рд╡िрдкрд░ीрдд рдз्рд░ुрд╡ों рдХे рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░, рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा

рдкुрд╕्рддрдХ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा: рд╕ुрд╢ीрд▓ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп


рдкुрд╕्рддрдХ: рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा: рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХे рдЖрдИрдиे рдоें
рд╕ंрдкाрджрдХ: рдбॉ. рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп, рдбॉ. рджीрдкрдХ рдкाрдг्рдбेрдп
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рд╕्рд╡рд░ाрдЬ рдк्рд░рдХाрд╢рди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी 110002    
                     

рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╣िंрджी рд▓ेрдЦрди рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдиाрдоों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣िंрджी рдХी рд░рдЪрдиाрдзрд░्рдоिрддा рдХो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдлрд▓рдХ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдоें рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдЕрджा рдХी рд╣ै। рдЙрдирдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рдкрд╣рд▓ू рдЗрддрдиे рд╡िрд╡िрдзрддाрдкूрд░्рдг рд╣ै рдХि рдЙрди्рд╣ें рдХिрд╕ी рдПрдХ рдЦांрдЪे рдпा рдл्рд░ेрдо рдоें рд░рдЦрдХрд░ рд╕рдордЭрдиा рдЕрдерд╡ा рдоूрд▓्рдпांрдХिрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╕ाрди рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै। рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рд░рдЪрдиाрдзрд░्рдоिрддा рдХी рд╡िрд╡िрдзрддा рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рджेрдиे рдоें рдЙрдирдХी рднाрд╖िрдХ рдФрд░ рднौрдЧोрд▓िрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि, рджोрдиों рдиे рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рднूрдоिрдХा рдЕрджा рдХी рд╣ै। рд╡े рдЬрди्рдорддः рдкंрдЬाрдмीрднाрд╖ी рд╣ैं, рдЕрдз्рдпрдпрди рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рд▓ेрдЦрди рдХी рджुрдиिрдпा рдоें рд╣िंрджी рдХे рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХा рднूрдЧोрд▓ рднाрд░рдд рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдпूрд░ोрдк рддрдХ рдлैрд▓ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╡िрд░ुрдж्рдзों рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрддुрд▓рди рдФрд░ рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рдиे рд╣ी рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХो рдЧреЭा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЧреЭे рдЬाрдиे рдХी рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдбॉ. рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп рдФрд░ рдбॉ. рджीрдкрдХ рдкाрдг्рдбेрдп рдиे рдЕрдкрдиी рдХिрддाрдм (рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा: рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХे рдЖрдИрдиे рдоें) рдоें рдмрд╣ुрдд рд╡िрд╕्рддृрдд рдлрд▓рдХ рдкрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдФрд░ рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдбॉ. рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп рдФрд░ рджीрдкрдХ рдкाрдг्рдбेрдп рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рднाрд░рдд рдХे рдмाрд╣рд░ рд░рд╣рдХрд░ рд╣िंрджी рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдп рдХрд░ рдЪुрдХे рд╣ैं рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд▓ेрдЦрдХ рд╣ैं। рджोрдиों рдХा рд▓ेрдЦрдХीрдп рдЕрдиुрднрд╡ рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ, рдордиोрдЧрдд рдФрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдЧрдд рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдХो рдкрд░рдЦрдиे рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрдкाрджिрдд рдХिрддाрдм рдоें 10 рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд░рдЪрдиाрдзрд░्рдоिрдпों рд╡ рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдХों рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдП рдЧрдП рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдХो рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп
рдЗрди рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдХो рдкрдв़े рдЬाрдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рджौрд░ाрди рдбॉ. рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡ рдХрд▓ाрдд्рдордХ рдЕрднिрд░ुрдЪिрдпों, рдЬीрд╡рди рдХो рджेрдЦрдиे рдХे рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдПрд╡ं рднौрддिрдХ рдЖрдзाрд░ों, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХाрд╡्рдпрд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдкрд╣рд▓ुрдУं, рд▓ेрдЦрди рдХी рдк्рд░ेрд░рдгाрдУं, рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХрд░्рдо рдПрд╡ं рдиिрдЬी рдЬिंрджрдЧी рдоें рд╕ंрддुрд▓рди рдХे рддौрд░-рддрд░ीрдХों рдФрд░ рдЙрдирдХी рдиिрдЧाрд╣ рдоें рдЖрдо рдЬीрд╡рди рдкрд░ рдоीрдбिрдпा рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдЖрджि рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╣ोрддा рд╣ै।

рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдХी рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдЙрдд्рддрд░ рджेрддे рд╕рдордп рдРрд╕े рдЕрдиेрдХ рд╕ंрджрд░्рднों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬो рд╣िंрджी рдХे рд╕ाрдоाрди्рдп рдкाрдардХ рдХे рд▓िрдП рд╣рд░ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдирдП рд╣ैं। рд╡े рдЕрдкрдиे рдЙрдд्рддрд░ों рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡ैрдЪाрд░िрдХी, рдЕрдкрдиे рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдУं-рдЪुрдиौрддिрдпों, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рдлिрд▓्рдоों рдХे рдЕंрддрд░्рд╕ंрдмंрдз, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░ рдоीрдбिрдпा рдХे рдк्рд░рднाрд╡, рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдФрд░ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╢ैрд▓ी рдХे рдЕंрддрд░ рдЖрджि рдХो рдмрд╣ुрдд рд╣ी рддाрд░्рдХिрдХрддा рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрди 10 рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдоें рджрд░्рдЬ рд▓рдЧрднрдЧ 100 рд╕рд╡ाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХे рдЬीрд╡рди рдХे рдк्рд░ाрдпः рд╕рднी рдкрд╣рд▓ुрдУं рдХो рдк्рд░рднाрд╡рдкूрд░्рдг рдвंрдЧ рд╕े рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╕ाрдмिрдд рд╣ुрдП рд╣ैं।

рджीрдкрдХ рдкाрдг्рдбेрдп
рдпрд╣ рдХिрддाрдм рд╕ंрдкाрджिрдд рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ंрдкाрджрдХों рдкрд░ рдпрд╣ рджाрдпिрдд्рд╡ рдЖрд░ोрдкिрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдРрд╕े рдЕрдиेрдХ рд╕рд╡ाрд▓ рдЫोрдб़ рджिрдП рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдкूрдЫा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдеा। рдпрд╣ рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдХि рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХे рдЕрди्рдп рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдоें рдЙрди рдк्рд░рд╢्рдиों рдХो рднी рд╕рдоाрд╣िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ोрдЧा рдЬो рдпрд╣ाँ рд░рд╣ рдЧрдП рд╣ैं। рдпрд╣ рднी рдз्рдпाрддрд╡्рдп рд╣ै рдХि рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░рдХрд░्рддा рдХे рдк्рд░рд╢्рдиों рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рд╢्рдиों рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХिрд╕ी рднी рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдХ (рдпा рд╕ंрдкाрджрдХ) рдж्рд╡ाрд░ा рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। (рд╡ैрд╕े, рднрдЧрд╡ाрди рдмुрдж्рдз рдХे рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЖрдиंрдж рдХो рдкрд╣рд▓ी рдмौрдж्рдз рд╕ंрдЧीрддि рдХे рд╡рдХ्рдд рдЗрд╕ рдмाрдд рдХे рд▓िрдП рджрдг्рдбिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмुрдж्рдз рд╕े рд╕рд╣ी рд╕рдордп рдкрд░ рд╕рд╣ी рдк्рд░рд╢्рди рдирд╣ीं рдкूрдЫे рдеे।) рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдХрдИ рдмाрд░ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░рдХрд░्рддा рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдЖрднाрдоंрдбрд▓ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣ी рдЙрдирдХे рд▓ेрдЦрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдЬांрдЪрдиे-рдкрд░рдЦрдиे рдХे рджौрд░ाрди рдЙрд╕े рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рднी рддрдд्рдкрд░ рд░рд╣рддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдХोрдИ рднी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рди рддो рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдкूрд░्рдг рд╣ोрддा рдФрд░ рди рд╣ी рдЕрдкूрд░्рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдмाрдд рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдкрд░ рднी рдпрдеाрд╡рдд рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕рдордп-рдХाрд▓ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦें рддो рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХा рд▓ेрдЦрди рд▓рдЧрднрдЧ рдкांрдЪ рджрд╢рдХ рдХी рд╕ुрджीрд░्рдШ рдЕрд╡рдзि рдоें рдлैрд▓ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि рдЙрдирдХी рдкрд╣рд▓ी рдХрд╣ाрдиी рдЕрдм рд╕े 44 рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े 1980 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ рдеी, рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рд╕े рдХрдИ рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд╡े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рд▓िрдЦ рд░рд╣े рдеे рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рд░рд╣े рдеे। рдЬिрд╕ рд▓ेрдЦрдХ рдХा рд░рдЪрдиाрдХाрд▓ 50 рд╕ाрд▓ рд▓ंрдмी рдХाрд▓-рдЕрд╡рдзि рдоें рдлैрд▓ा рд╣ो рдЙрд╕рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдпрджि рдирдИ рдкीрдв़ी рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдпा рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрдкрди्рди рд╣ोрдЧी рддो рдЬीрд╡рди рдХे рдЕंрддрд░-рд╡िрд░ोрдзों, рдмाрд╣्рдп рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों (рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕рдд्рддा рдкрд░िрд╡рд░्рддрди) рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдмрджрд▓ाрд╡ рдФрд░ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рд╕рд░рдХाрд░ी рддंрдд्рд░ рдХे рджрдЦрд▓ рдЖрджि рдХे рдк्рд░рд╢्рди рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдоें рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ैं।

рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдоें рдХुрдЫ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░, рдЬैрд╕े рджिрд▓рдмाрдЧ рд╕िंрд╣ рд╡िрд░्рдХ рдХा рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рд╕े рд╕ंрд╡ाрдж рдФрд╕рдд рд╢्рд░ेрдгी рдХा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕ंрдЬрдп рд╕िंрд╣, рдбॉ. рджीрдкрдХ рдкाрдг्рдбेрдп, рдХрдорд▓ा рдирд░рд╡рд░िрдпा рдФрд░ рдпोрдЧ्рдпрддा рднाрд░्рдЧрд╡ рдиे рдЧंрднीрд░ рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд▓ेрдЦрдХ рдХो рдкрд░рдЦрдиे (рдЙрдирдХे рдЯेрдХ्рд╕्рдЯ рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдиे) рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рд╣ै। рдЖрдиंрдж рд░ाрдп рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рднी рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рдХрд╣ाрдиी рд▓ेрдЦрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा, рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдУं, рднाрд╡рдиाрдУं, рдоाрдирд╕िрдХ рд╕ंрдд्рд░ाрд╕, рдЬीрд╡рди рдХी рдЙрдаाрдкрдЯрдХ рдЖрджि рдХो рд╕рдордЭрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫी рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдп: рд╕рднी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░рдХрд░्рддाрдУं рдиे рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкрдв़ा рд╣ै। рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдРрд╕े рд▓ोрдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдП рдЧрдП рд╣ैं рдЬो рдмрд╣ुрдкрдаिрдд рд╣ैं рдФрд░ рд╡े рди рдХेрд╡рд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдмрд▓्рдХि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд░рдЪрдиा рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (рдЯेрдХ्рдиीрдХ) рдФрд░ рдХाрд╡्рдп рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдкрд╣рд▓ुрдУं рд╕े рднी рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рднिрдЬ्рдЮ рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдкрдиे рдлрд▓рдХ рдХो рдмрдв़ाрддे рд╣ुрдП рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдПрд╡ं рд╕рдЪेрдд рдкाрдардХों рдХे рдЕрдкрдиे рдк्рд░рд╢्рди рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं।

рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдХी рднूрдоिрдХा рдоें рдбॉ. рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп рдФрд░ рдбॉ. рджीрдкрдХ рдкाрдг्рдбेрдп рдиे рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХे рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕ाрдордиे рд░рдЦрдХрд░ рдЙрдирдХी рдХрдеा рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдХी рд╢ैрд▓ी, рдХрде्рдп рдХी рд╕ंрдк्рд░ेрд╖рдгीрдпрддा, рдкाрдд्рд░ों рдХे рдЪрдпрди, рдкाрдд्рд░ों рдХी рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╕्рдеिрддिрдпों, рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХे рд╕ंрдд्рд░ाрд╕ рдФрд░ рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рд╕рдоाрдкрди рдХे рдЕрдиूрдаे рдЕंрджाрдЬ рдХो рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдоाрд▓ोрдЪिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рднूрдоिрдХा рдХे рдЖрдЦिрд░ी рд╣िрд╕्рд╕े рдоें рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдФрд░ рдЙрдирдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиाрдд्рдордХ рджृрд╖्рдЯि рдкрд░ рднी рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдЯिрдк्рдкрдгी рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрд╕ рднूрдоिрдХा рдХो рдеोрдб़ा рдФрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░ рджिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдеा рдХ्рдпोंрдХि рдХिрддाрдм рдоें рд╕ंрдХрд▓िрдд рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХेрд╡рд▓ рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХे рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╕рдордп рдХे рдРрд╕े рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рдХрдерди рд╣ैं рдЬिрдирдХी рдкुрд╖्рдЯि рддрде्рдпों рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै। реЮिрд▓рд╣ाрд▓ рдпрд╣ рдЖрд╢ा рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдХि рд▓ेрдЦрдХрдж्рд╡рдп рдЙрдирдХे рдЕрди्рдп рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдХो рдЕрдкрдиी рдЕрдЧрд▓ी рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░ेंрдЧे рдФрд░ рддрдм рд╡े рд╕рднी рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рдкрд╣рд▓ू рднी рд╕्рдеाрди рдкा рд╕рдХेंрдЧे рдЬो рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдирд╣ीं рдмрди рд╕рдХे рд╣ैं। рд╡िрднिрди्рди рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдоें рдХुрдЫ рддрде्рдпाрдд्рдордХ рдмाрддों, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдПрд╡ं рдЬीрд╡рди рдХ्рд░рдо рдХा рдмाрд░-рдмाрд░ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЖрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рджोрд╣рд░ाрд╡ рдХो рд╕ंрдкाрджрдХ рдж्рд╡рдп рджूрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рдеे, рд▓ेрдХिрди рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдХि рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдХे рдоूрд▓ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рди рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рдкुрдирд░ाрд╡ृрдд्рддि рдХो рдпрдеाрд╡рдд рд░рд╣рдиे рджिрдпा рд╣ो। рдЕрдм рд╕рд╡ाрд▓ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдХो рдХ्рдпों рдкрдв़ा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рдХा рд╕рд╣рдЬ рдЙрдд्рддрд░ рдпे рд╣ै рдХि рдпрджि рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдФрд░ рдЙрд╕рдоें рднी рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрд╡ं рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдЕрдЪ्рдЫी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕рдордЭрдиा рд╣ो рддो рдпрд╣ рдХिрддाрдм рдоौрдЬूрджा рд╕рдордп рдХी рдмेрд╣рддрд░ीрди рдХिрддाрдмों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рднाрд╖ा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдкूрд░्рдг рд╣ै। рд╢ैрд▓ी рдоें рдк्рд░ौрдв़рддा, рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдФрд░ рдЕрд░्рдердкрди рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдШрдЯिрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै।

рдЪूँрдХि, рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рд░ोрдЬрдорд░्рд░ा рдХी рдЬिंрджрдЧी рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡िрднिрди्рди рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे рд╢рдм्рджों рдХा рд╕рд╣рдЬ рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЬैрд╕े рдбॉ. рднूрдкेंрдж्рд░ рд╣рд░рджेрдиिрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдП рдЧрдП рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдоें рдЗंрдЯेрд▓ेрдХ्рдЪुрдЕрд▓, рд╣ोрд▓рд╕ेрд▓, рдЕрдЯैрдХ, рд▓ाрдЗрд╕ेंрд╕, рд╕्рдкॉрди्рдЯेрдиिрдпрд╕, рдм्рд░िрд▓िрдпंрдЯ, рдЯाрдЗрдЯ, рдЖрдЗрдбिрдпрд▓िрд╕्рдЯिрдХ рд░िрдпрд▓िрдЬ्рдо, рд╡िрдЬрди, рдлंрдбा, рдк्рд░ाрдЗрдЬ рдЖрджि рд╢рдм्рдж рдмрд╣ुрдд рд╕рд╣рдЬ рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдоें рдЖрдП рд╣ैं। рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рд╕ंрдХेрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рд╡े рд╣िंрджी рдоें рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдпाрджрд╡ рдХे рд▓ेрдЦрди, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рднाрд╖ा рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ैं। рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рднाрд╖ा рдХी рддुрд▓рдиा рдпрджि рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдпाрджрд╡ рдХी рднाрд╖ा рд╕े рдХрд░ें рддो рдЙрди рдкрд░ рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдпाрджрд╡ рдХा рдХाрдлी рдк्рд░рднाрд╡ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рджोрдиों рд╣ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे рдкाрд░िрднाрд╖िрдХ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рдкूрд░्рдг рд╢рдм्рджों рдХो рд╕ाрдпाрд╕-рдЕрдиाрдпाрд╕ рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдоें рд▓े рдЖрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдоें рд╕ंрдХрд▓िрдд рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдоें рди рдХेрд╡рд▓ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдоौрдЬूрджा рджुрдиिрдпा, рдмрд▓्рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдкрдж्рдзрддिрдпों, рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों, рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдлрд▓рдХों рдПрд╡ं рдЯेрдХ्рдиिрдХ्рд╕ рдХी рднी рдЭрд▓рдХ рджिрдЦрддी рд╣ै। рд╕ाрде рд╣ी, рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдлिрд▓्рдоों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдФрд░ рдлिрд▓्рдоी рд▓ेрдЦрди рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдПрд╡ं рдЪुрдиौрддिрдпों рдХा рднी рдЬिрдХ्рд░ рдХрд░рддे рдЪрд▓рддे рд╣ैं। рд╡рд╕्рддुрддः рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдХे рд╕рднी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдЕрдиेрдХ рджिрд╢ाрдУं рдХो рдПрдХ рдмिंрджु рдкрд░ рд▓ेрдХрд░ рдЖрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╡рд╣ рдмिंрджु рд╣ै- рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдФрд░ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╕рдордЭ рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा।

рд╕ाрд░рд░ूрдк рдоें рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдбॉ. рджीрдкрдХ рдкाрдг्рдбेрдп рдФрд░ рдбॉ. рдиूрддрди рдкाрдг्рдбेрдп рдХी  рдпрд╣ рдХिрддाрдм рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рдЬिंрджрдЧी рдХे рдЕрдЪ्рдЫे рдпा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдкрд▓ों рдФрд░ рдЙрдирдХे рдмीрдЪ рд╕े рдвूंрдвे рдЧрдП рд░ाрд╕्рддे рдХो рдЖрдо рдкाрдардХों рдХे рд╕ाрдордиे рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдХिрддाрдм рдХे рдЬрд░िрдП рдХेрд╡рд▓ рдЖрдо рдкाрдардХ рд╣ी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдпुрд╡ा рд▓ेрдЦрдХ рдФрд░ рд╢ोрдзाрд░्рдеी рднी рдЙрдирдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдХृрддिрдд्рд╡, рджोрдиों рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕рдордЭ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╡рд╕्рддुрддः рдХिрд╕ी рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЬीрд╡рди рдЕрдиेрдХ рдЬрдЯिрд▓рддाрдУं рдЕрдерд╡ा рд╡िрд░ुрдж्рдзों рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдмрдиा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ीं рдоें рд╕े рдЕрдиेрдХ рд╡िрд░ुрдж्рдзों рдФрд░ рдЙрдирдХे рдмीрдЪ рдХे рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рдХो рд▓ेрдЦрдХ рддेрдЬेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рд╕рд╣рдЬрддा рд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╡े рдЧंрдЧा рд╕े рдЯेрдо्рд╕ рдХे рдмीрдЪ рдХी рджूрд░ी (рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ, рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░) рдХो рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдзрд░्рдоिрддा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдкाрдЯрдиे рдХी рдЬो рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрдирдХी рдЗрд╕ी рдХोрд╢िрд╢ рдХे рдХुрдЫ рдЕрдЪ्рдЫे рд╣िрд╕्рд╕ों рдХो рдпрд╣ рдХिрддाрдм рдкाрдардХों рдХे рд╕ाрдордиे рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ै।
***

рдбॉ. рд╕ुрд╢ीрд▓ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп
рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдп, рдЪрдордирд▓ाрд▓ рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд▓ंрдвौрд░ा,рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ (рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб) 
рдЪрд▓рднाрд╖: 9997998050

2 comments :

  1. рдЖрднाрд░, рд╣ाрд▓ाँрдХि рдеोрдб़ा рдЭрдЯрдХा рд▓рдЧा рд▓ेрдХिрди рдоैं рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдкрд░ рд╢ोрдз рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा рдЗрд╕рд▓िрдП рдоेрд░ा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕िрд░्рдл़ рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХे рдмाрд░े рдоें рдк्рд░рд╢्рди рдХрд░рдиा рдеा। рдпрд╣ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХिрд╕ी рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрдиेрдЧा рдЗрд╕рдХी рдоुрдЭे рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рдеी। рдлिрд░ рднी рдЖрдкрдиे рдоेрд░े рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХा рдЬ़िрдХ्рд░ рдХिрдпा рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдкुрди: рдЖрднाрд░

    ReplyDelete
  2. рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░्рдердХ рдФрд░ рд╡िрд╖рдж рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХी рд╣ै। рдПрдХ рдмाрдд рдЕрдЪ्рдЫी рд▓рдЧी рдХि рд╕िрд░्рдл़ рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рд╣ी рдирд╣ीं рдЦाрдоिрдпों рдХो рднी рд▓िрдЦा рд╣ै। рдмрдзाрдИ

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।