•ोเคˆ เค…เคตเคธเคฐ เคจเคนीं เค›ोเคก़เคคे เคฅे, เคœो เค•ुเค› เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฒेเค–เค•ों เค•ी เค•िเคคाเคฌें เคชเคข़เค•เคฐ เค‰เคจ्เคนीं เค•े เคธเคนाเคฐे เค…เคชเคจी เคตिเคฆ्เคตเคค्เคคा เค•ा เคขिंเคขोเคฐा เคชीเคŸเคคे เคนुเค เค˜ूเคฎ เคฐเคนे เคฅे। เคชเคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค‰เคจ्เคนें เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฎाเคจเคจा เคคो เคฆूเคฐ, เค‰เคจเค•ी เคธ्เคฅเคชाเคจाเค“ं เค•ो เคšเคฐ्เคšा เค•े เคฒाเคฏเค• เคญी เคจเคนीं เคฎाเคจเคคे เคฅे। เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•े เคเคธे เคคเคฅाเค•เคฅिเคค  เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคตे เค•เคนเคคे เคฅे เค•ि เคšाเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เค•ी เค•िเคคाเคฌें เคชเคข़เค•เคฐ เค•ोเคˆ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคจเคนीं เคนो เคœाเคคा, เคœเคฌ เคคเค• เค•िเคธी เคจे เคฆेเคถเคœ เคญाเคทा เคฌोเคฒเคจे เคตाเคฒों เค”เคฐ เคญाเคทाเค•्เคทेเคค्เคฐों เค•ो เคจिเค•เคŸเคคा เคธे เคฆेเค–ा-เคœाเคจा เค”เคฐ เคฎเคนเคธूเคธ เคจเคนीं เค•िเคฏा। 

เคกॉ. เค…ंเคฌाเคช्เคฐเคธाเคฆ เคธुเคฎเคจ เคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ी เค•เคก़ी เคงूเคช-เค›ाँเคน เค•ो เคฌเคนुเคค เคจเคœเคฆीเค• เคธे เคฆेเค–ा เค”เคฐ เคฎเคนเคธूเคธ เค•िเคฏा। เค‰เคจ เคชเคฐ เคฒिเค–े เค—เค เคเค• เคธंเคธ्เคฎเคฐเคฃाเคค्เคฎเค• เคฒेเค– เคฎें เคตे เค‰เคจเค•े เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ी เค•ुเค› เค…ंเคคเคฐंเค— เคฐेเค–ाเค“ं เค•ो เค‰เคญाเคฐเคคे เคนैं—
“เค•िเคธी เคถเคฌ्เคฆ เค…เคฅเคตा เค•िเคธी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃिเค• เคคเคฅ्เคฏเคฌिंเคฆु เคชเคฐ เคœเคฌ เคฎेเคฐा เค‰เคจเคธे เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เคนोเคคा เคฅा, เคคเคฌ เค‰เคจเค•े เคญเคต्เคฏ เค†เคจเคจ เคชเคฐ เค‰เคจเค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคฎूँเค›ों เค•े เคชीเค›े เคเค• เคเคธी เคฎुเคธเค•ाเคจ เค•เคญी-เค•เคญी เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคฅी, เคœिเคธเคฎें เคฆृเคข़ เค†เคค्เคฎเคตिเคถ्เคตाเคธ เค”เคฐ เคเค• เคตिเคšिเคค्เคฐ เคฎौเคจ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคญเคฐा เคฐเคนเคคा เคฅा। เคตे เคญाเคทा เค•े เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคคो เคฅे เคนी, เคเค• เคคाเคฐ्เค•िเค• เค”เคฐ เคช्เคฐเคฌเคฒ เคถाเคธ्เคค्เคฐाเคฐ्เคฅी เคญी เคฅे। เคถเคฌ्เคฆ-เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค”เคฐ เคถเคฌ्เคฆ-เคฎीเคฎांเคธा เค•े เค•्เคทเคฃों เคฎें เคตे เคตिเคฐोเคงी เค•ो เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ा เคฆเคฐेเคฐा เคฆेเค•เคฐ เคชเค›ाเคก़เคคे เคฅे। เคตिเคฐोเคงी เค•े เค•िเคธी เคฎเคค เคธे เค‰เคจเค•ी เคธเคนเคฎเคคि เคฏเคฆि เค•เคญी เคนो เคœाเคคी เคฅी เคคो เค‰เคธเค•ी เคฎुเค•्เคคเค•ंเค  เคธे เคช्เคฐเคถंเคธा เคญी เค•เคฐเคคे...”

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े เคช्เคฐเคถंเคธเค•ों เคฎें เคœเค—เคฆीเคถ เค—ुเคช्เคค เคญी เคฅे, เคœिเคจ्เคนें เค‡เคธ เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคนिंเคฆी เคญเค•्เคค เค•ो เคจिเค•เคŸเคคा เคธे เคฆेเค–เคจे เค•ा เคธौเคญाเค—्เคฏ เคฎिเคฒा। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคธे เค‰เคจเค•ी เค•เคˆ เคฎुเคฒाเค•ाเคคें เคนुเคˆं, เคœिเคจ्เคนें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌเคก़े เค†เคฆเคฐ เคธे เคฏाเคฆ เค•िเคฏा เคนै। เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนिंเคฆी เคธंเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค“เคฐ เคธे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं—
“เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เค“เคฐ เคธे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เค…เคฆ्เคญुเคค เคธเคฎ्เคฎाเคจ...! เคฎैं เค‡เคธ เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคธเคฎाเคฐोเคน เคฎें เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคฅा เค”เคฐ เคชूเคฐी เคจाเคŸเค•ीเคฏเคคा เค•ा เคธाเค•्เคทी เคนोเค•เคฐ เค…เคชเคจे เค•ो เค•ृเคคाเคฐ्เคฅ เคฎाเคจเคคा เคนूँ। 18 เคธिเคคंเคฌเคฐ 1977 เค•ो เคนिंเคฆी เคธंเคธ्เคฅाเคจ เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฆ्เคตाเคฐा เค†เคฏोเคœिเคค เคตिเคถेเคท เคนिंเคฆी เคธเคฎाเคฐोเคน เคฎें เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคชं เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เค“เคฐ เคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฎाเคจเคจीเคฏ เคถ्เคฐी เคฎोเคฐाเคฐเคœी เคฆेเคธाเคˆ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ, เคธ्เคตเคฏं เคฎंเคš เคธे เค‰เคคเคฐเค•เคฐ เคจीเคšे เค†เค। เคถ्เคฐोเคคाเค“ँ เคฎें เคฌैเค े เคนुเค เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เคญाเคตเคตिเคญोเคฐ เคนो เค—เค, เคค्เคฏाเค—เคฎूเคคि เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เคคเคฅा เคชเคฐเคฎ เคตिเคฆ्เคฏाเคจुเคฐाเค—ी เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคธाเคค्เคตिเค• เค†เคจंเคฆ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें।”

เค•เคนเคจा เคจ เคนोเค—ा, เค…เค—เคฒे เคฆिเคจ เค•े เค…เค–เคฌाเคฐों เค•े เคฎुเค–เคชृเคท्เค ों เคชเคฐ เคเค• เคตिเคจเคฎ्เคฐ เคฐाเคœเคจेเคคा เคฆ्เคตाเคฐा เคนिंเคฆी เค•े เคเค• เคฎเคนाเคจ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•े เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•े เคฒिเค เคฎंเคš เคธे เค‰เคคเคฐเค•เคฐ เคธ्เคตเคฏं เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•े เคธเคฎ्เคฎुเค– เคชเคนुँเคšเคจे เค•ा เคธเคฎाเคšाเคฐ เค›ाเคฏा เคนुเค† เคฅा। เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคนिंเคฆी เค•े เคฒिเค เคเค• เคถเคฌ्เคฆ เคญी เคฌเคฐเคฌाเคฆ เคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค…ंเค—्เคฐेเคœी เค…เค–เคฌाเคฐों เคจे เคญी เค‰เคธे เคฌเคก़ी เคช्เคฐเคฎुเค–เคคा เคธे เค›ाเคชा। เคฏเคน เคนिंเคฆी เค•े เคเค• เคฌเคก़े เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค”เคฐ เคธเคฐเคธ्เคตเคคी-เคชुเคค्เคฐ เค•े เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจ เค•ी เคตिเคœเคฏ เค•ा เคเค• เคตिเคฒเค•्เคทเคฃ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฅा—เค”เคฐ เคธंเคญเคตเคคः เคชเคนเคฒा เคญी!


[4]

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคธเคฐเคฒเคคा เค”เคฐ เคธाเคฆเค—ी เค•ी เคฎिเคธाเคฒ เคฅे। เค…เคชเคจे เค‰เคชเคฎाเคจ เคธ्เคตเคฏं, เค•िเคธी เคธे เค‰เคจเค•ी เคคुเคฒเคจा เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคी เคฅी। เค‰เคจเค•ा เคœเคจ्เคฎเคธ्เคฅाเคจ เค—ाँเคต เคฐाเคฎเคจเค—เคฐ, เคฌिเค ूเคฐ เค•े เคชाเคธ เคนै। เคนเคฐिเคฆเคค्เคค เคญเคŸ्เคŸ ‘เคถैเคฒेเคท’ เคธे เคฌाเคคเคšीเคค เคฎें เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เค…เคชเคจे เคฆाเคฐिเคฆ्เคฐ्เคฏ เค”เคฐ เค…เคญाเคตเค—्เคฐเคธ्เคค เคฌเคšเคชเคจ เค•ी เคเค• เคเคฒเค• เคธाเคฎเคจे เคฐเค–ी เคนै। เคตे เคฌเคคाเคคे เคนैं— 
“เคชिเคคा เคœी เค–ेเคคीเคฌाเคก़ी เค•เคฐเคคे เคฅे, เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคซुเคŸ เคญเคฐ เคœเคฎीเคจ เคญी เคจ เคฅी। เคนเคฎเคจे เคฌेเคนเคฆ เค—เคฐीเคฌी เค•ा เคœीเคตเคจ เคฌिเคคाเคฏा। เคฌเคšเคชเคจ เคฎें เคนी เคœเคฌ เคชเคฐिเคตाเคฐ เคช्เคฒेเค— เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคนो เค—เคฏा, เคคเคฌ เคฎैंเคจे เค•्เคฏा-เค•्เคฏा เคจเคนीं เค•िเคฏा। เคเค• เคฆिเคจ เค•เคšाเคฒू เคฌเคจाเค•เคฐ เค—ाँเคต เค•े เค›ोเคŸे เคธे เคธ्เคŸेเคถเคจ เคชเคฐ เคฌेเคšे। เคฆो เค†เคจे เคฎเคœเคฆूเคฐी เคชเคฐ เค›เคค เค•ा เคšूเคจा เค•ूเคŸा, เค—ाเคฏ-เคญैंเคธें เคšเคฐाเคˆं, เค›เคน เค†เคจे เคฐोเคœ เคชเคฐ เค–ेเคคों เคฎें เคจिเคฐाเคˆ เค•ी, เคฎเคœเคฆूเคฐी เค•ी। เค•ाเคจเคชुเคฐ เคฎें เค•เคชเคก़ा เคฎिเคฒ เคฎें เคฌंเคกเคฒ เค‰เค ाเคจे เค•ा เค•ाเคฎ เค•िเคฏा, เคฎเค•ाเคจों เค•ी เคชुเคคाเคˆ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคฎเคœเคฆूเคฐों เค•े เคธाเคฅ เคฒเค—ा। เคฒेเค•िเคจ เค•เคญी-เค•เคญी เคชเคข़เคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคœोเคฐ เคฎाเคฐเคคी เคฅी เค”เคฐ เคคเคฌ เคเค• เคฆिเคจ เคญाเค— เคชเคก़ा เคตृंเคฆाเคตเคจ เค•े เคฒिเค। เคตเคนीं เค›ोเคŸे-เค›ोเคŸे เค•ाเคฎ เคญी เค•िเค, เคธाเคฅ เคนी เค•ुเค› เคชเคข़ाเคˆ เคญी।”

เคตृंเคฆाเคตเคจ เคฎें เคนी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจा เคจाเคฎ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคฐเค–ा। เค‰เคจเค•ा เคชाเคฐिเคตाเคฐिเค• เคจाเคฎ เคฅा เค—ोเคตिंเคฆเคช्เคฐเคธाเคฆ। เคชเคฐ เคตเคน เค‰เคจ्เคนें เคœ्เคฏाเคฆा เคช्เคฐिเคฏ เคจ เคฅा। เคตृंเคฆाเคตเคจ เคฎें เคฐाเคงा เค•े เค•िเคถोเคฐी เค”เคฐ เค•ृเคท्เคฃ เค•े เค•िเคถोเคฐीเคฐเคฎเคฃ เคจाเคฎ เคจे เคถाเคฏเคฆ เค‰เคจ्เคนें เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•िเคฏा เคนो। เคธो เคตे เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคนो เค—เค। เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฏเคนीं เคœ्เคžाเคจ เค•ी เคญूเค– เคœाเค—ी เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคถुเคฐू เค•िเคฏा। เคฏเคน เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคตिเคถेเคทเค•เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें เคฅा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•ाเคถी เคธे เคช्เคฐเคฅเคฎा เคชเคฐीเค•्เคทा เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›े เค…ंเค•ों เคธे เค‰เคค्เคคीเคฐ्เคฃ เค•ी। เคช्เคฐเคฅเคฎ เคถ्เคฐेเคฃी เค”เคฐ เคธเคญी เคชเคฐीเค•्เคทाเคฐ्เคฅिเคฏों เคฎें เคคीเคธเคฐा เคธ्เคฅाเคจ। เคซिเคฐ เคชंเคœाเคฌ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคธे เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें เคถाเคธ्เคค्เคฐी เค•ी เคชเคฐीเค•्เคทा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฐเคนเค•เคฐ เค‰เคค्เคคीเคฐ्เคฃ เค•ी। เค‡เคธเคธे เคธเคฌ เค“เคฐ เค‰เคจเค•े เคจाเคฎ เค•ा เคกंเค•ा เคฌเคœเคจे เคฒเค—ा। เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคชंเคœाเคฌ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•ी เคถाเคธ्เคค्เคฐी เค•ी เคชเคฐीเค•्เคทा เค•िเคคเคจी เค•เค िเคจ เคฅी, เค‡เคธเค•ा เค…เคจुเคฎाเคจ เค‡เคธเคธे เคฒเค—ाเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เค‰เคธी เคตเคฐ्เคท เคฐाเคนुเคฒ เคธांเค•ृเคค्เคฏाเคฏเคจ เคญी เคถाเคธ्เคค्เคฐी เค•ी เคชเคฐीเค•्เคทा เคฎें เคฌैเค े เคฅे, เคชเคฐ เคตे เค…เคจुเคค्เคคीเคฐ्เคฃ เคนो เค—เค เคฅे।

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เคฆीเค•्เคทांเคค เคธเคฎाเคฐोเคน เคฎें เค‰เคชाเคงि เคฒेเคจे เค•े เคฒिเค เคฌुเคฒाเคฏा เค—เคฏा। เคชเคฐ เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคชंเคœाเคฌ เค•े เค—เคตเคฐ्เคจเคฐ เคœเคจเคฐเคฒ เค“ เคกाเคฏเคฐ เคฅे। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เคคเคฏ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เค•ि เคตे เคนเคค्เคฏाเคฐे เคกाเคฏเคฐ เค•े เคนाเคฅ เคธे เคธเคจเคฆ เคจเคนीं เคฒेंเค—े। เค‡เคธी เคฌीเคš เคกाเคฏเคฐ เค•ो เคœाเคจा เคชเคก़ा เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคœเค—เคน เค—เคตเคฐ्เคจเคฐ เคฌเคจे เคฎैเค•เคฒेเค—เคจ। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค‰เคจเค•े เคนाเคฅ เคธे เค‰เคชाเคงि เคฒेเคจे เค•े เคฒिเค เคคैเคฏाเคฐ เคนो เค—เค। เค‰เคจ्เคนें เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा เค•ि เค‰เคชाเคงि เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค—ाเค‰เคจ เค”เคฐ เคนुเคก เคชเคนเคจเคจा เคœเคฐूเคฐी เคนै। เคชเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคคเคฏ เค•िเคฏा เค•ि เค—ाเค‰เคจ เค”เคฐ เคนुเคก เคจเคนीं เคชเคนเคจेंเค—े।

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคฌिเคจा เค—ाเค‰เคจ เคชเคนเคจे เค…เคชเคจी เค–ाँเคŸी เคตेเคถเคญूเคทा เคฎें เค‰เคชाเคงि เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคชเคนुँเคšे। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌिเคจा เคธिเคฐ เคुเค•ाเค เคเค• เคนाเคฅ เคธे เค‰เคชाเคงि เคฒी, เคชเคฐ เคฆूเคธเคฐा เคนाเคฅ เค†เค—े เคจเคนीं เคฌเคข़ाเคฏा। เคนाเคฅ เคฎिเคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เคฌเคข़ा เค—เคตเคฐ्เคจเคฐ เค•ा เคนाเคฅ เคนเคตा เคฎें เคूเคฒเคคा เคฐเคนा เค”เคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ुเค› เค•เคฆเคฎ เค‰เคฒเคŸे เคชैเคฐों เคชीเค›े เคœाเคจे เค•े เคฌเคœाเคฏ, เคซौเคฐเคจ เคฎुเคก़เค•เคฐ เคตाเคชเคธ เค† เค—เค। เคจ เคœाเคคे เคนुเค เคธเคฒाเคฎ เค•िเคฏा เค”เคฐ เคจ เค†เคคे เคนुเค। เคฒोเค—ों เคจे เคธเคฎเค เคฒिเคฏा เค•ि เคนिंเคฆी เค•ा เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค•ैเคธा เคนोเคคा เคนै!

เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค†เคœीเคตिเค•ा เค•े เคธिเคฒเคธिเคฒे เคฎें เคฐाเคตเคฒเคชिंเคกी, เค•เคฐเคจाเคฒ เค†เคฆि เค•เคˆ เคœเค—เคนों เค•ी เคชเคฐिเค•्เคฐเคฎा เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ, เค†เค–िเคฐ เค˜ूเคฎ-เค˜ाเคฎเค•เคฐ เคตे เค•เคจเค–เคฒ เค†เค เค”เคฐ เคซिเคฐ เคฏเคนीं เค†เค•เคฐ เคŸिเค• เค—เค। เค‰เคจเค•ा เค…เคงिเค•ांเคถ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฏเคนीं เคฒिเค–ा เค—เคฏा। เคชเคฐ เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เคตे เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เคธंเค—्เคฐाเคฎ เคฎें เคญी เคธเค•्เคฐिเคฏ เคฐเคนे เค”เคฐ เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคœेเคฒ เค—เค।

เคธเคจ् 1942 เค•े เคœเคจ เค†ंเคฆोเคฒเคจ เคฎें เค‰เคจเค•ी เคธเค•्เคฐिเคฏ เคญूเคฎिเค•ा เคฅी। เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคฒोเค— เค‡เคคเคจे เค†เค•्เคฐोเคถ เคฎें เคฅे เค•ि เคœเค—เคน-เคœเค—เคน เคธเคฐเค•ाเคฐी เคฆเคซ्เคคเคฐ, เคกाเค•เค–ाเคจे เค†เคฆि เคœเคฒा เคฆिเค เค—เค। เค…ंเค—्เคฐेเคœ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค‡เคธเคธे เคฌुเคฐी เคคเคฐเคน เคšिเคข़ เค—เคˆ เคฅी। เคœเคจเคคा เค•े เค•เค ोเคฐ เค”เคฐ เคนिंเคธเค• เคฆเคฎเคจ เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เคญी เค—िเคฐเคซ्เคค เคฎें เคฒेเคจे เค•ी เคธाเคœिเคถें เคคैเคฏाเคฐ เคนो เคฐเคนी เคฅीं। เคเค• เคŸ्เคฐเค• เคญเคฐเค•เคฐ เคธเคถเคธ्เคค्เคฐ เคชुเคฒिเคธ เค†เคˆ เค”เคฐ เค‰เคธเคจे เคฎเค•ाเคจ เค•ो เค˜ेเคฐ เคฒिเคฏा, เคคिเคฐंเค—ा เคंเคกा เค‰เคคाเคฐเค•เคฐ เคฒे เค—เคˆ เค”เคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เค—िเคฐเคซ्เคคाเคฐ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เค—เคฏा। เคชเคšाเคธ เคฐुเคชเค เคœुเคฐ्เคฎाเคจा เค”เคฐ เค…เคฆाเคฒเคค เค‰เค เคจे เคคเค• เค•ी เคธเคœा เคนुเคˆ। 

เคนाเคฒाँเค•ि เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคจे เคœुเคฐ्เคฎाเคจा เคจเคนीं เคญเคฐा। เคชเคšाเคธ เคฐुเคชเค เคตเคธूเคฒी เค•े เคฒिเค เค˜เคฐ เค•े เคธाเคฎाเคจ เค•ी เค•ुเคฐ्เค•ी เคนुเคˆ। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคœेเคฒ เคธे เค›ूเคŸเค•เคฐ เค†เค เคคो เค˜เคฐ เคฎें เคซिเคฐ เคคिเคฐंเค—ा เคซเคนเคฐाเคจे เคฒเค—ा เคฅा। เคชुเคฒिเคธ เคฌौเค–เคฒाเคˆ เคนुเคˆ เคฅी, เคชเคฐ เค•ुเค› เคจ เค•เคฐ เคธเค•ी। เค”เคฐ เคฒोเค—ों เค•े เคฎเคจ เคฎें เค…เคชเคจे เค‡เคธ เคคเคชे เคนुเค เค–ाँเคŸी เคจेเคคा เค•े เคฒिเค เค†เคฆเคฐ เค•เคˆ เค—ुเคจा เค…เคงिเค• เคฌเคข़ เค—เคฏा।

เค‡เคธी เค•े เคธाเคฅ เคนी เคฐाเคค-เคฆिเคจ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ-เคฎเคจเคจ เค”เคฐ เคฒेเค–เคจ เคจिเคฐंเคคเคฐ เคœाเคฐी เคฅा। เค…เคฌ เคคเค• เค‰เคจเค•े เคฒेเค– เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชเคค्เคฐ-เคชเคค्เคฐिเค•ाเค“ं เคฎें เค›เคชเคจे เคฒเค—े เคฅे। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค†เคฒोเคšเคจा เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคธाเคฎाเคœिเค•-เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เคตिเคทเคฏों เคชเคฐ เคญी เค–ुเคฒเค•เคฐ เคฒिเค–ा เคนै। เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•ांเค—्เคฐेเคธ เค•ा เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เค‡เคคिเคนाเคธ เคญी เคฒिเค–ा, เคœिเคธเค•ी เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเค•เคคा เค•ी เค•เคˆ เคฌเคก़े เคฐाเคœเคจेเคคाเค“ं เคจे เคญी เคธเคฐाเคนเคจा เค•ी। เคซिเคฐ เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคชเคฐ เคคो เค‰เคจเค•ा เค…เคคुเคฒเคจीเคฏ เค•ाเคฎ เคนै เคนी। เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•े เคตिเคตेเคšเคจ เค”เคฐ เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคชเคฐ เค‰เคจเค•ी เคฆเคฐ्เคœเคจों เคชुเคธ्เคคเค•ें เคนैं।

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจिเคธ्เคธंเคฆेเคน เคฌเคก़े เคช्เคฐเคคिเคญाเคตाเคจ เคธाเคนिเคค्เคฏเคฎเคจीเคทी เค”เคฐ เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐी เคฅे, เคฒेเค•िเคจ เคœो เคตिเคชुเคฒ เคธृเคœเคจ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•िเคฏा, เค‰เคธเคฎें เคธिเคฐ्เคซ เคช्เคฐเคคिเคญा เคนी เคจเคนीं, เคฌเคก़ी เค•เค ोเคฐ เคธाเคงเคจा เคญी เคฅी। เค‰เคจเค•ी เค‡เคธ เคฐเคšเคจा-เคฏाเคค्เคฐा เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เคนिंเคฆी เค•े เคฎूเคฒ เคธ्เคตเคฐूเคช เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค–ुเคฆ เคธे เคนी เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคนुเคˆ เค”เคฐ เคซिเคฐ เคšिंเคคเคจ-เคฎเคจเคจ เค•ा เคฏเคน เคธिเคฒเคธिเคฒा เคšเคฒเคคे—เคšเคฒเคคे เคตเคนाँ เคชเคนुँเคšा, เคœเคนाँ เคเค• เคฎเคนाเคจ เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจी เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคจเค•ी เคธเคฌเคธे เค…เคฒเค— เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตोเคชเคฐि เค›เคตि เคฌเคจी। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคตे เคœिเคฆ्เคฆी เคคो เคถुเคฐू เคธे เคนी เคฅे। เคชเคฐ เค‡เคธी เคœिเคฆ เคจे เค‰เคจเค•े เคญीเคคเคฐ เคนिंเคฆी เค•े เคธเคนी เค”เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคค เคธ्เคตเคญाเคต เค•ो เคœाเคจเคจे เค•ी เค—เคนเคฐी เค‰เคค्เค•ंเค ा เคญी เคชैเคฆा เค•ी। เคตे เคœिเคธ เคฌाเคค เค•ी เค–ोเคœ เคชเคฐ เคจिเค•เคฒे, เค‰เคธเค•ी เคœเคก़ों เคคเค• เคชเคนुँเคšे เคฌिเคจा เค‰เคจ्เคนें เคšैเคจ เคจเคนीं เคชเคก़เคคा เคฅा। เคฏเคนी เค•ाเคฐเคฃ เคนै เค•ि เคฅोเคก़े เคนी เคธเคฎเคฏ เคฎें เค‰เคจเค•ी เค—िเคจเคคी เคนिंเคฆी เค•े เคธเคฌเคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคญाเคทाเคถाเคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคฎें เคนुเคˆ, เคœिเคจเค•े เค…เค—ाเคง เคชांเคกिเคค्เคฏ เค•े เค†เค—े เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏों เค•े เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐों เค•े เค›เค•्เค•े เค›ूเคŸเคคे เคฅे। 

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคจे เคฌ्เคฐเคœ เคญाเคทा เคฎें เค•ाเคต्เคฏ-เคฐเคšเคจा เค•ी। เค‰เคจเค•ी เคฌ्เคฐเคœ เคญाเคทा เค†เคงुเคจिเค•เคคा เค•ा เค—เคนเคจ เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เคฒिเค เคนुเค, เคฌोเคšเคšाเคฒ เค•ी เคฌ्เคฐเคœเคญाเคทा เคฅी। เคฒिเคนाเคœा เค‰เคจเค•ी เคฌाเคคें เคธीเคงे-เคธीเคงे เคฆिเคฒ เค•ो เค›ू เคœाเคคी เคนैं—
เค•्เคฏों เคฐोเคตเคค เคนिเคฎเค—िเคฐि เค‡เคคै, เคฌृเคฅा เคฌเคนाเคตเคค เคจीเคฐ,
เคญाเคฐเคค เค•े เคตै เคฆिเคจ เค—เค, เค—เค เคฌाँเค•ुเคฐे เคฌीเคฐ।...

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เค•เคนเคจा เคฅा เค•ि เคœैเคธे เค•ीเคฒ เคธोเคจे เค•ी เคนो, เคคो เคญी เคšुเคญเคคी เคนी เคนै। เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค…ंเค—्เคฐेเคœों เค•े เคธเคฎเคฏ เคฎें เค…เค—เคฐ เคธुเค–-เคถांเคคि เคนो, เคคो เคญी เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฐाเคœ्เคฏ เคนเคฎें เค…เคธ्เคตीเค•ाเคฐ्เคฏ เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เค•ि เค—ुเคฒाเคฎी เค•ी เคชीเคก़ा เค”เคฐ เคฆंเคถ เคคो เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคœुเคก़ा เคนी เคนै। เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค—ुเคฒाเคฎी เค•े เค•ाเคฒ เคฎें เคนเคฎाเคฐी เคตिเคฒाเคธिเคคा เคถोเคญा เคจเคนीं เคฆेเคคी। เคธुเค– เคคो เคคเคญी เคฎिเคฒ เคธเค•เคคा เคนै, เคœเคฌ เคฏเคน เคฆुःเคถाเคธเคจ เค–เคค्เคฎ เคนो เค”เคฐ เคฆुเค–िเคฏाเคฐी เคฆ्เคฐोเคชเคฆी เค•े เค•ेเคถ เคธुเคฒเค เคœाเคँ! 


[5]

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ा เค‡เคคเคจा เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค‡เคธเคฒिเค เคญी เคนै เค•ि เคตे เคฌเคก़े เคจिเคฐ्เคญीเค• เคšिंเคคเค• เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฅे। เคœो เคฌाเคค เค ीเค• เคœँเคšเคคी เคฅी, เค‰เคธे เคกंเค•े เค•ी เคšोเคŸ เคชเคฐ เค•เคนเคจे เค•ा เคธाเคนเคธ เค”เคฐ เคฎाเคฆ्เคฆा เค‰เคจเคฎें เคฅा। เค…เค•เคธเคฐ เคฒोเค— เคฏเคน เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เคนिंเคฆी เค•ा เคœเคจ्เคฎ เคนुเค† เคนै เคฏाเคจी เคนिंเคฆी เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•ी เคชुเคค्เคฐी เคนै। เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เคช्เคฐเค•ांเคก เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฅे। เคชเคฐ เคตे เคนिंเคฆी เค•ी เค…เคชเคจी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคธเคค्เคคा เคฎाเคจเคคे เคนैं। เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เคนिंเคฆी เคœเคจเคฎी เคนै, เค‡เคธ เคฐूเคข़ เคตिเคšाเคฐ เคฏा เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ो เคตे เค—เคฒเคค เคฎाเคจเคคे เคนैं เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคฌाเคค เค•े เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฎें เคคเคฐ्เค• เคฆेเคคे เคนैं। ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เค•े เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคฎें เคนी เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคฌเคนुเคคों เค•ो เคนैเคฐाเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคเค• เคฌเคก़ी เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคธ्เคฅाเคชเคจा เคธाเคฎเคจे เคฐเค–เคคे เคนैं। เค‰เคจเค•ा เค•เคนเคจा เคนै—
“เคนिंเคฆी เค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เค‰เคธ เคธंเคธ्เค•ृเคค เคญाเคทा เคธे เคจเคนीं เคนै เคœो เคตेเคฆों เคฎें, เค‰เคชเคจिเคทเคฆों เคฎें เคคเคฅा เค•ाเคฒिเคฆाเคธ เคฏा เคตाเคฒ्เคฎीเค•ि เค•े เค—्เคฐंเคฅों เคฎें เคนเคฎें เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนै। ‘เค•เคฐोเคคि’ เคธे ‘เค•เคฐเคคा เคนै’ เคเค•เคฆเคฎ เค•ैเคธे เคจिเค•เคฒ เคชเคก़ेเค—ा? ‘เคฐाเคฎः เค•เคฐोเคคि’ เค•ी เคคเคฐเคน ‘เคธीเคคा เค•เคฐोเคคि’ เคญी เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें เคšเคฒเคคा เคนै। เคชเคฐंเคคु เคนिंเคฆी เคฎें เคฒเคก़เค•ा เคšเคฒเคคा เคนै, เค•เคฐเคคा เคนै, เค–ाเคคा เคนै, เค”เคฐ เคฒเคก़เค•ी เคšเคฒเคคी เคนै, เค•เคฐเคคी เคนै, เค–ाเคคी เคนै—เคนोเคคा เคนै। เค•िเคคเคจा เค…ंเคคเคฐ..! เคฏเคน เค ीเค• เคนै เค•ि เคšเคฒ, เค–ा, เค•เคฐ เคถเคฌ्เคฆ-เคฐूเคช เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เคšเคฒ, เค•ृ, เค–ाเคฆ् เคธे เคฎिเคฒเคคे-เคœुเคฒเคคे เคนैं, เคชเคฐंเคคु เค‡เคธ เคฎेเคฒ-เคœोเคฒ เค•ा เคฏเคน เคฎเคคเคฒเคฌ เคจเคนीं เค•ि ‘เคšเคฒเคคि’ เคธे ‘เคšเคฒเคคा เคนै’ เคจिเค•เคฒ เคชเคก़ा। เคฆोเคจों เค•ी เคšाเคฒ เคเค•เคฆเคฎ เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคนै।”

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เคธเคช्เคฐเคฎाเคฃ เคธिเคฆ्เคง เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคนिंเคฆी เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฆोเคจों เค•ा เคชृเคฅเค•् เค”เคฐ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคชเคฆ्เคงเคคि เคชเคฐ เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคนै। เคตाเคœเคชेเคฏी เค‡เคจ เคฆोเคจों เค•ो เคเค• เคนी เคฎूเคฒ เคญाเคทा เค•ी เคถाเค–ाเคँ เคฎाเคจเคคे เคนैं। เค‰เคจเค•ा เค•เคนเคจा เคนै เค•ि เคฏे เคฆोเคจों เคถाเค–ाเคँ เค‡เคคเคจी เคตिเคถाเคฒ เคนैं เค•ि เคคเคจा เค•เคนीं เคญी เคฆिเค–ाเคˆ เคจเคนीं เคฆेเคคा เค”เคฐ เค‰เคธเค•ा เค‡เคคเคจा เค…เคงिเค• เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคนै เค•ि เค•ोเคˆ เคธเคนเคธा เคธเคฎเค เคจเคนीं เคชाเคคा เค•ि เค•เคนाँ เคธे เคฏे เคšเคฒी เคนैं।

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ी เคคीเคธเคฐी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ो เคกॉ. เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा เคจे เค…เคชเคจे เคขंเค— เคธे เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคนै। เคตे เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคธाเคฎเคจे เคเค• เคจिเคท्เค•เคฐ्เคท เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै เค•ि เคนिंเคฆी เค•ी เค…เคจेเค• เคตिเคถेเคทเคคाเค“ं เค•ा เคธंเคฌंเคง เคจ เคตैเคฆिเค• เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เคนै, เคจ เคฒौเค•िเค• เคธंเคธ्เค•เคค เคธे เค”เคฐ เคจ เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ เคธे เคนी। เค‰เคจเค•ा เคธंเคฌंเคง เค–เคก़ी เคฌोเคฒी เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ी เค•िเคธी เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฌोเคฒी เคธे เคนी เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคญाเคทा-เคšिंเคคเคจ เค•ा เคจिเคšोเคก़ เคธाเคฎเคจे เคฐเค–เคคे เคนुเค เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคœी เคฒिเค–เคคे เคนैं—
“เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคจे เคฌเคนुเคค เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เค”เคฐ เคฆृเคข़เคคा เคธे เค‡เคธ เคงाเคฐเคฃा เค•ा เค–ंเคกเคจ เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคนिंเคฆी เค•ी เค‰เคค्เคชเคคि เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เคนुเคˆ เคนै।...เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เคช्เคฐเค•ांเคก เคชंเคกिเคค เคนोเคคे เคนुเค เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เคฏเคน เค•เคนเคจा เค•ि เคนिंเคฆी เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•ी เคชुเคค्เคฐी เคจเคนीं เคนै, เคฌौเคฆ्เคงिเค• เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐी เค•ी เคเค• เค…เคจुเค•เคฐเคฃीเคฏ เคฎिเคธाเคฒ เคนै। เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐी เค•े เค…เคฒाเคตा เคฏเคน เคธाเคนเคธ เค•ा เคญी เค•ाเคฎ เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เคช्เคฐเคคि เคถ्เคฐเคฆ्เคงा เค•ी เคนोเคก़ เคฎें เค•ोเคˆ เคญी เคนिंเคฆी เค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคธเคค्เคคा เคฎाเคจเคจे เค•ी เคขिเค ाเคˆ เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคा। เค‡เคธเคฒिเค เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ी เคนिंเคฆी-เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธंเคฌंเคงी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ा เค…เคจ्เคฏเคคเคฎ เคฎเคนเคค्เคต เคนै।”

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคธे เคชเคนเคฒे เค•ाเคฎเคคाเคช्เคฐเคธाเคฆ เค—ुเคฐु เคจे เคœเคฌ เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคฐเคšเคจा เค•ी, เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌเคก़ी เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เคธे เค…เคชเคจे เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ-เค—्เคฐंเคฅ เค•ी เค•เคฎिเคฏों เค•ो เคญी เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•िเคฏा। เคธाเคฅ เคนी เคฏเคน เคญी เค•เคนा เค•ि “เค‡เคธเค•ा เคธंเคชाเคฆเคจ เคคเคญी เคธंเคญเคต เคนोเค—ा, เคœเคฌ เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เค…เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคตैเคฏाเค•เคฐเคฃ เคนिंเคฆी เค•ो เคเค• เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เค”เคฐ เค‰เคจ्เคจเคค เคญाเคทा เคธเคฎเคเค•เคฐ เค‰เคธเค•े เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เค…เคจुเคถीเคฒเคจ เค•เคฐेंเค—े।”

เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคจे เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคฏเคนी เค•िเคฏा, เคœिเคธเค•ी เค“เคฐ เค•ाเคฎเคคाเคช्เคฐเคธाเคฆ เค—ुเคฐु เคจे เค‡เคถाเคฐा เค•िเคฏा เคฅा। เค—ुเคฐु เคœी เค•े เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เค†เคงाเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคนै, เคชเคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เคฏเคน เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคนै। เคนिंเคฆी เค•ा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคคो เคนिंเคฆी เค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคนोเคจा เคšाเคนिเค। เค‰เคจเค•ी เคชเคนเคฒी เคนी เคธ्เคฅाเคชเคจा เคฏเคน เคนै เค•ि “เคนिंเคฆी เคเค• เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคญाเคทा เคนै, เคตเคน เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เค…เคจुเคช्เคฐाเคฃिเคค เค…เคตเคถ्เคฏ เคนै, เคœैเคธे เค…เคจेเค• เคญाเคฐเคคीเคฏ เคญाเคทाเคँ, เคชเคฐंเคคु เคตเคน เค…เคชเคจे เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคธाเคฐ्เคตเคญौเคฎ เคธเคค्เคคा เคฐเค–เคคी เคนै।”

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เคเคธे เคนी เค•िเคธी เคोंเค• เคฎें เคจเคนीं เคฒिเค– เคฆिเคฏा। เค‰เคธเค•े เคชीเค›े เค‰เคจเค•ी เคฌเคก़ी เคคैเคฏाเคฐी เคฅी เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฌเคนुเคค เคชเคนเคฒे เคธे เคฌเคจ เคฐเคนी เคฅी। ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เค•ी เคฐเคšเคจा เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค›เค े เคฆเคถเค• เค•े เค‰เคค्เคคเคฐाเคฐ्เคฆ्เคง เคฎें เค•ी। เค‰เคธเคธे เค•ाเคซी เคชเคนเคฒे เคธเคจ् 1943 เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे ‘เคฌ्เคฐเคœเคญाเคทा เค•ा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ’ เคฒिเค–เค•เคฐ เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เคฎें เค…เคชเคจी เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เค•ी เคงเคฎเค• เคชैเคฆा เค•เคฐ เคฆी เคฅी। เค‡เคธเค•े เค›เคน เคตเคฐ्เคท เคฌाเคฆ เคธเคจ् 1949 เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे ‘เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा เค•ा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ’ เคฒिเค–ा। เคซिเคฐ เค‡เคธเค•े เค†เค  เคฌเคฐเคธ เคฌाเคฆ เคธเคจ् 1957 เคฎें เค›เคชเค•เคฐ เค†เคฏा ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’। เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคญी เค‡เคธ เคฆिเคถा เคฎें เค‰เคจเค•े เคšिंเคคเคจ-เคฎเคจเคจ เค•ा เคธिเคฒเคธिเคฒा เคšเคฒเคคा เคฐเคนा। เคธเคจ् 1949 เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे ‘เคนिंเคฆी เคจिเคฐुเค•्เคค’ เค—्เคฐंเคฅ เคฒिเค–ा เคฅा। เค‡เคธเค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎें เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं—
“เค‡เคธ เคฆेเคถ เค•े เค…เคจेเค• เค†เคงुเคจिเค• เค†เคšाเคฐ्เคฏों เคจे เคฏเคน เคฒिเค– เคฆिเคฏा เค•ि เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ा เค‰เคฆเคฏ เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เคฏूเคฐोเคช เคฎें เคนुเค†। เคฏเคนी เคฌाเคค เค†เคฒोเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฒिเค เคญी เค•เคนी เค”เคฐ เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคฅी, เคชเคฐ เคœเคฌ เคฎैंเคจे...‘เคฎाเคงुเคฐी’ เคฎें ‘เค†เคฒोเคšเคจा เค•ा เคœเคจ्เคฎ เค”เคฐ เคตिเค•ाเคธ’ เคถीเคฐ्เคทเค• เคฒेเค– เค›เคชाเค•เคฐ เค‰เคธ เคญ्เคฐांเคค เคงाเคฐเคฃा เค•ा เคจिเคฐाเค•เคฐเคฃ เค•िเคฏा, เคคเคฌ เคฒोเค—ों เคจे เคตैเคธा เคฒिเค–เคจा เคฌंเคฆ เค•िเคฏा।”

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เคฌเคนुเคค เคฌเคก़े เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃाเคšाเคฐ्เคฏ เคฅे। เคชเคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคธीเคฎाเค“ं เค•ो เคญी เคœाเคจเคคे เคฅे। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฒिเค–ा, “เคญाเคทा เคช्เคฐเคงाเคจ เคนै เค”เคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค‰เคธเค•ा เค…เคจुเค—ाเคฎी เคฏा เคตिเคตेเคšเค• เคนै। เคนเคฎ เค…เคชเคจी เคญाเคทा เคœिเคธ เคฐूเคช เคฎें เค”เคฐ เคœिเคธ เคคเคฐเคน เคฌोเคฒเคคे เคนैं, เคตเคนी เคถुเคฆ्เคง เคนै। เค‰เคธเค•े เค‰เคธी เคฐूเคช เค•े เคคाเคค्เคตिเค• เคตिเคตेเคšเคจ เค•ा เคจाเคฎ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคนै। เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคธे เคชเคฐเคญाเคทा– เคญाเคทी เคนเคฎाเคฐी เคญाเคทा เคธीเค–เคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เคชाเคคे เคนैं เค”เคฐ เคนเคฎ เค…เคชเคจी เคญाเคทा เค•ी เคตिเคตेเคšเคจा เคธे เค†เคจंเคฆ เค•ा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคคे เคนैं।”
เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคตे เคฏเคน เคฎाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคญाเคทा เค•ा เค…เคจुเค—ाเคฎी เคนै। เค‰เคธเค•े เคชीเค›े-เคชीเค›े เคšเคฒเคคा เคนै। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคถเคฌ्เคฆों เคฎें, “เคธाเคฐांเคถ เคฏเคน เคนै เค•ि เคต्เคฏเคฏाเค•เคฐเคฃ เคญाเคทा เค•े เคตिเคตेเคšเคจ เค•ा เคจाเคฎ เคนै। เคญाเคทा เคชเคนเคฒे เคฌเคจเคคी เคนै, เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ। เคœैเคธी เคญाเคทा เคนोเคคी เคนै, เคตैเคธा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฌเคจाเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคญाเคทा เคจเคนीं।”

เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคจे เคฌเคก़ी เคฎेเคนเคจเคค เค”เคฐ เคธूเค-เคฌूเค เคธे ‘เคฌ्เคฐเคœ เคญाเคทा เค•ा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ’ เคฒिเค–ा, เคœो เค•ि เคฌ्เคฐเคœเคญाเคทा เค•ा เคชเคนเคฒा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคธเคจ् 1968 เคฎें เค‰เคจเค•ा เค—्เคฐंเคฅ ‘เคนिंเคฆी เค•ी เคตเคฐ्เคคเคจी เค”เคฐ เคถเคฌ्เคฆ-เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ’ เคธाเคฎเคจे เค†เคฏा। ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เคจे เคœो เคชीเค िเค•ा เคฐเคšी, เค‰เคธी เค•ो เคตे เค†เค—े เคฌเคข़ा เคฐเคนे เคฅे। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคถเคฌ्เคฆों เค•े เคฐूเคช เคธ्เคฅिเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ा เคฌเคก़ा เค•ाเคฎ เค•िเคฏा। เคนिंเคฆी เค•ी เคฎाเคจเค• เคตเคฐ्เคคเคจी เค•े เคฒिเคนाเคœ เคธे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी ‘เคœाเค’, ‘เคœाเคเค—ा’ เคคเคฅा ‘เค†เค’, ‘เค†เคˆ’ เค•ो เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเคคे เคนैं, ‘เคœाเคฏे’, ‘เคœाเคฏेเค—ा’, ‘เค—เคฏे’, ‘เค—เคฏी’ เค•ो เคจเคนीं।  เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें ‘เคฐाเคท्เคŸ्เคฐिเคฏ’ เคญเคฒे เคนी เคšเคฒเคคा เคนो, เคชเคฐ เคนिंเคฆी เคฎें เคตे ‘เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ’ เคฒिเค–े เคœाเคจे เค•े เคนी เคนाเคฎी เคนैं। เค‡เคธी เคคเคฐเคน ‘เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ’ เค‰เคจ्เคนें เคธ्เคตीเค•ाเคฐ्เคฏ เคนै, ‘เค…ंเคคเคฐเคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ’ เคจเคนीं।


[6]

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ा เค•ाเคฎ เคนी เคจเคนीं, เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคญी เคตिเคฒเค•्เคทเคฃ เคฅा। เคจिเคฐ्เคญीเค•เคคा เค‰เคจเคฎें เค•ूเคŸ-เค•ूเคŸเค•เคฐ เคญเคฐी เคนुเคˆ เคฅी। เค”เคฐ เคเค• เคคเคฐเคน เค•ी เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เคธाเคฆเค—ी เคญी।

เคกा. เค•ुँเคตเคฐ เคšंเคฆ्เคฐเคช्เคฐเค•ाเคถ เคธिंเคน เคตे เคตाเคœเคชेเคฏी เคธे เคœुเคก़ा เคเค• เคฆिเคฒเคšเคธ्เคช เคช्เคฐเคธंเค— เคฒिเค–ा เคนै। เคเค• เคฌाเคฐ เคตे เคฐेเคฒ เคธे เคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे, เคคเคญी เคธंเคฏोเค—เคตเคถ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เค‰เคจ्เคนें เคฎिเคฒ เค—เค। เค‰เคจ เคฆिเคจों เคšंเคฆ्เคฐเคช्เคฐเค•ाเคถ เคธिंเคน เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคœोเคงเคชुเคฐ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เคนिंเคฆी เคตिเคญाเค—ाเคง्เคฏเค•्เคท เคฅे เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เค…เคชเคจे เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เค†เคฎंเคค्เคฐिเคค เค•िเคฏा। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เคชเคฐ เคเค• เคตिเคถेเคท เคธेเคฎिเคจाเคฐ เค†เคฏोเคœिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค‰เคธเคฎें เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค†เค।

เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เคชเคฐ เคœो เคธेเคฎिเคจाเคฐ เค•िเคฏा เค—เคฏा, เค‰เคธเค•ा เคœोเคงเคชुเคฐ เค‰เคš्เคš เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เค•े เคจ्เคฏाเคฏเคฎूเคคि เคถ्เคฐी เคฌेเคฐी เคจे เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸเคจ เค•िเคฏा। เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคฌोเคฒเคจा เคฅा เค”เคฐ เคนिंเคฆी เค•े เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคคเคฅा เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค…เคชเคจी เคธ्เคฅाเคชเคจाเคँ เค›ाเคค्เคฐों เค”เคฐ เคช्เคฐाเคง्เคฏाเคชเค•ों เค•े เคธाเคฎเคจे เคฐเค–เคจी เคฅीं। เค—เคฐเคฎिเคฏाँ เคฅीं। เค•ुเค› เคฆेเคฐ เคคเค• เคคो เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคญीเคทเคฃ เค—เคฐเคฎी เคฎें เคฌोเคฒเคคे เคฐเคนे, เคซिเคฐ เค…เค•ुเคฒा เค—เค। เค†เค–िเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจा เคชเคธीเคจे เคธे เคคเคฐ เค•ुเคฐเคคा เคจिเค•ाเคฒा เค”เคฐ เค‰เคธे เค†เคธเคจ เคชเคฐ เคฐเค– เคฆिเคฏा। เคซिเคฐ เคจ्เคฏाเคฏเคฎूเคคि เคฌेเคฐी เค•ी เค“เคฐ เคฆेเค–เคคे เคนुเค เคฌोเคฒे, “เค‡เคธ เค—เคฐเคฎी เคฎें เค•ुเคฐเคคा เคชเคนเคจे เคฐเคนเคจे เค•ी เค”เคชเคšाเคฐिเค•เคคा เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคตिเคšाเคฐเคชूเคฐ्เคฃ เคญाเคทเคฃ เคฆेเคคे เคฐเคนเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนीं เคนै।” 
เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค…เคชเคจी เค‰เคธी เค—ँเคตเคˆ เคชोเคถाเค• เคฎें เคฌเคจिเคฏाเคจ เคชเคนเคจे เคนुเค เคตे เคฆेเคฐ เคคเค• เคฌोเคฒเคคे เคฐเคนे, เค…เคชเคจे เคชांเคกिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคœ्เคžाเคจ เค•ी เค—ंเค—ा เคฎें เคฒोเค—ों เค•ो เค…เคตเค—ाเคนเคจ เค•เคฐाเคคे เคฐเคนे। เค‰เคธ เคฆिเคจ เค…เคชเคจे เคตिเคฆ्เคตเคค्เคคाเคชूเคฐ्เคฃ เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ เคธे เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธเคญी เค•ो เค…เคญिเคญूเคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคœोเคงเคชुเคฐ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เคตเคน เคฆिเคจ เคเค• เคเคคिเคนाเคธिเค• เคฆिเคจ เคฌเคจ เค—เคฏा।

เค‡เคคเคจा เคนी เคจเคนीं, เคœिเคคเคจे เคธเคฎเคฏ เคตे เค•ुँเคตเคฐ เคšंเคฆ्เคฐเคช्เคฐเค•ाเคถ เคธिंเคน เค•े เค˜เคฐ เคฐเคนे, เค‰เคธी เค…เคงिเค•ाเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคœैเคธे เคฏเคน เค‰เคจ्เคนीं เค•ा เค…เคชเคจा เค˜เคฐ เคนै। เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคญोเคœเคจ เคฎें เค‡เคคเคจा เค˜ी เคฐเคนेเค—ा เค”เคฐ เค‡เคธเคฎें เค‡เคคเคจी เคนींเค— เคกाเคฒी เคœाเคเค—ी, เคฌीเคš-เคฌीเคš เคฎें เคฏเคน เคญी เคตे เค—ृเคนिเคฃी เค•ो เคธเคฎเคा เคฆेเคคे เคฅे।

เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคนเคฐिเคฆเคค्เคค เคญเคŸ्เคŸ ‘เคถैเคฒेเคท’ เคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคเค• เคฆिเคฒเคšเคธ्เคช เคธंเคธ्เคฎเคฐเคฃ เคฒिเค–ा เคนै। เคฐाเคนुเคฒ เคœी เคธे เค‰เคจเค•ी เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เคธंเคฌंเคงी เคฌाเคคें เคšเคฒ เคฐเคนी เคฅीं। เค…เคšाเคจเค• เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนा, “เคญเคŸ्เคŸ เคœी, เค•เคญी เค•เคจเค–เคฒ เคœाเค“ เคคो เคชं เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคธे เคœเคฐूเคฐ เคฎिเคฒเคจा। เคฎैं เค‰เคจ्เคนें เคญाเคฐเคคीเคฏ เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฎुเคจि เคฎाเคจเคคा เคนूँ।”

เคธुเคจเค•เคฐ เคญเคŸ्เคŸ เคœी เค•ुเค› เคšเค•िเคค เคนुเค। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฎเคจ เคนी เคฎเคจ เคธोเคšा, เคนเคฎाเคฐे เคฏเคนाँ เคคो เคชเคนเคฒे เคธे เคชाเคฃिเคจि, เคชเคคंเคœเคฒि เค”เคฐ เค•ाเคค्เคฏाเคฏเคจ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฎुเคจि-เคค्เคฐเคฏ เค•เคนเคฒाเคคे เคนैं। เคซिเคฐ เคญी เคฐाเคนुเคฒ เคœी เคœैเคธे เคฎเคนाเคชंเคกिเคค เคจे เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคญाเคฐเคคीเคฏ เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ा ‘เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฎुเคจि’ เค•เคนा? เค†เค–िเคฐ เค•्เคฏों? เคฌเคธ เคคเคญी เคธे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เคฒिเค เค‰เคจเค•ा เคฎเคจ เคฒाเคฒाเคฏिเคค เคฅा। เค‰เคจเคธे เคฎिเคฒเคจा เคนुเค† เคคो เค…เคญिเคญूเคค เคนो เค—เค। เคธเคฎเค เค—เค, เคฐाเคนुเคฒ เคœी เค•्เคฏों เค‰เคจเค•ी เค‡เคคเคจी เคช्เคฐเคถंเคธा เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे।

เคนเคฐिเคฆเคค्เคค เคญเคŸ्เคŸ ‘เคถैเคฒेเคท’ เคœเคฌ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े เคชाเคธ เคชเคนुँเคšे, เคคो เคฌाเคคों-เคฌाเคคों เคฎें เค†เคฐ्เคฏ-เคฆ्เคฐเคตिเคก़ เค•ी เคฌाเคค เคšเคฒी। เค‡เคธ เคชเคฐ เค‰เคจ्เคนें เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฌเคก़े เคตिเคฆ्เคตเคค्เคคाเคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคšाเคฐ เคธुเคจเคจे เค•ो เคฎिเคฒे। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจे เคตिเคธ्เคคृเคค เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคฌเคคाเคฏा เค•ि เค†เคฐ्เคฏ เค”เคฐ เคฆ्เคฐเคตिเคก़ เค•े เคเค—เคก़े เค•ी เคฌाเคค เคूเค ी เคนै। เค‡เคจ เคฆोเคจों เคฎें เค•เคญी เคเค—เคก़ा เคนुเค† เคนी เคจเคนीं।

เคซिเคฐ เคตे เคฌเคคाเคคे เคนैं เค•ि เคฐाเคฎाเคฏเคฃ เคฎें เคœिเคจ เคจिเคทाเคฆों เค•ा เคœिเค•्เคฐ เคนै, เคตे เคนी เค…เคธเคฒ เคฎें เคฆ्เคฐเคตिเคก़ เคฅे। เคฎूเคฒ เคฐूเคช เคธे เคตे เค†เคธ्เคŸ्เคฐेเคฒिเคฏा เค•ी เคœเคจเคœाเคคिเคฏों เค•े เคฒोเค— เคฅे। เคตเคนाँ เคธे เค•िเคธी เคตिเคถेเคท เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคตे เคญाเคฐเคค เค†เค เคฅे เค”เคฐ เค†เค—े เคšเคฒเค•เคฐ เคฆเค•्เคทिเคฃ เคฎें เค›ा เค—เค। เคตเคน เค•्เคทेเคค्เคฐ เค–ाเคฒी เคฅा, เคตे เคตเคนाँ เคฌเคธ เค—เค เค”เคฐ เคœเคฒ्เคฆी เคนी เค–ाเคธे เคธंเคชเคจ्เคจ เคนो เค—เค। เคตे เคœिเคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌเคธे เคฅे, เคตเคน เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เค•े เค•िเคจाเคฐे เคนै। เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคธे เคฒเค•्เคท्เคฎी เค•े เคจिเค•เคฒเคจे เค•ी เค•เคฅा เคนเคฎाเคฐे เคฏเคนाँ เคฌเคนुเคค เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคนै। เคธंเคญเคตเคคः เค‡เคธी เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคตे เคชเคนเคฒे ‘เคฆ्เคฐเคตिเคฃ’ เค•เคนเคฒाเค เค”เคฐ เคซिเคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เค‰เคจ्เคนें ‘เคฆ्เคฐเคตिเคก़’ เค•เคนा เคœाเคจे เคฒเค—ा। เค‰เคจ्เคนें เคญाเคฐเคคीเคฏों เคธे เค•เคญी เคตिเคฒเค— เคจเคนीं เคธเคฎเคा เค—เคฏा। เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि เคšाเคฐ เคตเคฐ्เคฃों เค•ी เคคเคฐเคน เคชाँเคšเคตाँ เคตเคฐ्เคฃ เคจिเคทाเคฆ เคฎाเคจा เค—เคฏा। เค‡เคธ เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคฆ्เคฐเคตिเคก़ เคนเคฎेเคถा เคนเคฎाเคฐे เคฏเคนाँ เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•ा เคธूเคšเค• เคฐเคนा। เค‰เคจเค•े เคคिเคฐเคธ्เค•ाเคฐ เคฏा เค‰เคจเค•े เคช्เคฐเคคि เค†เคฐ्เคฏों เค•े เคถเคค्เคฐु เคญाเคต เค•ी เคฌाเคค เคूเค ी เคนै।


[7]

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคฌเคก़े เคจिเคฐ्เคญीเค• เคšिंเคคเค• เคฅे เค”เคฐ เคœो เคฌाเคค เค‰เคจ्เคนें เคธเคนी เคฒเค—े, เค‰เคธे เคกंเค•े เค•ी เคšोเคŸ เคชเคฐ เคธเคนी เค•เคนเคจे เค•ा เคฎाเคฆ्เคฆा เค‰เคจเคฎें เคฅा। เคคเคฌ เคตे เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เคฐเคค्เคคी เคญเคฐ เคชเคฐเคตाเคน เคจเคนीं เค•เคฐเคคे เคฅे เค•ि เค‰เคจเค•ी เคฐाเคฏ เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคจाเคฎी เค”เคฐ เคงुเคฐंเคงเคฐ เคšिंเคคเค•ों เคธे เคเค•เคฆเคฎ เค…เคฒเค— เคฏा เคซिเคฐ เค‰เคจเค•े เคตिเคฐोเคง เคฎें เคนै। เคธाเคฎเคจे เคญเคฒे เคนी เค•ोเคˆ เคฌเคก़े เคญाเคฐी เคชเคฆ-เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा เคตाเคฒा เคถเค–्เคธ เค–เคก़ा เคนो, เคฎเค—เคฐ เคฌाเคค เค•े เคชीเค›े เคช्เคฐเคฌเคฒ เคคเคฐ्เค• เคนो, เคคो เค‰เคธे เคฒेเค•เคฐ เคตे เคญเคฐी เคธเคญा เคฎें เคฌเคก़े เคธे เคฌเคก़े เค…เคซเคฒाเคคूเคจ เค•ो เคญी เคฒเคฒเค•ाเคฐ เคธเค•เคคे เคฅे। เคตे เค‰เคจ เคชเคข़े-เคฒिเค–े เคฎเค—เคฐ เค…เคญिเคฎाเคจी เคฒोเค—ों เค•ी เคญूเคฒों เค•ी เค“เคฐ เคญी เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เค‡เคถाเคฐा เค•เคฐเคคे เคฅे, เคœो เค—ाँเคต เค•े เค…เคชเคข़ เคฒोเค—ों เค•ी เคญाเคทा เค•ो เคธुเคงाเคฐเคจे เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคช्เคฐเค•ृเคคि เค”เคฐ เคฎिเคœाเคœ เคธे เคฎเคจเคฎाเคจा เค–िเคฒเคตाเคก़ เค•เคฐเคคे เคนैं।

เคญाเคฐเคค เค•ी เค…เคงिเค•ांเคถ เคœเคจเคคा เคฌोเคฒเคคी เคนै—‘เค‡เค•เคคाเคฐा’, ‘เคฆुเคชเคนเคฐ’, ‘เคธเคคเค–ंเคกा’, ‘เคคिเคฎंเคœिเคฒा’, ‘เค…เค เคชเคนเคฒू’, ‘เคธเคคเค•ुเค‡เคฏाँ’...เค†เคฆि। เคชเคฐ เคชเคข़े-เคฒिเค–े เคฒोเค— เคธเคฎเคเคคे เคนैं เค•ि เคฆेเคถ เค•ी เค…เคจเคชเคข़ เคœเคจเคคा เค—เคฒเคค เคฌोเคฒเคคी เคนै เค”เคฐ เค‡เคจ เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เคธुเคงाเคฐ เคฆेเคจा เคšाเคนिเค। เค”เคฐ เคตे เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธुเคงाเคฐเค•เคฐ เคฒिเค–เคคे เคนैं—‘เคเค•เคคाเคฐा’, ‘เคฆोเคชเคนเคฐ’...เค†เคฆि-เค†เคฆि। เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เคเคธे เคชเคข़ाเค•ुเค“ं เค•े เค•เคฅिเคค เคœ्เคžाเคจ เคชเคฐ เคนँเคธเคคे เคนैं। เคตे เคธाเคซ-เคธाเคซ เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เคฏเคน เคญाเคทा เค•ो เคธुเคงाเคฐเคจा เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เค•ि เคฌिเค—ाเคก़เคจा เคนै। เคเค• เคฒेเค– เคฎें เค…เคชเคจी เคฌाเคค เค•ो เคคเคฐ्เค•เคธเคนिเคค เคธाเคฌिเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं—
“เค…เคฌ ‘เค‡เค•เคคाเคฐा’ เค•ो ‘เคเค•เคคाเคฐा’, ‘เคฆुเคชเคนเคฐ’ เค•ो ‘เคฆोเคชเคนเคฐ’ เค”เคฐ ‘เคฆुเคชเคนเคฐी’ เค•ो ‘เคฆोเคชเคนเคฐी’ เคฒिเค–ा เคœाเคจे เคฒเค—ा เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฒिเค–เคจे เคตाเคฒे เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค…เคชเคจी เคธเคฎเค เคธे เคคो เค–ूเคฌ เคธोเคš-เคธเคฎเคเค•เคฐ เคถुเคฆ्เคง เคนिंเคฆी เคฒिเค–เคคे เคนैं, เคชเคฐ เคนो เค—เคฒเคค เคœाเคคा เคนै। เคตे ‘เค‡เค•’ เค”เคฐ ‘เคเค•’, ‘เคฆु’ เค”เคฐ ‘เคฆो’ เค•เคฐเค•े เค‡เคธीเคฒिเค เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि เคถเคฌ्เคฆ เคถुเคฆ्เคง เคนो เคœाเคँ, เคชเคฐंเคคु เค‰เคจ्เคนें เคฎाเคฒूเคฎ เคจเคนीं เค•ि เคธंเค–्เคฏाเคตाเคšเค• เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เค†เคฆ्เคฏ เคธ्เคตเคฐ เคฆ्เคตिเค—ु เคคเคฅा เคฌเคนुเคฌ्เคฐीเคนि เคฆ्เคตिเค—ु เคธเคฎाเคธों เคฎें เคเคธे เคธ्เคฅเคฒों เคฎें เคช्เคฐाเคฏः เค—ुเคฐु เคธे เคฒเค˜ु เคฏा เคฆीเคฐ्เค˜ เคธे เคน्เคฐเคธ्เคต เคนो เคœाเคฏा เค•เคฐเคคा เคนै। เค เค•ा เคน्เคฐเคธ्เคต เค‡ เคคเคฅा เค“ เค•ा เคน्เคฐเคธ्เคต เค‰ เคนी เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคฆो เคชเคนเคฐों เค•ा เคชूเคฐा เคนो เคœाเคจा ‘เคฆुเคชเคนเคฐ’ เคฏा ‘เคฆुเคชเคนเคฐी’ เคนोเคคा เคนै, ‘เคฆोเคชเคนเคฐी’ เคจเคนीं। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธाเคค เคจाเคœों เคฏा เค…เคจाเคœों เค•ा เคธเคฎाเคนाเคฐ เคนोเคคा เคนै ‘เคธเคคเคจเคœा’, ‘เคธाเคคเคจเคœा’ เคจเคนीं। ‘เค…เค เคชเคนเคฒू’, ‘เคฆुเคฎंเคœिเคฒा’, ‘เคคिเคฎंเคœिเคฒा’, ‘เคชँเคšเคฎเคข़ी’, ‘เคธเคคเค•ुเค‡เคฏाँ’ เค†เคฆि เคช्เคฐเคฏोเค— เค‡เคธी เคจिเคฏเคฎ เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคนैं। เค•ोเคˆ เค•เคนे เค•ि เคฏเคน เคจिเคฏเคฎ เค•िเคธ เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคฌเคจा เคคो เคœเคตाเคฌ เคฆिเคฏा เคœाเคเค—ा เค•ि เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ी เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ। เคนिंเคฆी เคญाเคทी เคœเคจเคคा ‘เคฆुเคชเคนเคฐ’ เคฌोเคฒเคคी เคนै, ‘เคฆोเคชเคนเคฐ’ เคจเคนीं। เคฒोเค• เคฎें ‘เค‡เค•เคคाเคฐा’ เคธुเคจा เคœाเคคा เคนै, ‘เคเค•เคคाเคฐा’ เคจเคˆ เคฌाเคค เคนै।” 
เค…ंเคค เคฎें เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคเค• เคฌเคก़ी เค•ाเคฎ เค•ी เคฌाเคค เค•เคนเคคे เคนैं, เคœो เคนเคฐ เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจी เค•ो เค…เคชเคจे เคธाเคฎเคจे เคซ्เคฐेเคฎ เคฎें เคฎเคข़เคตाเค•เคฐ เคฐเค– เคฒेเคจी เคšाเคนिเค। เคตे เค•เคนเคคे เคนैं, “เคญाเคทा เค•े เคช्เคฐเคฏोเค— เคฆेเค–เค•เคฐ เคนी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฌเคจเคคा เคนै। เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ोเคˆ เค…เคฒौเค•िเค• เคšीเคœ เคจเคนीं เคนै เค”เคฐ เค•िเคธी เคญी เคญाเคทा เค•ो เคตिเค•ृเคค เค•เคฐเคจा เคฎเคนाเคชाเคช เคนै, เคญเคฒे เคนी เค†เคœ เค‰เคธเค•े เคฒिเค เค•िเคธी เค•ो เค•ुเค› เคฆंเคก เคจ เคฎिเคฒे।”

เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคญाเคทा เค•ी เค…เคฐाเคœเค•เคคा เค”เคฐ เคฎเคจเคฎाเคจेเคชเคจ เคชเคฐ เคตे เค•เค ोเคฐ เคขंเค— เคธे, เคชเคฐ เคคเคฐ्เค• เคธเคนिเคค เคเคธा เคช्เคฐเคนाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं เค•ि เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคญी เคคिเคฒเคฎिเคฒा เคœाเคँ। เคชเคฐ เคญเคฒा เคตे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคคเคฐ्เค•ों เค•ी เค•ाเคŸ เค•เคนाँ เคธे เคฒाเคँเค—े? เค”เคฐ เคฏเคนी เคšीเคœ เคคो เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคนिंเคฆी เค•ा เค…เคœेเคฏ เคฏोเคฆ्เคงा เคธाเคฌिเคค เค•เคฐเคคी เคนै।

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ी เค‡เคธी เคช्เคฐเคšंเคก เคตिเคฆ्เคตเคค्เคคा เค”เคฐ เค…เค•्เค–เคก़เคชเคจ เค•ी เคคाเคฐीเคซ เค•เคฐเคคे เคนुเค เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคนเคœाเคฐीเคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เค•เคญी-เค•เคญी เคฅोเคก़े เคตिเคจोเคฆ เคญाเคต เคธे เค…เคชเคจे เคถिเคท्เคฏों เค•े เค†เค—े เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคคीเคจ เค—ुเคฃों เค•ा เคฌเค–ाเคจ เค•เคฐเคคे เคฅे—เคฎोเคŸा, เคธोเคŸा เค”เคฐ เคฒोเคŸा। เคฏे เคคीเคจ เค–ाเคธिเคฏเคคें เคนी เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो เค•เคฌीเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคนी เคเค• เค–เคฐा เค”เคฐ เค ेเค  เค—ँเคตเคˆ เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคฆेเคคी เคนैं เค”เคฐ เคฏเคนी เค‰เคจเค•ी เคธเคฌเคธे เค…เคฒเค— เคชเคนเคšाเคจ เคญी เคนैं। เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เค•ा เค•เคนเคจा เคนै เค•ि เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคซเค•्เค•เคก़ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคนैं। เค•เคฌीเคฐเคฆाเคธ เคœी เค•ी เคคเคฐเคน เคตे เค…เคชเคจे เคตिเคšाเคฐों เคชเคฐ เคฆृเคข़ เคฐเคนเคคे เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนीं เค•ी เคคเคฐเคน เคตे เคฆूเคธเคฐों เค•ी เคฌाเคค เค•ो เคฌिเคจा เค•เคก़ी เคชเคฐीเค•्เคทा เค•े เค—्เคฐเคนเคฃ เคจเคนीं เค•เคฐเคคे। เคชเคฐ เคธाเคฅ เคนी เคตे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ी เคเค• เค”เคฐ เคตिเคถेเคทเคคा เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•เคฐเคจा เคญी เคจเคนीं เคญूเคฒเคคे เค•ि “เค‰เคจเคฎें เคเค• เค…เคœीเคฌ เคธเคฐเคฒเคคा เคญी เคนै।”
เค”เคฐ เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เคกा. เคจเค—ेंเคฆ्เคฐ เคจे เคญी เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ो ‘เคนिंเคฆी เคœเค—เคค เค•ा เค…เคญिเคจंเคฆเคจीเคฏ เคชुเคฐुเคท’ เคฌเคคाเคฏा เคนै। เค‰เคจเค•ा เค•เคนเคจा เคนै, “เค†เคงुเคจिเค• เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ो เคฎाเคจเค• เคฐूเคช เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เคœिเคจ เคตिเคฆ्เคตाเคจों เคจे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฏोเค—เคฆाเคจ เค•िเคฏा เคนै, เค‰เคจเคฎें เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เคธ्เคฅाเคจ เค…เค—्เคฐเค—เคฃ्เคฏ เคนै।”


[8]

เคนिंเคฆी เคฎें เค†เคœ เคœเคฌ เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคฆेเค–ा-เคฆेเค–ी เค”เคฐ เคฒे-เคฆे เค•ा เคฌाเคœाเคฐ เค—เคฐเคฎ เคนै, เคคเคฌ เคญเคฒा เคนिंเคฆी เค•े เคเคธे เค–เคฐे เค”เคฐ เค–ुเคฐเคฆเคฐे เคธाเคงเค• เค•ो เค•्เคฏों เคฏाเคฆ เค•िเคฏा เคœाเค, เคœिเคธเคจे เคธाเคฐी เคœिंเคฆเค—ी เคธुเคตिเคงाเค“ं เค•ो เค ोเค•เคฐ เคฎाเคฐी। เค‡เคธीเคฒिเค เค‰เคงाเคฐ เค•े เคตिเคšाเคฐों เคชเคฐ เคชเคฒเคจे เคตाเคฒे เค…เค•ाเคฆเคฎिเค• เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคœिเคจเค•े เคชाเคธ เคฎौเคฒिเค• เคšिंเคคเคจ เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เค•ुเค› เคญी เคจเคนीं เคนै, เค†เคœ เคญी เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े เคฆुเคธ्เคธाเคนเคธी เคญाเคทा-เคšिंเคคเคจ เค•े เคจिเค•เคŸ เคœाเคคे เคนुเค เคกเคฐเคคे เคนैं। เคฏเคน เคฆीเค—เคฐ เคฌाเคค เคนै เค•ि เค‰เคจเค•ी เคฌเคนुเคค เคธी เคฌाเคคों เค•ो เคตे เคตเค—ैเคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ा เคจाเคฎ เคฒिเค เคฌेเคถเคฐ्เคฎी เคธे เค‰เคก़ा เคฒेเคคे เคนैं เค”เคฐ เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे เคชेเคถ เค•เคฐเคคे เคนैं, เคœैเคธे เคตे เคฌเคก़ा เคœ्เคžाเคจ เคฌเค˜ाเคฐ เคฐเคนे เคนों।

เคนिंเคฆी-เคœเค—เคค् เค•ी เค‡เคธ เค•ृเคคเค˜्เคจเคคा เคชเคฐ เคฆुเค–ी เคนोเค•เคฐ เคกा. เค…ंเคฌाเคช्เคฐเคธाเคฆ เคธुเคฎเคจ เคฌเคก़े เค•्เคทोเคญ เค•े เคธाเคฅ เคฒिเค–เคคे เคนैं—
“เค†เคœ เคญी เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े ‘เคฌ्เคฐเคœเคญाเคทा เค•ा เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ’, ‘เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคญाเคทा เค•ा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ’ เค”เคฐ ‘เคนिंเคฆी เคถเคฌ्เคฆाเคจुเคถाเคธเคจ’ เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เค•े เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏों เค•े เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎों เคฎें เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เคธ्เคตीเค•ृเคค เคจเคนीं เคนैं, เคชเคฐ เค‡เคธ เค•ृเคคเค˜्เคจเคคा เคชเคฐ เคนเคฎें เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เคฏเคน เคตเคน เคฆेเคถ เคนै เคœเคนाँ เคจिเคฐाเคฒा เคชाเค—เคฒ เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा। เคฏเคน เคตเคน เคฆेเคถ เคนै เคœिเคธเค•े เค•िเคธी เคญी เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคจे เคฎเคนाเคชंเคกिเคค เคฐाเคนुเคฒ เคธांเค•เคค्เคฏाเคฏเคจ เค•ो เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เคจเคนीं เคฌเคจाเคฏा, เคฏเคน เคตเคน เคฆेเคถ เคนै เคœिเคธเค•े เคฆिเคฒ्เคฒी เคจเค—เคฐ เคฎें เค…เคฎเคฐ เคถเคนीเคฆ เคฐाเคฎเคชเคธाเคฆ เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ เค•ी เค›ोเคŸी เคฌเคนเคจ เคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฆेเคตी เคชेเคŸ เคญเคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เค›ोเคŸी เคธी เค•ोเค เคฐी เคฎें เคšाเคฏ เค•ी เคฆुเค•ाเคจ เค•เคฐเคคी เคฅीं। เคนเคฎाเคฐा เคฆेเคถ เคงเคจ्เคฏ เคนै เค”เคฐ เคนเคฎ เคงเคจ्เคฏ เคนैं, เค•्เคฏोंเค•ि เคนเคฎ เค•िเคธी เค•े เคฎเคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค‰เคธเค•ा เคถ्เคฐाเคฆ्เคง เค•เคฐเคจा เคนी เคœाเคจเคคे เคนैं เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคœเคฏंเคคी เคฎเคจाเคจा เคญी เคœाเคจเคคे เคนैं।”

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เค•े เคนเคฎेเคถा เค•เคท्เคŸों เค”เคฐ เคฎुเคธीเคฌเคคों เคฎें เค›ाเคคी เคคाเคจเค•เคฐ เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ो เคธเคฒाเคฎ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคกा. เคธुเคฎเคจ เคจे เคฒिเค–ा เคนै, “เคฒेเค–เค•ों เค•ी เคฒेเค–เคจी เคฆो เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคนोเคคी เคนै เค…เคฐ्เคฅाเคค เคเค• เค•เคฒเคฎ เคธोเคจे เค•ी เคนोเคคी เคนै เคœो เคช्เคฐเคถเคธ्เคคि เค•े เคนी เค—ीเคค เคธंเคตाเคฆी เคธ्เคตเคฐ เคฎें เค—ाเคคी เคนै। เคฆूเคธเคฐी เคเค• เค•เคฒเคฎ เคธเคฐเค•ंเคกे เค•ी เคนोเคคी เคนै เคœो เค†เคฒोเคšเคจा เค•े เคฎंเคค्เคฐ เคตिเคธंเคตाเคฆी เคธ्เคตเคฐ เคฎें เคชเคข़เคคी เคนै। เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคชंเคกिเคค เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•े เคชाเคธ เค•ेเคตเคฒ เคธเคฐเค•ंเคกे เค•ी เค•เคฒเคฎ เคฅी। เคตे 70 เคตเคฐ्เคท เคคเค• เคจिเคฐंเคคเคฐ เคธเคฐเค•ंเคกे เค•ी เค•เคฒเคฎ เคธे เคนी เคฒिเค–เคคे เคฐเคนे เคฅे।”

เค•เคนเคจा เคจ เคนोเค—ा เค•ि เค…เค•ाเคฆเคฎिเค• เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค•ी เค˜ोเคฐ เค‰เคชेเค•्เคทा เค•े เคตाเคตเคœूเคฆ เค‡เคธीเคฒिเค เค†เคœ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคนिंเคฆी-เคœเค—เคค् เคฎें เค•िเคถोเคฐीเคฆाเคธ เคตाเคœเคชेเคฏी เค•ो เคตเคน เค†เคฆเคฐ เค”เคฐ เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคนाเคธिเคฒ เคนै, เค•ि เคฆเคธ-เคฌीเคธ เคจाเคฎी-เค—िเคฐाเคฎी เคญाเคทाเคตिเคœ्เคžाเคจिเคฏों เค•ो เคเค• เคธाเคฅ เค–เคก़ा เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเค เคคो เคตे เคธเคฌ เคฎिเคฒเค•เคฐ เคญी เค‰เคจเค•े เค†เคฆเคฎเค•เคฆ เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•े เค†เค—े เคนเคฒเค•े เคฒเค—ेंเค—े। เค”เคฐ เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•ी เคคेเคœเคธ्เคตी เคถเค–्เคธीเคฏเคค เค•े เค†เค—े เค‰เคจเค•ा เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคซीเค•ा เค”เคฐ เคฅोเคฅा เคฒเค—ेเค—ा। เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เคนिंเคฆी เค•ी เค†เคค्เคฎा เคนैं เค”เคฐ เค‡เคธ เคจाเคคे เคตे เคธैเค•เคก़ों เคฌเคฐเคธों เคคเค• เคฏाเคฆ เค•िเค เคœाเคคे เคฐเคนेंเค—े।

เคนเคฐिเคตंเคถ เคฐाเคฏ เคฌเคš्เคšเคจ เคจे เคตाเคœเคชेเคฏी เคœी เค•े เคฒिเค เคœो เคชंเค•्เคคिเคฏाँ เคฒिเค–ी เคนैं, เค‰เคจเคฎें เคฎाเคจो เคธเคญी เคนिंเคฆी เคตाเคฒों เค•ा เคฆिเคฒ เคฌोเคฒเคคा เคนै, “เคนिंเคฆी เค•ा เคชाเคฃिเคจि เค‰เคจ्เคนें เคญเคตिเคท्เคฏ เค•เคนेเค—ा, เคนเคฐ เคนिंเคฆी เคญाเคทी เค‰เคจเค•ा เค‹เคฃी เคฐเคนेเค—ा...!”
*

เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฎเคจु, 545, เคธेเค•्เคŸเคฐ-29, เคซเคฐीเคฆाเคฌाเคฆ (เคนเคฐिเคฏाเคฃा) เคชिเคจ-121008,
chalabhaaSha: 09810602327,
เคˆเคฎेเคฒ: prakashmanu333@gmail.com


No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।