рд╕рдиाрддрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдкंрдЪрдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдХा рдоाрд╣ाрдд्рдо्рдп

рдбॉ. рдзрдирдЮ्рдЬрдп рдХुрдоाрд░ рдоिрд╢्рд░

- рдзрдиंрдЬрдп рдХुрдоाрд░ рдоिрд╢्рд░

рд╡िрднाрдЧाрдз्рдпрдХ्рд╖, рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡िрднाрдЧ, рд╕ंрддाрд▓ рдкрд░рдЧрдиा рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд╕िрджो-рдХाрди्рд╣ु рдоुрд░्рдоू рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рджुрдордХा-814101 (рдЭाрд░рдЦрдг्рдб) рдЪрд▓рднाрд╖: +91 993 965 8233

      рд╡ैрджिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рд╣ी рдЕрдкрд░ рдиाрдо рд╕рдиाрддрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдЖрд░्рдп рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдЖрдзाрд░ рдЧ्рд░рди्рде рд╡ेрдж рд╣ैं। рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рдЧ्рд░рди्рде рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░рдХृрддि рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЛрд╖िрдпों рдХी рд╡ाрдгी рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै। рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें рд╕ंрд╣िрддाрдУं рдФрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЧ्рд░рди्рдеों рдХी рд░рдЪрдиा рдХे рдмाрдж рдЖрд░рдг्рдпрдХों рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ुрдИ। рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд░рдЪрдиा рдХे рдмाрдж рдпे рдЖрд░рдг्рдпрдХ рдЙрдирдХे рдкूрд░рдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ुрдП। рдЖрд░рдг्рдпрдХों рдХे рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рддिрдкाрдж्рдп рд╡िрд╖рдп рднी рдм्рд░ाрд╣्рдордгों рдХी рддрд░рд╣ рдпрдЬ्рдЮीрдп рдХрд░्рдордХाрдг्рдб рд╣ी рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╕ाрдд рдЖрд░рдг्рдпрдХों рдоें рддैрдд्рддिрд░ीрдп рдЖрд░рдг्рдпрдХ рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЖрд░рдг्рдпрдХ рд╣ै, рдЬो рдХृрд╖्рдг рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХी рддैрдд्рддिрд░ीрдп рд╢ाрдЦा рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рджрд╢ рдк्рд░рдкाрдардХों рдоें рджूрд╕рд░ा рдк्рд░рдкाрдардХ рд╕рд╣рд╡ै рдк्рд░рдкाрдардХ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдкंрдЪ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮों рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै।

рдпрдЬ्рдЮ рд╢рдм्рдж рдпрдЬ् рдзाрддु рд╕े рдиिрд╖्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЬो рджेрд╡ рдкूрдЬा, рд╕ंрдЧрддिрдХрд░рдг рдПрд╡ं рджाрдиाрд░्рдердХ рд╣ै। рджेрд╡ों рдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рдПрд╡ं рдкूрдЬрдиीрдп рднाрд╡рдиा , рдпрдЬ्рдЮ рдХाрд▓ рдоें рдЙрдирдХे рдиिрдХрдЯрддा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рддрдеा рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдж्рд░рд╡्рдп, рдорди рдПрд╡ं рдк्рд░ाрдг рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рджेрдиा рдпрдЬ्рдЮ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдпрдЬ्рдЮ рдк्рд░рдзाрди рдеी। рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рднी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै - “рдпрдЬ्рдЮेрди рдпрдЬ्рдЮрдордпрдЬрди्рдд рджेрд╡ा рддाрдиि рдзрд░्рдоाрдгि рдк्рд░рдердоाрди्рдпाрд╕рди्।” рдЕрд░्рдеाрдд् рдпрдЬ्рдЮ рд╕े рд╣ी рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╣ुрдИ рд╣ै, рдпрд╣ी рдЬрдЧрдд् рдХा рдк्рд░рдердо рдзрд░्рдо рдеा।

рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЪाрд░ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрд╢्рд░рдо рдХी рдмाрдд рдХрд╣ी рдЧрдИ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЧृрд╣рд╕्рде рдЖрд╢्рд░рдо рдХा рдЕрдкрдиा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै। рдЗрд╕ी рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд░рд╣рдХрд░ рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиे рд╡िрд╡िрдз рдХрд░्рдоो рдХो рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ी рдХ्рд░рдо рдоें рдЙрд╕рд╕े рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЧрд▓рддिрдпाँ рднी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдЧрд▓рддिрдпों рдХे рдиिрд╡ाрд░рдг рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдкंрдЪ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдХा рд╡िрдзाрди рд╣ुрдЖ рд╣ै - “рдЛрд╖िрдпрдЬ्рдЮं рджेрд╡рдпрдЬ्рдЮं рднूрддрдпрдЬ्рдЮं рдЪ рд╕рд░्рд╡рджा। рдиृрдпрдЬ्рдЮं рдкिрддृрдпрдЬ्рдЮं рдЪ рдпрдеाрд╢рдХ्рддि рди рд╣ाрдкрдпेрдд्।।” (рдордиुрд╕्рдоृрддि 4/21)

рдЕрд░्рдеाрдд् рдЛрд╖िрдпрдЬ्рдЮ, рджेрд╡рдпрдЬ्рдЮ, рднूрддрдпрдЬ्рдЮ, рдиृрдпрдЬ्рдЮ рдФрд░ рдкिрддृрдпрдЬ्рдЮ рдпे рдкाँрдЪ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рд╣ैं, рдЬिрд╕рдХा рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдордиुрд╕्рдоृрддि рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि -
рдЕрдз्рдпाрдкрдиं рдм्рд░рд╣्рдордпрдЬ्рдЮः рдкिрддृрдпрдЬ्рдЮрд╕्рддु рддрд░्рдкрдгрдо्। рд╣ोрдоो рджैрд╡ो рдмрд▓िрд░्рднूрддो рдиृрдпрдЬ्рдЮोрд╜рддिрдеिрдкूрдЬрдирдо्।। (рдо0рд╕्рдоृ0 3/70)

рдкंрдЪ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं -
1. рдЛрд╖ि рдпрдЬ्рдЮ (рдм्рд░рд╣्рдо рдпрдЬ्рдЮ)
2. рджेрд╡ рдпрдЬ्рдЮ (рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ी рдпрдЬ्рдЮ)
3. рднूрдд рдпрдЬ्рдЮ (рдмрд▓िрд╡ैрд╢्рд╡рджेрд╡ рдпрдЬ्рдЮ)
4. рдиृ рдпрдЬ्рдЮ (рдЕрддिрдеि рдпрдЬ्рдЮ)
5. рдкिрддृ рдпрдЬ्рдЮ (рд╢्рд░ाрдж्рдз рдФрд░ рддрд░्рдкрдг)

рдпрдеाрд╢рдХ्рддि рдкंрдЪрдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮों рдХो рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдкंрдЪрджोрд╖ों рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै -
“рдкंрдЪैрддाрди्рдпो рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮाрди्рди рд╣ाрдкрдпрддि рд╢рдХ्рддिрдиः। рди рдЧृрд╣ेрд╜рдкि рд╡рд╕рди्рдиिрдд्рдпं рд╕ूрдиाрджोрд╖ैрд░्рди рд▓िрдк्рдпрддे।। (рдордиुрд╕्рдоृрддि 3/71)

рдЛрд╖ि рдпрдЬ्рдЮ:- рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рджूрд╕рд░ा рдиाрдо рдм्рд░рд╣्рдо рдпрдЬ्рдЮ рднी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╡ेрджों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди, рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рдЕрдз्рдпाрдкрди, рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рдФрд░ рд╕рди्рдз्рдпोрдкाрд╕рдиा рдЖрджि рдХрд░्рдо рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं। рджिрди рдХे рдж्рд╡िрддीрдп рднाрдЧ рдоें рдЗрд╕े рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдм्рд░ाрд╣्рдордгों рдХे рд▓िрдП рдкрд░рдо рддрдк рд╣ै। рдЕрдз्рдпрдпрди-рдЕрдз्рдпाрдкрди рд╕े рдЬ्рдЮाрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдЖрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХрд▓्рдпाрдгрдкрд░рдХ рдХाрд░्рдпों рдХो рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡рд╣ рдЕрдкрдиा рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рд╕рдж्рдЧुрдгों рдПрд╡ं рдЕрд╡рдЧुрдгों рдХा рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै, рдФрд░ рдлिрд░ рдЙрд╕рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рд╕рди्рдз्рдпाोрдкाрд╕рдиा рднी рдЛрд╖ि рдпрдЬ्рдЮ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХрд░्рдо рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рдк्рд░ाрддः рдХाрд▓ीрди рд╕рди्рдШ्рдпा рд╕े рд░ाрдд्рд░ि рдХे рдФрд░ рд╕ाрдпंрдХाрд▓ीрди рд╕рди्рдШ्рдпा рд╕े рджिрди рдХे рджोрд╖ों рдХा рд╢рдорди рд╣ोрддा рд╣ै। рдордиु рдХा рднी рдХрдерди рд╣ै -
“рдкूрд░्рд╡ां рд╕рди्рдз्рдпाрдо् рдЬрдкрд╕्рддिрд╖्рдаेрди्рд╕ाрд╡िрдд्рд░ीрдорд░्рдХ рджрд░्рд╢рдиाрдд्। рдкрд╢्рдЪिрдоां рддु рд╕рдоाрд╕ीрдиः рд╕рдо्рдпрдЧृрдХ्рд╖ рд╡िрднाрд╡рдиाрдд्।।”

рдЕрд░्рдеाрдд् рдк्рд░ाрддःрдХाрд▓ рдЖрдХाрд╢ рдоें рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рд╢ेрд╖ рд░рд╣рдиे рдкрд░, рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХे рджिрдЦाрдИ рджेрдиे рддрдХ рдЕрд░्рде рд╕рд╣िрдд рдЧाрдпрдд्рд░ी рдорди्рдд्рд░ рдХा рдЬрдк рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиे рдЖрд╕рди рдХो рд▓рдЧाрдпें। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕ाрдпं рдХाрд▓ рдоें рд╕ूрд░्рдпाрд╕्рдд рд╣ोрдиे рдХे рд╕рдордп рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЬрдм рддрдХ рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рдЙрджिрдд рди рд╣ो рдЬाрдП рддрдм рддрдХ рд╕рди्рдШ्рдпोрдкрдиा рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП।

рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рд╕рдоाрдк्рддि рдХे рдмाрдж рдЬ्рдЮाрдиोрдкाрд░्рдЬрди рдХाрд░्рдп рднी рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै - рдРрд╕ी рдЕрд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХो рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рдлрд▓ рд╕्рд╡рд░्рдЧрдк्рд░ाрдк्рддि рдХो рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг рддрдеा рддैрдд्рддिрд░ीрдп рдЖрд░рдг्рдпрдХ рдоें рдЗрд╕े рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпрдЬ्рдЮ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।

рджेрд╡рдпрдЬ्рдЮ:-   рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХो рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░ाрддः рдХाрд▓ рдПрд╡ं рд╕ाрдпं рдХाрд▓ рдоें рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕्рд╡ाрдоी рджрдпाрдирди्рдж рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рджेрд╡ рдпрдЬ्рдЮ рд╕ूрд░्рдпोрджрдп рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рддрдеा рд╕ूрд░्рдпाрд╕्рдд рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдоें рдЕрдЧ्рдиि рдк्рд░рдЬ्рдЬ्рд╡рд▓िрдд рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдоें рдЕрди्рди, рдШृрдд, рдзाрди्рдпाрджि рдХी рдЖрд╣ूрддि рджेрдХрд░ рд╣ोрдо рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдЪीрди рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХी рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдРрддрд░ेрдп рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
                       “рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ं рдЬुрд╣ुрдпाрдд् рд╕्рд╡рд░्рдЧрдХाрдоः।”

рдЕрдЧ्рдиि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдкрд╡िрдд्рд░ीрдХрд░рдг рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЛрд╖िрдпों рдиे рд╡ाрдпु рд╢ुрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╕рд░рд▓ рдПрд╡ं рдЙрдкрдпोрдЧी реЭंрдЧ рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рдШृрдд, рдЪрди्рджрди, рдХрд░्рдкूрд░ рдЖрджि рд╕ुрдЧрди्рдзिрдд рдкрджाрд░्рдеों рдХी рдЖрд╣ूрддिрдпाँ рджिрдпे рдЬाрдиे рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдзुрдЖँ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХो рдкूрд░्рдгрддрдпा рд╢ुрдж्рдз рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬрд▓ рдФрд░ рд╡ाрдпु рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рджोрд╖ों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдХी рдк्рд░ाрдг рд╢рдХ्рддि рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕्рдкрд╖्рдЯрддः рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдпрдЬ्рдЮ рдХाрдлी рдорд╣рдд्рдд्рд╡ूрд░्рдг рд╣ै।  рд╡ाрдпु рдоें рдоेрдШों рдХो рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╢рдХ्рддि рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рдпрдЬ्рдЮ рд╡рд░्рд╖ा рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡рд░्рд╖ा рд╕े рдлрд╕рд▓ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдлрд╕рд▓ рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрдиे рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рдЙрди्рдирддि рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рджेрд╡рдпрдЬ्рдЮ рдХрд░рдиे рд╕े рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╡िрд╡िрдз рд░ूрдк рд╕े рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ोрддा рд╣ै।

рдордиुрд╕्рдоृрддि рдоें рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЪрд░्рдЪा рд╣ुрдИ рд╣ै। рдорд╣рд░्рд╖ि рдордиु рдХрд╣рддे рд╣ैं -
“рдЕрдЧ्рдиौ рдк्рд░ाрд╕्рддाрд╣ुрддिः рд╕рдо्рдпрдЧाрджिрдд्рдпрдоुрдкрддिрд╖्рдарддे। рдЖрджिрдд्рдпाрдЬ्рдЬाрдпрддे рд╡ृрд╖्рдЯिрд░्рд╡ृрд╖्рдЯेрд░рди्рдиं рддрддः рдк्рд░рдЬाः।। 3/76
рдЕрд░्рдеाрдд् рд╡िрдзिрдкूрд░्рд╡рдХ рдЕрдЧ्рдиि рдоें рдЫोреЬी рд╣ुрдИ рдЖрд╣ुрддि ‘рд╕ूрд░्рдп’ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕ूрд░्рдп рд╕े рд╡ृрд╖्рдЯि рддрдеा рд╡ृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрди्рди рдПрд╡ं рдЕрди्рди рд╕े рдк्рд░рдЬाрдПँ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ैं рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдзाрд░рдг рдХрд░рддी рд╣ै। рдЕрддः рджेрд╡рдпрдЬ्рдЮ рд╣ी рд╕ृрд╖्рдЯिрдХा рдоूрд▓ рд╣ै।

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рджेрд╡рдиिрдоिрдд्рддрдХ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣рд╡рдиाрджि рдХृрдд्рдп рд╣ी рджेрд╡рдпрдЬ्рдЮ рд╣ै। рдЗрд╕ рджेрд╡рдХрд░्рдо рдХो рдХрд░рддा рд╣ुрдЖ рдж्рд╡िрдЬ рдЗрд╕ рдЪрд░ाрдЪрд░ рдЬрдЧрдд् рдХो рдзाрд░рдг рдФрд░ рдкोрд╖рдг рдХрд░рддा рд╣ै।

рднूрддрдпрдЬ्рдЮ:- рдкंрдЪрдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮों рдоें рдЧрдгिрдд рднूрддрдпрдЬ्рдЮ рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рдЬीрд╡ों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рд╕े рд╣ै। рд╕्рдоृрддिрдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХो ‘рдмрд▓िрд╡ैрд╢्рд╡рджेрд╡рдпрдЬ्рдЮ’ рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рд╕рдо्рдкाрджрди рднोрдЬрди рдХрд░рдиे рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬीрд╡ों рдХे рд▓िрдП рдмрд▓ि рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рджेрд╡, рдкिрддрд░, рд╡рдирд╕्рдкрддि рддрдеा рдкрд╢ु-рдкрдХ्рд╖ी рдЖрджि рддृрдк्рддि рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдордиुрд╕्рдоृрддि рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -
“рд╡ैрд╢्рд╡рджेрд╡рд╕्рдп рд╕िрдж्рдзрд╕्рдп рдЧृрд╣ेрд╜рдЧ्рдиौ рд╡िрдзिрдкूрд░्рд╡рдХрдо्। рдЖрдн्рдпः рдХुрд░्рдпाрдж्рджेрд╡рддाрдн्рдпोрдм्рд░ाрд╣्рдордгीрд╣ोрдордорди्рд╡рд╣рдо्।। 3/84
рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд░рдпोрдЬрди рдк्рд░ाрдгिрдоाрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХा рдмोрдзрди рд╣ै। рдЬो рдЕрд╕рд╣ाрдп рд╣ै, рдЕрдкрдиी рд╕ेрд╡ा рдпा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░рдиे рдоें рдЕрдХ्рд╖рдорд╣ै, рдЙрд╕рдХी рд╡िрд╡िрдз рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕рд╣ाрдпрддा рдХी рдЬाрдпे, рдпрд╣ी рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै। рдордиुрд╕्рдоृрддि рдоें рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -
рд╢ुрдиां рдЪ рдкрддिрддां рдЪ рд╢्рд╡рдкрдЪां рдкाрдкрд░ोрдЧिрдгाрдо्। рд╡рдпрд╕ाрдиां рдХृрдоीрдгां рдЪ рд╢рдирдХрд░्рдиिрд╡рдкेрдж рднुрд╡ि।। 3/92

рдЕрд░्рдеाрдд् рдХुрдд्рддे, рдкрддिрдд, рд╢्рд╡рдЪрдк, рдкाрдкी, рд░ोрдЧी, рдХौрдЖ, рдХृрдоि рдЖрджि рдХो рдЕрди्рди рджेрдХрд░ рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рд╕рдо्рдкाрджрди рдХрд░ें। 
рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХी рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдпрдЬ्рдЮ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдк्рд░рдХाрд╢рдордп рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд╕्рдеाрди рдоोрдХ्рд╖ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ाрддा рд╣ै।

рдиृрдпрдЬ्рдЮ:-  рдиृ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдм्рд░ाрд╣्рдордгों, рдЕрддिрдеिрдпों рддрдеा рднिрдХ्рд╖ुрдУं рдХा рднोрдЬрдиाрджि рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдд्рдХाрд░ рдХрд░рдиे рд╕े рд╣ै। рдЗрд╕े ‘рдЕрддिрдеि рдпрдЬ्рдЮ’ рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЕрддिрдеि рдХो рджेрд╡рддा рдХे рд╕рдоाрди рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рдХрд╣ा рднी рдЧрдпा рд╣ै - “рдЕрддिрдеि рджेрд╡ो рднрд╡।”

рдЕрддिрдеिрдпों рдХे рдк्рд░рддि рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рд╕ेрд╡ा рдХी рднाрд╡рдиा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиा рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд░рдпोрдЬрди рд╣ै। рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि  ‘ рдкूрд░्рдг рд╡िрдж्рд╡ाрди्, рдЬिрддेрди्рдж्рд░िрдп, рдзाрд░्рдоिрдХ, рд╕рдд्рдпрд╡ाрджी, рдЫрд▓‘рдХрдкрдЯ рд░рд╣िрдд рддрдеा рдк्рд░рддिрджिрди рдн्рд░рдордг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि ‘рдЕрддिрдеि’ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।

рдЕрддिрдеि рд╕ेрд╡ा рдХा рдЕрдкрдиा рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै। рдЕрди्рдиाрджि рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рддृрдг, рднूрдоि, рдЬрд▓ рдПрд╡ं рдордзुрд░ рд╡рдЪрдиों рд╕े рд╣ी рдЕрддिрдеि рдХा рд╕рдд्рдХाрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।

рдиृрдпрдЬ्рдЮ рдХा рд╡рдд्рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рднी рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддि-рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдо्рдоाрди рдПрд╡ं рдк्рд░ेрдо рдХी рднाрд╡рдиा рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиा рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рд╣ै। рдЕрддिрдеि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдП рд╣ुрдП рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЕрдкрдоाрди рдХрджाрдкि рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЕрддिрдеि рдХे рд▓िрдП рдЖрд╕рди, рд╡िрд╢्рд░ाрдорд╕्рдерд▓, рд╢рдп्рдпा, рдЕрдиुрдЧрдорди рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдкुрдг्рдпाрдд्рдоा рдХो рд╣ी рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдЕрддः рдЕрддिрдеि рд╕рдд्рдХाрд░ рдоें рдХрдоी рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।

рдкिрддृрдпрдЬ्рдЮ:-  рдпрдж्рдпрдкि рдкिрддृрдпрдЬ्рдЮ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдоाрддा-рдкिрддा, рдЖрдЪाрд░्рдп рдЖрджि рдЧुрд░ुрдЬрдиों рдХी рд╕ेрд╡ा-рд╢ुрд╢्рд░ुрд╖ा рдХा рд╡िрдзाрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рддрдеाрдкि рд╕ाрдоाрди्рдпрддрдпा рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рд╕े рдоृрдд рдкिрддрд░ों рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рддрд░्рдкрдг рдЖрджि рднाрд╡ рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрди्рди рдХी рдмрд▓ि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕рдоें рдкिрддрд░ों рдХो рддृрдк्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдкिрддृ рдпрдЬ्рдЮ рдоुрдЦ्рдпрддः рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХрд╣े рдЧрдП рд╣ैं - (рдХ) рд╢्рд░ाрдж्рдз (рдЦ) рддрд░्рдкрдг।

(рдХ) рд╢्рд░ाрдж्рдз:- “рд╢्рд░рдд्рд╕рдд्рдпрдо् рджрдзाрддि рдпрдпा рдХ्рд░िрдпрдпा рд╕ा рд╢्рд░рдж्рдзा рдпрдд् рдХ्рд░िрдпрддे рддрдЪ्рдЫ्рд░ाрдж्рдзрдо्।” рдЕрд░्рдеाрдд् рдЬिрд╕ рдХ्рд░िрдпा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдд्рдп рдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рд╣ो, рдЙрд╕े рд╢्рд░рдж्рдзा рдХрд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░्рдо рдХो рд╢्рд░ाрдж्рдз рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

(рдЦ) рддрд░्рдкрдг:- рдЬिрд╕ рдЬिрд╕ рдХрд░्рдо рд╕े рддृрдк्рдд рдЕрд░्рдеाрдд् рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдоाрддा-рдкिрддा рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ं рд╡рд╣ी рддрд░्рдкрдг рд╣ै। “рддृрдк्рдпрди्рддि рддрд░्рдкрдпрди्рддि рдпेрди рдкिрддृрди् рддрдд् рддрд░्рдкрдгрдо्।” рдк्рд░ाрдпः рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╡рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рд╡ृрдж्рдз рдоाрддा-рдкिрддा-рдЧुрд░ुрдЬрдиों рдХी рд╕ेрд╡ा рд╢ुрд╢्рд░ुрд╖ा рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрддा рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡ рдоाрддा-рдкिрддा рдЕрд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд░рд╣ा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡ैрджिрдХ рдЛрд╖िрдпों рдиे рдРрд╕ी рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдирд╣ीं рдЖрдиे рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдкिрддृ рдпрдЬ्рдЮ рдХा рд╡िрдзाрди рдХिрдпा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рдмреЬे-рдмुрдЬुрд░्рдЧ рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд░рд╣ рд╕рдХें। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкिрддृрдпрдЬ्рдЮ рд╕рдоाрдЬ рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ेрддु рдЕрдд्рдпрди्рдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдХрд░्рдордХाрдг्рдб рдХीрджृрд╖्рдЯि рд╕े рдкрд░े рднी рдЗрд╕рдХा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै। рдпрд╣ рдпрдЬ्рдЮ рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдПрд╡ं рдиैрддिрдХрддा рдХा рдЖрдзाрд░ рд╕्рддрдо्рдн рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдоाрд░े рдЙрдкрдиिрд╖рдж् рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं - “рдоाрддृ рджेрд╡ो рднрд╡”, “рдкिрддृ рджेрд╡ो рднрд╡”, “рдЖрдЪाрд░्рдп рджेрд╡ो рднрд╡।” рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдкंрдЪ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮों рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдкिрддृрдпрдЬ्рдЮ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдПрдХ рдирдИ рджिрд╢ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ै, рдЬो рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै।

 
рд╕рд╣ाрдпрдХ  рдЧ्рд░рди्рде:-
1. рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि  :  рдХрдкिрд▓рджेрд╡ рдж्рд╡िрд╡ेрджी
2. рдпрдЬ्рдЮ рдоीрдоांрд╕ा: рд╢्рд░ीрд╡ेрдгीрд░ाрдо рд╢рд░्рдоा
3. рдордиुрд╕्рдоृрддि 
4. рдИрд╢ाрджि рдиौ рдЙрдкрдиिрд╖рдж्
5. рддैрдд्рддिрд░ीрдп рдЖрд░рдг्рдпрдХ 

----рдЗрддि -------


1 comment :

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।