рд╕ुрдзा рдУрдо рдвींрдЧрд░ा рдХा рдХрд╣ाрдиी-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’

рд╕рдоीрдХ्рд╖ा: рдордзु рд╕ंрдзु

рдкूрд░्рд╡ рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рдПрд╡ं рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖, рд╣िрди्рджी рд╡िрднाрдЧ, рдЧुрд░ु рдиाрдирдХ рджेрд╡ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЕрдоृрддрд╕рд░, рдкंрдЬाрдм

рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें (рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣)
рд▓ेрдЦрдХ: рд╕ुрдзा рдУрдо рдвींрдЧрд░ा
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рд╢िрд╡рдиा рдк्рд░рдХाрд╢рди

‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рд╕ुрдзा рдУрдо рдвींрдЧрд░ा рдХा рдирд╡рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै- 2024 рдХा। рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЙрдирдХे рд╕ाрдд рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рджो рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рдЪाрд░ рдХाрд╡्рдп рдкुрд╕्рддрдХें, рдПрдХ рдиिрдмंрдз рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣िрди्рджी рдЬрдЧрдд рдХो рдоिрд▓ рдЪुрдХे рд╣ैं। рдЙрдирдХी рдпाрдд्рд░ा рдкंрдЬाрдм рдк्рд░ांрдд рдХे рдЬाрд▓ंрдзрд░ рд╕े (рдиॉрд░्рде рдХैрд░ोрд▓ाрдЗрдиा) рдЕрдоेрд░िрдХा рддрдХ рдЖрддी рд╣ै। ‘рдХрдорд░ा рди. 103’, ‘рдХौрди рд╕ी реЫрдоीрди рдЕрдкрдиी’ ‘рд╡рд╕ूрд▓ी’, ‘рд╕рдЪ рдХुрдЫ рдФрд░ рдеा’, ‘рдЦिреЬрдХिрдпों рд╕े рдЭाँрдХрддी рдЖँрдЦें’, ‘рд╡рд╕ूрд▓ी’, ‘рдоेрд░ी рдкрд╕ंрджीрджा рдХрд╣ाрдиिрдпाँ’ рдЙрдирдХे рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै। ‘рдирдХ्рдХाрд╢ीрджाрд░ рдХेрдмिрдиेрдЯ’, ‘рджृрд╢्рдп рд╕े рдЕрджृрд╢्рдп рдХा рд╕рдлрд░’ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╣ै। рдЙрдирдХा рдХрд╡рдпिрдд्рд░ी рд░ूрдк ‘рд╕рд░рдХрддी рдкрд░рдЫाрдЗрдпाँ’, ‘рдзूрдк рдоें рд░ूрдаी рдЪाँрджрдиी’, ‘рддрд▓ाрд╢ рдкрд╣рдЪाрди рдХी’, ‘рд╕рдлрд░ рдпाрджों рдХा’ рдоें рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 2014 рдоें рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╣िрди्рджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдЖрдЧрд░ा рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрди्рд╣ें ‘рдкрдж्рдорд╢्рд░ी рд╕рдд्рдпрдиाрд░ाрдпрдг рдоाрдЯूрд░ी рд╣िрди्рджी рд╕ेрд╡ी рд╕рдо्рдоाрди’ рдоिрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै। рдоंрдЪрди, рд╕ंрдХрд▓рди, рд╕рдо्рдкाрджрди рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднी рдЙрдирдХी рджेрди рдЕрдк्рд░рддिрдо рд╣ै। рдЙрдирдХी рд▓ेрдЦрдиी рдкрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдЬीрд╡рди рдХी рдЬ्рд╡рд▓ंрдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рдк्рд░рднुрдд्рд╡ рд░рд╣ा рд╣ै। ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдоें рдХुрд▓ рджрд╕ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╣ैं- ‘рдХрднी рджेрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी’, ‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’, ’рдЙрджाрд╕ рдмेрдиूрд░ рдЖँрдЦें’, ‘рдЗрд╕ рдкाрд░ рд╕े рдЙрд╕ рдкाрд░’, ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’, ‘рд╡рд╣ реЫिंрджा рд╣ै’, рднूрд▓ рднुрд▓ैрдпा’, ‘рдХंрдЯीрд▓ी рдЭाреЬी’, ‘рдЕрдмूрдЭ рдкрд╣ेрд▓ी’, ‘рдХрд▓ рд╣рдо рдХрд╣ाँ рддुрдо рдХрд╣ाँ।
рд╕ुрдзा рдУрдо рдвींрдЧрд░ा
‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЕрддीрдд рдХी рд╕्рдоृрддिрдпाँ рд╣ैं। рдЕрддीрдд рд╣рдоाрд░े рд╕ाрде- рд╕ाрде рдЪрд▓рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЫूрдЯрддा рдирд╣ीं, рд╣рдоें рдПрдХ рдЖрднाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдкीрдЫे рд░рд╣ рдЪुрдХा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХी рдЧрд▓рдмाрд╣िрдпाँ рд╕рджैрд╡ рд╣рдоें рдШेрд░े рд░рд╣рддी рд╣ैं। рднрд▓े рд╣ी рдЙрдирдХे рдкाрдд्рд░ों рдиे рд╡िрджेрд╢ рдоें рдЖрдХрд░ реЫिंрджрдЧी рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ рд▓ी рд╣ो, рд▓ेрдХिрди рдЕрддीрдд рдХी рдЦрдЯ्рдЯी- рдоीрдаी рдкрд░рддें рддो рдорди рдоें рдЧрд╣рд░े рдЦुрджी рд╣ोрддी рд╣ैं। ‘рдХрднी рджेрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी’ рдоें рдЕрддीрдд рдХी рд╕्рдоृрддिрдпाँ рдкрд░рдд- рджрд░ рдкрд░рдд рдЦुрд▓ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдкрд░ाрдИ рдзрд░рддी рдкрд░ рдпрд╣ рдкाрдд्рд░ рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХी рд╕्рдоृрддिрдпों рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡рди рдХे рджुрдЦ- рд╕ुрдЦ рдХाрдЯ рд░рд╣े рд╣ैं-
“рдЕрддीрдд рдХी рдпрд╣ी рдкрд░ेрд╢ाрдиी рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕рдХी рдкрд░рддें рдЦुрд▓рддी рд╣ैं рддो рдЦुрд▓рддी рдЪрд▓ी рдЬाрддी рд╣ैं। рдпाрджें рдоंрдбрд░ाрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं рддो рдкीрдЫा рдирд╣ीं рдЫोреЬрддी।”
‘рдХрд▓ рд╣рдо рдХрд╣ाँ рддुрдо рдХрд╣ाँ’ рдоें рдкूрдЬा рдХी рдХॉрд▓ेрдЬ рдЬीрд╡рди рдХी рд╕्рдоृрддिрдпाँ рд╣ैं। рдЬрдм рд╡рд╣ рдФрд░ рджीрдкрдХ рд╡ाрджрд╡िрд╡ाрдж рдФрд░ рднाрд╖рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдУं рдоें рднाрдЧ рд▓ेрддे рдФрд░ рдЬीрддрддे рдеे। рдХрд╣ाрдиी рдк्рд░ेрдо рдХे рджो рд░ंрдЧ рд▓िрдП рд╣ै। рдкूрдЬा рдХा рджीрдкрдХ рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрдо рдоैрдд्рд░ी рднाрд╡ рд▓िрдП рд╣ै рдФрд░ рджीрдкрдХ рдХा рдк्рд░рдгрдп рднाрд╡। рдХॉрд▓ेрдЬ рдЬीрд╡рди рдХी рд╣ी рдЦрдЯ्рдЯी-рдоीрдаी рд╕्рдоृрддिрдпाँ ‘рдХंрдЯीрд▓ी рдЭाреЬी’ рдоें рднी рд╣ैं। рд▓ोрдореЬी рдЬैрд╕ी рдЪाрд▓ाрдХ, рдХुंрдаिрдд рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдЕрдиुрднा рд╡рд╣ाँ рднी рдкीрда рдкीрдЫे рд╡ाрд░ рдХрд░рддी рдеी рдФрд░ рдпрд╣ाँ рднी рдЙрд╕рдХा рдпрд╣ी рд╣ाрд▓ рд╣ै। рд╡рд╣ाँ рднी рдЪрд░िрдд्рд░ рджोрд╖ рд▓рдЧाрддी рдеी рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдЖрдХрд░ рднी рдЕрдкрдиा рдпрд╣ी рдЕрдоोрдз рдЕрд╕्рдд्рд░ рдЪрд▓ा рд░рд╣ी рд╣ै। рд╡рд╣ाँ рднी рдХрднी рдПрдХ्рд╕рдЯ्рд░ा рдордпूрд░рд▓ рд╕े рдФрд░ рдХрднी рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕े рдиिрдХрд▓рд╡ाрдиे рдоें рдк्рд░рдпाрд╕рд░рдд рд░рд╣рддी рдеी рдФрд░ рдпрд╣ाँ рднी рдЙрд╕рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рд╣िрд▓ाрдиे рдХे рдЬुрдЧाреЬ рдоें рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि рдиाрдпिрдХा рдХे рдкाрд╕ рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рд╕рдЦिрдпों рдХी рдордзुрд░ рд╕्рдоृрддिрдпा рднी рд╣ैं। рдпрд╣ рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рддрдЯрд╕्рде рд╕्рдоृрддिрдпों рд╕े рд╕ंрд▓िрдк्рдд рдЕрддीрдд рд╣ै। рдиाрдорд╡рд░ рд╕िंрд╣ рдХे рд╢рдм्рджों рдоें-
“рд╕्рдоृрддि рдоें рднाрд╡ुрдХрддा рд╕ंрднрд╡ рд╣ै, рдХिрди्рддु рд╕рдордп рдХा рдЕंрддрд░ाрд▓ рддाрдд्рдХाрд▓िрдХрддा рдХे рдЖрд╡ेрдЧ рдХो рдХाрдлी рдХрдо рдХрд░ рджेрддा рд╣ै।”

рдордзु рд╕ंрдзु
рдиाрд░ी рдЙрдд्рдкीреЬрди рдкрд░ рддो рдмрд╣ुрдд рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рдзрд░ेрд▓ू рд╣िंрд╕ा рдХो рд╕ीрдзा рдиाрд░ी рдЙрдд्рдкीреЬрди рд╕े рдЬोреЬा рдЬाрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдХुрдЫ рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рдкुрд░ुрд╖ рдЙрдд्рдкीреЬрди рдХी рдмेрдЖрд╡ाрдЬ рдЪीрдЦ рд╕ुрдиाрдИ рдкреЬрддी рд╣ै। рдкрддि рд╢िрдХाрд░ рдФрд░ рдкрдд्рдиी рд╢िрдХाрд░ी рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै। ‘рдХрднी рджेрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी’ рдоें рдкुрд░ुрд╖ рдЙрдд्рдкीреЬрди рдХो рдЕрдиेрдХ рдХोрдиों рд╕े рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЖрдиंрдж рдХे рджрджिрд╣ाрд▓ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдиौрдХрд░ों рдХो рднी рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рд╕рджрд╕्рдп рдоाрди рдкूрд░ा рдоाрди- рд╕рдо्рдоाрди рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдирдиिрд╣ाрд▓ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рд╕ोрдЪ рд╕ाрдоंрддी рдФрд░ рдбрд░ाрдиे- рдзрдордХाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै рдФрд░ рдРрд╕ी рд╣ी рдЙрд╕рдХी рдоाँ рд╣ै। рдзрд░ेрд▓ू рдоोрд░्рдЪे рдкрд░ рдЗрд╕े рдкुрд░ुрд╖ рдЙрдд्рдкीреЬрди рдХी рдХрд╣ाрдиी рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдкрдд्рдиी рдкрддि рдкрд░ рд╣ाрд╡ी рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдЬрдм- рддрдм рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдкрд░ рдЖрд░ोрдк рд▓рдЧाрддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рд╕े рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓ी рдкुрд╢्рддैрдиी рд╕рдо्рдкрджा рдЕрдкрдиे рдоाрдпрдХे рдкрд░ рд▓ुрдЯा рджेрддी рд╣ै рдФрд░ рдкрддि- рдкुрд░ुрд╖ рдЙрд╕рдХे рд╕рднी рджрд╡ाрдм рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдХाрд░рдг рдЪुрдкрдЪाрдк рдЭेрд▓рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдоाँ рдХा рдХрд░्рдХрд╢ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдмेрдЯे рдХो рднी рдоाрдирд╕िрдХ рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдЙрд╕рд╕े рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рдХрд░ рджेрддा। рдиाрдпрдХ рд╡рд░्рд╖ों рдмाрдж рд╡िрджेрд╢ рдХी рдзрд░рддी рдкрд░ рдмुрдЖ рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмेрдЯे рд╕े рдоिрд▓рддा рд╣ै, рдЖрдиंрдж рдХी рдмрдЬाрдп рдЕрдкрдиे рдШрд░ेрд▓ू рдиाрдо рдиंрджू рдХा рд╕рдо्рдмोрдзрди рдЙрд╕े рдЕрдкрдиेрдкрди рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд░рддा рд╣ै। 
‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдоें рднी рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдХा рд╕ाрд░ा рд╕рдоीрдХрд░рдг рдмिрдЧреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдмрд╣ू рдоाрд░्рдеा, рд╕ाрд╕ рд╕рд╕ुрд░ рдХो рд╣рдоेрд╢ा рдХрдардШрд░े рдоें рд╣ी рдЦреЬा рд░рдЦрддी рд╣ै, рдЪाрд╣рддी рд╣ै рдХि рд╕ाрд╕- рд╕рд╕ुрд░ рдПрдбрдЬрд╕्рдЯ рдХрд░ें, рдЙрд╕рд╕े рдоाрдлिрдпां рдоांрдЧрддे рд░рд╣ें। рдкрддि рдХुрд╢рд▓ рдХो рдЕрдкрдоाрдиिрдд рдХрд░рдиा рдЖрдо рдмाрдд рд╣ै। рд╡рд╣ рдкрддि рдХो рддीрди рдоिрд▓िрдпрди рдХा рдХрд░्рдЬрджाрд░ рдмрдиा, рдбाрдпрдоंрдб рдЬ्рдпूрд▓рд░ी рд╕рдоेрдЯ, рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдХुрд╢рд▓ рдХे рд▓िрдП рдЫोреЬ рддрд▓ाрдХ рд▓े рд▓ेрддी рд╣ै। рдПрдХ рд╢्рд╡ेрдд рдЕрдоेрд░िрдХрди, рднाрд░рддीрдп рдЕрдоेрд░िрдХрди рдкрддि рд╕े рд╣ुрдпे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдХैрд╕े рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░े? рдпрд╣ рдПрдХ рд╢्рд╡ेрдд рдЕрдоेрд░िрдХрди рдж्рд╡ाрд░ा рднाрд░рддीрдп рдЕрдоेрд░िрдХрди рдХे рдЙрдд्рдкीреЬрди рдХी, рдкुрд░ुрд╖ рдЙрдд्рдкीреЬрди рдХी рджाрд╕्рддाрди рд╣ै। 
‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдоें рдб्рд░рдЧ рддрд╕्рдХрд░ी рдХा рдоाрдирд╡ рддрд╕्рдХрд░ी рд╕े рднी рднрдпाрд╡рд╣ рд░ूрдк рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдордзु рдХाрдХрд░िрдпा рдХा ‘рдкрдд्рддाрдЦोрд░’ рдЬैрд╕े рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдб्рд░рдЧ- рдПрдбिрдХ्рдЯ рдХी рдмाрдд рддो рдХрд░рддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдХрд╣ाрдиी рддрд╕्рдХрд░ी рдХे рдПрдХ рдирдП рд░ूрдк рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ा рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рд▓реЬрдХिрдпां рдоाрд▓ рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдирдХे рдкूрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╣ी рдб्рд░рдЧ рднрд░े рдЬाрддे рд╣ैं- рд╣्рдпूрдорди рдб्рд░рдЧ рдмॉрдо्рдм। 
рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдХрд╣рддी рд╣ैं рдХि рд╡рд╣ाँ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХी рд╕рд░рдХाрд░ी рдЪेрди рдХाрдлी рд╕рдмрд▓ рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдХ्рд░ाрдЗрдо рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ै рддो рдлेрдбрд░рд▓ рдм्рдпूрд░ो рдСрдл рд▓ॉं рдХी рдЧрдЬрдм рдХी рдХाрдиूрди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рднी рд╣ै। ‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдоें рдоाрдЗрдХрд▓ рдХीрдЯ्рд╕ рдЬैрд╕े рдСрдлिрд╕рд░ рдФрд░ рдЙрдирдХे рдХ्рд░ाрдЗрдо рд╢ोрдзрдХ рджрд╕्рддे рдЧुрдиाрд╣рдЧाрд░ों рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд╕рдЬрдЧ рд╣ैं। рддीрд╕рд░ी рдЖँрдЦ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ी рд╢िрд▓्рдкा рдФрд░ рдирдпрдиा рдЬैрд╕ी рд╕рдЬрдЧ- рд╕рдЪेрддрди рдЦोрдЬी рдкрдд्рд░рдХाрд░ рд╣ैं। рдЕрддि рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рдпंрдд्рд░ рд╣ैं। рд╕्рдд्рд░ी рд╢ोрд╖рдг рдкрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рд╕ेрдоीрдиाрд░ों рдоें рд╢ोрд╖рдХ рдХे рд╣рдердХंрдбों рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рд╣ै। ‘рднूрд▓ рднुрд▓ैрдпा’ рдХी рд╕ुрд░рднि рдкाрдг्рдбेрдп рд╡्рд╣ाрдЯ्рд╕ рдПрдк рдкрд░ рдЖрдП рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ंрджेрд╢ों рд╕े рднрдпрднीрдд рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЬॉрдЧिंрдЧ рдХрд░рддे рдкाрд░्рдХ рд╕े рд╣ी рдкोрд▓िрд╕ рдХो рдХाрд▓ рдХрд░ рджेрддी рд╣ैं। рдкाँрдЪ рдоिंрдЯ рдоें рд╣ी рдкोрд▓िрд╕ рдкрд╣ुँрдЪ рдЙрд╕рдХे рдн्рд░рдо рдХा рдиिрд╡ाрд░рдг рдХрд░рддी рд╣ै । рд╡рд╣ाँ рд╡ाрд▓рдг्рдЯीрдпрд░ рд╕ंрд╕्рдеाрдПं рднी рдЖрдо рдЖрджрдоी рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╕े рдЬुреЬी рд╣ैं।
‘рдЙрджाрд╕ рдмेрдиूрд░ рдЖँрдЦें’ рдоें рдЕрдж्рд╡िрддीрдп рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рд╕्рд╡ाрдоिрдиी рдб्рдпू рд╕्рдоिрде рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рд╣ै рдХि рдЧाँрд╡ рдХा рдзрд░्рдордЧुрд░ु, рдзрд░्рдордкिрддा рдЙрд╕рдХा рдмрд▓ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै, рдЙрд╕े рдПрдЪ. рдЖрдИ. рд╡ी. рдкॉреЫिрдЯिрд╡ рдмрдиाрддा рд╣ै рдФрд░ рдоाँ рдЙрд╕े рдЬुрдмाрди рдкрд░ рддाрд▓ा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣рддी рд╣ै। рдпुрд╡рддी рд╕рд╣рд░ рдХा рд╕ौрддेрд▓ा рдкिрддा рдЙрд╕рдХा рдмрд▓ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдоाँ рдмрддाрдиे рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рдоुंрд╣ рдкрд░ рдЪाँрдЯे рдЬреЬрддी рд╣ै। рдкрд░िрдгाрдордд: рджोрдиों рд╕рд╣ेрд▓िрдпाँ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХी рд╕рдЦी, рдоाँ, рдмрд╣рди, рдкрд░िрд╡ाрд░ рдмрди рдЬाрддी рд╣ैं । рдпрд╣ рдб्рдпू рд╕्рдоिрде рдФрд░ рдЧौрд░рд╡ рдоुрдЦी рдХी рдк्рд░ेрдо рдХрд╣ाрдиी рднी рд╣ै। рдПрдЪ. рдЖрдИ. рд╡ी. рдкीреЬिрдд рдиाрдпिрдХा рдХे рд▓ाрдЦ рдЗंрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдиाрдпрдХ рдЙрд╕े рд╕ाрдиुрд░ोрдз рдбाрдпрдоंрдб рдХी рдЕंрдЧूрдаी рджेрддा рд╣ै। 
‘рдЕрдмूрдЭ рдкрд╣ेрд▓ी’ рджिрд╡्рдп рдЕрдиुрднूрддिрдпों рдХे рдЖрднाрд╕ рдпाрдиी рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХो рд▓िрдП рд╣ै। рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдЬीрд╡рди рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг, рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдШрдЯрдиाрдУं рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╣ै। рд╡िрдХिрдкीрдбिрдпा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░-
“рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рди рдЬाрджू- рдЯोрдиा рд╣ै, рди рдЧुрд╣्рдп рд╡िрдж्рдпा, рдк्рд░ेрдд рд╡िрдж्рдпा рдпा рддंрдд्рд░- рдоंрдд्рд░ рдЬैрд╕ा рдХोрдИ рд╡िрд╖рдп। –рдк्рд░ाрдХृрддрддेрд░, рдкрд░ाрднौрддिрдХ рдПрд╡ं рдкрд░ाрдоाрдирд╕рдХीрдп, рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдзिрднौрддिрдХ рдШрдЯрдиाрдУं рдФрд░ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХा рд╡िрдзिрд╡рдд рдЕрдз्рдпрдпрди рддрдеा рдХ्рд░рдордмрдж्рдз рдЕрдз्рдпрдпрди рд╣ी рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै।” 
рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдл्рд▓ोрд░ेрдбा рдХा рдХाрд╕ाрдбाрдЧा рдЯाрдЙрди рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╕ाрдЗрдХिрдХ рдХैрдкिрдЯрд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдкрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╢ोрдз рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЙрдд्рддрд░ाрд░्рдж्рдз рдХी рджेрди рд╣ै। 
‘рдЕрдмूрдЭ рдкрд╣ेрд▓ी’ рдХी рдиाрдпिрдХा рдоुрдХ्рддा рдзीрд░ рдкेрд╢े рд╕े рд╕ाрдЗрдХोрд▓ोрдЬिрд╕्рдЯ рд╣ै। рдХрд╣ाрдиी рдоें рдЙрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡рд░्рд▓्рдб рдЯ्рд░ेрдб рд╕ेंрдЯрд░ рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рдХो рджिрдиों рд╕े рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рдеा। рдЗंрдЯрдпूрд╢рди्рд╕, рджृрд╢्рдп рдн्рд░рдо, рдЫрдаी рдЗंрдж्рд░ी рдХी рдЬाрдЧृрддि, рдЕрд╡рдЪेрддрди, рддीрд╕рд░ी рдЖँрдЦ, рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि, рд╕ुрд╖ुрдк्рдд рдЪेрддрдиा рдЖрджि рдЕрдиुрднूрддिрдпों рдХो рдорд╣рд╕ूрд╕ рддो рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдмрддाрдпा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा। рдРрд╕ी рд╣ी рдПрдХ рд╕्рдеिрддि ‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдоें рднी рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлрд░ рдирдпрдиा рдЧ्рд░ोрд╡рд░ рдФрд░ рд╢िрд▓्рдкा рдкрдЯेрд▓ рд╣рдоेрд╢ा рдХाрд░ рдоें рд╣ी рд╕рдлрд░ рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЧाреЬी рдоें рд╕рдлрд░ рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рдб्рд░рдЧ рдкीреЬिрдд рдпुрд╡рддी рдХो рдкाрдиा- рдоाрдиो рдХिрд╕ी рджैрд╡ी рд╢рдХ्рддि рдиे рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рдЧाреЬी рдоें рдмिрдаाрдпा рд╣ो। рдирдпрдиा рдХрд╣рддी рд╣ै-
“рд╕ैंрдХреЬों рдмाрд░ рдХाрд░ рд╕े рд╢ाрд░्рд▓ेрдЯ рдЧрдП рд╣ैं। рдХिрд╕ рд╢рдХ्рддि рдиे рдордЬрдмूрд░ рдХिрдпा, рдЧाреЬी рдоें рд╕рдлрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП। рдпूं рд╣ी рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ, рдХोрдИ рдХाрд░рдг рддो рд╣ोрдЧा, рдЬिрд╕рдХा рдоुрдЭे рдеोреЬा- рдеोреЬा рдПрд╣рд╕ाрд╕ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै।” 
‘рдЗрд╕ рдкाрд░ рд╕े рдЙрд╕ рдкाрд░’ рдоें рдЕрдирдШा рд╕ांрдЪी рдХे рдмрдЪрдкрди рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╕ुрдиा рд░рд╣ी рд╣ै। рдХोрдИ рдирд╣ीं рд╕рдордЭ рдкाрддा рдХि рдХैрд╕े рдЙрд╕рдХी рдЫрдаी рдЗंрдж्рд░िрдп рдЙрд╕े рдЪौрд░ाрд╣े рдкрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рджुрд░्рдШрдЯрдиा рдХे рдкूрд░्рд╡ рд╕ंрдХेрдд рджेрддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдРрд╕े рд╣ी рд╕ंрдХेрддों рдХो рдкा рдкाрдкा рдХो рдоिрдд्рд░ рдХे рдХाрдЧрдЬों рдкрд░ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣рддी рд╣ै рдФрд░ рдХोрд░्рдЯ- рдХрдЪрд╣рд░ी рдХी рдоुрд╕ीрдмрддों рд╕े рдмेрджрдо рд╣ुрдпे рдкाрдкा рдХो ‘рдЖрдЬ рдХेрд╕ рдЬीрдд рдЬाрдПрдЧे’ рднी рдХिрд╕ी рдкрд░ा рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╢्рдп рд╕े рд░ू-рдм-рд░ू рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдХрд╣рддी рд╣ै-
“рд╕ांрдЪी рдХे рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рдЙрд╕рдХी рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि, рдЬिрд╕े рдЗрдирд░ рдЖрдИ рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдФрд░ рд▓ोрдЧों рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдбेрд╡ेрд▓рдк рд╣ो рдЪुрдХी рдеी, рд╕ांрдЪी рдХो рдЗрдирдЯ्рдпूрд╢рди्рд╕ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдХाрд╢ ! рдЙрд╕рдХा рдкрд░िрд╡ाрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рддिрднा рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ो рдкाрддा।” 
рдХрд╣ाрдиी рдоैрдд्рд░ी рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдоें рд╕рдоाрдпे рдзोрдЦे рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХो рднी рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। 
рд╡ृрдж्рдз рд╡िрдорд░्рд╢ рдХा рд░ूрдк рдмрджрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдоें рд╡ृрдж्рдз рдмेрдЪाрд░े рдпा рдЕрд╕рд╣ाрдп рди рд╣ोрдХрд░ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ैं। рдврд▓рддी рдЙрдо्рд░ рдоें рдмेрдЯे рдХी рд╕ंрддाрди рдкाрд▓рдиे рдХी, рдЬीрд╡рди рдХे рдЗрд╕ рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдХो рдиिрднाрдиे рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। 
‘рд╡рд╣ реЫिंрджा рд╣ै’ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ी рд╕рдЪ рд▓िрдП рд╣ै। рдПрдХ рдЕрд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдирд░्рд╕ рд╕े рдк्рд░рд╕рд╡ рдкीреЬा рдХी рдЕрддि рдиाреЫुрдХ рд╕्рдеिрддि рдоें рдпрд╣ рд╕ुрдирдХрд░ рдХि рдЙрд╕рдХा рдмрдЪ्рдЪा рдорд░ рдЪुрдХा рд╣ै- рдХрд╡िрддा рдкाрд╖ाрдг рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдк्рд░рд╕рд╡ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдкूрд░ा рдХिрдпा рдЬाрддा рдФрд░ рдпрд╣ рдЕрдоाрдирд╡ीрдп рдЖрдШाрдд рдЙрд╕े рдордиोрд░ोрдЧी рдмрдиा рджेрддा рд╣ै। 
рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдл्рд▓ोрд░ेрдбा рдХा рдХाрд╕ाрдбाрдЧा рдЯाрдЙрди рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╕ाрдЗрдХिрдХ рдХैрдкिрдЯрд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдкрд░ाрдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдкрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╢ोрдз рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЙрдд्рддрд░ाрд░्рдж्рдз рдХी рджेрди рд╣ै। 
‘рдЕрдмूрдЭ рдкрд╣ेрд▓ी’ рдХी рдиाрдпिрдХा рдоुрдХ्рддा рдзीрд░ рдкेрд╢े рд╕े рд╕ाрдЗрдХोрд▓ोрдЬिрд╕्рдЯ рд╣ै। рдХрд╣ाрдиी рдоें рдЙрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡рд░्рд▓्рдб рдЯ्рд░ेрдб рд╕ेंрдЯрд░ рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рдХो рджिрдиों рд╕े рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рдеा। рдЗंрдЯрдпूрд╢рди्рд╕, рджृрд╢्рдп рдн्рд░рдо, рдЫрдаी рдЗंрдж्рд░ी рдХी рдЬाрдЧृрддि, рдЕрд╡рдЪेрддрди, рддीрд╕рд░ी рдЖँрдЦ, рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि, рд╕ुрд╖ुрдк्рдд рдЪेрддрдиा рдЖрджि рдЕрдиुрднूрддिрдпों рдХो рдорд╣рд╕ूрд╕ рддो рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдмрддाрдпा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा। рдРрд╕ी рд╣ी рдПрдХ рд╕्рдеिрддि ‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдоें рднी рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлрд░ рдирдпрдиा рдЧ्рд░ोрд╡рд░ рдФрд░ рд╢िрд▓्рдкा рдкрдЯेрд▓ рд╣рдоेрд╢ा рдХाрд░ рдоें рд╣ी рд╕рдлрд░ рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЧाреЬी рдоें рд╕рдлрд░ рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рдб्рд░рдЧ рдкीреЬिрдд рдпुрд╡рддी рдХो рдкाрдиा- рдоाрдиो рдХिрд╕ी рджैрд╡ी рд╢рдХ्рддि рдиे рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рдЧाреЬी рдоें рдмिрдаाрдпा рд╣ो। рдирдпрдиा рдХрд╣рддी рд╣ै-
“рд╕ैंрдХреЬों рдмाрд░ рдХाрд░ рд╕े рд╢ाрд░्рд▓ेрдЯ рдЧрдП рд╣ैं। рдХिрд╕ рд╢рдХ्рддि рдиे рдордЬрдмूрд░ рдХिрдпा, рдЧाреЬी рдоें рд╕рдлрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП। рдпूं рд╣ी рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ, рдХोрдИ рдХाрд░рдг рддो рд╣ोрдЧा, рдЬिрд╕рдХा рдоुрдЭे рдеोреЬा- рдеोреЬा рдПрд╣рд╕ाрд╕ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै।” 
‘рдЗрд╕ рдкाрд░ рд╕े рдЙрд╕ рдкाрд░’ рдоें рдЕрдирдШा рд╕ांрдЪी рдХे рдмрдЪрдкрди рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╕ुрдиा рд░рд╣ी рд╣ै। рдХोрдИ рдирд╣ीं рд╕рдордЭ рдкाрддा рдХि рдХैрд╕े рдЙрд╕рдХी рдЫрдаी рдЗंрдж्рд░िрдп рдЙрд╕े рдЪौрд░ाрд╣े рдкрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рджुрд░्рдШрдЯрдиा рдХे рдкूрд░्рд╡ рд╕ंрдХेрдд рджेрддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдРрд╕े рд╣ी рд╕ंрдХेрддों рдХो рдкा рдкाрдкा рдХो рдоिрдд्рд░ рдХे рдХाрдЧрдЬों рдкрд░ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣рддी рд╣ै рдФрд░ рдХोрд░्рдЯ- рдХрдЪрд╣рд░ी рдХी рдоुрд╕ीрдмрддों рд╕े рдмेрджрдо рд╣ुрдпे рдкाрдкा рдХो ‘рдЖрдЬ рдХेрд╕ рдЬीрдд рдЬाрдПрдЧे’ рднी рдХिрд╕ी рдкрд░ा рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╢्рдп рд╕े рд░ू-рдм-рд░ू рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдХрд╣рддी рд╣ै-
“рд╕ांрдЪी рдХे рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рдЙрд╕рдХी рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि, рдЬिрд╕े рдЗрдирд░ рдЖрдИ рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдФрд░ рд▓ोрдЧों рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдбेрд╡ेрд▓рдк рд╣ो рдЪुрдХी рдеी, рд╕ांрдЪी рдХो рдЗрдирдЯ्рдпूрд╢рди्рд╕ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдХाрд╢ ! рдЙрд╕рдХा рдкрд░िрд╡ाрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рддिрднा рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ो рдкाрддा।” 
рдХрд╣ाрдиी рдоैрдд्рд░ी рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдоें рд╕рдоाрдпे рдзोрдЦे рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХो рднी рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। 
рд╡ृрдж्рдз рд╡िрдорд░्рд╢ рдХा рд░ूрдк рдмрджрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдоें рд╡ृрдж्рдз рдмेрдЪाрд░े рдпा рдЕрд╕рд╣ाрдп рди рд╣ोрдХрд░ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ैं। рдврд▓рддी рдЙрдо्рд░ рдоें рдмेрдЯे рдХी рд╕ंрддाрди рдкाрд▓рдиे рдХी, рдЬीрд╡рди рдХे рдЗрд╕ рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдХो рдиिрднाрдиे рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। 
‘рд╡рд╣ реЫिंрджा рд╣ै’ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ी рд╕рдЪ рд▓िрдП рд╣ै। рдПрдХ рдЕрд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдирд░्рд╕ рд╕े рдк्рд░рд╕рд╡ рдкीреЬा рдХी рдЕрддि рдиाреЫुрдХ рд╕्рдеिрддि рдоें рдпрд╣ рд╕ुрдирдХрд░ рдХि рдЙрд╕рдХा рдмрдЪ्рдЪा рдорд░ рдЪुрдХा рд╣ै- рдХрд╡िрддा рдкाрд╖ाрдг рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдк्рд░рд╕рд╡ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдкूрд░ा рдХिрдпा рдЬाрддा рдФрд░ рдпрд╣ рдЕрдоाрдирд╡ीрдп рдЖрдШाрдд рдЙрд╕े рдордиोрд░ोрдЧी рдмрдиा рджेрддा рд╣ै। 
рднрд▓े рд╣ी рдирд╕рд▓рд╡ाрдж рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рдиैрддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдиिंрджрдиीрдп, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдХрд▓ рднी реЫिंрджा рдеा рдФрд░ рдЖрдЬ рднी реЫिंрджा рд╣ै। ‘рдЙрджाрд╕ рдмेрдиूрд░ рдЖँрдЦें’ рдХी рдб्рдпू рд╕्рдоिрде рдХा рдкिрддा рдЙрд╕े рдкैрд╕े рджेрдиे рд╕े рдЗрд╕ рд▓िрдП рдЗंрдХाрд░ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХी рд░ूрдо рдоेрдЯ рдЕрд╢्рд╡ेрдд рд▓реЬрдХी рд╣ै рдФрд░ ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдХी рдоाँ рддрд▓ाрдХ рдХे рдмाрдж рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЗрд╕рд▓िрдП рдЫोреЬ рджेрддी рд╣ै рдХि рд╡े рднाрд░рддीрдп рдЕрдоेрд░िрдХрди рдХे рдмрдЪ्рдЪे рд╣ैं। 
рдЙрдирдХे рдкाрдд्рд░ рдмौрдж्рдзिрдХ рд╣ैं рдФрд░ рдкрдарди- рдордирди рдоें рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд░ूрдЪि рд░рдЦрддे рд╣ैं। ‘‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдХी рд╢िрд▓्рдкा рдЯ्рд░ेрди рдоें рд╕ंрдЬрдп рдЧुрдк्рддा рдХी рдкुрд╕्рддрдХ- ‘рдХीрдк рд╢ाрд░्рдк, рдмिрд▓्рдб рдЕ рдмैрдЯрд░ рдм्рд░ेрди’ рдкреЭрддी рд╣ै। ‘рдЗрд╕ рдкाрд░ рд╕े рдЙрд╕ рдкाрд░’ рдХे рдбॉ. рдкॉрд▓ рд╣рд╡ाрдИ рдЬрд╣ाрдЬ рдоें рдЬ्рдпां рдкॉрд▓ рд╕ाрдд्рд░ рдХी рдкुрд╕्рддрдХ ‘рдж рдПрдЬ рдСрдл рд░ीреЫрди’ рдкреЭрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рд╣рдпाрдд्рд░ी рдЬрдЬ рдЬॉрди рдУ рд╣ाрд░ा рдХी рдкुрд╕्рддрдХ ‘реЮ्рд░ोрдо рдж рдЯेрд░ेрд╕’ рдкреЭ рд░рд╣ा рд╣ैं। ‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдХी рдкूрдЬा рдоें рдкреЭрдиे рдХा рдЬрдиूрди рд╣ै। ‘рднूрд▓ рднुрд▓ैрдпा’ рдХी рд╕ुрд░рднि рдкाрдг्рдбेрдп рдиे ‘рдХ्рд░ाрдЙрди рд╕ाрдЗрдХोрд▓ोрдЧी’ рдкुрд╕्рддрдХ рдкреЭ рд░рдЦी рд╣ै। 
рд╕्рдеाрдиों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рдиा рд╕ुрдзा рдЬी рдХрджाрдЪिрдд рдирд╣ीं рднूрд▓рддी। ‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдоें рдиॉрд░्рде рдХैрд░ोрд▓ाрдЗрдиा, рдХैрд░ी рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди, рд╢ाрд░्рд▓ेрдЯ рд╢рд╣рд░, рдбрд░рд╣рдо рд╕्рдЯेрд╢рди, рдЧ्рд░ीрди्рд╕рдмोрд░ो, ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдоें рдорд░्рдЯрд▓ рдмीрдЪ, рдПрдЯрд▓ांрдЯा, рдЬाрд░्рдЬिрдпा, ‘рдЗрд╕ рдкाрд░ рд╕े рдЙрд╕ рдкाрд░’ рдоें рдЬाрд▓ंрдзрд░, рдмрдЯाрд▓ा, ‘рдХрд▓ рд╣рдо рдХрд╣ाँ рддुрдо рдХрд╣ाँ’ рдоें рдЬाрд▓ंрдзрд░, рдлрдЧрд╡ाреЬा рдЖрджि рд╕्рдеाрдиों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै। 
рд╣ाрд╡- рднाрд╡ рдЪिрдд्рд░рдг рд╕рд░्рдЬрдХ рдХी рд▓ेрдЦрди рдк्рд░ौреЭрддा рдХा рдж्рдпोрддрдХ рд╣ै। рдЬैрд╕े- рд╣ाрд╡-
“рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиी рдЯांрдЧें рдЕрдкрдиी рдЫाрддी рд╕े рд▓рдЧाрдИ рд╣ुрдИ рд╣ैं рдФрд░ рдШुрдЯрдиों рдХो рдЕрдкрдиी рдмाрдЬुрдУं рдоें рдХрд╕ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдХрднी рдЕрдкрдиा рдоुँрд╣ рдЕрдкрдиे рдШुрдЯрдиों рдоें рдЫिрдкा рд▓ेрддी рд╣ै, рдХрднी рдЕрдкрдиा рдЪेрд╣рд░ा рдКрдкрд░ рдЙрдаाрдХрд░ рдаुрдб्рдбी рдШुрдЯрдиों рдкрд░ рд░рдЦ рд▓ेрддी рд╣ै।” рднाрд╡–‘рдЙрджाрд╕ рдЪेрд╣рд░ा рдФрд░ рдЖँрдЦों рдоें рдЙрддрд░ी рдкीреЬा’। 
рд╣ीрд░рдХ рдХрдгों рдХी рддрд░рд╣ рд╕ूрдд्рд░ рдмिрдЦрд░े рд╣ुрдпे рд╣ैं। рдЬैрд╕े –
рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा рдХрдЗрдпों рдоें рд╣ोрддी рд╣ै, рдкрд░ рдмुрдж्рдзिрдоाрди рдХрдо рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ैं । 
рдЬрдм рдШрд░ рдХा рдоाрд▓िрдХ, рдШрд░ рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ी рдШрд░ рдХो рдЬрд▓ा рд░рд╣ा рд╣ो, рддो рдХोрдИ рдЖрдЧ рдмुрдЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рдкाрдиी рдХैрд╕े рдбाрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। 
рдЕрдкрдиे рдкाँрд╡ рдкрд░ рдЦреЬा рд╣ोрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдиिрд░्рдгрдп рдФрд░ рдЪुрдиाрд╡ рдХрд░ोрдЧे рддो рдХोрдИ рддुрдо्рд╣ें рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд╣ рдкाрдПрдЧा। 
рдЬिрд╕ рд╡ृрдХ्рд╖ рдХी рдЬреЬें рдордЬрдмूрдд рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЙрд╕рдХा рддрдиा рдХрднी рдирд╣ीं рд╕ूрдЦрддा। 
рдпрд╣ рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХा рд╕рдордп рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЬीрд╡рди рдоूрд▓्рдп рдЯूрдЯрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗंрд╕ाрдиिрдпрдд рдХा рд╣рдирди рд╣ोрддा рд╣ै। 
рд▓ोрдЧों рдХी рдпाрджाрд╢्рдд рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдирд╣ीं рд░рд╣рддी। рдмाрддों рдХो рдЬрд▓्рджी рд╣ी рднूрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं।
рд╕рдЪ рдмोрд▓рдиे рдФрд░ рд╕рдЪ рд╕ुрдирдиे рдХी рдХрднी- рдХрднी рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рдХीрдордд рдЪुрдХाрдиी рдкреЬрддी рд╣ै। 
рд╕ौрдж्рджेрд╢्рдпрддा рд╕ुрдзा- рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдоूрд▓ рддрдд्рд╡ рднी рд╣ै рдФрд░ рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рднी। – ‘рдХрднी рджेрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी’ рдФрд░ ‘рдЪрд▓ो рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें’ рдоें рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рд╕्рдиेрд╣- рд╕ौрд╣ाрд░्рдж, рд╡ृрдж्рдз рд╡िрдорд░्рд╢ рдХा рдмрджрд▓ा рд░ूрдк рдФрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдЙрдд्рдкीреЬрди, ‘рд╡े рдЕрдЬрдирдмी рдФрд░ рдЧाреЬी рдХा рд╕рдлрд░’ рдоें рдб्рд░рдЧ рддрд╕्рдХрд░ों рдХा рднрдпाрд╡рд╣ рд░ूрдк рдФрд░ рд╕рдЬрдЧ- рд╕рдЪेрдд рддंрдд्рд░, ’рдЙрджाрд╕ рдмेрдиूрд░ рдЖँрдЦें’ рдоें рдЕрдзрд░्рдоी рдзрд░्рдордЧुрд░ु, рд╕ौрддेрд▓ा рдкिрддा рдФрд░ рдПрдЪ рдЖрдИ рд╡ी рд╡ाрдпрд░рд╕ рдкрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी, ‘рд╡рд╣ реЫिंрджा рд╣ै’ рдоें рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ी рдЕрд╕ंрд╡ेрджрдиा/ рдЕрдоाрдирд╡ीрдпрддा। ‘рдЗрд╕ рдкाрд░ рд╕े рдЙрд╕ рдкाрд░’ рдоें, рднूрд▓ рднुрд▓ैрдпा’ ‘рдЕрдмूрдЭ рдкрд╣ेрд▓ी’ рдоें рдЗंрдЯрдпूрд╢рди्рд╕, рджृрд╢्рдп рдн्рд░рдо, рдЫрдаी рдЗंрдж्рд░ी рдХी рдЬाрдЧृрддि, рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि, рд╕ुрд╖ुрдк्рдд рдЪेрддрдиा рдХा рдкрд░ाрдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕्рд╡рд░, ‘рдХंрдЯीрд▓ी рдЭाреЬी’, ‘рдХрд▓ рд╣рдо рдХрд╣ाँ рддुрдо рдХрд╣ाँ’ рдЬैрд╕ी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рд╡рд╣ рдЕрддीрдд рдпाрдд्рд░ा рд╣ै, рдЬो рдЗрди рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рдкूрд░्рд╡рджीрдк्рддि рдФрд░ рдЪेрддрди рдк्рд░рд╡ाрд╣ рд╢िрд▓्рдк рдХे рдиреЫрджीрдХ рд▓े рдЬाрддी рд╣ैं। 
-000-।

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।