рдЕрд╕рдоीрдпा рд▓ोрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕्рдд्рд░ी

- рдХाрдоाрдЦ्рдпा рдиाрд░ाрдпрдг рд╕िंрд╣

рд╕рд╣ рдЖрдЪाрд░्рдп (рд╣िрди्рджी), рд░ंрдЧाрдкाрд░ा рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд░ंрдЧाрдкाрд░ा – 784505 , рд╢ोрдгिрддрдкुрд░, рдЕрд╕рдо
рдЪрд▓рднाрд╖ +91 943 526 4639
рдИрдоेрд▓: knsghy@gmail.com


рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХे рдкूрд░рдХ рд╣ैं। рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै। рдЖрджिрдо рдШुрдоंрддु рдпा рдпाрдпाрд╡рд░ी рд▓ोрдЧों рдХा рдЬीрд╡рди рдЬंрдЧрд▓ो рдпा рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдмीрдЪ рдЬрди्рдо рдФрд░  рдоृрдд्рдпु рдХे рдЦेрд▓ рдХे рд╕ाрде рдмीрддрддा рд░рд╣ा। рдХрдмीрд▓ाрдИ рдЬीрд╡рди рдХे рд░ाрдЧ-рдж्рд╡ेрд╢ рд╕े рдЙрдкрдЬे рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░ंрдкрд░ा рдХा рдоूрд▓ рдмीрдЬ рд╡рд╣ीँ рдЫुрдкा рд╣ै। рдкूрд░्рд╡ोрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХा рдоुрдЦ्рдпрдж्рд╡ाрд░ рдЕрд╕рдо рд╣ै। рдиेрдлा, рдиाрдЧाрд▓ैंрдб, рдордгिрдкुрд░ рдХे рдХुрдЫ рд╣िрд╕्рд╕े, рдд्рд░िрдкुрд░ा рдФрд░ рдоिрдЬोрд░рдо рдХрднी рдЗрд╕ी рдмृрд╣рдд्рддрд░ рдЕрд╕рдо рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ुрдЖ рдХрд░рддे рдеे। рдпрд╣ाँ рдХा рдоूрд▓ рдиिрд╡ाрд╕ी рдХрдЫाрдбी рдХрд╣े рдЬाрддे рд╣ैं। рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдпрд╣ी рдХрдЫाрдбी рдХрдИ рдиाрдоों рд╕े рдЬाрдиे рдЧрдП। рдЕрд╕рдо рдХा рдмрд░ो рдЬрдирдЬाрддि рдЗрди्рд╣ी рдХा рдПрдХ рд░ूрдк рд╣ै। рдЕрд╕рдо рдкूрд░्рд╡ोрдд्рддрд░ рдХा рдмреЬा рдк्рд░рджेрд╢ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рднाрд╖ा рдЕрд╕рдоीрдпा рд╣ै ।  рдпрд╣ाँ рдХी рдЕрди्‍рдп рднाрд╖ाрдПँ рд╣ैं – рддाрдИ, рджिрдоाрд╖ा, рдмोрдб़ो, рдХाрд░्рдмी, рдоिрд╕िंрдЧ, рд░ाрднा, рдоीрд░ी рдЖрджि। рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрд╕рдо рдмрд╣ुрдд рд╕рдоृрдж्рдз рд╣ै। рдЕрд╕рдоीрдпा рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдиाрд░ी рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХा рдЕрддिрд╡िрд╢िрд╖्рдЯрдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рд╣ै। рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдЕрдиंрддाрд░ूрдкा рд╣ै – рдоाँ, рдмрд╣рди, рднрдЧрдиी, рдмेрдЯी, рдк्рд░िрдп, рдкрдд्рдиी рдЖрджि рддो рд╣ै рд╣ीं, рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдиाрд░ी рдХो рдХрджрд░्рдпрдкूрд░्рдгा рд░ाрдХ्рд╖рд╕ी рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕ृрд╖्рдЯि рдХा рдХोрдИ рдпрдеाрдиिрд░्рджिрд╖्рдЯ рд╕рдордп рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрддः рдХрд╣ा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा рдХि рдиाрд░ी рдХрдм рдХिрд╕ рд╕рдордп рд╕े рдХिрд╕ рд░ूрдк рдоें рд╕рдоाрдЬ рдиे рджेрдЦрдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा। рдЗрди рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं, рд▓ोрдХрдЧीрддों, рд▓ोрдХрдЧाрдеाрдУं рдЖрджि рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╡ृрд╣рдж् рдЕрд╕рдоीрдпा рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдПрдХ рд╕рдордп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рдЖрд╕рди рдкрд░ рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рдеी। рдпрд╣ рдЕрдм рднी рджिрдЦрддा рд╣ै рдЬрдм рд╣рдо рдЗрдирдХी рддुрд▓рдиा рднाрд░рдд рдХे рдЕрди्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं।

рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рдпुрдЧ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЕрднिрдЬ्рдЮрддा рдХा рд╡ाрд╣्рдп рдк्рд░рдХाрд╢ рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢्рд░ेрдгी рдХेрд╕рд╣िрдЯी рдХे рдЖрджिрдо рд╕्рд░рд╖्рдЯाрдУं рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдк्рд░ाрдпः рдЕрдирднिрдЬ्рдЮ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕рдХा рдЖрд░ंрднिрдХ рд░ूрдк рдЕрд▓िрдЦिрдд рдФрд░ рдоौрдЦिрдХ рд╣ीं рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬो рдкीреЭी-рдбрд░-рдкीреЭी рдиिрд░ंрддрд░ рдЖрдЧे рдмреЭрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕्рдеाрди, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕рдордп рднेрдж рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЕрдкрдиी рдПрдХ рддाрд░рддрдо्рдпрддा рд╣ै। рдЕрд░्рдеाрдд рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдоूрд▓ рднाрд╡ рдХा рд╕рджृрд╢्рдп рдмрд╣ुрдд рд╣рдж рддрдХ рдПрдХ рд╣ीं рд╣ै।

рд╡рд╕्рддुрддः рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдЖрд░ंрднिрдХ рдЬीрд╡рди рдХे рд░рд╣рд╕्рдп рдХो рдк्рд░рдХृрддि рдХे рд╕ाрде рдЬोрдбрдХрд░ рджेрдЦрддा рд░рд╣ा, рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рднेрдж рдХो рдХрднी рднेрдж рдирд╣ीं рдкाрдпा। рдЕрддः рдЙрд╕рдиे рдк्рд░рдХृрддि рдоें рд╣ी рдЕрд▓ौрдХिрдХ рд╕рдд्рддा рдХो рдЦोрдЬрдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджिрдпा рдФрд░ рдЙрд╕े рд╣ीं рдорд╣िрдоाрдоंрдбिрдд рдХिрдпा। рд╡े рдпрд╣ рдоाрдирдХрд░ рдЪрд▓рдиे рдХो рдмाрдз्рдп рдеे рдХि рдк्рд░рдХृрддि рдЬрдЧрдд рдоें рд╡िрд╡िрдз рдФрд░ рдЕрд▓ौрдХिрдХ рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрддः рдРрд╕ा рдХрд╣े рдХी рджुрдиिрдпा рдХा рдкрд╣рд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬрдм рдЗрд╕ рдзрд░рддी рдкрд░ рдЖрдпा рд╣ोрдЧा рддो рд╡рд╣ – рдкाрдиी рдХी рдЖрд╡ाрдЬ, рдШрдирдШोрд░ рд╡рд░्рд╖ा, рдмिрдЬрд▓ी рдХे рдХреЬрдХрдиे рдЖрджि рд╕े рд╡рд╣ рдбрд░ा рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдХिрд╕ी рдЕрджृрд╢्рдп рд╕рдд्рддा рдХे рдк्рд░рддि рдЖрд╕्рдеाрд╡ाрди рд╣ुрдЖ рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдпрд╣ीं рд╕े рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп, рд▓ोрдХрдзрд░्рдо, рд▓ोрдХрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЗрдд्рдпाрджि рдХी рдзрд░рдиा рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ рд╣ो। рдРрд╕े рд╣ी рдз्рдпाрди-рдзाрд░рдгाрдУं рд╕े рдЖрджिрдо рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдорди рдоें рдЕрд▓ौрдХिрдХ рд╕рдд्рддा рдХे рдк्рд░рддि рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЙрдд्рдд्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ рд╣ोрдЧा। рдФрд░, рдЗрд╕ी рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдЖ рд╕्рддूрддि рдоूрд▓рдХ рдЧीрдд, рдХрдеा, рдЧाрдеा рдЖрджि рддрдеा рдпрд╣ी рд╣ै рдкрд░рд╡рд░्рддी рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЖрдзाрд░-рднूрдоि। рдпрджि рд╣рдо рд╕рдоाрдЬ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдпा рдиृрддрдд्рдд्рд╡ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рдоाрдиे рддो рд╡рд╣ рдоाрдирд╡ рдХो рдмрди्рджрд░, рдЪिрдо्рдкांрдЬी рдпा рдЧोрдбिрд▓्рд▓ा рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдоाрдирддा рд╣ै। рдФрд░ рдЬाрдирд╡рд░ों рдоें рднी рд╣рдо рд╕ुрдЦ, рджुःрдЦ, рдбрд░, рд░ाрдЧ, рдж्рд╡ेрд╖, рдЕрд╡рд╕ाрдж, рдЙрдд्рд╕ाрд╣, рдк्рд░ेрдо, рдЧुрд╕्рд╕ा рдЖрджि рджेрдЦрддे рд╣ै। рдЕрд░्рдеाрдд, рд╡рд╣ рдЬाрдирд╡рд░ рд╡ाрд▓ी рдк्рд░рд╡ृрддि рдЕрдм рднी рд╣рдордоें рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै। рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдХा рдиिрдмंрдз “рдиाреЩूрди рдХ्рдпों рдмреЭрддे рд╣ैं” рдЗрд╕ी рдУрд░ рд╕ंрдХेрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдпुंрдЧ рдоाрдирддा рд╣ै рдХि рдЖрджिрдо рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЕрдЬ्рдЮाрдирддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ीं рд╡िрд╡िрдз рджैрд╡िрдХ рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд╡рд╣ рджैрд╡ी рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рдЗрдЪ्рдЫा рдпा рдЕрдиुрдХрдо्рдкा рдкрд░ рд╣ीं рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди рдХा рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ, рднрдп-рдЙрдд्рд╕ाрд╣, рдЬрди्рдо-рдоृрдд्рдпु рдЖрджि рдХो рдиिрд░्рднрд░ рдоाрдирддा рд╣ै।

рдкूрд░्рд╡ोрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХा рдоुрдЦ्рдпрдж्рд╡ाрд░ рдЕрд╕рдо рд╣ै। рдиेрдлा, рдиाрдЧाрд▓ैंрдб, рдордгिрдкुрд░ рдХे рдХुрдЫ рд╣िрд╕्рд╕े, рдд्рд░िрдкुрд░ा рдФрд░ рдоिрдЬोрд░рдо рдХрднी рдЗрд╕ी рдмृрд╣рдд्рддрд░ рдЕрд╕рдо рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ुрдЖ рдХрд░рддे рдеे। рдпрд╣ाँ рдХा рдоूрд▓ рдиिрд╡ाрд╕ी рдХрдЫाрдбी рдХрд╣े рдЬाрддे рд╣ैं। рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдпрд╣ी рдХрдЫाрдбी рдХрдИ рдиाрдоों рд╕े рдЬाрдиे рдЧрдП। рдЕрд╕рдо рдХा рдмрд░ो рдЬрдирдЬाрддि рдЗрди्рд╣ी рдХा рдПрдХ рд░ूрдк рд╣ै। “рднाрд░рдд рдХा рдкूрд░्рд╡ोрдд्‍рддрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдмांрдЧ्‍рд▓ाрджेрд╢, рднूрдЯाрди, рдЪीрди, рдо्‍рдпांрдоाрд░ рдФрд░ рддिрдм्‍рдмрдд, рдЗрди рдкाँрдЪ рджेрд╢ों рдХी рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्‍рдЯ्рд░ीрдп рд╕ीрдоा рдкрд░ рдЕрд╡рд╕्‍рдеिрдд рд╣ै । рдЕрд╕рдо, рдЕрд░ुрдгाрдЪрд▓ рдк्рд░рджेрд╢, рдордгिрдкुрд░, рдоेрдШाрд▓рдп, рдоिрдЬोрд░рдо, рдиाрдЧाрд▓ैंрдб, рдд्рд░िрдкुрд░ा рдФрд░ рд╕िрдХ्‍рдХिрдо- рдЗрди рдЖрда рд░ाрдЬ्‍рдпों рдХा рд╕рдоूрд╣ рдкूрд░्рд╡ोрдд्‍рддрд░ рднौрдЧोрд▓िрдХ, рдкौрд░ाрдгिрдХ, рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдПрд╡ं рд╕ाрдорд░िрдХ рджृрд╖्‍рдЯि рд╕े рдЕрдд्‍рдпंрдд рдорд╣рдд्‍рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै । рд╕ैрдХрдб़ों рдЖрджिрд╡ाрд╕ी рд╕рдоूрд╣ рдФрд░ рдЙрдирдХी рдЙрдкрдЬाрддिрдпाँ, рдЕрд╕ंрдЦ्‍рдп рднाрд╖ाрдПँ рд╡ рдмोрд▓िрдпाँ, рднिрди्‍рди–рднिрди्‍рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд░рд╣рди-рд╕рд╣рди, рдЦाрди-рдкाрди рдФрд░ рдкрд░िрдзाрди, рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдИрд╢्‍рд╡рд░ीрдп рдк्рд░рддीрдХ, рдЖрдз्‍рдпाрдд्‍рдоिрдХрддा рдХी рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕ंрдХрд▓्‍рдкрдиाрдПँ рдЗрдд्‍рдпाрджि рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЕрдкрдиी рд╡िрд╢िрд╖्‍рдЯ рдкрд╣рдЪाрди рд░рдЦрддा рд╣ै । рдкрд░्рд╡рддрдоाрд▓ाрдПँ,рд╣рд░िрдд рдШाрдЯिрдпाँ рдФрд░ рд╕рджाрдмрд╣ाрд░ рд╡рди рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдиैрд╕рд░्рдЧिрдХ рд╕ौंрджрд░्рдп рдоें рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬैрд╡-рд╡िрд╡िрдзрддा, рд╕ांрд╕्‍рдХृрддिрдХ рдХौрдоाрд░्рдп, рд╕ाрдоूрд╣िрдХрддा-рдмोрдз, рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ेрдо, рдЕрдкрдиी рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдо्‍рдоाрди рднाрд╡ рдкूрд░्рд╡ोрдд्‍рддрд░ рднाрд░рдд рдХी рдЕрдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рд╣ैं । рдЕрдиेрдХ рдЙрдЪ्‍рдЫृंрдЦрд▓ рдирджिрдпों, рдЬрд▓- рдк्рд░рдкाрддों, рдЭрд░рдиों рдФрд░ рдЕрди्‍рдп рдЬрд▓ рд╕्рд░ोрддों рд╕े рдЕрднिрд╕िंрдЪिрдд рдкूрд░्рд╡ोрдд्‍рддрд░ рдХी рднूрдоि рд▓ोрдХ рд╕ाрд╣िрдд्‍рдп рдХी рджृрд╖्‍рдЯि рд╕े рднी рдЕрдд्‍рдпंрдд рдЙрд░्рд╡рд░ рд╣ै ।

рдорд╣ाрднाрд░рдд рдоें рдЕрд╕рдо рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдк्рд░ाрдЧрдЬ्рдпोрддिрд╖рдкुрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдХाрд▓िрдХा рдкुрд░ाрдг рдоें рднी рдХाрдорд░ूрдк – рдк्рд░ाрдЧрдЬ्рдпोрддिрд╖рдкुрд░ рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै। рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдоें рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо ‘рдХिрд░ाрдд’ рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж, рд░ाрдоाрдпрдг рдПрд╡ं рдорд╣ाрднाрд░рдд рдоें рднी рдЙрди рдоंрдЧोрд▓ рдоूрд▓ рдХी рднाрд░рддीрдп рдЬрдирдЬाрддिрдпों рдХी рдЪрд░्рдЪा рдоिрд▓рддी рд╣ै рдЬो рджेрд╢ рдХे рдЙрдд्рддрд░ – рдкूрд░्рд╡ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдкрд░्рд╡рддрдШाрдЯिрдпों рдПрд╡ं рдХрди्рджрд░ाрдУं рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рддी рд╣ैं। рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░ рдШाрдЯिрдпों рдХा рд╕ंрдмंрдз рдХिрд░ाрдд рд╕े рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрддрднाрд╖ी рдЖрд░्рдпों рдиे рдПрдХ рдЬाрддि рдХे рд▓ोрдЧों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рд╣ै рдЬिрдирдХा рд░ंрдЧ рдкीрд▓ा рдФрд░ рдЖрдХृрддि рдЪीрдиी рд▓ोрдЧों рдХे рд╕рдоाрди рдеी। рдЗрд╕ рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓ोрдЧों рдХो рдЖрд░्рдп ‘рдХिрд░ाрдд’ рдХрд╣рддे рдеे। рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХे рд╡िрдЦ्рдпाрдд рдпोрдж्рдзा рд░ाрдЬा рднрдЧрджрдд्рдд рдкूрд░्рд╡ोрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХे рдеे। рдбॉ рд░ाрдордзाрд░ी рд╕िंрд╣ рджिрдирдХрд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ “рдХिрд░ाрддों рдХा рдоूрд▓ рдЕрднीрдЬрди рдкूрд░्рд╡ी рдЪीрди рдоें рдеा । рд╡рд╣ीं рд╕े рд▓ोрдЧ рддिрдм्рдмрдд, рдиेрдкाрд▓, рдмрд░्рдоा, рдЕрд╕рдо, рдЙрдд्рддрд░ी рдмंрдЧाрд▓ рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ी рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдЖрдП। рднाрд░рдд рдоें рдХिрд░ाрддों рдХा рдЖрдЧрдорди рдХрдм рд╣ुрдЖ, рдпрд╣ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा। рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдФрд░ рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдоें рдХिрд░ाрддों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै। рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХे рдЕрди्рдп рдк्рд░рдоाрдгों рд╕े рднी рдпрд╣ рдЕрдиुрдоाрди рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै рдХि рдХिрд░ाрдд рдИрд╕ा рд╕े рдПрдХ рд╣реЫाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рднाрд░рдд рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдП рдеे рдФрд░ рд╡े рд╣िрдоाрд▓рдп рдХी рддрд░ाрдИ рддрдеा рдкूрд░्рд╡ी рднाрд░рдд рдоें рдЖрдмाрдж рдеे। рдиेрдкाрд▓ рдХे рдиेрд╡ाрд░ рдФрд░ рдХिрд░ंрддी рд▓ोрдЧ, рдХрд╢्рдоीрд░ рдХे рд▓рдж्рджाрдЦी, рджाрд░्рдЬिрд▓िंрдЧ рдХे рд▓ेрдкрдЪा, рдд्рд░िрдкुрд░ा рдФрд░ рдордгिрдкुрд░ рдХे рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп, рдЙрдд्рддрд░ рдЕрд╕рдо рдХे рдЕрдХ्рдХा, рдоीрд░ी, рдЕрдмोрд░ рдФрд░ рдоिрд╢्рдоि рд▓ोрдЧ рдХिрд░ाрдд рд╡ंрд╢ рдХे рд╣ैं।рез”

рдЕрд╕рдо рдкूрд░्рд╡ोрдд्рддрд░ рдХा рдмреЬा рдк्рд░рджेрд╢ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рднाрд╖ा рдЕрд╕рдоीрдпा рд╣ै ।  рдпрд╣ाँ рдХी рдЕрди्‍рдп рднाрд╖ाрдПँ рд╣ैं – рддाрдИ, рджिрдоाрд╖ा, рдмोрдб़ो, рдХाрд░्рдмी, рдоिрд╕िंрдЧ, рд░ाрднा, рдоीрд░ी рдЖрджि। рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрд╕рдо рдмрд╣ुрдд рд╕рдоृрдж्рдз рд╣ै। рдЕрд╕рдоीрдпा рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдиाрд░ी рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХा рдЕрддिрд╡िрд╢िрд╖्рдЯрдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рд╣ै। рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдЕрдиंрддрд░ूрдкा рд╣ै – рдоाँ, рдмрд╣рди, рднрдЧрдиी, рдмेрдЯी, рдк्рд░िрдп, рдкрдд्рдиी рдЖрджि рддो рд╣ै рд╣ीं, рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдиाрд░ी рдХो рдХрджрд░्рдпрдкूрд░्рдгा рд░ाрдХ्рд╖рд╕ी рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕ृрд╖्рдЯि рдХा рдХोрдИ рдпрдеाрдиिрд░्рджिрд╖्рдЯ рд╕рдордп рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрддः рдХрд╣ा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा рдХि рдиाрд░ी рдХрдм рдХिрд╕ рд╕рдордп рд╕े рдХिрд╕ рд░ूрдк рдоें рд╕рдоाрдЬ рдиे рджेрдЦрдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрд╡рд░्рддрди рдХो рдпрджि рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддा рд╕े рджेрдЦा рдЬाрдП рдпा рдЙрд╕рдХा рд╕рд╣ी рдкрд░्рдпрд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХिрдпा рдЬाрдП рддो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрдЧा рдХि рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХो рджेрд╡ी-рд░ूрдкा рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдеा। рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рдЕрдкрдиे рд╡ंрд╢ рд╡ृрдж्рдзि рдХे рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рд╕े рдЖрдХुрд▓ рдеा। рдЙрдирдХा рдоाрдирдиा рдеा рдФрд░ рдЙрдирдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рднी рдеी рдХि рдЦाрдж्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдФрд░ рд╕ंрддाрди। рдпрд╣ी рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЖрдХुрд▓рддा рдЖрдЬ рднी рд╕ुрджूрд░ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд░рдд рддрдеा рд╣ाрд╢िрдпे рдкрд░ рдкреЬे рд╕рдоाрдЬ рдоें рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЦाрдж्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХे рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рдиे рдХे рдоूрд▓ рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╢्рд░рдо рдиिрд╣िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдФрд░, рдЙрдд्рдкाрджрди рд╕े рдЬुрд░े рд╢्рд░рдо рдоें рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рд╣ाрде рдХी реЫрд░ूрд░рдд рдкреЬрддी рд╣ै рд▓िрд╣ाрдЬा рд▓ोрдЧों рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рд╕ंрддाрдиोрдд्рдкрдд्рддि рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рдмрд▓ рджिрдпा। рд╡рд╕्рддुрддः рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╕े рд╢्рд░рдо рдХा рд╡िрднाрдЬрди  рдпा рдк्рд░рддि рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрдо рд╢्рд░рдо рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рдЕрди्рди рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХा рдиिрдпрдо рд╡рд╣ाँ рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рдеा। рдЙрдирдХा рдоाрдирдиा рдеा рдХि рдоुँрд╣ рд╣ै рддो рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै, рдЕрд░्рдеाрдд рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рд╡ृрдж्рдзि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै рдФрд░ рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдЬрдирди рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдеा। рдЪूँрдХि, рд╕्рдд्рд░ी рдмрдЪ्рдЪे рдЬाрдирддी рдеी, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕्рдд्рд░ी рдЬрдирдиी-рджेрд╡ी рд░ूрдкा рд╣ै। рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдЕрди्рди, рдкृрде्рд╡ी рдФрд░ рдоाрддृ-рдЧрд░्рдн рдпा рдпोрдиि рд╕рдм рд╕рдордзрд░्рдоी рдеा। рддाрдд्рдХाрд▓ीрди рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЕрднिрдЬ्рдЮрддा рд╕े рд╢ाрдпрдж рдЙрди्рд╣ें рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ो рдХि рд╕ंрддाрди рд╡ृрдж्рдзि рдорддрд▓рдм рдЕрди्рди рдоें рд╡ृрдж्рдзि। рдЕрд╕рдоीрдпा рдлрдХрд░ा-рдЬोрдЬрдиा (рд▓ोрдХोрдХ्рддि) рдоें рдЗрд╕ी рдордиोрднाрд╡ рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि “рд╕ोрдд рдкो, рддेрд░рд╣ рдиाрддी ; рддेрд╣े рдХрд░ीрдмा рдХूँрд╣िंрдпाрд░ рдЦेрддी।” рдпрдеेрд╖्рдЯ рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЬрдм рдмрдЪ्рдЪे рд╣ोंрдЧे рддрднी рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЦेрддी рдпा рдХृрд╖िрдХाрд░्рдп рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдЧी। рдЖрджिрдо рдпुрдЧ рдХे рдЧो-рдкрд▓рдХ, рдЪрд░рд╡ाрд╣ा рдЕрдкрдиे рдЫोрдЯों рдХो рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддा рд╣ै – “рдмेрдЯा рдкुрдд्рд░ рдмाрдврдХ।” рдпрд╣ाँ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рд╡ृрдж्рдзि рдкрд░ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдЬोрд░ рджेрддा рдеा। рд╕ृрд╖्рдЯि, рдЙрдд्рдкाрдж рдеा рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡ृрдж्рдзि рдХे рдоूрд▓ рдоें рдоाрддृ рдФрд░ рдкृрде्рд╡ी рд╣ीं рдк्рд░рдзाрди рдеी। рдЗрд╕ рддрдд्рдд्рд╡ рдХो “рдЖрджिрдо рд▓ोрдХрд╕рдоाрдЬ рдиे рдк्рд░рддिрдкрд▓ рдк्рд░िрддी рднाрд╡ рд╕े рдиाрд░ी рдХो рдЕрдиुрдкрдо рдПрд╡ं рдЙрдЪ्рдЪ рднाрд╡ рд╕े рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдзिрд╖्рдаिрдд рдХिрдпा рдеा। рдЗрддрдиा рд╣ीं рдирд╣ीं рд╕्рдд्рд░ी рдХो рджेрд╡ी рдХा рд╕рдо्рдоाрди рджेрддे рд╣ुрдП рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдкूрдЬा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджिрдпा рдеा।”реи

рд╕्рдд्рд░ी рдХो рджेрд╡ी рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХрд░ рдЙрд╕рдХी рдкूрдЬा рдХрдм рдЖрд░рдо्рдн рд╣ुрдИ рдХрд╣ा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा, рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░рд╢рд╕्рддि рд╕ूрдЪрдХ рдЧीрдд, рдХрдеाрдПँ, рдЧाрдеाрдПँ рдЖрджि рдЖрджिрдо рд╕рдн्рдпрддा рдХी рд╣ीं рджें рд╣ै рдРрд╕ा рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╣ै рдХि “рдСрд╕्рдЯ्рд░िрдпा рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд ‘рднिрд▓рдирдбрд░्рдлрд░’ рдХी рдЪूрдиे рдкрдд्рдерд░ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рдоूрд░्рддि ‘рд╡ीрдирд╕’ рд╣ी рдЕрдмрддрдХ рдХी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕рдмрд╕े рдк्рд░ाрдЪीрди рдоूрд░्рддि рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд▓ рд▓рдЧрднрдЧ рдмीрд╕ рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ рд╕े рднी рдкूрд░्рд╡ рдХी рд╣ै।”рей рд▓ोрдХрд╕рдоाрдЬ  рд╣рдоेрд╢ा рд╕े рд╡рд╕्рддुрд╡ाрджी рд░рд╣ा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ “рдЖрдЧे рдЪाрдКрд▓ рдХрдеा, рдкिрд╕े рд╣े рд╣рд░ि рдХрдеा” (рдЬैрд╕े рд╣िрди्рджी рдк्рд░рджेрд╢ों рдоें рдХрд╣ाрд╡рдд рд╣ै – рднूрдЦे рднрдЬрди рдирд╣ीं рд╣ो рд╣ीं рдЧोрдкाрд▓ा)। рдИрд╢्рд╡рд░ рднी рдПрдХ рдоिрдердХीрдп рдХрд▓्рдкрдиा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд╡े рд▓ोрдЧ ‘рдЪाрдКрд▓ рдХрдеा’ рддрдеा рдкाрд░्рдеिрд╡ рд╕рдо्рдкрджा рдХे рдк्рд░ाрдЪुрд░्рдпрддा рдХे рд▓िрдП рд╣ीं рдирддрдорд╕्рддрдХ рд╣ोрддे рджिрдЦाрддे рд╣ैं। рд▓ोрдХрд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡ृрдж्рдзि рдХी рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рд╕े рдЕрдкрдиी рдХाрдордиाрдУं рдХो рдлрд▓рд╡рддी рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ीं рджेрд╡ी рдкूрдЬा, рдорди्рдд्рд░, рдХрдеाрдУं рдФрд░ рдЧाрдеाрдУं рд╕े рд╕ंрдкृрдХ्рдд рд╣ो рджेрд╡ी рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдк्рд░ाрд░्рдеिрдд рд╣ो рдХрд╣рддे рджिрдЦрддे рд╣ैं – “рдзрдиं рджेрд╣ी, рд░ूрдкं рджेрд╣ी, рдпрд╢ं рджेрд╣ी, рдж्рд╡िрд╖ो рджेрд╣ी।” рдЕрд╕рдоीрдпा рдоंрд╕ाрдХाрд╡्рдп рдоें рднी рджुрд░्рдЧाрд╡рд░ рдиे рднी рдПрдХ рд╣ीं рд╕ुрд░ рдоें рдХрд╣ा рд╣ै – “рдм्рд░рд╣्рдоाрдиिрдХ рдкूрдЬे рдЬीрддो рдПрдХ рдЪिрдд्рд░ рдордиे / рдкुрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ूрдЦे рд╣िрддो рдеाрдХे рд╕рд░्рд╡рдХ्рд╖рдиे / рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд╣ोрдмрдП рддाрд╣ाрд░ рдЧृрд╣рд╡ाрд╕ / рднрдиे рдХрд╡ि рджुрд░्рдЧाрд╡рд░ рдкрджुрдоाрдИрд░ рджाрд╕।” рдпрд╣ाँ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХि рдк्рд░рдердордж्рд░рд╖्рдЯाрдпा рд╕्рдд्рд░ी рдкूрдЬा рдЬрдирдиी рдФрд░ рдкृрдеिрд╡ी рдХे рд▓िрдП рд╣ै рдЬो рд╕ंрддाрди рдЕрди्рди рддрдеा рдЕрди्рдпाрди्рдп рд╕рдо्рдкाрджाрдУं рдХी рд╕рд░्рд╡рджाрдд्рд░ी рд╣ै। рдЗрди рджोрдиों рдоें рдПрдХ рд╣ी рд╕рдоाрдирддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╣ै ‘рдк्рд░рд╕ूрддा’ рдХी। рдпे рджोрдиों рд╣ीं рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рд╕ूрддा рд╣ै। рдкुрд░ुрд╖ों рд╢рдпрдж рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣ी рдЗрдирдХी рдкूрдЬा рдЖрд░рдо्рдн рдХी рд╣ो।

рд▓ोрдХрд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрд╡िрдз рд╡िрдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ंрдЧों рд╕े рд╣рдоें рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЕрди्рдпाрди्рдп рджेрд╢ों рдХी рднांрддि рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рднी рдПрдХ рдоाрддृ-рд╕рдд्рддाрдд्рдордХ рджेрд╢ рд╣ीं рдеा। рд▓िрд╣ाреЫा рдЕрд╕рдо рднी рдоाрддृ-рд╕рдд्рддाрдд्рдордХ рд╣ीं рд░рд╣ा рд╣ोрдЧा। рд╡ैрд╕े рднी рдЖрдЬ рднी рдкूрд░्рд╡ोрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХे рдХрдИ рдк्рд░рджेрд╢ों рдоें рдпрд╣ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЕрдм рднी рдХाрдпрдо рд╣ै। рд╡ैрджिрдХ рдпुрдЧ рдХे рдмाрдж рдХे рд╕рдоाрдЬ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдзाрд░рдгा рд░рд╣ी рд╣ै рдХि “рд╢िрдХाрд░ рдпुрдЧ рд╕े рд╣ीं рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рдмреЭी। рдкुрд░ुрд╖ рдХो рд╡рд░िрдпे рд╕्рдеाрди рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा। рдмрд╣ुрд▓ рд╕рдоाрдЬ рдкिрддृ-рд╕рдд्рддा рдоे рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдп।”рек рдпрд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╕ाрдоाрди्рдп рдирд╣ीं। рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдмीрдЪ рдЕрдмाрдз рдпौрди рд╕ंрдкрд░्рдХ рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдирд╡-рдк्рд░рдЬрди्рдо рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдХो рд╡рд╣ рд╡рд░ीрдпрддा рдпा рд╕рдо्рдоाрди рдирд╣ीं рджेрддा рдеा рдЬो рдоाँ рдХो рджेрддा рдеा। рдЙрд╕рдХा рдкрд░िрдЪрдп рдЕрдкрдиी рдоाрддा рд╕े рдеा। рдЫाрди्рджोрдЧ्рдп рдЙрдкрдиिрд╖рдж्рел рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╕рдд्рдпрдХाрдо рдФрд░ рдЬрд╡ाрд▓ рдХी рдХрдеा рдЗрд╕рдХा рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдк्рд░рдоाрдг рд╣ै। рдХिрди्рддु рдХाрд▓ाрди्рддрд░ рдоें рдЗрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ुрдЖ। рд░ाрдоाрдпрдг рдФрд░ рдорд╣ाрднाрд░рдд рдпुрдЧ рдоें рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЭрд▓рдХрддा рд╣ै। рджрд╢рд░рде рдХा рдмрд╣ु-рдкрдд्рдиिрдд्рдд्рд╡ рдФрд░ рдХुंрддी рдФрд░ рдж्рд░ौрдкрджी рдЗрд╕рдХे рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं। рдХाрд▓ाрди्рддрд░ рдоें рдХौрдЯिрд▓्рдп рдЕрдкрдиे ‘рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░’рем рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं – “рдмрдЪ्рдЪा рд╕्рдд्рд░ी рдХा рд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै рди рдХि рдкुрд░ुрд╖ (рдкрддि) рдХा। рдкुрд░ुрд╖ (рдкрддि) рдЕрдиेрдХों рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं рдкрд░ рдмрдЪ्рдЪा рдоाँ (рд╕्рдд्рд░ी рдЬो рдЬрдирдиी рд╣ै) рдХा рд╣ीं рдХрд╣рд▓ाрдпрдЧा” рдпрд╣ рдЗрд╕ рд╕рдм рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдж्рдпोрддрдХ рд╣ै рдХि рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдмрд╣ु-рдкрддिрдд्рдд्рд╡ рдк्рд░рдеा рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд░рд╣ी рд╣ोрдЧी। рдЖрдЬ рднी рджुрдиिрдпा рдХे рдмрд╣ुрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рдЖрджिрд╡ाрд╕ी рд╕рдоाрдЬ рдоें рдпрд╣ рдк्рд░рдеा рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ै। рд╡рд╕्рддु рд╕рдд्рдп рдпрд╣ рдХि рд╕ंрддाрди рдХे рдКрдкрд░ рд╕े рдЕрдзिрдХाрд░ рдЦोрддे рдЬाрдиे рдХी рдХ्рд░рдордмрдз्рдпрддा рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд▓िрдП рднोрдЧ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдоाрдд्рд░ рд░рд╣ рдЧрдИ। рд╡ृрд╣рджाрд░рдг्рдпрдХ рдЙрдкрдиिрд╖рдж्рен рдоें рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ рдХрд╣рддे рд╣ैं – “рдпрджि рд╡рд╣ рдиाрд░ी (рдЬिрд╕े рдХोрдИ рдЙрдкрднोрдЧ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ рд╣ो) рдЬो рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдХाрдордиा рдкूрд░्рдг рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддी рддो рдкुрд░ुрд╖ рдЙрд╕े рдЙрдкрд╣ाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд▓ोрднिрдд рдХрд░ рдЕрдкрдиे рдмрд╕ рдоें рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрджि рдлिрд░ рднी рд╡рд╣ рд╕рдо्рднोрдЧ рдоें рд╕рд╣рдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░рддी рддो рдЙрд╕े рдмрд▓ рд╕े, рдЫрд▓ рд╕े рдЖрдпрдд्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।”рен

рд╕рдоाрдЬ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡ोрдбेрд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ – “рдЕрд╕рдо рддрдеा рдЙрдд्рддрд░-рдкूрд░्рд╡ рднाрд░рдд рдоें рд░ेрд▓ рдЧाреЬी рдХे рдкрд░िрдЪाрд▓рди рддрдеा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рдЖрдЧрдорди рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рд╣ीं рдпрд╣ाँ рдХे рд╕рдоाрдЬ рдоें рдж्рд░ूрдд рдЧрддि рд╕े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ुрдЖ”рео рд╡ोрдбेрд▓ рдпрд╣ рднी рдоाрдирддा рд╣ै рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рдЖрдЧрдорди рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдЕрд╕рдо рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╡िрд╖рдпрдХ рдмрд╣ुрд▓ рддрдеा рд╡िрд╕्рддृрдд рд░ूрдк рдоें рдЪрд░्рдЪा рдХрд╣ीं рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा। рд╕рдоाрдЬ рд╡िрд╡рд░्рддрди рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рднी рдХुрдЫ рд╡िрд╡рд░्рддрди рдШрдЯा рд╣ो, рд╡рд╣ рднी рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा। рднाрд░рддीрдп рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЕрд╕рдо рддंрдд्рд░-рдоंрдд्рд░ рдк्рд░рдзाрди рджेрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрджिрдо рдпुрдЧ рд╕े рдЦ्рдпाрдд рд░рд╣ा рд╣ै। “рд╕िрдж्рдз рддांрдд्рд░िрдХों рдХी рд╕ाрдзрдиा, рдХाрдоाрдЦ्рдпा рджेрд╡ी рдХे рдкрд╡िрдд्рд░ рд╕्рдерд▓ рдкрд░ рд╣ीं рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддी рдеी рдЗрд╕рдХे рдЧाрдеा рдоें рднी рдЗрд╕ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рддрде्рдп рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХेрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╣िрди्рджी-рднाрд╖ी рдк्рд░ाрди्рддों рдХे рд▓ोрдХрдЧीрддों рдФрд░ рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं рдоें рдЕрд╕рдо рдХा рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдРрд╕े рджेрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдХी рд╕्рдд्рд░िрдпाँ рдорд░्рджों рдХो рднेрдбा рдмрдиाрдХрд░ рд░рдЦ рд▓िрдпा рдХрд░рддी рдеी”реп рдпрд╣ рдоाрди्рдпрддा рдЖрдЬ рднी рдЙрд╕ी рд░ूрдк рдоें рдЦ्рдпाрдд рд╣ै। рдЕрд╕рдо рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд▓ोрдХрдХрдеाрдПँ рдпрд╣ाँ рдХे рд╕рднी рд╕рдоुрджाрдпों рдоें рд╕рдоृрдж्рдз рд╡िрд░ाрд╕рдд рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХी рд▓ोрдХрдХрдеाрдПँ рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдШрдЯрдиाрдУं рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЕрд╕рдо рддंрдд्рд░–рдоंрдд्рд░, рдЬाрджू–рдЯोрдиा рдПрд╡ं рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХा рдХेंрдж्рд░ рд╣ै। рдЕрддः рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं рдоें рддंрдд्рд░–рдоंрдд्рд░ рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рд╣ोрддा рд╣ै।

рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें “рдЕрд╕рдо рдХी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпे рдЬाрдиेрд╡ाрд▓े рд▓ोрдХрдиाрдЯ्рдп рднी рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं। рдЗрди рд▓ोрдХрдиाрдЯ्рдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдорд╣िрд▓ाрдПँ рдЕрдкрдиी рднाрд╡рдиाрдУं рдХा рдЗрдЬрд╣ाрд░ рдХрд░рддी рд╣ैं। рд▓ोрдХрдиाрдЯ्рдп рдХी рдпрд╣ рд╢ैрд▓ी рдЕрд╕рдоिрдпा рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдЕрд╕्рдоिрддा рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдЕрд╕рдо рдоें рд▓ोрдХрдЧीрддों рдХी рдЙрди्рдирдд рдкрд░рдо्рдкрд░ा рд╣ै। рдмिрд╣ू рдЧीрдд рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рддिрдиिрдзि рд▓ोрдХрдЧीрдд рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рдХे рд░ाрдЧ-рдЕрдиुрд░ाрдЧ, рдЖрд╢ा- рдЖрдХांрдХ्рд╖ा, рд╣рд░्рд╖-рд╡िрд╖ाрдж рдЖрдХाрд░ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддे рд╣ैं, рдмिрд╣ू рдЧीрддों рдХे рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं рдФрд░ рдЧाрдиे рдХी рдЕрдиेрдХ рд╢ैрд▓ी рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ै”।резреж рдЕрд╕рдоीрдпा рдмिрд╣ू рдЧीрддों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрдм рдФрд░ рдХैрд╕े рд╣ुрдЖ, рдЗрд╕ рдкрд░ рдЕрдиेрдХाрдиेрдХ рдорддрднेрдж рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЗрддрдиा рддрдп рд╣ै рдХि рдЗрди рдЧीрддों рдХे рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рджौрд░ рдоें рд╕्рдд्рд░ी рджेрд╣ рддрдеा рдЙрд╕рдХे рд░ूрдк рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рднी рд╡рд╣ рд╕्рдд्рд░ी рд╡ंрджрдиा рддрдХ рд╣ीं рдЬाрддा рдеा, рдХिрди्рддु рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рд╡рд╣ рд░ूрдк рдЪрд░्рдЪा, рдЗрди्рдж्рд░िрдпрдЧ्рд░ाрд╣्рдп рдФрд░ рднोрдЧ्рдп рд╡рд╕्рддु рдХे рд░ूрдк рдоें рд╢рдиै-рд╢рдиै рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрддा рдЪрд▓ा рдЧрдпा। рд╡рд╕्рддुрддः рдЗрди рдЧीрддों рдоें рднी рд╕्рдд्рд░ी рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рд╕ाрдеी рдХे рдЪुрдиाрд╡ рдкрд░ рд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдмрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ ‘рдкौрдбंрдЧ рдоाрддृ’ рдХे рд╕ाрдоाрди рдЧीрдд рд╣ै। рджेрд╡ी рдкूрдЬा рдоें рджेрд╡ी рд░ूрдк-рд╕ौрди्рджрд░्рдп рдХा рдЬो рд╡рд░्рдгрди рдкрд╣рд▓े рдеा рд╡рд╣ рдХाрд▓рдХ्рд░рдо рдоें рдмрджрд▓рддा рдЪрд▓ा рдЧрдпा। 

“рд╕ोрдиोрд╡ाрд▓ рдХрдЫाрд░ी рдЬрдирдЬाрддि рдХा рд▓ोрдХрдЧीрдд рд╣ैрджंрдЧ рдХेрд╡рд▓ рдкुрд░ुрд╖ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЧाрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдЧीрдд рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЕंрдЧ рд╕ंрдЪाрд▓рди рд╡ рдиृрдд्рдп рд╣ैрджंрдЧ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै। рдпे рдЧीрдд рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХे рд░ंрдЧ рд╕े рд╕рд░ाрдмोрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।”резрез рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХрд░рдмी рдорд▓िрддा (рд▓ोрдХрдЧाрдеा) рдХे рдХाрд╡्рдп ‘рд╣ा-рдИ’ рдХो рджिрдЦाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоे рдПрдХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдкृрдеिрд╡ीрдХी рдПрдиाрдбिрдоा рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╕े рд╣ीं ‘рд╣ा-рдИ’ рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдЧीрдд рдХे рдХрдИ рднाрдЧ рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ ‘рд╕ाрдоंрдд-рдк्рд░рднु рд▓ंрдЧ рдбिрд▓ी’ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा ‘рд╣ा-рдИ’ рдХे рдКрдкрд░ рдЪрд▓ाрдпा рдЧрдпा рдиिрд░्рдпाрддрди рд╕ाрдоंрдд рдпुрдЧीрди рд╣ीं рд╣ै рди рдХि рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी। рд╡рд╕्рддुрддः рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЕрдЪ्рдЫी-рдЕрдЪ्рдЫी рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рд╡рд╕्рддु рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рд╕ाрдоंрддी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рд╕ाрдоंрддों рдХे рд▓िрдП рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рд╣ोрдиा рдЖрд░рдо्рдн рд╣ुрдЖ। рдФрд░, рдмेрдХाрд░-рдмेрдХाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеाрдПँ рдЖрдо-рдЬрди рдкрд░  рдеोрдк рджिрдпा рдЧрдпा। рдХिрди्рддु, “рдПрд╕्рдХिрдоो, рдкिрдЬ्рдоी рдЖрджि рдЬрди-рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдХा рд╕्рдеाрди рдоिрдЯрдЯी рдоें рдоिрд▓ा рдирд╣ीं, рд╡рд░рди рд╡рд╣ рд╕ंрдн्рд░ांрдд рд╕्рдеाрди рдХी рдЕрдзिрдХाрд░рдиी рд░рд╣ी рд╣ै।”резреи  рд╕рдо्рдк्рд░рддि рдЖрдЬ рдХे рдЕрд╕рдо рддрдеा рд╡िрд╡िрдз рдЬрдирдЬाрддिрдп рд╕рдоाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдХрд╣ीं рдоाрддृ рддांрдд्рд░िрдХ рд╕рдоाрдЬ рдирд╣ीं। рдк्рд░ाрдпः рд╕рднी рдЬрдирдЬाрддिрдп рд╕рдоाрдЬ рдЕрдм рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै।

рд╡िрд╡िрдз рдЬрдирдЬाрддिрдп рд▓ोрдЧों рд╕े рднрд░े-рдкुрд░े рдЕрд╕рдо рдХे рдЕрди्рдпाрди्рдп рд▓ोрдХाрд╕рд╣िрдд्рдпों рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдорд░्рдпाрджा рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕рдоाрдЬ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рд╕рдоाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХे рдоिрд╕िंрдЧ рдЬрдирдЬाрддि рдХे рдкुрд░ोрд╣िрдд рдЬрдм ‘рдЖंрдЧ-рдмांрдЧ’ рдЧीрдд рдЧाрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं – “рдЬрди्рдорд░ рд╕рдХрд▓ो рднрд░ рдХाрдирдзाрдд рдЖрд░ू рдЧрд░्рднрдд рд▓ोрдИ рдЬी рд╕рдХрд▓ो рдкрд░िрдпाрд▓рд░ рдЬрди्рдорд░ рдоाрддृрд╕्рд╡рд░ूрдк рддोрдоाрдХ рд╡ंрджे”резрей рдЗрд╕рд╕े рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рддाрдд्рдХाрд▓ीрди рдоाрддृ рдк्рд░рдзाрди рдЬрдирдЬाрддिрдп рд╕рдоाрдЬ рдкрд░ рдиреЫрд░ рдЬाрддी рд╣ै। рдПрдХ-рдПрдХ ‘рдЖंрдЧ-рдмांрдЧ’ рдЧीрдд рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХो ‘рдкौрдбंрдЧ рдоाрддृ’ рдиाрдо рд╕े рд╣ीं рдЕрднीрд╣िрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рддрдеा ‘рдкौрдбंрдЧ рдоाँ’ рдХी рд╣ीं рд╡ंрджрдиा, рдЙрдкाрд╕рдиा рдЖрджि рдХी рдЬाрддी рд╣ै, рд╡рд╣ рджेрд╡ी рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдкिрддा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоाрдд्рд░ рднी рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा। “рдоिрд░ि рдЕрдерд╡ा рдоिрд╕िंрдЧ рдЬрдирдЬाрддि рдХे рд▓ोрдХрдЧीрддों рдХो рдУрдИ-рдиिрддोрдо рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдоुрджाрдп рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░ рдПрд╡ं рд╕ुрдмрдирд╕िрд░ी рдирджिрдпों рдХी рдЙрд░्рд╡рд░ рдШाрдЯी рдоें рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдоिрд░ि рд▓ोрдХрдЧीрддों рдоें рдирджिрдпों рдХी рдЪрд░्рдЪा рдк्рд░рдоुрдЦрддा рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрдирдХे рдк्рд░рдгрдп рдЧीрдд рдоें рдк्рд░ेрдоी рдЕрдкрдиी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рдоैं рдирджी рдХे рдЗрд╕ рдкाрд░ рдЦреЬा рд╣ूँ рдФрд░ рддुрдо рдЙрд╕ рдкाрд░, рд╣рдо рджोрдиों рд╕िрдпाँрдЧ рдирджी рдХे рджो рддрдЯों рдкрд░ рдЦреЬे рддреЬрдк рд░рд╣े рд╣ैं, рдоेрд░े рд╣ृрджрдп рдоें рддुрдордХो рджेрдЦрдиे рдХी рдк्рд░рдмрд▓ рдк्рдпाрд╕ рдиिрд░ंрддрд░ рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै।”резрек

рдоुрдХ्рдд рдпौрди-рд╕рдоाрдЧрдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдмрд╣ु-рдкрддिрдд्рдд्рд╡ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рддрдеा рдмрд╣ु-рдкрдд्рдиिрдд्рдд्рд╡ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдмреЬो рдЬрдирдЬाрддीрдп рд╕рдоाрдЬ рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं,рд▓ोрдХрдЧीрддों рдФрд░ рд▓ोрдХрдЧाрдеाрдУं рдоें рд╡ृрд╣рдж् рд░ूрдк рдоें рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। ‘рдЖрд▓िрд░ी рджाрдо्рдм्рд░ा’, ‘рдЧрдо्рдмिрд░ा рд╡ीрд░’, ‘рдЪाрд░ рднाрдИрдпों рдХी рдХрдеा’ рдЖрджि рдмреЬो рдХрдеाрдУं рд╕े рдмреЬो рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрди рдХрдеाрдУं рдоें рдЕрдмाрдз рдпौрди рд╕рдоाрдЧрдо рдХे рдк्рд░рдЪрд▓рди рдФрд░ рд╕्рдд्рд░ी рдХे рд░ूрдЪि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкрддि рдХे рдЪुрдиाрд╡ рдЬैрд╕ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рджिрдЦрддी рд╣ै। ‘рдЪाрд░ рднाрдИрдпों рдХी рдХрдеा’ рд╕े рдРрд╕ा рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдмрд╣ु-рдкрддिрдд्рдд्рд╡ рдк्рд░рдеा рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рдХी рджेрди рд╣ै। рдаीрдХ рд╡ैрд╕े рд╣ीं ‘рдЧрдо्рдмिрд░ा рд╡ीрд░’ рдХी рд▓ोрдХрдХрдеा рд╕े рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдкрдд्рдиी рдк्рд░рдеा рднी рдЖрджिрдо рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╣ी рджेрди рд╣ै।

рдбिрдоाрд╕ा рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं рдоें рдпрд╣ рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдбीрд╢्рд░ु рдХा рдкिрддा рд░ाрдЬा рд╣рд░िрд░ाрдо рдиे рдЙрд╕рд╕े (рдЕрдкрдиी рдкुрдд्рд░ी рд╕े) рд╡िрд╡ाрд╣ рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рд░рдЦा। “рдбीрд╢्рд░ु рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдаुрдХрд░ाрддे рд╣ुрдП рдЕंрддрдд: рдШрд░-рдж्рд╡ाрд░ рдд्рдпाрдЧ рд╡рдирд╡ाрд╕िрдиी рд╣ो рдЧрдИ। рдЛрдЧ рд╡ेрдж рдоें рдпрдо-рдпрдоी рдХे рд╕ंрд╡ाрдж рдоें рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоिрд▓рддे рд╣ैं।”резрел рдз्рдпाрддрд╡्рдп рд╣ै рдХि рдЗрди рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं рдоें рдРрд╕े рд╕ंрдмंрдзों рдкрд░ рд╡िрд░ोрдз рдЬрддाрддे рд╣ी рджेрдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рдХिрди्рддु, рдЙрди рджिрдиों рдЕрдмाрдз рдпौрди рд╕рдо्рдмрди्рдз рдмрдирдиे рдХी рдк्рд░рдеा рдеी, рдРрд╕ा рдм्рд░рд╣्рдорджेрд╡ рдФрд░ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рдХрдеा рд╕े рднी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдм्рд░рд╣्рдорджेрд╡ рдХी рдЕрдмрддрдХ рдкूрдЬा рдирд╣ीं рдХी рдЬाрддी। рд╕ंрднрд╡рддः рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдирдЬрджीрдХी рд░िрд╢्рддों рдоें рдкрд╣рд▓े рдпौрди рд╕рдо्рдмрди्рдз рд░рд╣े рд╣ों рдФрд░ рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдпрд╣ рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдпा।

рдЕрд╕рдо рдХा рд░ाрднा рд╕рдоुрджाрдп рд▓ोрдХрдЧीрддों рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрдд्рдпंрдд рд╕рдоृрдж्рдз рд╣ै, рдЗрдирдХे рд▓ोрдХрдЧीрддों рдоें рдк्рд░рдХृрддि рдЕрдкрдиे рдпрдеाрд░्рде рд░ूрдк рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд░ाрднा рд╕рдоाрдЬ рдХे ‘рд╣рдпрдоाрд░ू’ рд▓ोрдХрдЧीрдд рджेрд╡ рд╕्рддुрддि рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди рд╡ीрд░ांрдЧрдиाрдУं рдХी рдпाрдж рдоें рдЧрдпी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрдирдоें рд╕्рдд्рд░ी рд╕рдо्рдкूрд░्рдгрддा рдФрд░ рд╡рд░ीрдпрддा рд╣ी рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै।

рдЗрди рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं, рд▓ोрдХрдЧीрддों, рд▓ोрдХрдЧाрдеाрдУं рдЖрджि рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╡ृрд╣рдж् рдЕрд╕рдоीрдпा рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдПрдХ рд╕рдордп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рдЖрд╕рди рдкрд░ рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рдеी। рдпрд╣ рдЕрдм рднी рджिрдЦрддा рд╣ै рдЬрдм рд╣рдо рдЗрдирдХी рддुрд▓рдиा рднाрд░рдд рдХे рдЕрди्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं। 
_____________

рд╢ोрдз-рд╕рди्рджрд░्рдн:

1. рд░ाрдордзाрд░ी рд╕िंрд╣ “рджिрдирдХрд░” - рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдЪाрд░ рдЕрдз्рдпाрдп, рдЙрджрдпाрдЪрд▓, рдкрдЯрдиा
2. рдбी. рдкी. рдЪрдЯ्рдЯोрдкाрдз्рдпाрдп - рд▓ोрдХाрдпाрдд्рдд, рдкृ- 241-242, рд╕ं- 1981, 1.. рд▓ोрдХाрдпрдд, рдкीрдкुрд▓्рд╕ рдкрдм्рд▓िрд╢िंрдЧ рд╣ाрдЙрд╕, рджिрд▓्рд▓ी- 110 055, 
3. рдЬी. рдердо्рдкрд╕рди – рд╕्рдЯрдбीрдЬ рдЗрди рдПрди्рд╕िрдПँрдЯ рдЧ्рд░ीрдХ рд╕ोрд╕ाрдЗрдЯी
4. рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд – (рдбी. рдкी. рдЪрдЯ्рдЯोрдкाрдз्рдпाрдп - рд▓ोрдХाрдпाрдд्рдд, рдкृ- 241-242, рд╕ं- 1981,
5. рд▓ोрдХाрдпрдд, рдкीрдкुрд▓्рд╕ рдкрдм्рд▓िрд╢िंрдЧ рд╣ाрдЙрд╕, рджिрд▓्рд▓ी- 110 055, рдоें рдЙрдж्рдзृрдд)
6. рдЫाрди्рджोрдЧ्рдп рдЙрдкрдиिрд╖рдж् – 4 / 4 / 2
7. рдХौрдЯिрд▓्рдп – рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ – 7 / 60 / 3 / 1
8. рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ - рд╡ृрд╣рджाрд░рдг्рдпрдХ рдЙрдкрдиिрд╖рдж् – 6 / 4 / 7
9. рдПрд▓. рдП. рд╡ोрдбेрд▓ – рдж рдЯ्рд░ाрдЗрдм्рд╕ рдЖрдл рдж рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░ рд╡ैрд▓ी – рдкृ. - 02, рдк्рд░.– 1975, рджिрд▓्рд▓ी 
10. рдбॉ рд╣рд░ेрд░ाрдо рдкाрдардХ – рдЕрд╕рдоीрдпा рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп : рдПрдХ рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг, рдкृ. – 52, рдк्рд░. рд╕ं. – 2008, рдЧोрдкिрдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди, 10 рдк्рд░ीрддि рдирдЧрд░, рджुрджौрд▓ी рдоाрд░्рдЧ, рд╕ीрддाрдкुрд░ рд░ोрдб, рд▓рдЦрдирдК– 21 
11. рдбॉ рд╡ीрд░ेंрдж्рд░ рдкрд░рдоाрд░ – рдЕрд╕рдо рдХा рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдЬрдирдХृрддि, рдИ-рдкрдд्рд░िрдХा  
12. рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд
13. рдм्рд░िрдлौрд▓्рдЯ – рдж рдорджрд░рд╕ – рдкृ. – 494, рдк्рд░. 1952
14. рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдкाрджुрди – рдоिрд╕िंрдЧ рд▓ोрдХрдЧीрдд, рдкृ. – 145, (рдоिрд╕िंрдЧ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдЖрд▓ेрдЦ рд╕े рдЙрдж्рдзृрдд)
15. рдбॉ рд╡ीрд░ेंрдж्рд░ рдкрд░рдоाрд░ – рдЕрд╕рдо рдХा рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдЬрдирдХृрддि, рдИ-рдкрдд्рд░िрдХा  
16. рдбॉ рд╣рд░ेрд░ाрдо рдкाрдардХ – рдЕрд╕рдоीрдпा рд▓ोрдХрд╕ाрд╣िрдд्рдп : рдПрдХ рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг, рдкृ. – 45, рдк्рд░. рд╕ं. – 2008, рдЧोрдкिрдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди, 10 рдк्рд░ीрддि рдирдЧрд░, рджुрджौрд▓ी рдоाрд░्рдЧ, рд╕ीрддाрдкुрд░ рд░ोрдб, рд▓рдЦрдирдК– 21 

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।