- เคตिเคจोเคฆ เคुเคฎाเคฐ
เคเคค्เคคเคฎ เคेเคคी-เคฎเคง्เคฏเคฎ เคฌाเคจ/ เคจिเคทिเคฆ्เคง เคाเคเคฐी เคญीเค เคธเคฎाเคจ/ เค्เคฏा เคนोเคा เคธเค เคเคญी เคฏे เคाเคจ/ เคฒเคนเคฒเคนाเคฏेंเคे เคेเคค เคเคฐ เคเคฒिเคนाเคจ /เคเคฆ्เคฏोเค เคฆेเคถ เคे เคเคฐ्เคฃเคงाเคฐ เค
เคฌ, เคฎเคเคฐ เคฌเคจเคคे เคा เคฐเคนे เคนैं/ เคนเคฒเคงเคฐों เคो เคเคฐ्เค เคे เค
เคเคเคฐ เคจिเคเคฒเคคे เคा เคฐเคนे เคนैं/ เคธเคฎाเค เคे เคธ्เคตเคฏंเคญू เค ेเคेเคฆाเคฐ/ เคเคจเคคा-เคเคจाเคฐ्เคฆเคจ เคे /เคฌเคจ เคฌैเค े เคนैं เคฐिเคถ्เคคेเคฆाเคฐ/ เคोंเคชเฅी เคे เคฆเคฐ्เคฆ เคो เคธเคฎेเคเคจे เคा เคธाเคฐे เคฆाเคตा เคเคคाเคคे เคนैं/ เคธเคค्เคคा-เคถเค्เคคि-เคธिंเคนाเคธเคจ เคชाเคเคฐ/ เคिเคธाเคจ เคी เคฐोเคी เคธे เคिเคชเค เคाเคคे เคนैं/ เคเคถ्เคฎीเคฐ เคธे เคेเคฐเคฒ เคเคฐ เคชंเคाเคฌ เคธे เคฌंเคाเคฒ เคนै / เคชूเคฐे เคฆेเคถ เคा เคนी เคिเคธाเคจ เคฌเคฆเคนाเคฒ เคนै/ เคนเคก्เคกिเคฏों เคธे เคเคฐोंเค เคกाเคฒी เคนै เคाเคฒ/ เคถเคฐीเคฐ เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฌเคा เคนै เคธिเคฐ्เคซ เคंเคाเคฒ/ เค
เคชเคจा เคชเคฐाเคฏा เคौเคจ เค
เคฌ/ เคिเคธเคा เคญเคฐोเคธा เคเคฐें / เคนเฅเคช เคเคฐ เคเคฎीเคจ ‘เคाเคคिเคฒ’ เคเค เคाँเค เคชเคฐोเคธा เคเคฐें/ เค
เคชเคจी เคฎाเคी เค
เคชเคจा เคीเคตเคจ/ เคจीเคฒाเคฎ เคนुเค เคाเคคा เคนै/ เคฆेเคถ เคा เค
เคจ्เคจเคฆाเคคा เคซिเคฐ เคธे/ เคुเคฒाเคฎ เคนुเค เคाเคคा เคนै। เคเค เคนै เคเคคเคจा เค
ंเคงเคाเคฐ เคคो / เคเคฒ เคाเคจे เค्เคฏा เคนोเคा / เคชเคฒ เคชเคฒ เคญाเคฐी เคธाँเคธ เคนुเค เคนै/ เค
เคเคฒे เคชเคฒ เคाเคจे เค्เคฏा เคนोเคा / เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคจเคนीं เคธเคฎाเคงाเคจ/ เค
เคฌ เคुเคฆ เคเคฐเคจा เคนोเคा เคงเคจु-เคธเคจ्เคงाเคจ/ เคธเค เคชूเคो เคคो เคृเคทเค เคตเคฐ्เค เคा / เคเคนीं เคจ เค ौเคฐ เค िเคाเคจा เคนै/ เคธเคญी เคญเคฐोเคธे เคोเฅ เคे เคुเคฆ เคนी/ เค
เคชเคจा เค
เคธ्เคคिเคค्เคต เคฌเคाเคจा เคนै।
เคฆुเคจिเคฏा เคญเคฐ เคฎें เคญाเคฐเคค เคी เคชเคนเคाเคจ เคฆो เคฐूเคชों เคฎें เคนै; เคเค เคคो เคตिเคถ्เคต เคे เคธเคฌเคธे เคฌเฅे เคฒोเคเคคเคจ्เคค्เคฐ เคे เคฐूเคช เคฎें เคเคฐ เคฆूเคธเคฐे เคृเคทि-เคช्เคฐเคงाเคจ เคฆेเคถ เคे เคฐूเคช เคฎें। เคเคจ เคฆोเคจों เคนी เคฐूเคชों เคฎें เคญाเคฐเคค เคตिเคถ्เคต เคा เคोเค เคญी เคฆेเคถ เคญाเคฐเคค เคी เคธเคฎเคคा เคจเคนीं เคเคฐ เคธเคा เคนै। เคृเคทि เคे เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคคो เคญाเคฐเคค เคी เคเค เค เคคिเคฆीเคฐ्เค เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฐเคนी เคนै। เค เคจेเค เคाเคฒ-เคเคฃ्เคกों เคी เคธเคฎ-เคตिเคทเคฎ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคฏों เคเคฐ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฒौเคिเค-เค เคฒौเคिเค เคฆैเคตीเคฏ เคถเค्เคคिเคฏों เคी เคृเคชा เคเคฐ เคोเคช เคे เคฌाเคตเคूเคฆ เค เคชเคจी เคเคตि เคो เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐเคคा เคे เคธाเคฅ เคฌเคจाเค เคเคฐ เคฌเคाเค เคฐเคเคจे เคฎें เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคนुเค เคนै। เคเคธ เคคเคฐเคน เคธे เคญाเคฐเคค เคจे เคฆुเคจिเคฏा เคญเคฐ เคฎें เคเค เคฎिเคธाเคฒ เค เคตเคถ्เคฏ เคชेเคถ เคी เคนै; เคिเคจ्เคคु เคชिเคเคฒे เคुเค เคฆเคถเคों เคธे เคुเค เค เคฒौเคिเค เคเคฐ เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เคฒौเคिเค เคฆेเคตเคคाเคं เคी เคฆृเคท्เคि เคेเฅी เคนो เคเค เคนै। เคाเคจे เค्เคฏों เคเคจเคे เคตเคฐเคฆ्-เคนเคธ्เคค-เคช्เคฐเคฆเคค्เคค เคตเคฐเคฆाเคจ เคे เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค เคญिเคถाเคช เคฌเคจ เคा เคฐเคนे เคนैं। เคिเคธाเคจों เคी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏाเคं เคी เคธंเค्เคฏा เคฎें เคญเคฏंเคเคฐ เคตृเคฆ्เคงि, เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐ เคเคเคคी เคนुเค เคชैเคฆाเคตाเคฐ, เคเคฆ्เคฏोเคीเคเคฐเคฃ เคे เคाเคฐเคฃ เคธिเคुเฅเคคे เคนुเค เคेเคค เคเคฐ เคाँเคต เคฏเคน เคธเคฌ เคเคจ्เคนीं เคคเคฅाเคเคฅिเคค เคฒौเคिเค เคฆेเคตเคคाเคं เคे เคนी เคเคถीเคฐ्เคตाเคฆ เคा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै।
‘เคตिเคाเคธ เคा เคฎॉเคกเคฒ’เค เคเคฐ เคเคธी เคขंเค เคธे เค เคชเคจा เคฐंเค-เคฐूเคช เคเคฐ เคเคाเคฐ เคฌเฅाเคคा เคฐเคนा เคคो เคเคธเคฎें เคฒेเคถเคฎाเคค्เคฐ เคญी เคธเคจ्เคฆेเคน เคจเคนीं เคि เคฆो-เคाเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคจเคนीं เคฌเคฒ्เคि เคชूเคฐे เคा เคชूเคฐा เคฆेเคถ เค เคाเคฒ เคเคฐ เคญुเคเคฎเคฐी เคैเคธी เคเคชเคฆाเคं เคा เค्เคฐाเคธ เคฌเคจ เคाเคฏेเคा। เคนเคฐिเคค เค्เคฐाเคจ्เคคि เคธे เคिเคธाเคจों เคो เคुเค เคฒाเคญ เคคो เคนुเค เคฒेเคिเคจ เคฏเคน เคธुเคเคฆ เค เคนเคธाเคธ ‘เคाเคฐ เคฆिเคจ เคी เคाँเคฆเคจी’ เคธाเคฌिเคค เคนुเค। 1980 เคे เคเคคे-เคเคคे เคญाเคฐเคค เคฎें เคนเคฐिเคค เค्เคฐाเคจ्เคคि เคी เคเคฎเค เคซीเคी เคชเฅเคจे เคฒเคी เคฅी; เคเคธเคा เคนเคฐा เคฐंเค เคชीเคฒा เคชเฅ เคเคฏा เคฅा।[1]
เคฆेเคถ เคे เคเคฐ्เคฃเคงाเคฐ เคिเคธ เคตिเคाเคธ เคी เคฌाเคค เคเคนเคคे เคนैं เคเคฐ เคเคธเคे เคฒिเค เคो ‘เคตिเคाเคธ เคा เคฎॉเคกเคฒ’ เคฌเคจाเคฏा เคเคฏा เคนै; เคเคธเคे เคฌเคฐเค्เคธ เคญाเคฐเคค เคे เคตिเคाเคธ เคी เค เคธเคฒी เคงुเคฐी เคฏाเคจि เคिเคธाเคจ เคนी เคตिเคाเคธ เคे เคเคธ เคฎॉเคกเคฒ-เคเค्เคฐเคต्เคฏूเคน เคฎें เค เคญिเคฎเคจ्เคฏु เคฌเคจเคเคฐ เคจृเคถंเคธ เคตिเคชเคฐीเคค เคคाเคเคคों เคธे เคिเคฐा เคนै। เคเคธे เคฎें เคธैเคฆ्เคงाเคจ्เคคिเค เคฐूเคช เคธे เคเค्เค्เคตเคฒ เคฆिเคाเค เคฆेเคจे เคตाเคฒा เคตिเคाเคธ เคा เคฏเคน เคฎॉเคกเคฒ เคต्เคฏाเคตเคนाเคฐिเค เคฐूเคช เคฎें เคिเคธाเคจ เคे เคฒिเค เคเคฐ เค เคจ्เคคเคค: เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฆेเคถ เคे เคฒिเค เคธ्เคฏाเคน เคตिเคจाเคถ เคा เคाเคฐเคฃ เคฌเคจ เคฐเคนा เคนै।
เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฆेเคต เคถเคฐ्เคฎा เคा เคเคฅเคจ เคนै เคि ‘เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคธเคตाเคฒ เคฅा เคเคธ เคृเคทि เคเคงाเคฐिเคค เค เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคตाเคฒे เคฆेเคถ เคे เคจเคตเคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคा। เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคญाเคฐเคค เคी เคเคाเคฆ เคธเคฐเคाเคฐ เคจे เคเคฆ्เคฏोเค เคो เคเคธ เคฆेเคถ เคी เค เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคा เคฒीเคกिंเค เคธेเค्เคเคฐ เคोเคทिเคค เคเคฐ เคฆिเคฏा। เคเคธे เคเค เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคนी เคเคนा เคाเคฏेเคा เคि เคिเคธ เคฆेเคถ เคी เค เคธ्เคธी เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคเคจเคคा เคेเคคी เคเคฐเคคी เคนै เคเคธ เคฆेเคถ เคी เค เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคा เคंเคเคจ เคเคฆ्เคฏोเคों เคो เคฎाเคจा เคเคฏा।’[2]
เค
เค्เคฐเคฃी เคเคฐ्เคจเคฒ เคเคฐेंเค เคธाเคंเคธ เคे เคฎเค เค
ंเค เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคธुเคเคชाเคฒ เคธिंเคน เคเคฐ เคถ्เคฐुเคคि เคญोเคเคฒ เคฆ्เคตाเคฐा เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคกीเคชीเคेंเคाเคเคेเคถเคจ เคเคจ เคชंเคाเคฌ: เคธ्เคेเคเคธ् เคเคซ เคซाเคฐ्เคฎเคฐ्เคธ เคนूเคฒेเคซ्เค เคซाเคฐ्เคฎिंเค เคถीเคฐ्เคทเค เคเคธ เค
เคง्เคฏเคฏเคจ เคฎें เคเคนा เคเคฏा เคนै เคि เคेเคคी-เคिเคธाเคจी เคोเคก़เคเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐी เคे เคฒिเค เคฎเคเคฌूเคฐ เคนोเคจे เคตाเคฒे เค्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคिเคธाเคจ เคोเคे เคเคฐ เคธीเคฎांเคค เคฆเคฐ्เคे เคे เคนैं।
เคฏเคน เค
เคง्เคฏเคฏเคจ เคธाเคฒ 2012-13 เคฎें เคชंเคाเคฌ เคे เค
เคฒเค-เค
เคฒเค เคेเคคिเคนเคฐ เคชเคฐिเคตेเคถ เคตाเคฒे 6 เคिเคฒों เคे 12 เคाँเคตों เคฎें 288 เคिเคธाเคจों เคชเคฐ เคिเค เคเค เคธเคฐ्เคตेเค्เคทเคฃ เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค เคนै। เคฏे เคिเคธाเคจ 1990 เคे เคฆเคถเค เคฎें เคตिเคญिเคจ्เคจ เคाเคฐเคฃों เคธे เคिเคธाเคจी เคोเคก़เคจे เคो เคฎเคเคฌूเคฐ เคนुเค।เค
เคง्เคฏเคฏเคจ เคे เค
เคจुเคธाเคฐ เคेเคคी เคोเคก़เคจे เคตाเคฒे เคธเคฐ्เคตेเค्เคทिเคค เคुเคฒ 288 เคिเคธाเคจों เคฎें 111 (38.54%) เคธीเคฎांเคค เคฆเคฐ्เคे เคे เคिเคธाเคจ เคฅे เคเคฌเคि 125 (43.40%) เคोเคे เคฆเคฐ्เคे เคे। เคिเคธाเคจी เคोเคก़เคจे เคตाเคฒे เคिเคธाเคจों เคฎें เคฎंเคोเคฒे เคฆเคฐ्เคे เคे เคिเคธाเคจों เคी เคธंเค्เคฏा 6 เคช्เคฐเคคिเคถเคค (เคुเคฒ 17) เคธे เคเคฎ เคฅी เคเคฐ เคฌเคก़े เคिเคธाเคจों เคฎें เคฏเคน เคคाเคฆाเคฆ เคฎเคนเค 3 เคซीเคธเคฆी (เคुเคฒ 6) เคชाเคฏी เคเค। เค
เคง्เคฏเคฏเคจ เคे เคคเคฅ्เคฏों เคฌเคคाเคคे เคนैं เคेเคคी เคोเคก़เคจे เคตाเคฒे เคिเคธाเคจों เคฎें เคฎเคเคฆूเคฐ เคฌเคจเคจे เคो เคฎเคเคฌूเคฐ เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคिเคธाเคจ เคोเคे (23.02 เคช्เคฐเคคिเคถเคค) เคเคฐ เคธीเคฎांเคค เคฆเคฐ्เคे (39.20 เคช्เคฐเคคिเคถเคค) เคे เคนैं।[3]
เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคिเคธाเคจों เคी เคนाเคฒเคค เคฌเคนुเคค เคนी เคिเคจ्เคคाเคเคจเค เคนै। เคจेเคถเคจเคฒ เค्เคฐाเคเคฎ เคฐिเคाเคฐ्เคก เคฌ्เคฏूเคฐो เคे เค เคจुเคธाเคฐ, เคिเคธाเคจों เคी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคे เคจเคตीเคจเคคเคฎ เคंเคเคก़े เคฌเคคाเคคे เคนैं เคि 2015 เคฎें เคฆेเคถ เคฎें 3000 เคธे เค เคงिเค เคिเคธाเคจों เคจे เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคी เคฅी। เคตเคนीं 19 เค เคเคธ्เคค 2016 เคฎें เคเค เค ंเค्เคฐेเคी เค เคเคฌाเคฐ เคे เคฐिเคชोเคฐ्เค เคे เค เคจुเคธाเคฐ, เคिเคธाเคจों เคी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคे เคंเคเคก़े เคฌเคคाเคคे เคนैं เคि 2014 เคी เคคुเคฒเคจा เคฎें 2015 เคฎें 41.7 เคซीเคธเคฆ เคी เคฌเคข़ोเคคเคฐी เคนुเค।[4]
เคिเคธाเคจों เคी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคे เคช्เคฐเคเคฐเคฃों เคा เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคนเคฎें เคเคธ เคจเคคीเคे เคชเคฐ เคชเคนुँเคाเคคा เคนै เคि เคिเคธाเคจों เคชเคฐ เคเคฐ्เค เคा เคฆเคฌाเคต เคฅा। เคซเคธเคฒ เคा เคเคिเคค เคฆाเคฎ เคจเคนीं เคฎिเคฒเคจा, เคเคเคคा เคเคค्เคชाเคฆเคจ, เคฌिเคเคฒी เคจเคนीं เคฎिเคฒเคจा เคชเคฐเคจ्เคคु เคฌिเคฒ เคा เคฌเคข़เคคे เคाเคจा, เคธเคฎเคฏเคชเคฐ เคाเคฆ, เคฌीเค เคจเคนीं เคฎिเคฒเคจा เคเคฐ เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคเคฎ เคนोเคจा। เคฎ.เคช्เคฐ. เคे เคिเคธाเคจों เคी เคเคฐ्เคฅिเค เคธ्เคฅिเคคि เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคौंเคाเคจे เคตाเคฒे เคंเคเคก़े เคธाเคฎเคจे เค เคฐเคนे เคนैं। เคช्เคฐเคฆेเคถ เคे เคนเคฐ เคिเคธाเคจ เคชเคฐ เคเคธเคคเคจ 14 เคนเคाเคฐ 218 เคฐूเคชเคฏे เคा เคเคฐ्เค เคนै। เคตเคนीं เคช्เคฐเคฆेเคท เคฎें เคเคฐ्เค เคฎें เคกूเคฌे เคिเคธाเคจ เคชเคฐिเคตाเคฐों เคी เคธंเค्เคฏा เคญी เคौंเคाเคจे เคตाเคฒी เคนै। เคฏเคน เคธंเค्เคฏा 32,11,000 เคนै। เคฎ.เคช्เคฐ. เคे เคเคฐ्เคเคฆाเคฐ เคिเคธाเคจों เคฎें 23 เคซीเคธเคฆी เคिเคธाเคจ เคเคธे เคนैं, เคिเคจเคे เคชाเคธ 2 เคธे 4 เคนेเค्เคेเคฏเคฐ เคญूเคฎि เคตाเคฒे เคृเคทเคों เคชเคฐ 23,456 เคฐूเคชเคฏे เคเคฐ्เค เคเคข़ा เคนुเค เคนै। เคृเคทि เคฎाเคฎเคฒों เคे เคाเคจเคाเคฐों เคा เคเคนเคจा เคนै เคि เคช्เคฐเคฆेเคถ เคे 50 เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคธे เค
เคงिเค เคिเคธाเคจों เคชเคฐ เคธंเคธ्เคฅाเคเคค เคเคฐ्เค เคเคข़ा เคนुเค เคนै। เคिเคธाเคจों เคे เคเคฐ्เค เคा เคฏเคน เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคธเคฐเคाเคฐी เคंเคเคก़ों เคे เค
เคจुเคธाเคฐ เคนै, เคเคฌเคि เคिเคธाเคจ เคจाเคคे/เคฐिเคถ्เคคेเคฆाเคฐों, เคต्เคฏเคตเคธाเคฏिเค เคธाเคนूเคाเคฐों, เคต्เคฏाเคชाเคฐिเคฏों เคเคฐ เคจौเคเคฐीเคชेเคถा เคธे เคญी เคเคฐ्เค เคฒेเคคे เคนैं। เคिเคธเคे เคเคฒเคคे เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें 80 เคธे 90 เคช्เคฐเคคिเคทเคค เคिเคธाเคจ เคเคฐ्เค เคे เคฌोเค เคคเคฒे เคฆเคฌे เคนैं। เคเคธ เคคเคฐเคน เคธे เคธ्เคชเคท्เค เคนै เคि เคिเคธाเคจी เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคाเคे เคा เคธौเคฆा เคนोเคคी เคा เคฐเคนी เคนै। เคฌिเคเคฒी เคे เคฌिเคเคก़เคคे เคนाเคฒ, เคฌीเค เคा เคจ เคฎिเคฒเคจा, เคเคฐ्เค เคा เคฆเคตाเคฌ, เคฒाเคเคค เคा เคฌเคข़เคจा เคเคฐ เคธเคฐเคाเคฐ เคी เคเคฐ เคธे เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคธเคฐ्เคฎเคฅเคจ เคฎूเคฒ्เคฏ เคा เคจ เคฎिเคฒเคจा เคเคฆि เคฏเค्เคท เคช्เคฐเคถ्เคจ เคฌเคจเคเคฐ เคเคญเคฐे เคนैं। [5]
เคฎเคนाเคฐाเคท्เค्เคฐ เคฎें เคเคจเคธीเคเคฐเคฌी เคे เคกेเคा เคจे เคौंเคाเคจे เคตाเคฒा เคुเคฒाเคธा เคिเคฏा เคนै। เคกेเคा เคे เคฎुเคคाเคฌिเค เคฏเคน เคฌाเคค เคธाเคฎเคจे เคเค เคนै เคि เคिเคจ เคिเคธाเคจों เคจे เคเคฐ्เค เคจ เคुเคा เคชाเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เคुเคฆเคुเคถी เคी เคเคจเคฎें เคธे 80 เคซीเคธเคฆ เคिเคธाเคจों เคจे เคฌैंเคों เคธे เคเคฐ्เค เคฒिเคฏा เคฅा เคौเคฐเคคเคฒเคฌ เคนै เคि เคिเคธाเคจों เคी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा 2014 เคे เคฎुเคाเคฌเคฒे 2015 เคฎें 41.7 เคซीเคธเคฆ เคคเค เคฌเคข़ी เคนै। 2014 เคฎें เคंเคเคก़ा 5,650 เคเคฐ เคो 2015 เคฎें เคฌเคข़เคเคฐ 8,007 เคคเค เคชเคนुँเค เคเคฏा। [6]
เคเคธ เคชเคฐ เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคฏเคน เคนै เคि เคนเคฎाเคฐी เคธเคฐเคाเคฐें เคिเคธाเคจों เคो เคธ्เคตเคฏं เคเคฃ เคจ เคฆेเคเคฐ เคฌैंเคों เคธे เคฆिเคฒเคตाเคคी เคนैं เคเคฐ เคฌैंเค เคिเคธाเคจों เคธे เคเค्เคฐเคตृเคฆ्เคงि เคฌ्เคฏाเค เคตเคธूเคฒเคคे เคนैं। เคुเค เคนเคाเคฐ เค เคฅเคตा เคुเค เคฒाเค เคी เคฐाเคถि เคा เคเคฃ เคจ เคुเคा เคชाเคจे เคी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคिเคธाเคจों เคी เคเคฎीเคจ เคो เคจीเคฒाเคฎी เคเคฐ เคฆी เคाเคคी เคนै, เคเคฌเคि เคเคฐोเฅों เคा เคเคฌเคจ เคเคฐเคจे เคตाเคฒों เคชเคฐ เคोเค เคธเค्เคค เคाเคฐ्เคฏเคตाเคนी เคนोเคคे เคเคญी เคจเคนीं เคธुเคจी เคเค; เคฏเคน เคธเคฌ เคเคฐीเคฌ เคฎเคเคฆूเคฐ เคเคฐ เคिเคธाเคจ เคे เคธाเคฅ เคนी เค्เคฏों เคนोเคคा เคนै, เคฏเคน เคธोเคเคจे เคा เคตिเคทเคฏ เคนै। เคเคฆाเคฐीเคเคฐเคฃ เคा เคฆौเคฐ เคถुเคฐू เคนोเคจे เคे เคฌाเคฆ เคชिเคเคฒे เคฌीเคธ เคฌเคฐเคธ เคธे เคฆेเคถ เคญเคฐ เคฎें เคिเคธाเคจ เคฒเคाเคคाเคฐ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐ เคฐเคนे เคนैं। เคเคธ เคฆौเคฐाเคจ เคคीเคจ เคฒाเค เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคคो เคธเคฐเคाเคฐी เคฐिเคॉเคฐ्เคก เคฎें เคฆเคฐ्เค เคนो เคुเคी เคนैं। เคชंเคाเคฌ, เคนเคฐिเคฏाเคฃा, เคฐाเคเคธ्เคฅाเคจ, เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคเคฐ เคฎเคนाเคฐाเคท्เค्เคฐ เคเคฆि เคฎें เคिเคธाเคจों เคे เคธिเคฐ เคชเคฐ เคเคฐ्เค เคเคฐ เคเคจเคे เคฆ्เคตाเคฐा เคीเคตเคจ-เคฒीเคฒा เคธเคฎाเคช्เคค เคเคฐเคจे เคी เคฆुเคเคฆ เคเคเคจाเคँ เคฒเคाเคคाเคฐ เคฌเฅ เคฐเคนी เคนैं। เคเคจเคเคธเคเคธเค เคฆ्เคตाเคฐा เคाเคฐी เคฐिเคชोเคฐ्เค เคे เค เคจुเคธाเคฐ เคญाเคฐเคค เคฎें 58 เคซीเคธเคฆी เคिเคธाเคจ เคญूเคे เคชेเค เคธोเคคे เคนैं। เคिเคธाเคจों เคी เคเคธเคค เคเคฏ 3078 เคฐुเคชเคฏे เคช्เคฐเคคि เคฎाเคน เคนै เคเคฌเคि เคฎเคจเคฐेเคा เคฎें เคाเคฎ เคเคฐเคจे เคตाเคฒा เคฆिเคนाเคก़ी เคฎเคเคฆूเคฐ 6000 เคฎाเคนเคตाเคฐ เคเคฎाเคคा เคนै। เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคนเคฎเคจे เคตिเคाเคธ เคा เคो เคฎाเคกเคฒ เค เคชเคจाเคฏा, เคเคธเคे เคเคน เคฆเคถเค เคा เคฐिเคชोเคฐ्เค เคाเคฐ्เคก เคฆेเคเคจे เคชเคฐ เคชाเคคे เคนैं เคि เคाँเคตों เคे เคीเคตเคจ เคฎें เคोเค เค्เคฐांเคคिเคाเคฐी เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคจเคนीं เคนुเค เคนै। เคोเคคों เคे เคเคाเคฐ เคเคเคคे เคเค, เคृเคทि เคคเคเคจीเค เคเค, เคेเคคी เคे เคฒिเค เคเคฎ เคถเคฐ्เคฎ เคी เคเคฐूเคฐเคค เคฐเคน เคเค, เคเคฌเคि เคตैเคเคฒ्เคชिเค เคฐोเคเคाเคฐ เคा เคธृเคเคจ เคจเคนीं เคिเคฏा เคเคฏा।[7]
เคตिเคถ्เคต เคी เค
เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคเคीเคเคฐเคฃ เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฅोเคชा เคเคฏा เคญूเคฎเคฃ्เคกเคฒीเคเคฐเคฃ เค ीเค เคจเคนीं เคนै। เคตिเคถ्เคต เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคธंเคเค เคจ เคे เคคเคนเคค เคนोเคจे เคตाเคฒे เคธเคฎเคौเคคे, เคฎुเค्เคค เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคธเคฎเคौเคคा เคคเคฅा เค
เคจ्เคฏ เคฆ्เคตिเคชเค्เคทीเคฏ เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคธंเคเค เคจों เคो เคिเคธाเคจों เคฎें เคธ्เคฅाเคจाเคจ्เคคเคฐिเคค เคจเคนीं เคिเคฏा เคाเคจा เคाเคนिเค เคคเคฅा เคเคจ्เคนें เคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคाเคฆ्เคฏ เคธुเคฐเค्เคทा เคो เคจเคท्เค เคเคฐเคจे เคी เคเคाเคเคค เคจเคนीं เคฆी เคाเคจी เคाเคนिเค। เคญाเคฐเคค เคैเคธे เคฆेเคถ เคे เคฒिเค เคाเคฆ्เคฏ เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เคो เคเคฏाเคคเคเคฐเคจे เคा เค
เคฐ्เคฅ, เคाเคฆ्เคฏ เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เคो เคเคฏाเคค เคเคฐเคจा เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เคि เคฌेเคฐोเคเคाเคฐी เคो เคเคฏाเคค เคเคฐเคจा เคนै। เคญเคตिเคท्เคฏ เคे เคตैเคถ्เคตिเค เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคो เคธเคฎเคเคคे เคนुเค เคญाเคฐเคค เคे เคตिเคाเคธ เคा เคช्เคฐाเคฐूเคช เคिเคธाเคจ, เคेเคคी เคเคฐ เคाँเคต เคो เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคคे เคนुเค เคฌเคจเคจा เคाเคนिเค।
เค เคीเคฌ เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคนै เคि เคเคนाँ เคเค เคคเคฐเคซ เคฌเฅे-เคฌเฅे เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคฆेเคถ เคृเคทि เคธंเคฐเค्เคทเคฃ เคे เคฒिเค เคธเคฌ्เคธिเคกी เคฌเฅाเคคे เคा เคฐเคนे เคนैं เคคो เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ เคนเคฎाเคฐा เคฆेเคถ เคृเคทि-เคธเคฌ्เคธिเคกी เคเคाเคคे เคा เคฐเคนे เคนैं। เคธुเคฌोเคง เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคฎाเคฒाเคाเคฐ เค เคชเคจे เคเคฒेเค ‘เคธเคฐเคाเคฐी เคเคชेเค्เคทा เคเคฐ เคेเคคी เคिเคธाเคจ’ เคฎें เคฒिเคเคคे เคนैं เคि เคเค เคญाเคฐเคค เคे เคธाเคฎเคจे เคृเคทिเคช्เคฐเคงाเคจ เคฆेเคถ เคนोเคจे เคे เคจाเคคे เคธเคฌเคธे เคฌเฅी เคुเคจौเคคी เคฏเคน เคนो เคเค เคนै เคि เคตเคน เคฆुเคจिเคฏा เคी เคฆूเคธเคฐी เคธเคฌเคธे เคฌเฅी เคเคฌाเคฆी เคो เคฒेเคเคฐ เคตिเคाเคธ เคा เคौเคจ เคธा เคฎॉเคกเคฒ เค เคชเคจाเค?[8] ‘เคเคฎीเคจ เค เคงिเค्เคฐเคนเคฃ เคी เคฎौเคूเคฆा เคฌเคนเคธ เคชเคฐ’ เคเคธ.เคชी. เคถुเค्เคฒा เคा เคเคฅเคจ เคนै เคि เคเคฎीเคจ เค เคงिเค्เคฐเคนเคฃ เคा เค เคงिเคाเคฐ เคฏเคฆि เคฌाเคाเคฐ เคे เคนाเคฅ เคฎें เคเคฒा เคเคฏा เคคो เคตเคน เคเคฎीเคจ เคो เคเคฐीเคฆी-เคฌेเคी เคाเคจे เคตाเคฒी เคธเคฎ्เคชเคค्เคคि เคी เคคเคฐเคน เคธเคฎเคेเคा।[9]
เคैเคตिเค เคेเคคी เคी เคเคฐूเคฐเคค’ เคชเคฐ เคฌोเคฒเคคे เคนुเค เคเคจเคถ्เคฏाเคฎ เคเคนเคคे เคนैं เคि ‘เคเคนเคฐीเคฒे เคीเคเคจाเคถเคों เคเคฐ เคฐाเคธाเคฏเคจिเค เคाเคฆों เคे เค เคค्เคฏเคงिเค เคเคชเคฏोเค เคจे เคจ เคธिเคฐ्เคซ เคेเคคी เคा เคธเคฐ्เคตเคจाเคถ เคिเคฏा เคนै เคฌเคฒ्เคि เคเค เคाเคจเคฒेเคตा เคฌिเคฎाเคฐिเคฏों เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฎाเคจเคต เคธเคฎाเค เคे เคฒिเค เคฎृเคค्เคฏु เคा เคฆ्เคตाเคฐ เคोเคฒ เคฆिเคฏा เคนै।[10]
‘เคेเคคी เคจเคนीं เคธเคญ्เคฏเคคा เคा เคญी เคธंเคเค’ เคฌเคคाเคคे เคนुเค เคตिเคเคฏ เคुเคฎाเคฐ เคा เคเคฅเคจ เคนै เคि เคฆुเคเคฆ เคตिเคทเคฏ เคฏเคน เคนै เคि เคธเคเคฒ เคเคฐेเคฒू เคเคค्เคชाเคฆ เคฎें เคृเคทि เคा เคฏोเคเคฆाเคจ เคฒเคเคญเค เคชเคाเคธ เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคธे เคเคเคเคฐ เค เคฌ เคฎाเคค्เคฐ เคฌीเคธ เคे เคเคธ-เคชाเคธ เคฐเคน เคเคฏा เคนै।[11] เคเคฐ เคญाเคฐเคค เคฎें เคตिเคाเคธ เคा เคो เคขाँเคा เคฒเคाเคคाเคฐ เคตिเคเคธिเคค เคเคฐ เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคนोเคคा เคा เคฐเคนा เคนै เคตเคน เคชूँเคी เคเคฐ เคฎुเคจाเคซे เคชเคฐ เคेเคจ्เคฆ्เคฐिเคค เคนै। เคฏเคน เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฎाเคจเคต-เคถ्เคฐเคฎ เคा เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคจเคนीं, เคเคธเคा เคถोเคทเคฃ เคเคฐเคจा เคाเคนเคคी เคนै।[12]
‘เคนเคฐिเคค เค्เคฐाเคจ्เคคि เคे เคเคฐिเคฏे เคฎเคถीเคจीเคเคฐเคฃ เคนुเค เคธाเคฅ เคนी เคฐเคธाเคฏเคจीเคเคฐเคฃ เคเคฐ เคต्เคฏाเคชाเคฐीเคเคฐเคฃ เคญी เคนुเค। เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคชเคนเคฒे เคธे เคฌเฅा เคชเคฐเคจ्เคคु เค เคจ्เคคเคค: เคธाเคฎเคจे เคฆीเค เคฐเคนे เคชเคฐिเคฃाเคฎों เคธे เคจเคเคฐ เคुเคฐाเคจा เคँเคों เคชเคฐ เคชเค्เคी เคฌांเคงे เคฐเคเคจे เคैเคธा เคนै।เคฌเฅा เคธเคตाเคฒ เคนै เคि เคงเคฐเคคी, เคชाเคจी เคเคฐ เคนเคตा เคเคนเคฐीเคฒी เค्เคฏों เคนो เคเค? [13]
เคเคธे เคธเคฎเคฏ เคฎें เคเคฌ เคฆेเคถ เคी เคธเคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคเคจเคคा เคธเคจ्เคคाเคช เคเคฐ เคธเคจ्เคค्เคฐाเคธ เคธे เค เคญिเคถเคช्เคค เคนो เคीเคตเคจ เคुเคाเคฐ เคฐเคนी เคนो, เคคเคฌ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค เคชเคจी เคญूเคฎिเคा เคा เคจिเคฐ्เคตाเคน เคจ เคเคฐे เคคो เคฏเคน เคจ เคคो เคธाเคนिเคค्เคฏ เคे เคฒिเค เคเคฐ เคจ เคนी เคธเคฎाเค เคे เคฒिเค เคถुเคญ เคนो เคธเคเคคा เคนै। เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคญी เคुเค เคเคธा เคนी เคนुเค เคนै। เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคธเคค्เคคा เคเคฐ เคถाเคธเคจ เคจे เคिเคธाเคจ เคो เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคा เคนเคเคฆाเคฐ เคนोเคจे เคชเคฐ เคญी เคนाเคถिเคฏे เคชเคฐ เคกाเคฒ เคฆिเคฏा, เคเคธी เคช्เคฐเคाเคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏ-เคเคเคค เคจे เคญी เคฆेเคถเคญเคฐ เคा เคชेเค เคชाเคฒเคจे เคตाเคฒे เคिเคธाเคจ เคो เค เคญी เค เคชเคจी เคฐเคเคจा เคा เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคเคธ เคคเคฐเคน เคจเคนीं เคिเคฏा เคนै, เคिเคธ เคคเคฐเคน เคธे เคเคธे เคนोเคจा เคाเคนिเค।
เคเคชเคธंเคนाเคฐ เคเคฐ เคธाเคฐ เคฐूเคช เคฎें เคเคคเคจा เคนी เคเคนा เคा เคธเคเคคा เคนै เคि เคिเคธाเคจों เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงिเคค เค
เคญी เคนाเคฒ เคนी เคฎें เคนुเค เคเคเคจाเคँ, เคाเคนे เคตे เคฎเคนाเคฐाเคท्เค्เคฐ เคी เคนों, เคนเคฐिเคฏाเคฃा เคी เคนों เค
เคฅเคตा เคฎเคง्เคฏเคช्เคฐเคฆेเคถ เคी เคธเคญी เคे เคाเคฐเคฃ เคเคฐ เคชเคฐिเคฃाเคฎ เค
เคค्เคฏเคจ्เคค เคเคท्เคเคฆाเคฏเค เคเคฐ เคถเคฐ्เคฎเคธाเคฐ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคนैं। เคนเคฎें เคेเคคเคจा เคाเคนिเค เคि เคนเคฎ เคเคนाँ เคा เคฐเคนे เคนैं। เคตिเคाเคธ เคा เคฏเคน เคौเคจ เคธा เคชเคฅ เคนै เคिเคธเคชเคฐ เคธเคฐเคชเค เคฆौเฅเคคे เคนुเค เคฌीเค เคฎाเคฐ्เค เคฎें เคนी เคीเคตเคจ เคชीเคे เคूเคा เคा เคฐเคนा เคนै। เคिเคธाเคจ เคे เคตिเคจाเคถ เคी เคเคธ เคชเคฐिเคฃเคคि เคो เค
เคเคฐ เคนเคฎें เคธเค เคฎें เคฐोเคเคจा เคนै เคเคฐ เคตिเคเคธिเคค เคฆेเคถों เคे เคธเคฎเคเค्เคท เคฆेเคถ เคो เคธिเคฐ เคँเคा เคเคฐเคे เคเฅा เคนोเคจा เคนै เคคो เคाँเคต เคเคฐ เคถเคนเคฐ เคी เคฆूเคฐी เคो เคฎिเคाเคจा เคนोเคा।เคตिเคाเคธ เคो เคถเคนเคฐ เคธे เคाँเคต เคคเค เคฒेเคเคฐ เคाเคจा เคนोเคा। เค्เคฐाเคฎเคตाเคธिเคฏों เคो เคธ्เคตाเคตเคฒเคฎ्เคฌी, เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी, เคธृเคเคจเคถीเคฒ เคเคฐ เคौเคถเคฒเคฏुเค्เคค เคฌเคจाเคจा เคนोเคा เคคाเคि เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคญाเคฐเคค เคा เคธเคฐ्เคตांเคीเคฃ เคตिเคाเคธ เคนो เคธเคे। เคธाเคฐ्เคฅเค เคตिเคाเคธ เคे เคฎॉเคกเคฒ เคी เคธंเคฐเคเคจा เคे เคฒिเค เคृเคทि เคเคฐ เคถ्เคฐเคฎ เคो เคฎूเคฒाเคงाเคฐ เคฌเคจाเคจा เคนोเคा เคเคฐ เคธเคค्เคคा-เคถाเคธเคจ เคोเคธเคฎाเค เคे เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคตเคฐ्เค เคो เคธाเคฅ เคฒेเคเคฐ เคเคे เคฌเฅเคจा เคนोเคा। เคฌाเคाเคฐเคตाเคฆ เคเคฐ เคธाเคฎ्เคฐเคฐाเค्เคฏเคตाเคฆ เคे เคนिเคฎाเคฏเคคिเคฏों เคे เคฆुเคท्เคเค्เคฐों เคो เคง्เคตเคธ्เคค เคเคฐ เคฎेเคนเคจเคคเคเคถ เคฒोเคों เคो เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเค เคตिเคाเคธ เคा เคोเค เคเคธा เคฎॉเคกเคฒ เคฌเคจाเคจा เคนोเคा, เคเคนाँ เคธเคญी เคो เคเคจเคे เคฌเคจเคคा เคฒाเคญांเคถ เคฆिเคฏा เคा เคธเคे।
เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ:
1. [เคจเคฐเคธिंเคน เคฆเคฏाเคฒ, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคृเคทि เคी เคฆเคถा เคเคฐ เคฆिเคถा, เคนเคฐिเคจाเคฐाเคฏเคฃ, เคเคฅाเคฆेเคถ,เค
ंเค 3, เคฎเค 2012, เคชृ.62]
2. [เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฆेเคต เคถเคฐ्เคฎा,เคिเคธाเคจों เคा เคถोเคทเคฃ เคนिเคจ्เคฆी เค्เคทेเคค्เคฐ เคी เค्เคตเคฒเคจ्เคค เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ,เคเคฏ เคจाเคฐाเคฏเคฃ, เคเคฒ เคे เคฒिเค, เค
ंเค 47, เคธिเคค. 2004, เคชृ.41
3. [http://www.im4change.org/hindi/A8-7026.html]
4. [http://www.newstracklive.com/news/1109838-1.html]
5. [http://www.mediaforrights.org/poverty/hindi-articles/221]
6. [headline24.in/national]
7. [http://m.haribhoomi.com/news/24060-blog-at-vikas-modal-for-farmers.html]
8. [เคिเคถเคจ เคाเคฒเคเคฏी, เคธเคฌเคฒोเค, เคชृ.6]
9. [เคिเคถเคจ เคाเคฒเคเคฏी, เคธเคฌเคฒोเค, เคชृ.12]
10. [เคिเคถเคจ เคाเคฒเคเคฏी, เคธเคฌเคฒोเค, เคชृ.16]
11. เคिเคถเคจ เคाเคฒเคเคฏी, เคธเคฌเคฒोเค, เคชृ.37]
12. [เคคเคฐเคธेเคฎเคुเคเคฐाเคฒ, เคिเคธाเคจ เคी เคเคฎीเคจ/เคญूเคค เคฌंเคเคฒा, เคिเคถเคจ เคाเคฒเคเคฏी, เคธเคฌเคฒोเค, เคชृ.41]
13. [เคคเคฐเคธेเคฎเคुเคเคฐाเคฒ, เคिเคธाเคจ เคी เคเคฎीเคจ/เคญूเคค เคฌंเคเคฒा, เคिเคถเคจ เคाเคฒเคเคฏी, เคธเคฌเคฒोเค, เคชृ.41]
......................................
เคเคฒा เคเคตं เคญाเคทा เคธंเคाเคฏ
เคฒเคตเคฒी เคช्เคฐोเฅैเคถเคจเคฒ เคฏूเคจिเคตเคฐ्เคธिเคी (เคชंเคाเคฌ)
เคฎो:9876758830, 8847602155
No comments :
Post a Comment
We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคฐเคเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เคा เคธ्เคตाเคเคค เคนै।