Showing posts with label 202111H. Show all posts
Showing posts with label 202111H. Show all posts

рдд्рд╕ुрдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд - рдПрдХ рддीрд░्рдердпाрдд्рд░ा рдЬाрдкाрди рдоें

(рдЖрд▓ेрдЦ рд╡ рдЪिрдд्рд░: рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा)

рдЖрдЗрдпे рдЖрдЬ рдЬाрдкाрди рдЪрд▓рддे рд╣ैं, рдд्рд╕ुрдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдХी рдПрдХ рддीрд░्рде рдпाрдд्рд░ा рдкрд░।

рд░ाрд╕्рддे рд╕े рдд्рд╕ुрдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдХा рджृрд╢्рдп
рдЬाрдкाрдиी рджंрддрдХрдеाрдУं рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╣рдЬ़ाрд░ों рд╡рд░्рд╖ рдкрд╣рд▓े рдПрдХ рджेрд╡ी рдиे рдЬाрдкाрди рдХे рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрд░्рд╡рддों рд╕े рдзрд░ा рдкрд░ рдЕрд╡рддрд░िрдд рд╣ोрдиे рдХी рдЕрдкрдиी рдЗрдЪ्рдЫा рдк्рд░рдХрдЯ рдХी। рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╢िрдЦрд░ рд╡ाрд▓े рдлूрдЬी рдкрд░्рд╡рдд рдиे рджेрд╡ी рдХे рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдХी рдХोрдИ рдЬ़рд░ूрд░рдд рди рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рдЕрд╣ंрдХाрд░рдкूрд░्рд╡рдХ рдордиा рдХрд░ рджिрдпा рдЬрдмрдХि рд╕्рдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдиे рд╡िрдирдо्рд░рддा рд╕े рджेрд╡ी рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рднोрдЬрди рд╡ рдЬрд▓ рдХे рд╕ाрде рдХिрдпा। рд╕рдордп рдмीрддрдиे рдкрд░ рдоाрдКंрдЯ рдлूрдЬी рдЕрдкрдиे рдЧрд░्рд╡ рдФрд░ рдаंрдбे рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг рдмрд░्рдлीрд▓ा рдФрд░ рдмंрдЬрд░ рд╣ो рдЧрдпा рдЬрдмрдХि рд╕्рдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдФрд░ рд░ंрдЧों рдХी рдмрд╣ाрд░ рд╕े рдЖрдЪ्рдЫाрджिрдд рдмрдиा рд░рд╣ा ।

рдЬाрдкाрдиी рдЧ्рд░ंрдеों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрдирдХे рдк्рд░рдердо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкूрд░्рд╡рдЬ рджंрдкрдд्рддि рд╢्рд░ीрдорддी рдЗрдЬाрдиाрдоी рдФрд░ рд╢्рд░ी рдЗрдЬाрдиाрдЧी рдиो рдоिрдХोрддो рдЗрд╕ी рдкрд░्рд╡рдд рдХे рдирди्рддाрдИ рдФрд░ рди्рдпोрддाрдИ рд╢िрдЦрд░ों рдкрд░ рд░рд╣рддे рдеे। рдоिрдердХों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЬाрдкाрди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЗрди्рд╣ीं рджोрдиों рдХी рд╕ंрддрддि рд╣ै। рджोрдиों рдЪोрдЯिрдпों рдкрд░ рдЗрдирдХे рднрд╡्рдп рд╕्рд╡рд░्рдгрдЬрдЯिрдд рдХाрд╖्рда рдоंрджिрд░ рдЖрдЬ рднी рд╣ैं।

рдд्рд╕ुрдХूрдмा рд╕ाрди рдкрд░्рд╡рдд рдкрд░िрд╕рд░ рдХा рддोрд░рдгрдж्рд╡ाрд░
рдПрдХ рдкुрд░ाрдиी рдФрд░ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдЬाрдкाрди рдпाрдд्рд░ा рдоें рд╕्рдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдХा рджрд░्рд╢рди рдоेрд░ी рдПрдХ рдРрд╕ी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд░рд╣ी рдЬिрд╕े рдЖрдкрдХे рд╕ाрде рдмाँрдЯрдиा рдЪाрд╣ूँрдЧा। рдЗрд╕рдХे рд╢िрдЦрд░-рдпुрдЧ्рдо рдирди्рддाрдИ рд╕ाрди рддрдеा рди्рдпोрддाрдИ рд╕ाрди рдХ्рд░рдорд╢ः 871 рд╡ 877 рдоीрдЯрд░ рдКँрдЪे рд╣ैं। рд╕्рдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдХो рдЬाрдкाрдиी рднाрд╖ा рдоें рдд्рд╕ुрдХुрдмाрд╕ाрди (Tsukubasan) рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдд्рд╕ुрдХूрдмा рддो рдкрд░्рд╡рдд рдХा рдиाрдо рд╣ै, рдФрд░ рд╕ाрди рдПрдХ рдЖрджрд░рд╕ूрдЪрдХ рд╢рдм्рдж рд╣ै рдЬिрд╕े рд╢्рд░ी рдХा рд╕рдоाрдиाрд░्рдеी рд╕рдордЭा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕्рдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдХी рдмрд╣ुрдд рд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рд╣ैं। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЬाрдкाрди рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдкрд░्рд╡рддों рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдпрд╣ рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдоुрдЦी рдирд╣ीं рд╣ै। рдоुрдЦ्рдпрддः рдЧैрдм्рд░ो рдФрд░ рдЧ्рд░ेрдиाрдИрдЯ рд╕े рдмрдиा рд╣ुрдЖ рдпрд╣ рд╣рд░ा-рднрд░ा рдкрд░्рд╡рдд рдЬाрдкाрди рдХे рдоुрдЦ्рдп рдкрд░्рд╡рддों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рджूрд░ рд╕े рдиीрд▓рдЧिрд░ी рдЬैрд╕े рджिрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдЗрд╕ рдкрд░्рд╡рдд рдХो рд╕्рдеाрдиीрдп рднाрд╖ा рдоें "рдмैंрдЧрдиी" рдкрд░्рд╡рдд рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं।

рд╕ुрдмрд╣ рдЕрдкрдиे рдХрдорд░े рд╕े рдиिрдХрд▓рдХрд░ рд╣ोрдЯрд▓ рдХी рд▓ॉрдмी рдоें рдкрд╣ुँрдЪा рддो рд╡рд╣ाँ рдЙрдд्рд╕рд╡ рдХा рд╕ा рдоाрд╣ौрд▓ рдеा। рдПрдХ рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рд╕ाрдЬ рд╕рдЬ्рдЬा рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рд╡िрдХрд░ाрд▓ рд╕ी рдоूрд░्рддि рднी рд▓рдЧी рдеी। рдкूрдЫрдиे рдкрд░ рдкрддा рд▓рдЧा рдХि рдЬाрдкाрдиी рдпोрдж्рдзा (рд╕рдоुрд░ाрдИ) рдХी рдпрд╣ рдоूрд░्рддि рдмाрд▓рдХ рджिрд╡рд╕ рдХे рдк्рд░рддीрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рд▓рдЧाрдИ рдЧрдпी рд╣ै।

рдд्рд╕ुрдХूрдмा рдХे рдЯोрдб рджेрд╡рддा
рдмाрд╣рд░ рдЖрдХрд░ рдЯैрдХ्рд╕ी рд▓ी। рд╕्рдХूрдмा рд╕ाрди рдХрд╣рддे рд╣ी рдб्рд░ाрдЗрд╡рд░ рдиे рдЬोрд░ рд╕े "рд╣рдИ" рдХрд╣ा рдФрд░ рдЪрд▓ рдкреЬा। рдкрде рднाрд░рдд рдХे рдХिрд╕ी рдЙрдкрдирдЧрд░ рдЬैрд╕ा рд╣ी рдеा рдордЧрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕ाрдл़ рдФрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ। рднीрдб़-рднाрдб़ рдФрд░ рд╢ोрд░ рднी рдирд╣ीं рдеा। рдирдЧрд░ рд╕े рдмाрд╣рд░ рдХा рдкрд░िрджृрд╢्рдп рднाрд░рдд рдХे рдХिрд╕ी рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЗрд▓ाрдХ़े рдЬैрд╕ा рд╣ी рдеा। рджूрд░-рджूрд░ рддрдХ рдлैрд▓े рдЦेрддों рдХे рдмीрдЪ рдоें рдЦрдкрд░ैрд▓ рдкрдб़े рдПрдХ рдпा рджोрдоंрдЬिрд▓ा рдШрд░ों рдХे рд╕рдоूрд╣। рдХрдИ рдШрд░ों рдХे рдЖрдЧे рднाрд░рдд рдХी рддрд░рд╣ рд╣ी рд╕्рдХूрдЯрд░ рдпा рдЫोрдЯी-рдмрдб़ी рдХाрд░ें рджिрдЦ рд░рд╣ी рдеीं рдордЧрд░ рдХुрдд्рддा, рдмिрд▓्рд▓ी, рдЧाрдп, рдШोрдб़ा рдЖрджि рдирдЬ़рд░ рдирд╣ीं рдЖрдпा। рдЕрдм рд╕рдордЭ рдоें рдЖрдпा рдХि рдЬाрдкाрдиी рдСрдЯोрдоोрдмाрдЗрд▓ рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХो рдЗрддрдиी рддрд░рдХ्рдХी рдХ्рдпों рдХрд░рдиी рдкреЬी? рдеोрдб़ी рджेрд░ рдмाрдж рдЯैрдХ्рд╕ी рдкрд╣ाрдб़ рдкрд░ рдЪрдв़рдиे рд▓рдЧी। рд╕рдб़рдХ рд╕ँрдХрд░ी рд╣ो рдЧрдпी рдФрд░ рдиैрдиीрддाрд▓ рдХे рд░ाрд╕्рддों рдХी рдпाрдж рджिрд▓ाрдиे рд▓рдЧी। рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рдШंрдЯे рдоें рд╣рдо рдд्рд╕ुрдХुрдмाрдпाрдоा рдкрд╣ुँрдЪे рдЬрд╣ाँ рдЗрдЬाрдиाрдоी рджेрд╡ी рдХे рдорда рдкрд░ рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓рдХाрдп рдЯोрдб рдХी рдоूрд░्рддि рдиे рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा। рдЖрда рд╣рдЬ़ाрд░ рдпेрди рд▓ेрдХрд░ рдб्рд░ाрдЗрд╡рд░ рдиे рдЬोрд░ рд╕े "рд╣рдИ" рдХрд╣ा рдФрд░ рдЪрд▓рддा рдмрдиा।

рдпрд╣ाँ рд╕े рдКрдкрд░ рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рдоैंрдиे рд░ोрдкрд╡े рд▓िрдпा। рдмाрджрд▓ों рд╕े рдШिрд░े рд░ोрдкрд╡े рд╕े рдЬिрдзрд░ рднी рджेрдЦो рдЕрд▓ौрдХिрдХ рджृрд╢्рдп рдеा। рд░ोрдкрд╡े рд╕े рдЙрддрд░рдиे рдкрд░ рджेрдЦा рдХि рдкрд╣ाрдбी рдкрд░ рд╣рд░ рддрд░рдл рдмрд░्рдл рдЫिрдЯрдХी рд╣ुрдИ рдеी। рд░ोрдкрд╡े рд╕े рди्рдпोрддाрдИ рд╕ाрди рдорда рддрдХ рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рдкрдд्рдерд░ों рдХो рдХाрдЯрдХрд░ рдмрдиाрдИ рдЧрдпी рд╕ीрдв़िрдпों рдХी рдХрдаिрди рдЦрдб़ी рдЪрдв़ाрдИ рдЪрдв़рдХрд░ рдКрдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪा рддो рджेрдЦा рдХि рдЫोрдЯे-рдмрдб़े рд▓ोрдЧों рдХे рдЕрдиेрдХ рд╕рдоूрд╣ рд╡рд╣ाँ рдкрд╣рд▓े рд╕े рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдеे рдФрд░ рдкрд░्рд╡рдд рд╢िрдЦрд░ рдкрд░ рдЦрдб़े рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рджृрд╢्рдпों рдХा рдЖрдиंрдж рд▓े рд░рд╣े рдеे।

рдд्рд╕ुрдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рдорда рдХा рджृрд╢्рдп
рд▓рдХрдб़ी рдХे рдмрдиे рд╣ुрдП рдЫोрдЯे рд╕े рдорда рдкрд░ рд╕ुрдирд╣рд░ी рдзाрддु (рд╢ाрдпрдж рд╕ोрдиा) рдХा рдХाрдо рдеा। рдорда рдХे рдЕрдзिрд╖्рдаाрддा рджेрд╡ рдЗрдЬाрдиाрдЧी рдиो рдоिрдХोрддो рд╢ाрдпрдж рдЕрдкрдиे рдХाрд╖्рда-рдХोрд╖्рдардХ рдоें рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдХрд░ рд░рд╣े рдеे рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрдирдХे рджрд░्рд╢рди рдирд╣ीं рд╣ुрдП। рд╢िрдЦрд░ рд╕े рдШाрдЯी рдХा рджृрд╢्рдп рдордиोрд░рдо рдеा рдкрд░рди्рддु рд╡рд╣ाँ рдЧ्рд░ेрдиाрдИрдЯ рдХे рдЪिрдХрдиे рдк्рд░рд╕्рддрд░ों рд╕े рдмрдиे рд╢िрдЦрд░ рдкрд░ рдЦрдб़े рд╣ोрдиे рд╕े рд╕ैрдХрдб़ों рдлीрдЯ рдЧрд╣рд░ी рд╕ीрдзी рдврд▓ाрди рдоें рдЧिрд░рдиे рдХा рднрдп рд╕рддाрдиे рд▓рдЧा рд╕ो рд╣рдордиे рдирди्рддाрдИ рд╕ाрди рдХे рдХेрдмिрд▓ рдХाрд░ рд╕्рдЯेрд╢рди рддрдХ рдкрдж-рдпाрдд्рд░ा рдХा рдорди рдмрдиाрдпा рдФрд░ рдмрд░्рдл рд╕े рдвँрдХी рд╕ँрдХрд░ी рдкрдерд░ीрд▓ी рдКрдмрдб़-рдЦाрдмрдб़ рдкрдЧрдбंрдбी рдкрд░ рдЪрд▓ рдкрдб़े। рд░ाрд╕्рддे рдоें рдЖрддे-рдЬाрддे рд╕рдоूрд╣ों рдиे рдЬрдм рд╕рд░ рдЭुрдХाрдХрд░ “рдХुрди्рдиिрдЪिрд╡ा” рдХрд╣ा рддो рд╣рдордиे рднी рдоुрд╕्рдХрд░ाрдХрд░ рдЙрди्рд╣ें "рдирдорд╕्рддे" рдХрд╣ рдХрд░ рдЕрдЪрдо्рднे рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा। рд░ाрд╕्рддे рдоें рдПрдХ рдЫोрдЯी рд╕ी рдордаिрдпा рдРрд╕ी рднी рдоिрд▓ी рдЬो рдоृрдд-рдЬрди्рдоा (stillborn) рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдеी। рдирди्рддाрдИ рд╕ाрди рдкрд╣ुँрдЪрдХрд░ рд╣рдордиे рд╕्рдХूрдмा рд╕ाрди рдХे рдоुрдЦ्рдп рдорда рддрдХ рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХेрдмрд▓ рдХाрд░ (incline) рд▓ी। рдЪीреЬ, рдУрдХ, рдЪैрд░ी, рдЖрд▓ूрдмुрдЦाрд░े рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╣рд░े-рднрд░े рд╡ृрдХ्рд╖ों рдХे рдмीрдЪ рд╕े рдЧुрдЬ़рд░рддे рд╣ुрдП рд╣рдо рдПрдХ рд╕ुрд░ंрдЧ рд╕े рднी рдиिрдХрд▓े рдФрд░ рддेंрддीрд╕ рдЕंрд╢ рдХे рдЭुрдХाрд╡ рдкрд░ рд▓рдЧрднрдЧ рдбेрдв़ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХी рджूрд░ी рдЫрд╣-рд╕ाрдд рдоिрдирдЯ рдоें рдкूрд░्рдг рдХрд░ рдоुрдЦ्рдп рдорда рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдП।

рд╕्рдХूрдмा рд╕ाрди рдХा рдоुрдЦ्рдп рдорда рдХाрдл़ी рдиीрдЪाрдИ рдкрд░ рдЬ़्рдпाрджा рд╕рдорддрд▓ рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै рдФрд░ рд╢िрдЦрд░ों рдкрд░ рдмрдиे рдордаों рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рдХाрдл़ी рдмрдб़ा рдФрд░ рднрд╡्рдп рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдХाрд╖्рда рднрд╡рдиों рдоें рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдзाрддु рдХी рдХीрд▓ों рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд▓рдХрдб़ी рдФрд░ рд░рд╕्рд╕ी рдХा рд╣ी рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдорда рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХी рдкрдЧрдбंрдбिрдпों рдХे рдЗрд░्рдж-рдЧिрд░्рдж рдЫोрдЯे рдлेрд░ी рд╡ाрд▓े рдЦिрд▓ौрдиे, рдХाрдЧрдЬ़ рдФрд░ рд▓рдХрдб़ी рдХी рд╕рдЬ्рдЬा рд╡рд╕्рддुрдПँ рдмाँрд╕ुрд░ी, рдШुँрдШрд░ू, рдЫрдб़िрдпाँ, рдЖрджि рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоेंрдврдХ, рдЙрд▓्рд▓ू рдЖрджि рдХी рдоूрд░्рддिрдпाँ рднी рдмेрдЪ рд░рд╣े рдеे। рдд्рд╡рдЪा рдХो рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЯोрдб рдХा рддेрд▓ рднी рдоिрд▓ рд░рд╣ा рдеा рдЕрд▓рдмрдд्рддा рдЦ़рд░ीрджрддे рд╣ुрдП рдХोрдИ рдирд╣ीं рджिрдЦा। рдкूрдЫрдиे рдкрд░ рдкрддा рд▓рдЧा рдХि рдпрд╣ рддेрд▓ рдЯोрдб рдХी рдд्рд╡рдЪा рд╕े рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдоाрд░ा рдирд╣ीं рдЬाрддा рд╣ै।

рдоुрдЦ्рдп рдоंрджिрд░ рдХा рдкрд░िрд╕рд░ рдж्рд╡ाрд░
рдХुрдЫ рдЬोрдб़े рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рд╡ेрд╢рднूрд╖ा рдоें рджेрд╡ी рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд▓ेрдиे рдЖрдпे рд╣ुрдП рдеे। рджिрдЦрдиे рдоें рд╕рдм рдХुрдЫ рдХिрд╕ी рдкुрд░ाрдиे рднाрд░рддीрдп рдоंрджिрд░ рдЬैрд╕ा рд▓рдЧ рд░рд╣ा рдеा рдордЧрд░ рдЙрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рднीрдб़рднाрдб़, рд╢ोрд░рдЧुрд▓ рдФрд░ рд░ौрдирдХ рдХा рд╕рд░्рд╡рджा рдЕрднाрд╡ рдеा। рдоंрджिрд░ рдХे рдмाрд╣рд░ рд╣ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдоें рдЪрдв़ाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдорджिрд░ा рдХे рдХाрд╖्рда-рдЧंрдЧाрд▓ों рдХे рдвेрд░ рд▓рдЧे рд╣ुрдП рдеे। рдПрдХ рдмूрдв़ी рдоाँ рдЕрдкрдиी рдкोрддी рдХो рдоंрджिрд░ рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХी рд╣рд░ рдЫोрдЯी-рдмрдб़ी рдЪीрдЬ़ рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ा рд░рд╣ी рдеीं।

рдоंрджिрд░ рдХे рдЬाрдкाрдиी рджेрд╡рджाрд░ рд╕े рдмрдиे рднрд╡्рдп рдж्рд╡ाрд░ рдХे рджोрдиों рдФрд░ рдЕрд╕्рдд्рд░-рд╢рд╕्рдд्рд░ рд▓िрдП рджो рд░рдХ्рд╖рдХ рдЦрдб़े рдеे। рдж्рд╡ाрд░ рдХे рдКрдкрд░ рд▓рдХрдб़ी рдХे, рдФрд░ рдЕрди्рджрд░ рдкрдд्рдерд░ рдХे рд╣िрдо рддेंрджुрдП рдпा рд╢ाрд░्рджूрд▓ рдЬैрд╕े рдХुрдЫ рдк्рд░ाрдгी рдмрдиे рд╣ुрдП рдеे। рдоंрджिрд░ों рдХे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдж्рд╡ाрд░ рдХो рдЬाрдкाрдиी рднाрд╖ा рдоें рддोрд░ी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬोрдХि рддोрд░рдг рдХा рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬ़िрдХ्рд░ рдЖрдпा рд╣ै рддो рдмрддा рджूँ рдХि рднрдЧрд╡ाрди् рдмुрдж्рдз рдХो рдЬाрдкाрдиी рдоें рдмुрдд्рд╕ु (рдпा рдмрдбрдХो) рдХрд╣рддे рд╣ैं।

рдпрдж्рдпрдкि рдоूрд▓ рдоंрджिрд░ рдХाрдл़ी рдк्рд░ाрдЪीрди рдмрддाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдоंрджिрд░ рдХा рд╡рд░्рддрдоाрди рднрд╡рди 1633 рдоें рддोрдХुрдЧाрд╡ा рд╢ोрдЧुрдиाрддे рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдХाрд▓ рдоें рдмрдирд╡ाрдпा рдЧрдпा рдеा। рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХा рдХाрд╖्рда рд╢िрд▓्рдк рдЬाрдкाрди рдХे рдоंрджिрд░ рд╕्рдеाрдкрдд्рдп рдХा рдПрдХ рд╕ुрди्рджрд░ рдирдоूрдиा рд╣ै। рдоुрдЦ्рдп рднрд╡рди рдХे рдж्рд╡ाрд░ рдкрд░ рд░рд╕्рд╕ी рдХे рдмंрджрдирд╡ाрд░ рдХे рдмीрдЪ рдоें рдЬाрдкाрдиी рд╢ैрд▓ी рдХा рдШंрдЯा рдЯँрдЧा рд╣ुрдЖ рдеा। рдоूрд▓рддः рд╢िрди्рддो рдоंрджिрд░ рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдкिрдЫрд▓े рдкाँрдЪ рд╕ौ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдерд▓ рдмौрдж्рдзों рдФрд░ рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХा рднी рдк्рд░िрдп рд╣ै।
рдоेрд░े рд╢рдм्рджों рдоें рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХी рддाрд░ीрдл़ рд╢ाрдпрдж рдЧूँрдЧे рдХे рдЧुреЬ рдЬैрд╕ी рд╣ो рдЗрд╕рд▓िрдП рдЪिрдд्рд░ рджेрдЦिрдпे рдФрд░ рд╕्рдХूрдмा рдкрд░्рд╡рдд рдХी рд╡рд╕ंрдд-рдХाрд▓ рдпाрдд्рд░ा рдХा рдЖрдиंрдж рдЙрдаाрдЗрдпे। рдЗрд╕ рдЬाрдкाрди рдпाрдд्рд░ा рдоें рдХाрд╖्рда-рд╕्рдеाрдкрдд्рдп рдФрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕ौंрджрд░्рдп рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЬिрд╕ рдПрдХ рдмाрдд рдиे рдоुрдЭे рдоोрд╣िрдд рдХिрдпा рд╡рд╣ рд╣ै рдЬाрдкाрдиिрдпों рдХी рдЕрдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрдирдо्рд░рддा।

(рдпрд╣ рдпाрдд्рд░ाрд╡ृрдд्рддाрди्рдд рд╕ृрдЬрдирдЧाрдеा рдкрд░ рдЬрдирд╡рд░ी 5, 2010 рдХो рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै।)
рдЕрдм рджेрдЦें рд╕्рдХूрдмाрд╕ाрди рдХी рддीрд░्рдердпाрдд्рд░ा рдХे рдХुрдЫ рдирдП рдЪिрдд्рд░

рд░ोрдкрд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди

рд░ोрдкрд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рдХुрдЫ рдФрд░ рджूрд░ рдЬाрдиे рдкрд░

рдПрдХ рдФрд░ рдорда

рдХेрдмрд▓ рдХाрд░

рдоाрд░्рдЧ рдХी рдПрдХ рд╕ुрд░ंрдЧ

рдоुрдЦ्рдп рдоंрджिрд░ рдХा рдХाрд╖्рдардж्рд╡ाрд░

рдПрдХ рдЫोрдЯा рдорда

рдПрдХ рдХाрд╖्рдардж्рд╡ाрд░

рдХाрд╖्рдардж्рд╡ाрд░ рдХी рд╕рдЬ्рдЬा рдХी рдПрдХ рдЭрд▓рдХ

рдЬाрдкाрдиी рдЕрдЦрдмाрд░ рдоें рднाрд░рддीрдп рдоॉрдбрд▓

рдХрд╣ाрдиी: рд╡рд╣ рднूрдд рдеा

рдордирдоोрд╣рди рднाрдЯिрдпा
- рдордирдоोрд╣рди рднाрдЯिрдпा


рдХрднी рд╕рдкрдиे рдоें рднी рдирд╣ीं рд╕ोрдЪा рдеा рдХि рд╡िрджेрд╢ рдЬाрдиा рдирд╕ीрдм рд╣ोрдЧा। рдкूрд░ा рднाрд░рдд рднी рдЖрдЬрддрдХ рдХрднी рдирд╣ीं рдШूрдоे। рдЗрдЪ्рдЫा рд╣рдоेрд╢ा рд╕े рдорди рдХे рдПрдХ рдХोрдиे рдоें рдЫुрдкी рд░рд╣ी рдХि рдХрдо рд╕े рдХрдо рдПрдХ рдмाрд░ рддो рд╡िрджेрд╢ рдШूрдоा рдЬाрдП, рдЪाрд╣े рджो рджिрдиों рдХे рд▓िрдП рд╣ी рд╕рд╣ी। 
рдЦैрд░ рдХрднी рдЕрдкрдиी рдЦ्рд╡ाрд╣िрд╢ рдХिрд╕ी рдХे рдЖрдЧे рдЬाрд╣िрд░ рдирд╣ीं рдХी। рд▓ोрдЧों рдХा рдХाрдо рд╣ै рдордЬाрдХ рдмрдиाрдиा। рдирд╣ीं рдЧрдпा рддрдм рд╣рд░ рдХोрдИ рдХрд╣ेрдЧा рдХि рдХрд╣рддा рдлिрд░рддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЬाрддा рд╣ै рдирд╣ीं। рд╢ेрдЦрдЪिрд▓्рд▓ी рд╣ै рдкूрд░ा। рдЕрдкрдиी рдЦाрд╕िрдпрдд рд╣ै рдХि рдХрдо рдмोрд▓ो рдФрд░ рдмोрд▓ो рддो рдХрд░ рдХे рдмोрд▓ो। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЗрдЪ्рдЫा рдХो рдХिрд╕ी рдХे рдЖрдЧे рдЬाрд╣िрд░ рдирд╣ीं рдХिрдпा।
рдПрдХ рджिрди рдЕрдкрдиी рдоुрд░ाрдж рдкूрд░ी рд╣ो рдЧрдпी। рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдЬाрдиे рдХा рдоौрдХा рдоिрд▓ рд╣ी рдЧрдпा। рдЧрд░्рдоिрдпों рдХे рджिрди рдеे। рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдоें рднी рдЙрд╕ рд╕рдордп рдаंрдб рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рд╣рд▓्рдХे рдЧрд░्рдо рдХрдкреЬों рдХे рд╕ाрде рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдпा। 
рджिрди рднрд░ рд╣рд▓्рдХी рдмрд░рд╕ाрдд рд╣ोрддी рд░рд╣ी। рд╢ाрдо рдХे рд╕рдордп рдХाрдо рдХрд░рдХे рд╕рдоीрдк рдХे рдкाрд░्рдХ рдоें рдЯрд╣рд▓рдиे рдЪрд▓ा рдЧрдпा। рдмрд░рд╕ाрдд рд░ुрдХ рдЪुрдХी рдеी рдФрд░ рдЖрд╕рдоाрди рдкрд░ рдЗंрдж्рд░рдзрдиुрд╖ рдиे рдмрд╣ुрдд рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдЫрдЯा рдмिрдЦेрд░ рджी рдеी। рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдЗंрдж्рд░рдзрдиुрд╖ рдХो рдиिрд╣ाрд░рдиे рдоैं рдкाрд░्рдХ рдХे рдПрдХ рдмेंрдЪ рдкрд░ рдмैрда рдЧрдпा। рдкाрд░्рдХ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдеा। рд╡िрднिрди्рди рддрд░рд╣ рдХे рдлूрд▓ों рд╕े рдкाрд░्рдХ рд╕рдЬा рд╣ुрдЖ рдеा। рдмрдЪ्рдЪे рдЦेрд▓ рд░рд╣े рдеे। рдоैं рдкाрд░्рдХ рдХी рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рджेрдЦ рдХрд░ рдоुрдЧ्рдз рдеा। рдХрдИ рдХिрд╕्рдо рдХे рдлूрд▓ों рдХो рдоैंрдиे рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рджेрдЦा рдеा। рд░ंрдЧ рдмिрд░ंрдЧे рдлूрд▓ рдЕрдкрдиी рдЦुрд╢рдмू рдмिрдЦेрд░рддे рд╣ुрдпे рдоुрдЭे рдоंрдд्рд░рдоुрдЧ्рдз рдХрд░ рд░рд╣े рдеे।
рдЕрдм рд╢ाрдо рдХी рдЕंрддिрдо рдзूрдк рдиिрдХрд▓ी। рдмрд░рд╕ाрдд рдХे рдХाрд░рдг рдХुрдЫ рдаंрдбрдХ рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ुрдИ рдеी। рдзूрдк рдиिрдХрд▓рддे рдоैं рдкाрд░्рдХ рдХे рдмैंрдЪ рдкрд░ рдмैрда рдХрд░ рд╢ाрдо рдХी рдЬाрддी рд╣ुрдИ рдзूрдк рдХी рдЧрд░्рдоाрдпी рд▓ेрдиे рд▓рдЧा। рдмैंрдЪ рдкрд░ рдмैрдаे рдоुрдЭे рдХрд╣ाрдиी рдХे рдирдпे рд╡िрдЪाрд░ рдЖрдиे рд▓рдЧे рдФрд░ рдоैंрдиे рдЕрдкрдиा рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиिрдХाрд▓ рдХрд░ рдЙрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдоोрдмाрдЗрд▓ рдоें рд▓िрдЦрдиा рдЖрд░ंрдн рдХिрдпा рддाрдХि рдЙрди рдкрд░ рдмाрдж рдоें рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦ рд╕рдХूँ। рдХрднी-рдХрднी рдХोрдИ рд╡िрдЪाрд░ рдорди рдоें рдЖрддा рд╣ै рдФрд▒ рдмाрдж рдоें рднूрд▓ рдЬाрддे рд╣ै। рдЙрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдоोрдмाрдЗрд▓ рдкрд░ рд▓िрдЦ рдХрд░ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ूँ, рд╡рд░्рдиा рдХрдИ рдмाрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдЖрддे рд╣ैं рдФрд▒ рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ैं। рдЙрдирдХो рдпाрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдкрд░ рджрдмाрд╡ рднी рдбाрд▓рдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдЕрдХрд╕рд░ рдЙрдирдХा рджुрдмाрд░ा рдпाрдж рдЖрдиा рдЕрд╕рдлрд▓ рд░рд╣рддा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдХॉрдкी, рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░ рдпा рдбाрдпрд░ी рдФрд░ рдкेрди рд▓िрдЦрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕ाрде рдоें рд░рдЦрддे рдеे рд▓ेрдХिрди рдЖрдзुрдиिрдХ рддрдХрдиीрдХ рдиे рдПрдХ рдЫोрдЯा рд╕ा рдпंрдд्рд░ рдЬो рдЦिрд▓ौрдиे рдЬैрд╕ा рд╣ै рд╣рдоें рджिрдпा рдФрд░ рджुрдиिрдпा рдХो рд╣рдордиे рдоुрдЯ्рдаी рдоें рдХрд░ рд▓िрдпा। реЮोрди, рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдФрд░ рд▓िрдЦрдиे рдкреЭрдиे рдХे рд╕рднी рдХाрд░्рдп рдоोрдмाрдЗрд▓ рдлोрди рдкрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं।
рдоैं рд▓िрдЦрдиे рдоें рдордЧ्рди рдеा рддрднी рдПрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рдЬ्рдЬрди рдмैंрдЪ рдкрд░ рдоेрд░े рд╕ाрде рдмैрда рдЧрдпे рд▓ेрдХिрди рдоुрдЭे рдЙрд╕ рд╕рдЬ्рдЬрди рдХा рдоेрд░े рд╕рдоीрдк рдмैрдардиे рдХा рддрдиिрдХ рднी рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। рдЬрдм рдоैंрдиे рдоोрдмाрдЗрд▓ рдкрд░ рд▓िрдЦрдиा рдмंрдж рдХिрдпा рддрдм рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдиे рдоुрдЭрд╕े рдХрд╣ा।
(рдпрд╣ाँ рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдФрд░ рдоेрд░े рдмीрдЪ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рд╕ंрд╡ाрдж рд╣ुрдЖ рд▓ेрдХिрди рдоैं рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рдоें рд▓िрдЦ рд░рд╣ा рд╣ूँ। рдпाрдж рд░рд╣े рдХि рдЙрди рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рдЬ्рдЬрди рдХे рд╕ाрде рдоैं рдЕрдкрдиी рдЯूрдЯी рдлूрдЯी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा। рдЧрдиीрдордд рд░рд╣ी рдХि рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдХो рдоेрд░ी рдмोрд▓ी рд╕рдордЭ рдЖ рд░рд╣ी рдеी)
"рдХ्рдпा рдЖрдк рд▓ेрдЦрдХ рд╣ैं?" рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдХी рдмाрдд рд╕ुрди рдХрд░ рдоैं рдЪौंрдХ рдЧрдпा। рдоैंрдиे рджेрдЦा рдХि рдмैंрдЪ рдкрд░ рдмैрдаे рд╡े рд╕рдЬ्рдЬрди рдоुрдЭрд╕े рдХрд╣ рд░рд╣े рд╣ैं।
"рдЬी рдоैं рд▓ेрдЦрдХ рднी рд╣ूँ। рдЕрдкрдиे рдЦाрд▓ी рд╕рдордп рдоें рдоैं рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ, рд▓ेрдХिрди рдЖрдк рдиे рдХैрд╕े рдЬाрдиा рдХि рдоैं рд▓ेрдЦрдХ рд╣ूँ?
"рдЖрдк рд▓िрдЦ рд░рд╣े рдеे рддрдм рдоैंрдиे рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпा рдХि рдЖрдк рдХोрдИ рд░рдЪрдиा рдХो рдЬрди्рдо рджेрдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं।"
"рд╣ाँ рдЖрдкрдиे рд╕рд╣ी рд╕рдордЭा рдХि рдоैं рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ рд▓िрдЦ рд░рд╣ा рдеा рддाрдХि рдЙрдирдХो рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд╕рдХूँ।"
"рдпाрдиी рдоेрд░ा рдЖंрдХрд▓рди рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рд╣ी рдеा।" рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдХे рд╣ोрдаों рдкрд░ рдПрдХ рдмрдбी рдоुрд╕्рдХाрди рдеी।
"рд╣ाँ, рд╡рд╣ рддो рдаीрдХ рд╣ै рдХि рдоैं рд▓ेрдЦрдХ рд╣ूँ рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдирдИ рд░рдЪрдиा рдХे рд▓िрдпे рдЫोрдЯे рдиोрдЯ्рд╕ рд▓िрдЦ рд░рд╣ा рдеा। рдПрдХ рдмाрдд рдоैं рдирд╣ीं рд╕рдордЭा рдХि рдоैं рд╣िंрджी рдоें рд▓िрдЦ рд░рд╣ा рдеा, рдХ्рдпा рдЖрдкрдХो рд╣िंрджी рдЖрддी рд╣ै?" рдоैंрдиे рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рд╕े рдкूрдЫा।
"рдоुрдЭे рд╣िंрджी рдирд╣ीं рдЖрддी рд╣ै рд▓ेрдХिрди рд▓ेрдЦрдХ рдХрд╣ीं рднी рд░рд╣рддा рд╣ो рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦे, рдХैрд╕ा рднी рд▓िрдЦे, рд╕рдм рдоें рдПрдХ рдмाрдд рдЕрд╡рд╢्рдп рдоिрд▓рддी рд╣ै, рд╡рд╣ рдмाрдд рд╣ै рдХि рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рддुрд░ंрдд рдХрд╣ीं рд▓िрдЦ рд▓ेрддे рд╣ै рддाрдХि рд╡े рднूрд▓े рдирд╣ीं рдФрд░ рдмाрдж рдоें рдЙрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдХрд╣ाрдиी рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░ рд╕рдХें।"
"рдЖрдк рдХी рдмाрддों рд╕े рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдЖрдк рднी рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрдХ рд╣ैं।" рдоैंрдиे рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рд╕े рдкूрдЫा।
рдоेрд░ा рдк्рд░рд╢्рди рд╕ुрдирдХрд░ рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдиे рдПрдХ рдЬрдмрд░рджрд╕्рдд рдард╣ाрдХा рд▓рдЧाрдпा। "рд╣ाँ рднाрдИ рд╣ाँ, рдоैं рдПрдХ рд▓ेрдЦрдХ рд╣ूँ। рдХ्рдпा рддुрдордиे рдоुрдЭे рдкрд╣рдЪाрдиा рдирд╣ीं?"
рдоैंрдиे рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдХो рд╡ाрдХрдИ рдирд╣ीं рдкрд╣рдЪाрдиा। рдоैं рд╣िंрджी рд▓ेрдЦрдХ рд╣ूँ рдФрд░ рдХрднी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рд▓िрдЦा рдирд╣ीं рдФрд░ рдХिрд╕ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд▓ेрдЦрдХ рд╕े рдоिрд▓ा рднी рдирд╣ीं рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдмреЬी рдмाрдд рдХि рдоैं рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдЖрдпा рд╣ूँ рдФрд░ рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдХिрд╕ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд▓ेрдЦрдХ рд╕े рдЕрдЪाрдирдХ рдоुрд▓ाрдХाрдд рд╣ो рдЧрдИ, рдЬिрд╕рдХी рдоैंрдиे рдХрднी рдХрд▓्рдкрдиा рднी рдирд╣ीं рдХी рдеी। 
"рдоैं рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рд╕्рдЯोрдХрд░ рд╣ूँ।" рдХрд╣ рдХрд░ рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдХे рдоुрдЦ рдкрд░ рдПрдХ рдмреЬी рд▓ंрдмी рдоुрд╕्рдХाрди рдеी।
рдоैंрдиे рджिрдоाрдЧ рдкрд░ рдЬोрд░ рдбाрд▓ा। "рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рд╕्рдЯोрдХрд░" рдХुрдЫ рдЬाрдиा рдкрд╣рдЪाрдиा рдиाрдо рд▓рдЧ рд░рд╣ा рд╣ै। рдоैंрдиे рдШूрд░ рдХрд░ рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдХो рджेрдЦा। "рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рд╕्рдЯोрдХрд░" рдХी рдлोрдЯो рджेрдЦी рдеी рдФрд▒ рдкреЭा рднी рдеा। рдЕрдЪाрдирдХ рд╕े рджिрдоाрдЧ рдХी рдмрдд्рддी рдЬрд▓ी।
"рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рд╕्рдЯोрдХрд░, рдб्рд░ैрдХुрд▓ा рдХे рд▓ेрдЦрдХ।" рд╢ूрди्рдп рднाрд╡ рдХे рд╕ाрде рдоेрд░े рдоुрдЦ рд╕े рд╡рд╣ рд╡ाрдХ्рдп рдиिрдХрд▓ा।
"рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рд╣ी рдлрд░рдоाрдпा рдЖрдкрдиे। рдоैं рдб्рд░ैрдХुрд▓ा рдХा рд▓ेрдЦрдХ рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рд╕्рдЯोрдХрд░ рд╣ूँ।"
"рдпрд╣ рдХैрд╕े рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЙрдирдХो рдорд░े рддो рдПрдХ рд╕рджी рдмीрдд рдЧрдпी рд╣ैं। рдЙрдирдХा рдиिрдзрди 1912 рдоें рд╣ुрдЖ рдеा।" 
"20 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1912 рдоें рдоेрд░ी рдоृрдд्рдпु рд╣ुрдИ рдеी।"
рдпрд╣ рд╕ुрдирдХрд░ рдоेрд░ी рдЖँрдЦें рдлрдЯी рдХी рдлрдЯी рд░рд╣ рдЧрдпी। "рдпрд╣ рдХैрд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдПрдХ рдоृрдд рд╡्рдпрдХ्рддि рдоेрд░े рд╕ाрде рдЬीрддा рдЬाрдЧрддा рдХैрд╕े рдмाрддрдЪीрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।"
"рд▓ेрдЦрдХ рдХрднी рдирд╣ीं рдорд░рддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рдЬीрд╡рди рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдЖрд░ंрдн рд╣ोрддा рд╣ै।"  рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдиे рдЖँрдЦ рдоाрд░рддे рд╣ुрдП рдоुрдЭрд╕े рдХрд╣ा।
"рд╡рд╣ рдХैрд╕े?"
"рдоुрдЭे рджेрдЦ рд▓ो। рдЖрдЬ рджुрдиिрдпा рдоें рдЬिрддрдиे рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд▓ेрдЦрдХ рд╣ै। рд╡े рдЙрддрдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдирд╣ीं рд░рд╣े, рдЬिрддрдиा рдЖрдЬ рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдорд░рдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдЙрдирдХो рдкूрдЬा рдЬाрддा рд╣ै। рдоुрдЭे рдПрдХ рдоैрдиेрдЬрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдзिрдХ рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा। рдЖрдЬ рдоेрд░ी рд░рдЪрдиा рдб्рд░ैрдХुрд▓ा рдХो рд▓ेрдЦрдХ рдХॉрдкी рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬो рдЙрд╕ рд╕рдордп рдирд╣ीं рдеा। рдЖрдкрдХे рдпрд╣ाँ рднी рдоेрд░े рдб्рд░ैрдХुрд▓ा рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд▓िрдЦा рдЬाрддा рд╣ै। рд▓ेрдЦрдХों рдоें рдХрд▓्рдкрдиा рд╢рдХ्рддि рдирд╣ीं рд╣ै। рдоैं рдмрдЪрдкрди рдоें рдмрд╣ुрдд рдмीрдоाрд░ рд░рд╣рддा рдеा। рд╕ाрдд рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рд╕्рдХूрд▓ рдЧрдпा। рдмीрдоाрд░ी рдХे рджौрд░ाрди рдоैं рдмрд╣ुрдд рд╕ोрдЪрддा рдеा, рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд░рддा рдеा। рдпрд╣ी рдоेрд░े рд▓ेрдЦрди рдХी рд╕рдмрд╕े рдмреЬी рддाрдХрдд рдоेрд░ी рдХрд▓्рдкрдиा рд╢рдХ्рддि рдеी। рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░े рдЕंрджрд░ рдХрд▓्рдкрдиा рднрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ै। рддुрдо рдЦाрд▓ी рд╕рдордп рд╕ोрдЪрддे рд╣ो рдФрд░ рдЬो рд╡िрдЪाрд░ рддुрдо्рд╣ें рдЖрддे рд╣ैं, рдЙрдирдХो рд▓िрдЦ рд▓ेрддे рд╣ो рдФрд░ рдлिрд░ рдЙрдирдХो рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рддे рд╣ो। рдоैं рднी рдРрд╕ा рдХрд░рддा рдеा। рдб्рд░ैрдХुрд▓ा рд▓िрдЦрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдоैंрдиे рдмрд╣ुрдд рд╕े рдиोрдЯ्рд╕ рд╣ाрде рд╕े рд▓िрдЦे рдФрд░ рдЯाрдЗрдк рднी рдХिрдпे рдеे।"
"рдХ्рдпा рдЖрдк рд╕рдЪ рдоे рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рд╕्рдЯोрдХрд░ рд╣ो?"
"рдоैं рдЙрд╕рдХा рднूрдд рд╣ूँ।" рдХрд╣ рдХрд░ рдЙрди рд╕рдЬ्рдЬрди рдиे рдард╣ाрдХा рд▓рдЧाрдпा।
"рдоैं рдШрдмрд░ा рдЧрдпा। рдоेрд░ी рдШрдмрд░ाрд╣рдЯ рджेрдЦ рдХрд░ рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рд╕्рдЯोрдХрд░ рдХा рднूрдд рдмोрд▓ा। "рдЬрдм рддुрдо рднूрддों рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦрддे рд╣ो рддрдм рднूрдд рджेрдЦрдХрд░ рдбрд░ рдХ्рдпों рдЧрдпे?"
"рдоैंрдиे рдХрднी рднी рднूрдд рдирд╣ीं рджेрдЦा।"
"рддрдм рдЖрдЬ рджेрдЦ рд▓ो। рдоैं рддुрдордХो рдмрдзाрдИ рджेрддा рд╣ूँ рдХि рддुрдордиे рдХрднी рднी рднूрдд рдирд╣ीं рджेрдЦा рдлिрд░ рднी рднूрддों рдХी рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦрддे рд╣ो।"
"рдмрд╕ рдоैं рднूрддों рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд░рддा рд╣ूँ।"
"рддрднी рддुрдо рдЕрдЪ्рдЫा рд▓िрдЦрддे рд╣ो। рдЕрдЪ्рдЫा рдФрд░ рдХ्рдпा рд▓िрдЦрддे рд╣ो?"
"рд╣рд░ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ।"
"рддुрдо्рд╣ें рдоाрд▓ूрдо рд╣ै рдХि рдоैंрдиे рдоेрд▓ोрдб्рд░ाрдоा рднी рд▓िрдЦे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЦ्рдпाрддि рдб्рд░ैрдХुрд▓ा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ुрдИ।"
"рд╣ाँ рдоैंрдиे рдкреЭा рд╣ै।"
"рддुрдо्рд╣ें рдФрд▒ рддुрдо्рд╣ाрд░े рдк्рд░рдХाрд╢рдХ, рджोрдиों рдХो рдоेрд░ी рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ। рдЕрдЪ्рдЫा рдоैं рдЪрд▓рддा рд╣ूँ।" рдХрд╣ рдХрд░ рд╡рд╣ рднूрдд рдЪрд▓ा рдЧрдпा।
рдкрд▓ рднрд░ рдоें рд╡рд╣ рдЧाрдпрдм рд╣ो рдЧрдпा। рдЧाрдпрдм рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдоैंрдиे рдЙрд╕े рдЗрдзрд░ рдЙрдзрд░ рджेрдЦा рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдХрд╣ीं рднी рдирдЬрд░ рдирд╣ीं рдЖрдпा। рдоैं рдЙрд╕े рдвूंрдврдиे рдХे рд▓िрдпे рднाрдЧा рдФрд░ рд╕ाрдордиे рдмैंрдЪ рдкрд░ рдмैрдаी рдПрдХ рдорд╣िрд▓ा рд╕े рдЯрдХрд░ा рдЧрдпा। рдоेрд░ी рдЯрдХ्рдХрд░ рд╕े рд╡рд╣ рдмिрдЧреЬ рдЧрдпी।
"рддुрдо рдкाрдЧрд▓ рддो рдирд╣ीं рд╣ो? рдоैं рддुрдо्рд╣ें рдкंрдж्рд░рд╣ рдоिрдирдЯ рд╕े рджेрдЦ рд░рд╣ी рд╣ूँ। рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдмैрдаे рд╣ुрдП рдмाрддें рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ो। рддुрдо рд╕рдЪрдоुрдЪ рдХे рдкाрдЧрд▓ рд╣ो। рдмिрдиा рджेрдЦे рднाрдЧे рдЬा рд░рд╣े рд╣ो। рдкाрдЧрд▓ рдХрд╣ीं рдХा।"
рд╣ाँ рд╡рд╣ рднूрдд рд╣ी рдеा рдЬिрд╕рд╕े рдоैं рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा। рднूрддों рдХी рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдЖрдзे рдХ्рдпा рдкूрд░े рд╣ी рдкाрдЧрд▓ рдХ्рдпा рд╕्рд╡рдпं рднूрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
***

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдФрд░ рд╣िंрджी рднाрд╖ा

рдХाрди्рддि рд▓ाрд▓ рдпाрджрд╡
рдХाрди्рддि рд▓ाрд▓ рдпाрджрд╡

рд╕рд╣ाрдпрдХ рдЖрдЪाрд░्рдп, рдоाрдзрд╡ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдкिंрдбрд╡ाрдб़ा, рд╕िрд░ोрд╣ी, (рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди)
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 895 556 0773


рдЧांрдзीрдЬी рднाрд╖ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рджेрд╢ рдХो рднाрд╖ाрдИ рдПрдХрддा рдХे рд╕ाрде рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рднाрд╖ा рдХी рдЕрд╕्рдоिрддा рдХो рднाрд░рдд рдХी рдЖрдд्рдоा рдоें рдк्рд░ाрдг рдлूंрдХ рдХрд░ рдЬрдЧाрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे। рдмрд╣ुрд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рдмрд╣ुрднाрд╖िрдХрддा рдФрд░ рдмрд╣ूрдзрд░्рдоी рд╡ाрд▓े рднाрд░рдд рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рдЕрдкрдиी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рднाрд░рдд рдХो рд╕ेंрдз рд▓рдЧा рдЪुрдХे рдеे рдРрд╕े рд╕рдордп рдоें рдЧांрдзी рдЬी рдиे рдЕрдкрдиे рдЪिंрддрди рдордирди рд╕े рднाрд╖ा рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рд╢рдХ्рддि рдХो рдкрд╣рдЪाрди рдХрд░ рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХी рдкेрд░рд╡ी рдмрдб़ी рд╢िрдж्рджрдд рдХे рд╕ाрде рдХी рдеी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рд▓िрдЦрдХрд░ рд╡ рдЕрдкрдиे рднाрд╖рдгों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣िंрджी рдХी рд╣िрдлाрдЬрдд рдХी рдеी। рдЧांрдзीрдЬी рдЬाрдирддे рдеे рдФрд░ рдоाрдирддे рдеे рдХि рднाрд╖ा рдХो рддोрдб़рдиे рд╡ рдЬोрдб़рдиे рд╕े рджेрд╢ рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдЧрд╣рд░ा рдЕрд╕рд░ рдкрдб़рддा рд╣ै। рднाрд╖ाрдИ рдПрдХрддा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЧांрдзीрдЬी рдкрд╣рд▓े рджेрд╢ рдХी  рдЬрдирддा рдХो рдПрдХрддा рдХे рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдмांрдзрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे। рддрднी рджेрд╢ рдХी рдЖрдЬाрджी рдХा рдХा рд╕рдкрдиा рд╕ाрдХाрд░ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдоूрд▓ рднाрд╖ा рдЧुрдЬрд░ाрддी рдоें рд╕्рдХूрд▓ी рдЕрдз्рдпрдпрди рд╡ рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рднी рддрдеा рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдордХрдеा рдЧुрдЬрд░ाрддी рдоें рд▓िрдЦрдиे рдХे рдмाрдж рднी рджेрд╢ рдХी рдЬрдирддा рд╡ рдмुрдж्рдзिрдЬीрд╡ी рд╡рд░्рдЧ рдХो рд╣िंрджी рдХी рд╣िрдоाрдХрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЖрдЬाрджी рдХे рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдЕрдкрдиे рдиिрдЬी рдЬीрд╡рди рдоें рд╣िंрджी рднाрд╖ा рд╕े рдХрд░рдиे рдХी рдЬोрд░рджाрд░ рд╡рдХाрд▓рдд рдХी рдеी।

рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рд╕े рднाрд░рдд рдЖрдиे рдкрд░ рдЧांрдзी рдЬी рдиे рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рдЖंрджोрд▓рди рдФрд░ рдЙрд╕рд╕े рдЬुрдб़े рдХिрд╕ाрдиों, рдордЬрджूрд░ों, рд╕्рд╡рджेрд╢ी, рдирд╢ाрдмंрджी рдЬैрд╕े рдоुрдж्рджों рдкрд░ рджेрд╢рд╡्рдпाрдкी рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд▓ोрдХ рдЬाрдЧрд░рдг рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪेрддрдиा рдЬрдЧाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдеा। рдЗрди्рд╣ीं рдЖंрджोрд▓рдиों рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣िंрджी рдХा рднी рдк्рд░рд╢्рди рдеा рдпрдж्рдпрдкि рдЧांрдзी рдЬी рдиे рднाрд░рдд рдЖрдиे рд╕े рдкूрд░्рд╡ рд╣ी 1910 рдоें рдорд╣ाрдордиा рдкंрдбिрдд рдорджрди рдоोрд╣рди рдоाрд▓рд╡ीрдп рдФрд░ рд░ाрдЬрд░्рд╖ि рдкुрд░ुрд╖ोрдд्рддрдо рджाрд╕ рдЯंрдбрди рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ो рдЪुрдХी рдеी рдЕрджाрд▓рддों рдоें рдлाрд░рд╕ी рдХी рдЬрдЧрд╣ рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХा рдЖंрджोрд▓рди рд╢ुрд░ू рд╣ो рд░рд╣ा рдеा рд▓ेрдХिрди 1918 рдоें рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдХे рдЖрдард╡ें рдЗंрджौрд░ рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХी рдФрд░ рд╣िंрджी рднाрд╖ी рд░ाрдЬ्рдпों рдоैं рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХा рдЬोрд░рджाрд░ рд╢рдм्рджों рдоें рд╕рдорд░्рдерди рдХिрдпा рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा, "рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХो рдЕрдЧрд░ рд╕рдЪрдоुрдЪ рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдмрдиाрдиा рд╣ै рддो рдЪाрд╣े рдХोрдИ рдоाрдиे рдпा рди рдоाрдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рддो рд╣िंрджी рд╣ी рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ै।" рдХ्рдпोंрдХि рдЬो рд╕्рдеाрди рд╣िंрджी рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдХो рдХрднी рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд╕рдХрддा। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░ांрдд рдоें рдЙрд╕ рдк्рд░ांрдд рдХी рднाрд╖ा, рд╕ाрд░े рджेрд╢ рдХे рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХे рд▓िрдП рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╣ो।" рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд╕ी рдЗंрджौрд░ рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рд╕े рдмрдб़ी рджृрдв़рддा рд╕े рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рд╣िंрджी рдк्рд░рдЪाрд░- рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдкाрд░िрдд рдХрд░ाрдпा। рд╡рд╣ीं рд╕े рдЕрдкрдиे 18 рд╡рд░्рд╖ीрдп рдкुрдд्рд░ рд╢्рд░ी рджेрд╡рджाрд╕ рдЧांрдзी рддрдеा рд╕्рд╡ाрдоी рд╕рдд्рдпрджेрд╡ рдХो рдордж्рд░ाрд╕ (рдЪेрди्рдирдИ) рднेрдЬा। рдбॉ. рдПрдиी рдмेрд╕ेंрдЯ рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें рдордж्рд░ाрд╕ рдорд╣ाрдирдЧрд░ рдХे рдЧोрдЦрд▓े рд╣ॉрд▓ рдоें рд╣िंрджी рдк्рд░рдЪाрд░ рдХा рд╕ूрдд्рд░рдкाрдд рд╣ुрдЖ। рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рдХो рдЖрдЧे рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рд╕рд░्рд╡ рд╢्рд░ी рд░ाрдо рднрд░ोрд╕े рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡, рдкंрдбिрдд рдм्рд░рдЬрдиंрджрди рд╢рд░्рдоा, рдкं. рдЕрд╡рдз рдиंрджрди, рдкं. рд░рдШुрд╡рд░ рджрдпाрд▓ рдоिрд╢्рд░, рдкंрдбिрдд рд░ाрдоाрдиंрдж рд╢рд░्рдоा, рд╢्рд░ी рднाрд▓рдЪंрдж्рд░ рдЖрдк्рдЯे, рдбॉ. рдоोрдЯूрд░ी рд╕рдд्рдп рдиाрд░ाрдпрдг, рдкंрдбिрдд рд╕िрдж्рдзрдиाрде рдЬैрд╕े рдЕрдиेрдХ рд╡िрдж्рд╡ाрди рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддाрдУं рдиे рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╣िंрджी рдк्рд░рдЪाрд░ рдХो рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा।"1

рдЧांрдзीрдЬी  рди рддो рднाрд╖ा рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдеे рдФрд░ рди рд╣ी рднाрд╖ाрд╡िрдж् рдФрд░ рди рд╣ी рднाрд╖ा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдХिंрддु рдПрдХ рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ी рд░ाрдЬрдиेрддा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬрди рд╣िрддैрд╖ी рдПрд╡ं рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рд╕ेрдиाрдиी рдЬрд░ूрд░ рдеे। рд╡े рдХрд╣рддे рдеे рдХि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХे рдмिрдиा рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЧूंрдЧा рд╣ोрддा рд╣ै। рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдЙрдирдХा рднाрд╖ा рд╡िрд╖рдпрдХ рдордд 1909 рдоें рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рд╕े рднाрд░рдд рдЖрдЧрдорди рд╕े 6 рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ी рд╣िंрдж рд╕्рд╡рд░ाрдЬ рдоें рд╣рдоें рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рд╡े рд▓िрдЦрддे рд╣ैं рд╕ाрд░े рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХे рд▓िрдП рдЬो рднाрд╖ा рдЪाрд╣िрдП рд╡рд╣ рддो рд╣िंрджी рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЧांрдзीрдЬी рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдордд рдеा рдХि рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдпрджि рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдПрдХ рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд▓िрдкि рд╣ोрдЧी।"2

рдЖрдЬाрджी рдХे рдЖंрджोрд▓рди рдоें рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдиे рджेрд╢ рдХे рдкрдд्рд░рдХाрд░ों рд╕ंрдкाрджрдХों рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдХो рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХो рдЕрдкрдиाрдиे рддрдеा рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдП рдЬोрдб़ा рдФрд░ рдЙрди рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдЧрд╣рд░ा рдк्рд░рднाрд╡ рдЫोрдб़ा рдеा рдЙрдирдоें рдЧрдгेрд╢ рд╢ंрдХрд░ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी, рдоाрдЦрдирд▓ाрд▓ рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी, рдмाрдмूрд░ाрд╡ рд╡िрд╖्рдгु рдкрд░ाрдб़рдХрд░, рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдиाрд░ाрдпрдг рдЧрд░्рджे, рдЕंрдмिрдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рд╡ाрдЬрдкेрдИ, рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рдеे। рдЧांрдзी рдЬी рдиे рд╕्рд╡рд░ाрдЬ, рд╕्рд╡рджेрд╢ी, рд╕्рд╡ाрд╡рд▓ंрдмрди, рдиैрддिрдХрддा, рдЕрд╕्рдкृрд╢्рдпрддा, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा, рдЧ्рд░ाрдо рд╕्рд╡рд░ाрдЬ, рдорд╣िрд▓ा рдЬाрдЧрд░рдг рдЬैрд╕े рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рдХी рдмुрдиिрдпाрдж рдоें рдЪрд▓ाрдП рдЬा рд░рд╣े рдЖंрджोрд▓рди рдоें рднाрд╖ा рдФрд░ рд▓िрдкि рдХे рдк्рд░рд╢्рдиों рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд▓िрдкि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िंрджी рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдФрд░ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХे рд╣ेрддु рд╕ंрдХрд▓्рдкिрдд рд╣ोрдХрд░ рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдеा।

"рдЧांрдзी рдЬी рдиे рдЯैрдЧोрд░ рдФрд░ рддिрд▓рдХ рдХो рд╣िंрджी рд╕ीрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХिрдпा।"3.

рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЧांрдзीрдЬी рдЕрдкрдиे рднाрд╖рдгों рдоें рдЕрдиेрдХ рдмाрд░ рд▓ेрдЦों рдоें рдмोрд▓рддे рд░рд╣े рдФрд░ рд▓िрдЦрддे рд░рд╣े рддрдеा рдЕрдкрдиे рд╣िрди्рджी рдХे рд▓िрдП рднाрд╖ा рдиीрддिрдпाँ рдмрдиाрддे рд░рд╣े рддрдеा рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХो рдЕрд╕्рдд्рд░ рдмрдиाрдХрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдЬाрджी рдХा рд╡िрд╢ाрд▓ рдЖंрджोрд▓рди рдЦрдб़ा рдХिрдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдпрдЬ्рдЮ рдоें рддрди-рдорди рд╕े  рдЬुрдЯ рдЧрдП рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХो рд▓ेрдХрд░ рд▓ाрдЦों рдмाрд░ рд▓ाрдЦों рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рдордЭाрдиे рд╡ рд╕िрдЦाрдиे рдХा рднрд░рд╕рдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा।

"рд╣िрди्рджी рдХो рд▓ेрдХрд░ рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХा рджृрдв़ рд╕ंрдХрд▓्рдк рдЙрдирдХी рдкुрд╕्рддрдХ 'рдоेрд░े рд╕рдкрдиों рдХा рднाрд░рдд' рдоें рднी рд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЙрдирдХे рд╢рдм्рджों рдоें рдЕрдЧрд░ рдоेрд░े рд╣ाрде рдоें рддाрдиाрд╢ाрд╣ी рд╕рдд्рддा рд╣ो рддो рдоैं рдЖрдЬ рд╣ी рд╕े рд╡िрджेрд╢ी рднाрд╖ा рдХे рдЬрд░िрдП рдЕрдкрдиे рд▓рдб़рдХों рдФрд░ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдмंрдж рдХрд░ рджूं рдФрд░ рд╕ाрд░े рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдФрд░ рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ों рд╕े рдпрд╣ рдоाрдз्рдпрдо рддुрд░ंрдд рдмрджрд▓рд╡ा рджूँ рдпा рдЙрди्рд╣ें рдмрд░्рдЦाрд╕्рдд рдХрд░ рджूँ рдоैं рдкाрда्рдп рдкुрд╕्рддрдХों рдХी рддैрдпाрд░ी рдХा рдЗंрддрдЬाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░ूंрдЧा। рд╡рд╣ рдоाрдз्рдпрдо рдпрд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдкीрдЫे рдЪрд▓ी рдЖрдПрдЧी।"4.

рдЗंрджौрд░ рдХे рджूрд╕рд░े рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рддрдХ рджेрд╢рд╡्рдпाрдкी рдоाрд╣ौрд▓ : 20 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1935 рдХो рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рд╣ी рдЪौрдмीрд╕рд╡ें рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдЗंрджौрд░ рдирдЧрд░ рдоें рд╣ी  рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдиे рдХी рдеी।рдЙрд╕ рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рд╣िंрджी рдк्рд░рдЪाрд░ рд╕рднा рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा।17 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдХे рдХेंрдж्рд░ों рд╕े 6рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдЧों рдиे рд╣िंрджी рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд▓िрдпा рдеा। 450 рдХेंрдж्рд░ों рдоें рдк्рд░рдЪाрд░ рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП 600 рд╢िрдХ्рд╖рдХ рддैрдпाрд░ рдХिрдП рдЧрдП рдеे। рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдиे рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдФрд░ рдкूрд░्рд╡ी рдФрд░ рдкрд╢्рдЪिрдоी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдмोрд▓ी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рднाрд╖ाрдУं рдХी рд╕рдоृрдж्рдзрддा рдФрд░ рд╕ंрдкрди्рдирддा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा, " рдЗрди рд╕рдоृрдж्рдз рднाрд╖ाрдУं рд╕े рд╢рдм्рдж рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд╣िंрджी рд╢рдм्рдж рднंрдбाрд░ рдХो рдЕрдзिрдХ рд╕рдоृрдж्рдз рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдпे рднाрд╖ाрдПँ рд╕ंрдкрди्рди рдЬрд░ूрд░ рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдирд╣ीं рдмрди рд╕рдХрддी। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рддो рдХेрд╡рд▓ рд╣िंрджी рд╣ी рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ै।"5.

рдЖрдЬाрджी рдХे рдкрд╣рд▓े рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдиे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХे рдмाрд░े рдоें рдЪिंрддा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рддрдеा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рджेрд╢ рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрдиे рдкрд░  рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рдХрд╣ा рдеा, "рдЬो рд╕्рдеाрди рдЗрд╕ рд╕рдордп рдЕрдиुрдЪिрдд рдвंрдЧ рд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рднोрдЧ рд░рд╣ी рд╣ै рд╡рд╣ рд╕्рдеाрди рд╣िंрджी рдХो рдоिрд▓рдиा рдЪाрд╣िрдП।рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рдорддрднेрдж рд╣ोрдиे рдХा рдХाрд░рдг рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдорддрднेрдж рд╣ोрдЧा, рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдХी рдмाрдд рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╡рд░्рдЧ рдПрдХ рднाрд╖ा рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рд╡рд╣ рд╣िंрджी рд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।рд╣िंрджी рдж्рд╡ाрд░ा рдХрд░ोрдб़ों рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдоें рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдХाрдо рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрд╕े рдЙрдЪिрдд рд╕्рдеाрди рдоिрд▓рдиे рдоें рдЬिрддрдиी рджेрд░ рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै, рдЙрддрдиा рд╣ी рджेрд╢ рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै।" "рдпрд╣ рдоेрд░ा рдиिрд╢्рдЪिрдд рдордд рд╣ै рдХि рдЖрдЬ рдХी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдиे рд╢िрдХ्рд╖िрдд рднाрд░рддीрдпों рдХो рдиिрд░्рдмрд▓ рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рд╣ीрди рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै.... рдЗрд╕рд╕े рднाрд░рддीрдп рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХी рд╢рдХ्рддि рдкрд░ рднाрд░ी рдмोрдЭ рдбाрд▓ा рд╣ै рдХोрдИ рднी рджेрд╢ рдирдХрд▓ рдХ्рдпों рдХी рдЬाрддी рдкैрджा рдХрд░рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдирд╣ीं рдмрди рд╕рдХрддा।"-7

рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдоें рд╡े рд╕ाрд░े рдЧुрдг рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдиे рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╣ी рдХрд╣ рджिрдпा рдеा рд╕рдЪрдоुрдЪ рдоें рд╕рдоूрдЪे рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХे рд╕ाрде рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдордХो рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рд╕े рдПрдХ рдРрд╕ी рднाрд╖ा рдпा рдЬ़рдмाрди рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЖрдЬ рдЬ्рдпाрджा рддाрджाрдж рдоें рд▓ोрдЧ рдЬाрдирддे рдФрд░ рд╕рдордЭрддे рд╣ों рдФрд░ рдмाрдХी рд▓ोрдЧ рдЬिрд╕े рдЭрдЯ рд╕ीрдЦ рд╕рдХें। рдЗрд╕рдоें рд╢рдХ рдирд╣ीं рдХि рд╣िрди्рджी рдРрд╕ी рд╣ी рднाрд╖ा рд╣ै। рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд╣िंрджू рдФрд░ рдоुрд╕рд▓рдоाрди- рджोрдиों рдЗрд╕ рднाрд╖ा рдХो рдмोрд▓рддे рдФрд░ рд╕рдордЭрддे рд╣ैं।"8.

рдЧांрдзीрдЬी рднाрд╖ा рдХो рд▓ेрдХрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕рдЬрдЧ рд╣ो рдЧрдП рдеे। рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХी рдХुрдЯिрд▓ рдЪाрд▓ों рдХो рднी рд╕рдордЭ рдЧрдП рдеे।рдЬिрд╕ рд╣ेрддु рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд╕рд░्рд╡ рдЧुрдг рд╕ंрдкрди्рди рднाрд╖ा рдХो рдЕрдкрдиाрдиे рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓े рдЪुрдХे рдеे।

"рд╣िंрдж рд╕्рд╡рд░ाрдЬ рдоें рд▓िрдЦा рдеा рдоैрдХाрд▓े рдиे рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЬो рдмुрдиिрдпाрдж рдбाрд▓ी рд╡рд╣ рд╕рдЪрдоुрдЪ рдЧुрд▓ाрдоी рдХी рдмुрдиिрдпाрдж рдеी। рдХрд░ोрдб़ों рд▓ोрдЧों рдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиा, рдЙрди्рд╣ें рдЧुрдиा рдоें рдбाрд▓рдиे рдЬैрд╕ा рд╣ै।... рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╣рдордиे рдЕрдкрдиी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХो рдЧुрд▓ाрдо рдмрдиाрдпा рд╣ै।" 9.
 рдЧांрдзी рдЬी рдпрд╣ рдЬाрдирддे рдеे рдХी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╕े рд╣рдоाрд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рднрд▓ा рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рдЕрддः рд╣рдоाрд░ी рднाрд╖ा рд╣рдоाрд░ी рдЬрдирддा рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рддो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХी рднाрд╖ा рд╣ै рдЬो рд╣рдо рдкрд░ рд░ाрдЬ рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рд╣ुрдХूрдордд рдЪрд▓ाрддी рд╣ै।

"рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХाрд░рдг рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдПрд╡ं рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдмीрдЪ рдХोрдИ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХोрдИ рд╕ंрд╡ाрдж рдирд╣ीं рд╣ै рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╕рдоुрджाрдп рдЕрд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╕рдоुрджाрдп рдХे рджिрд▓ рдХी рдзрдб़рдХрди рдХो рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рдиे рдоें рдЕрд╕рдорд░्рде рд╣ै।"-10

рдЧांрдзी рдЬी рдиे рдХाрд╢ी рд╣िंрджू рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╕рдоाрд░ोрд╣ рдоें рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХो рд▓ेрдХрд░ рдПрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рднाрд╖рдг рджिрдпा рдЬो рдЙрдирдХा  рд╡िрджेрд╢ рд╕े рдЖрдЧрдорди рдХे рдмाрдж рднाрд░рдд рдоें рдпрд╣ рдЙрдирдХा рдкрд╣рд▓ा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рднाрд╖рдг рдеा рдЬिрд╕рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा, "рдЗрд╕ рдорд╣ाрди् рд╡िрдж्рдпा рдкीрда рдХे рдк्рд░ांрдЧрдг рдоें рдЕрдкрдиे рд╣ी рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рдмोрд▓рдиा рдкрдб़े рдпрд╣ рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рд╡िрд╣ीрди рдФрд░ рд▓рдЬ्рдЬा рдХी рдмाрдд рд╣ै। рдоुрдЭे рдЖрд╢ा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдЙрдирдХी рдоाрддृрднाрд╖ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा рд╣рдоाрд░ी рднाрд╖ा рд╣рдоाрд░ा рд╣ी рдк्рд░рддिрдмिंрдм рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрджि рдЖрдк рдоुрдЭрд╕े рдпрд╣ рдХрд╣े рдХि рд╣рдоाрд░ी рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЙрдд्рддрдо рд╡िрдЪाрд░ рд╡्рдпрдХ्рдд рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ рдХिрдП рд╣ी рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддे рддрдм рддो рд╣рдоाрд░ा рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рдЙрда рдЬाрдиा рд╣ी рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ै рдХ्рдпा рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡рдк्рди рдоें рднी рдпрд╣ рд╕ोрдЪ рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдХिрд╕ी рднी рджिрди рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै рдлिрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдкाрдУं рдоें рдпрд╣ рдмीрдб़ी рдХिрд╕ рд▓िрдП рдпрджि рд╣рдоें рдкिрдЫрд▓े 50 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рджेрд╕ी рднाрд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЧрдИ рд╣ोрддी рддो рдЖрдЬ рд╣рдо рдХिрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣ोрддे рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдПрдХ рдЖрдЬाрдж рднाрд░рдд рд╣ोрддा рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдЕрдкрдиे рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдЖрджрдоी рд╣ोрддे рдЬो рдЕрдкрдиी рд╣ी рднूрдоि рдоें рд╡िрджेрд╢ी рдЬैрд╕े рдиा рд░рд╣े рд╣ोрддे рдмрд▓्рдХि рдЬिрдирдХा рдмोрд▓рдиा рдЬрдирддा рдХी рд╣ृрджрдп рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рддा।" 11

рдЧांрдзी рдЬी рдиे рдиे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХो рд╕ंрдкूрд░्рдг рднाрд░рддीрдпों рдХी рдзрдб़рдХрди рдХी рднाрд╖ा рдоाрдиा рдеा рдЬिрд╕рдоें рдЧрд░ीрдм рдЕрдоीрд░ рдордЬрджूрд░ рдХिрд╕ाрди рд╕рдмрдХे рд▓िрдП рдПрдХрд░ूрдкрддा рд╕े рдЬोрдб़рдиे рд╡ाрд▓ी рднाрд╖ा рдХा рд╕рдкрдиा рд╕ंрдЬोрдпा рдеा рдЬो рдЖрдЬ рднी рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдЕрдзूрд░ा рд╣ी рдк्рд░рддीрдд рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै।

 рдЧांрдзीрдЬी рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рд╣िंрджी рдХो рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХी рд╣िрдоाрдХрдд рдХрд░рддे рдеे। рд╡े рдХрд╣рддे рдеे, "рд╕рдоूрдЪे рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХे рд╕ाрде рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдордХो рд╣рдоाрд░ी рднाрд╖ाрдУं рдоें рд╕े рдПрдХ рдРрд╕ी рдЬрдмाрди рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै рдЬिрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд▓ोрдЧ рдЬाрдирддे рдФрд░ рдмोрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬो рд╕ीрдЦрдиे рдоें рд╕ुрдЧрдо рд╣ो। рдЗрд╕рдоें рд╢рдХ рдирд╣ीं рдХि рд╣िрди्рджी рд╣ी рдРрд╕ी рднाрд╖ा рд╣ै।"12

рдЧांрдзीрдЬी рдХी рджूрд░рджृрд╖्рдЯि рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рдЙрд╕ рдЬрдоाрдиे рдоें рднी рдХिрддрдиी рд╕ाрд░्рдердХ рдеी рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╕ीрдиा рдаोрдХ рдХрд░ рдФрд░ рдмुрд▓ंрдж рдЖрд╡ाрдЬ рдоें рд╣िंрджी рдХी рд╡рдХाрд▓рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдпрд╣ рдмाрдд рдХрд╣ी рдеी, "рдЕрдЧрд░ рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХो рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдмрдиाрдиा рд╣ै рддो рдЪाрд╣े рдХोрдИ рдоाрдиे рдпा рдиा рдоाрдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣िंрджी рд╣ी рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рд╣िंрджी рдХो рдЬो рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдХो рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд╕рдХрддा।рдЕрдЧрд░ рд╕्рд╡рд░ाрдЬ рдХрд░ोрдб़ों рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдХों рдХा, рджрд▓िрддों рдФрд░ рдЕंрдд्рдпрдЬों рдХा рд╣ो рдФрд░ рд╣рдо рд╕рдм рдХे рд▓िрдП рд╣ो рддो рд╣िंрджी рд╣ी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।"13.

рдЧांрдзीрдЬी рдоूрд▓рддः рдЧुрдЬрд░ाрддी рднाрд╖ी рд╣ोрдХрд░ рднी  рд╕рд░рд▓ рд╕рд╣рдЬ рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдмोрд▓рддे рдеे рдФрд░ рд▓िрдЦрддे рдеे। рдЧांрдзीрдЬी рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдФрд░ рдЪिंрддрди рднाрд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЖрдЬ рднी рдЙрддрдиा рд╣ी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै рдЬिрддрдиा рдЙрд╕ рд╕рдордп рдеा। рдЧांрдзी рднाрд╖ा рдХे рд▓िрдП рджूрд░ рджृрд╖्рдЯा рдеे рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднाрд╖ा рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиे рдХी рдмाрдд рднी рдХрд╣ी рддो рд╣िंрджी рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╕рдоृрдж्рдз  рдФрд░ рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХी рдмाрдд рднी рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрднрд╡ рдФрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдвंрдЧ рд╕े рдХрд░  рд╣िंрджी рдХी рдк्рд░рдЧрддि  рдХрд░рдиे рдоें рдХोрдИ рдХрд╕рд░ рдирд╣ीं рдЫोрдб़ी।

рдЧांрдзीрдЬी рдХो рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рддि рдХिрддрдиा рдк्рдпाрд░ рдеा рдпрд╣ рдмाрдд рдЗрд╕ рдмाрдд рд╕े рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा, "рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рддो рджूрд╕рд░ी рд╣ी рдмाрдд рдХрд░рдиी рдеी। рдЙрд╕े рдоेрд░े рдоाрд░्рдлрдд рд╣िंрджी рдк्рд░рдЪाрд░ рдХी рдХुрдЫ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рд▓ेрдиी рдеी।"-14.

рдЧांрдзी рдЬी рдиे рдХрд╣ा рдеा рд╣िрди्рджी рдоीрдаी, рдирдо्рд░ рдФрд░ рдУрдЬрд╕्рд╡ी рднाрд╖ा рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиा рдЧुрд▓ाрдоी рдоें рдбाрд▓рдиे рдЬैрд╕ा рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рдмोрд▓рдиा рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рд╢рд░्рдо рдХी рдмाрдд рд╣ै। рд╡े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдмोрд▓рдиा рдХिрддрдиा рдкрд╢्рдЪाрддाрдк рдХी рддрд░рд╣ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддे рдеे, " рдоैं рдЧुрдЬрд░ाрдд рд╕े рдЖрддा рд╣ूँ। рдоेрд░ी рд╣िрди्рджी рдЯूрдЯी-рдлूрдЯी рд╣ै। рдоैं рдЖрдк рд╕рдм рднाрдЗрдпों рд╕े рдЯूрдЯी-рдлूрдЯी рд╣िंрджी рдоें рдмोрд▓рддा рд╣ूँ, рдХ्рдпोंрдХि рдеोрдб़ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдмोрд▓рдиे  рдоें рднी рдоुрдЭे рддो рдРрд╕ा рдоाрд▓ूрдо рдкрдб़рддा рд╣ै, рдоाрдиों рдоुрдЭे рдЗрд╕рд╕े рдкाрдк рд▓рдЧрддा рд╣ै।15."

рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХे рдЗрд╕ рд╡рдХ्рддрд╡्рдп рд╕े рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рд╡े рд╣िंрджी рд╕े рд╡рд╣ рдХिрддрдиा рдк्рдпाрд░ рдХрд░рддे рдеे। рдХि  рдмрдбे-рдмрдб़े рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдиेрддा рдФрд░ рдоिрдд्рд░ों рдХो рднी рд╣िंрджी рдХी рд╣िрдоाрдпрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рдиे рд╕े рдирд╣ीं рдЪूрдХрддे рдеे, " рд▓ोрдХрдоाрди्рдп рддिрд▓рдХ рдпрджि рд╣िंрджी рдоें рдмोрд▓рддे рддो рдмрдб़ा рд▓ाрдн рд╣ोрддा। рд▓ॉрд░्рдб рдбрдлрд░िрди рддрдеा рд▓ेрдбी рдЪेैрдо्рд╕рдлोрд░्рдб рдХी рднांрддि рд▓ोрдХрдоाрди्рдп рддिрд▓рдХ рдХो рднी рд╣िंрджी рд╕ीрдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд░ाрдиी рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдиे рднी рд╣िंрджी рд╕ीрдЦी рдеी। рдкंрдбिрдд рдоाрд▓рд╡ीрдп рдЬी рд╕े рдоेрд░ी рдЕрд░्рдЬी рд╣ै рдХि рдпрджि рд╡े рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░ рджे рддो рдЕрдЧрд▓े рд╡рд░्рд╖ рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рднी рднाрд╖ा рдоें рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рди рд╣ों। рдоेрд░ा рдпрд╣ рдЭрдЧрдб़ा рд╣ै рдХि рдХрд▓ рд╡े рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдоें рд╣िंрджी рдоें рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдмोрд▓े?।"16.

рд╡े рдХрд╣рддे рдеे рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╣िंрджी рд╕ीрдЦрдиा рдмрд╣ुрдд рд╕рд░рд▓ рд╣ै рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╕े рдоाрдирд╕िрдХ рд╢рдХ्рддि рдХा рд╣्рд░ाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рд╕े рднी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рдирд╣ीं рдмोрд▓े। рдЖрдЬाрджी рдХे рд▓ेрдХрд░ рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рд╕े рдХрд╣рддे рдеे рдХि рд╣िंрджी рдХे рдмिрдиा рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡рд░ाрдЬ рднी рдиिрд░рд░्рдердХ рд╣ै। рдЗрд╕ рджेрд╢ рдХा рднрд▓ा рддрднी рд╣ोрдЧा рдЬрдм рд╣рдо рд╕рднी рд╣िंрджी рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рд╣िंрджी рд╣ी рдХो рд╣рдоाрд░ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиाрдПंрдЧे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣िंрджू рдоुрд╕्рд▓िрдо рдХी рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╡िрд╡ाрдж рдХो рдЦрдд्рдо рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдпрд╣ рдХрд╣ा рдеा, "рдоैं рдпрд╣ рдХрд╣рддा рдЖрдпा рд╣ूँ рдХि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рднाрд╖ा рдПрдХ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рд╡рд╣ рд╣िंрджी рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдоैंрдиे рд╕ुрдиा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╕ंрдмंрдз рдоें рдХрдИ рдоुрд╕рд▓рдоाрди рдмंрдзुрдУं рдХे рдорди рдоें рдЧрд▓рддрдлрд╣рдоी рд╣ै। рдЙрдирдоें рдмрд╣ुрддेрд░ों рдХा рдЦрдпाрд▓ рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдпрд╣ рдХрд╣рдХрд░ рдоें рдЙрд░्рджू рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рддा рд╣ूँ। рд╣िंрджी рднाрд╖ा рд╕े рдоेрд░ा рдорддрд▓рдм рдЙрд╕  рднाрд╖ा рд╕े рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рд╣िंрджू рдФрд░ рдоुрд╕рд▓рдоाрди рджोрдиों рдмोрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬो рдиाрдЧрд░ी рддрдеा рдЙрд░्рджू рд▓िрдкि рдоें рд▓िрдЦी рдЬाрддी рд╣ै। рдЙрд░्рджू рдХे рд▓िрдП рдоेрд░े рдорди рдоें рдХोрдИ рдж्рд╡ेрд╖ рдирд╣ीं рд╣ै। рдоेрд░ी рддो рдпрд╣ рдоाрди्рдпрддा рд╣ै рдХि рджोрдиों рднाрд╖ा рдПрдХ рд╣ी рд╣ै। рдоेрд░े рдЦ्рдпाрд▓ рд╕े рддो рджोрдиों рднाрд╖ाрдУं рдХा рдЧрдарди, рджोрдиों рдХा рдвंрдЧ, рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдФрд░ рдЕрд░рдмी рд╢рдм्рджों рдХे рднेрдж рдХो рдЫोрдб़рдХрд░ рдПрдХ рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╣ै।рдоेрд░ा рдЭрдЧрдб़ा рддो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд╣ै....।"17

рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдЕрдЦрдмाрд░ рдирд╡рдЬीрд╡рди рдоें рджिрдиांрдХ 238 1928 рдХो рдпрд╣ рд▓िрдЦा рдеा рдХि рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХा рддीрд╕рд░ा рд╕्рдеाрди рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕рдоें рдк्рд░ांрддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХो рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рджेрддे рд╣ुрдП рдЙрд╕рдХी рд╣िрдоाрдХрдд рдХी рдеी, "рдЬो рдмाрдд рдоैंрдиे рдЕрдиेрдХ рдмाрд░ рдХрд╣ी рд╣ै, рдЙрд╕े рдпрд╣ां рдлिрд░ рджोрд╣рд░ाрддा рд╣ूँ рдХि рдоैं рд╣िंрджी рдХे рдЬрд░िрдП рдк्рд░ांрддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХो рджрдмाрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा, рдХिंрддु рдЙрдирдХे рд╕ाрде рдЬिрди рд╣िंрджी рдХो рднी рдоिрд▓ा рджेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ, рдЬिрд╕рд╕े рдПрдХ рдк्рд░ांрдд рджूрд╕рд░े рдХे рд╕ाрде рдЕрдкрдиा рд╕рдЬीрд╡ рд╕ंрдмंрдз рдЬोрдб़ рд╕рдХें।рдЗрд╕рд╕े рдк्рд░ांрддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╣िंрджी рдХी рднी рд╢्рд░ी- рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдЧी। 18

рдЧांрдзी рдЬी рдмाрд░-рдмाрд░ рдХрд╣рддे рдеे рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдЬिрддрдиी рдХрдаिрди рд╣ै рд╣िंрджी рдЙрддрдиी рд╕рд░рд▓ рд╣ै рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХा рд╡рд╢ीрдХрд░рдг рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдЖрдд्рдоा рдХो рд╣ी рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрдЧा рд╣ै рд╡рд╣ рдРрд╕ा рдоाрдирддे рдеे рдХी рд╣िंрджी рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рдмाрд▓рдХ рдХो 10 рд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧрддे рд╣ैं рд╡рд╣ी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рдмाрд▓ों рдХो 16 рд╡рд░्рд╖ рдХा рд╕рдордп рд▓рдЧ рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдиेрд╣рд░ू рдЬी рдХो рд▓िрдЦा рдХी рдЧрд░ीрдмों рдХे рд▓िрдП рд╣िंрджी рдоें рд▓िрдЦो। рд╕рд░ोрдЬिрдиी рдиाрдпрдбू рдХो рд╣िंрджी рдоें рднाрд╖рдг рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджी рдеी।

рдЖрдЬाрджी рдХे рд╕рдордп рд╣िंрджू рдоुрд╕्рд▓िрдо рдХे рд╕ांрдк्рд░рджाрдпिрдХ рджंрдЧों  рдХो рдмुрдЭाрдиे рд╣ेрддु рдХрд╣ा рдеा, " рд╣िंрджी рдФрд░ рдЙрд░्рджू рдирджिрдпा рд╣ैं рдФрд░ рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиी рд╕ाрдЧрд░।

рджोрдиों рдмрд╣рдиों рдХो рдЖрдкрд╕ рдоें рдЭрдЧрдб़ा рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рд╣ै рдоुрдХाрдмрд▓ा рддो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╕े рд╣ै।"19

рдЕंрдд рдоें  рдпрд╣ी рдХрд╣ा рдЬाрдПрдЧा рдХि рдЖрдЬ рдЧांрдзी рдХी рдЖрдд्рдоा рднी рдпрд╣ी рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рдЬिрд╕ рд╕рдкрдиे рдХो рд╕ंрдЬोрдХрд░ рдоैंрдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िंрджी рдХी рдкैрд░рд╡ी рдХी рдеी рд╡рд╣ рд╣िंрджी рдЖрдЬ рднी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдкрдЯрд▓ рдХो рдЫू рд░рд╣ी рд╣ै। рдХिंрддु рдЕрдкрдиे рд╣ी рдШрд░ рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХा рджрд░्рдЬा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рд╡ंрдЪिрдд рд╣ै। рдпрд╣ рд╕рд╡ाрд▓ рдЧांрдзी рдЬी рдХी рдЖрдд्рдоा рдХो рднी рдХोрд╕ рд░рд╣ा рд╣ोрдЧा! рдЧांрдзीрдЬी рдпुрдЧ рджृрд╖्рдЯा рдеे рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдоाрдирд╕िрдХ рдЖрдЬाрджी рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХो рдЕрдкрдиा рд╣рдеिрдпाрд░ рдмрдиाрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд╕ рдЬрдоाрдиे рдоें рднाрд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЬो рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХिрдпा рд╡рд╣ рд╡ाрдХрдИ рдоें рд▓ाрдЬ़рд╡ाрдм рдеा। рд╡рд╣ рдиीрд╡ рдХा рдХा рдкрдд्рдерд░ рдеा। рдЖрдЬ рд╣िंрджी рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдХ्рд╖िрддिрдЬ рдХो рдЫू рд░рд╣ी рд╣ै। рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХे рдЖंрджोрд▓рди рдХे рд░ूрдк рдоें рдЧांрдзीрдЬी рдХा рд╕рдкрдиा рд╕ाрдХाрд░ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЖрдЬ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдкрд░ рд╣िрди्рджी рдЕрдкрдиा рдкрд░рдЪрдо рд▓рд╣рд░ा рд░рд╣ी рд╣ै।рдЪीрдиी рднाрд╖ा рдоंрджाрд░ीрди рдХो рднी рдкीрдЫे рдЫोрдб़ рдиिрдХрд▓ी рд╣े। рдЗрд╕рдоें рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣рдоें рдЧांрдзी рдХी рджूрд░рджृрд╖्рдЯि рдПрд╡ं рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рд▓िрдП рд╣ुрдП рд╣рдоाрд░ा рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╣िंрджी рдЕрдм рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рднाрд╖ा рдмрди рд░рд╣ी рд╣ै। рдЕрдм рд╣िंрджी рд╕ोрдиे рд░ूрдкी рдЖрднूрд╖рдг рд╕े рднाрд░рдд рдоाрддा рдХो рд╕рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।
***

рд╕ंрджрд░्рдн рд╕ूрдЪी•

1. рдоिрд╢्рд░, рдбॉ.рдЕрдЪ्рдпुрддाрдиंрдж, 'рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा' (рдЖрд▓ेрдЦ), рд╕ोрдЪ рд╡िрдЪाрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ (рдоाрд╕िрдХी), рдоिрд╢्рд░, рдбॉ. рдЬिрддेंрдж्рд░ рдиाрде (рдк्рд░рдзाрди рд╕ंрдкाрджрдХ), рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी (рд╕्рдеाрди) рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖ рдЬूрди 2020, рдЕंрдХ 12, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 28
2. рдоंрдЬूрд▓, рджीрдкрдХ-'рдПрдХ рднाрд╖ा рдПрдХ рд▓िрдкि : рд╡िрдЪाрд░ рдЪिंрддрди рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा'(рд▓ेрдЦ), рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд╕ुрдЬрд╕ (рдоाрд╕िрдХ) [рдкुрд╕्рддрдХ], 07 (рдЕंрдХ), рд╕ूрдЪрдиा рдПрд╡ं рдЬрдирд╕ंрдкрд░्рдХ рд╡िрднाрдЧ рд╕рдЪिрд╡ाрд▓рдп рдкрд░िрд╕рд░ рдЬрдпрдкुрд░ (рдк्рд░рдХाрд╢рдХ), рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2019 (рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖), рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 18

3. рд╡рд╣ी 19
4. рд╡рд╣ी 19
5. рд╡рд╣ी 20
6. рдкाрдг्рдбेрдп, рдбॉ.рд░ाрдорд╢рдХрд▓ (рд▓ेрдЦрдХ), 'рднाрд╖ा рдиीрддि рдФрд░ рднाрд╖ा рдХे рд╡िрд╡िрдз рд░ूрдк' (рд▓ेрдЦ), рд╣िंрджी рд╢िрдХ्рд╖рдг (рдкुрд╕्рддрдХ), рд╢्рд░ी рд╡िрдиोрдж рдкुрд╕्рддрдХ рдоंрджिрд░ рдбॉ. рд░ांрдЧेрдп рд░ाрдШрд╡ рдоाрд░्рдЧ, рдЖрдЧрд░ा-02 (рдк्рд░рдХाрд╢рдХ), 2009 (рд╡рд░्рд╖) рдкृ.рд╕ं. 02
7. рд╡рд╣ी 02
8. рд╡рд╣ी 03
9. рдоंрдЬूрд▓, рджीрдкрдХ 'рдПрдХ рднाрд╖ा рдПрдХ рд▓िрдкि: рд╡िрдЪाрд░ рдЪिंрддрди рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा - 19
10. рдоिрд╕्рд░, рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ рдЪिрддрд░ंрдЬрди, 'рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХी рднाрд╖ा рджृрд╖्рдЯि' (рдЖрд▓ेрдЦ) рд╕ोрдЪ рд╡िрдЪाрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоाрд╕िрдХी (рдкुрд╕्рддрдХ), рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 30
11. рд╡рд╣ी 30
12. рд╕िंрд╣, рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ рджिрд▓ीрдк, 'рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХा рднाрд╖ा рдЪिंрддрди' (рдЖрд▓ेрдЦ), рд╕ोрдЪ рд╡िрдЪाрд░   рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоाрд╕िрдХी... рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 33 
13. рд╡рд╣ी 33
14. рдоिрд╢्рд░, рдбॉ., рдЕрдЪ्рдпुрддाрдиंрдж...рдкृ. рд╕ंрдЦ्рдпा рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 28
15. рд░ाрд╡рдд, рд░рдоेрд╢ (рд╕ंрдкाрджрдХ), "рдЧांрдзी рдЬी рдХा рднाрд╖ा рд╡िрдорд░्рд╢" (рдкुрд╕्рддрдХ), рд╡िрдЬрдп рдкрдм्рд▓िрд╢рд░्рд╕ рдПंрдб рдбिрд╕्рдЯ्рд░ीрдм्рдпूрдЯрд░्рд╕ (рдк्рд░рдХाрд╢рдХ), 2012 (рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг), рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 18
16. рд╡рд╣ी рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 19
17. рд╡рд╣ी рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 42
18. рд╡рд╣ी рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 80
19 . рд╡рд╣ी рднूрдоिрдХा рд╕े।

рдХрд╣ाрдиी: рдЕрд▓्рдлाрдмेрдЯिрдХрд▓ рдСрд░्рдбрд░

рд╣рд░рджीрдк рд╕рдмрд░рд╡ाрд▓

рдкंрдЬाрдмी рдпूрдиीрд╡рд░्рд╕िрдЯी рд╕े рд╕рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рд╣рд░рджीрдк рд╕рдмрд░рд╡ाрд▓ рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рд╡िрднिрди्рди рдСрдирд▓ाрдЗрди рдФрд░ рдк्рд░िंрдЯ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдФрд░ рдХुрдЫ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдлेрд╕рд▓ैрд╕, рддрдеा рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдПрдХ рдЦ्рд╡ाрдм рдХी рдоौрдд рдИрдмुрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рдЕрдм рддрдХ 6 рд╕ांрдЭा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ों рдоें рд░рдЪрдиाрдПँ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд। рдк्рд░рддिрд▓िрдкि рдХрд╡िрддा рд╕рдо्рдоाрди 2019 рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд

рд╕्рдХूрд▓ рд╕े рд╡ाрдкिрд╕ рдЖрддे рд╡рдХ़्рдд рднंрдбाрд░े рд╕े рджो рджोрдиे рдХрдв़ी рдЪाрд╡рд▓ рд▓ेрддे рд╣ुрдП рд░рдЬ्рдЬी рдиे рдХрд╣ा, “рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдШрд░ рдоोрд╣рд▓्рд▓े рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдЬीрдм рд╣ै”
   рд╡ो рдоुрдЭे рдЪिреЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рдРрд╕ा рдмोрд▓рддी рд░рд╣рддी, “рдЪुрдк рдХрд░, рднुрдХ्рдЦреЬ рдХрд╣ीं рдХी, рджो рджोрдиे рдХ्рдпों рд▓िрдП рд▓ाрд▓рдЪी?” рдоैंрдиे рднी рдмрджрд▓ा рд▓िрдпा।
“рддेрд░ा рдЖрд╡ाрдЬ़ों рд╡ाрд▓ा рдШрд░ рд╣ै рдиा” рд╡ो рд╣ँрд╕ рдХрд░ рдмोрд▓ी,
“рдФрд░ рддेрд░ा рднूрдХ्рдЦрдб, рддू рджूрд╕рд░ों рдХे рдЯिрдлिрди рд╕े рдЦाрдиा рдЪोрд░ी рдХрд░рддी рд╣ैं”, рдоैंрдиे рдоाрдеे рдкрд░ рдд्рдпौрд░िрдпाँ рдЪрдв़ाрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा।
рдкрд░ рд╡ो рд╣ँрд╕рддी рд░рд╣ी, рд╣ाрд░ рдХрд░ рдоैंрдиे рдзрдордХी рджी, “рддुрдЭे рдзрдХ्рдХा рджे рдХрд░ рджोрдиों рджोрдиे рдЧिрд░ा рджूंрдЧी”
  рд╡ो рдПрдХ рдкрд▓ рдХो рд╕рд╣рдоी, рдЙрд╕े рдкрддा рдеा рдоैं рдРрд╕ा рдХрд░ рджूंрдЧी, рдЖрдЦिрд░ рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиा рдм्рд░рд╣्рдоाрд╕्рдд्рд░ рдЪрд▓ा, “рдЧिрд░ा рджे, рдоैं рд░ोрддी рд╣ुрдИ рддेрд░ी рджाрджी рдХे рдкाрд╕ рдЬाрдКंрдЧी, рддрдм рддुрдЭे рдордЬ़ा рдоिрд▓ेрдЧा।“
     рдЙрд╕рдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рд╡िрдЬрдпी рдоुрд╕्рдХाрди рдЖ рдЧрдИ, рд╡ो рдЬीрдд рдЧрдИ рдеी, рдордЧрд░ рдоैं рдЙрд╕े рдРрд╕े рдЬाрдиे рдирд╣ीं рджे рд╕рдХрддी рдеी, рдоैंрдиे рдЕрдкрдиा рдЖрдЦिрд░ी рддुрд░рдк рдХा рдкрдд्рддा рдЪрд▓ा, “рд╣िрд╕ाрдм рдХा рдХाрдо рдХैрд╕े рдХрд░ेрдЧी, рдЖрдиा рдХॉрдкी рдоांрдЧрдиे, рдХрд▓ рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдбंрдбे рдЦाрдиा”, рдФрд░ рдоैं рдЬीрддे рд╣ुрдП рдпोрдж्рдзा рд╕ी рдЙрд╕ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рдкिрдЫрд▓ी рдЧрд▓ी рдХे рд░ाрд╕्рддे рдШрд░ рдХी рддрд░рдл рдЪрд▓ рджी। рдХрдв़ी рдЪाрд╡рд▓ рдХे рджोрдиे рдХा рдХ्рдпा рдХрд░ूँ, рдШрд░ рдЗрддрдиा рдкाрд╕ рд╣ै рдХि рдЦрдд्рдо рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा, рдЕрдЧрд░ рдоाँ рдХो рджूँ рддो рджाрджी рдХрд╣ेрдЧी, “рдоाँ рдХी рдЪрдордЪी” рдоाँ рд╡ैрд╕े рднी рдЦाрдПрдЧी рдирд╣ीं, рдЦुрдж рд╣ी рдЦा рд▓ूंрдЧी, рдЕрднी рдШрд░ рдкрд╣ुँрдЪी рд╣ी рдХि рд░ीрддा рдЪिрд▓्рд▓ाрдИ, “рдЖ рдЧрдИ, рднिрдЦाрд░िрди рдХрд╣ीं рдХी, рдФрд░ рдпे рджोрдиा рдХрд╣ाँ рд╕े рдоांрдЧ рдХрд░ рд▓ाрдИ?”
“рддुрдЭे рдЗрд╕ рд╕े рдХ्рдпा?”, рдоैंрдиे рдЙрд╕े рдХोрд╣рдиी рд╕े рдзрдХ्рдХा рджेрддे рд╣ुрдП рдЖрдЧे рдмрдв़рдХрд░ рдХрд╣ा।
  “рдЖрддे рд╣ी рдЭрдЧрдб़ा рд╢ुрд░ू, рдХрдм рд╕ुрдзрд░ेрдЧी рдпे рджोрдиों рдмिрд▓्рд▓िрдпाँ”, рджाрджी рдиे рдлрдЯрдХाрд░ рд▓рдЧाрдИ। рдФрд░ рдоाँ рдХो рджेрдЦा। рд╣рдоेрд╢ा рдРрд╕ा рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै, рджोрдиों рдЬрдм рднी рд╣рдоें рдбाँрдЯрддी рд╣ै рддो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рджेрдЦрддी, рдоाँ рдиे рдЕрдкрдиी рдмाрдЬी рдЦेрд▓ी рдФрд░ рдЭрд▓्рд▓ा рдХрд░ рдмोрд▓ी, “рдЪрд▓ рдЗрдзрд░, рдФрд░ рд╣ाрде рдоुँрд╣ рдзोрдХрд░ рдХрд░ рдЦाрдиा рдЦा”।
      рдоाँ рд╣рдорд╕े рд╣рдоेрд╢ा рдпा рддो рдбाँрдЯ-рдлрдЯрдХाрд░ рдХे рдмाрдд рдХрд░рддी, рдпा рдлिрд░ рдмेрд╣рдж рдЬ्рдпाрджा рд▓ाрдб рдк्рдпाрд░ рд╕े, рдЬैрд╕े рдЙрд╕े рд╕ाрдзाрд░рдг рдвंрдЧ рд╕े рдмाрдд рдХрд░рдиा рдЖрддा рд╣ी рдирд╣ीं, рдЙрд╕рдХा рдбाँрдЯ-рдлрдЯрдХाрд░ рд╕े рдмाрдд рдХрд░рдиा рдоुрдЭे рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं, рдкрд░ рдЪाрд╢рдиी рдЬैрд╕ा рд▓ाрдб рдк्рдпाрд░ рддो рдФрд░ рднी рдмрд░्рджाрд╢्рдд рд╕े рдмाрд╣рд░ рдХी рдЪीрдЬ, рдЬैрд╕े рдХोрдИ рдХुрдд्рддा рдЖрдХрд░ рдЖрдкрдХे рдоुँрд╣ рдХो рдЪाрдЯ рд░рд╣ा рд╣ो рд╡ैрд╕े рд╡ाрд▓ा рдЕрдиुрднрд╡, рдЙрд╕ рд╕े рддो рдЧुрд░्рд░ाрддा рдХुрдд्рддा рдЕрдЪ्рдЫा।
      рджाрджा рд╕ाрдордиे рд╣ी рдмैрдаे рдеे, рд╣рдоेрд╢ा рдХी рддрд░рд╣, рдЙрдирдХी рд╕ीрдЯ рдкрдХ्рдХी рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рдмрдЧрд▓ рдоें рдХिрддाрдмों рдХी рдПрдХ рдЕрд▓рдоाрд░ी, рдЬिрд╕рдоें рддрд░рд╣ рддрд░рд╣ рдХी рдХिрддाрдмें рд▓ाрдХрд░ рдоेрд░े рдкिрддा рд░рдЦ рджिрдпा рдХрд░рддे рд╣ै, рджाрджा рдЬी рдХिрддाрдмों рдХे рд▓िрдП рдкिрддा рдХो рдмुрд░ा рднрд▓ा рдХрд╣рддे, рдЕрдХрд╕рд░ рд╣ी, рдФрд░ рдкिрддा рдХिрд╕ी рдЕрдкрд░ाрдзी рд╕े рдЪुрдкрдЪाрдк рд╕ुрдирддे, “рдЬрд╣ाँ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ो рд╡рд╣ाँ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдирд╣ीं рд╡िрд░ाрдЬрддी, рдЗрд╕ी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╕рдм рдбूрдм рдЧрдпा।”
     рдФрд░ рдЬрдм рдкिрддा рдирд╣ीं рд╣ोрддे рддрдм рдЪुрдкрдЪाрдк рдЙрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рдХिрддाрдм рдЙрдаा рдХрд░ рдкрдв़рдиे рд▓рдЧрддे, рдЙрди рджोрдиों рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХोрдИ рдФрд░ рдЙрди рдХिрддाрдмों рдХो рдирд╣ीं рджेрдЦрддा, рдоाँ рдХो рдХिрддाрдмें рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं, рд░ीрддा рддो рдкрдв़рдиे рдоें рдлिрд╕рдб्рдбी рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХे рд▓िрдП рдЬрд▓рддी рд╣ै рдХि рдоेрд░े рдиंрдмрд░ рдЬ्рдпाрджा рдЖрддे।
       рджाрджी рджрд░рд╡ाрдЬे рдХे рдкाрд╕ рдХोрдиे рдоें рдмैрдарддी, рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рд╕े рдЧेрдЯ рдкрд░ рдирдЬрд░ рд░рдЦрддी, рдХिрд╕ी рдЪौрдХीрджाрд░ рдХी рддрд░рд╣ рдЙрд╕рдХा рдз्рдпाрди рдЧेрдЯ рдкрд░ рд▓рдЧा рд░рд╣рддा, рджिрди рдоें рджрд╕ рдкंрдж्рд░рд╣ рдмाрд░ рдкूрдЫрддी, “рдЧेрдЯ рдХी рдХुрдг्рдбी рд▓рдЧा рджी рдХि рдирд╣ीं?, рдЖрдЬрдХрд▓ рдЪोрд░ी рдЪрдХाрд░ी рдЦूрдм рд╣ो рд░рд╣ी”,
  рдкिрддा рдХрдИ рдмाрд░ рд╣ँрд╕ рдХрд░ рдХрд╣рддे, “ рдХ्рдпों рдЗрддрдиी рдЪिंрддा рдХрд░рддी рд╣ो, рджुрдиिрдпा рднрд░ рдХे рдорд╣рд▓ рдЫोрдб़ рдХ्рдпा рдЪोрд░ рд╣рдоाрд░े рдШрд░ рд╣ी рдЪोрд░ी рдХрд░рдиे рдЖрдПंрдЧे, рдпрд╣ाँ рдЪोрд░ी рд▓ाрдпрдХ рд░рдЦा рднी рдХ्рдпा!”
   рдоौрдХा рдмेрдоौрдХा рджाрджा рдЕрдкрдиा рдирд╢्рддрд░ рдЫोрдб़рддे, “рд╣рдо्рдо, рд╕рдм рдмрд░्рдмाрдж рдЬो рд╣ो рдЧрдпा”
     рдкिрддा рдХрдИ рд╕ुрдиा рдЕрдирд╕ुрдиा рдХрд░ рджेрддे। рдХрдИ рдмाрд░ рдкрд▓рдЯ рд╡ाрд░ рдХрд░рддे, “рдЬрд╣ाँ рд╕рдм рдмрдЪा рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдЬाрдХрд░ рд░рд╣рддे, рдЫрд╣ рдФрд▓ाрджे рдФрд░ рднी рд╣ै, рдпрд╣ीं рдоेрд░े рд╕рд░ рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рдХ्рдпों рд░рд╣рддे,
“рдоैंрдиे рддुрдЭे рдХिрддрдиा рдХुрдЫ рджिрдпा”
“рд╕рдм рд╡ाрдкिрд╕ рд▓े рд▓ो, рдФрд░ рдЬाрдУ рдЬрд╣ाँ рджिрд▓ рдХрд░े”
“рдирд╣ीं рдЬाрдКंрдЧा, рдпрд╣ीं рд░рд╣ूंрдЧा, рд╕рдордЭे”
“рд╕рдм рд╕рдордЭा, рдпрд╣ाँ рдЬैрд╕ी рдоौрдЬ рдЬो рдирд╣ीं рдХिрд╕ी рдФрд░ рдЬрдЧрд╣”, рдкिрддा рдмुрджрдмुрджाрддे।
“рдоाँ рдоुрдЭे рдкैрд╕े рджो, рдоुрдЭे рд░ंрдЧ рд▓ेрдиे рд╣ै”, рд░ीрддा рдоाँ рд╕े рдмोрд▓ी
“рдЕрднी рдкिрдЫрд▓े рд╣рдл्рддे рддो рддुрдЭे рд░ंрдЧ рджिрд▓рд╡ाрдП”
“рд╡े рдЦрдд्рдо рд╣ो рдЧрдП, рдоुрдЭे рдирдП рдЪाрд╣िрдП”
“рдмрдб़ी рд▓ाрдЯ рд╕ाрд╣рдм рдХी рдмेрдЯी рд╣ै рдЬो рдЦрдд्рдо рд╣ो рдЧрдП рдЗрддрдиी рдЬрд▓्рджी, рдоेрд░े рдкाрд╕ рдирд╣ीं рдХोрдИ рдкैрд╕ा, рдЕрдкрдиे рдмाрдк рд╕े рдоांрдЧрдиा рдЬрдм рд╡ो рдЖрдП”, рдоाँ рдиे рдЬोрд░рджाрд░ рдлрдЯрдХाрд░ рд▓рдЧाрдИ।
     рд░ीрддा рдвीрда рдмрди рдЦрдб़ी рд░рд╣ी, рдЕрдм рд╡ो рд╢ाрдо рддрдХ рдРрд╕ा рд╣ी рдХрд░ेрдЧी, рдХुрдЫ рдЦाрдПрдЧी рдирд╣ीं рдЬрдм рддрдХ рдирдП рд░ंрдЧ рдирд╣ीं рд▓ेрдЧी, рдпा рдлिрд░ рд╡рд╣ рдоेрд░े рд░ंрдЧ рд╣рдеिрдпाрдПрдЧी, рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рд░ंрдЧों рдХी рдЪिंрддा рдЦाрдП рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।
    рдЕрднी рдкिрддा рдЦाрдиा рдЦाрдиे рдЖрдПंрдЧे рдФрд░ рдпा рддो рд░ीрддा рдХी рдкिрдЯाрдИ рд╣ोрдЧी, рд░ंрдЧ рдХे рд▓िрдП рдкैрд╕े рднी рдоिрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдХिрд╕ी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╕े рдЗрдирдХाрд░ рдирд╣ीं। рд░ोрдЬ рдЬिрддрдиी рджेрд░ рдкिрддा рдЦाрдиा рдЦाрддे рд╣ै, рдЙрдирдХे рдЦाрдиा рдЦाрддे рд╕рдордп рдоाँ рд╣рдоाрд░ी рд╢िрдХाрдпрддों рдХा рдЕंрдмाрд░ рд▓े рдХрд░ рдмैрда рдЬाрддी, рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдкिрддा рддрдЯрд╕्рде рд░рд╣рддे, рдФрд░ рдРрд╕े рдЦाрдиा рдЦाрддे рд░рд╣рддे рдЬैрд╕े рд╡ो рдирд╣ीं рдХोрдИ рднूрдд рдмैрдаा, рдЙрд╕ рджिрди рдоाँ рдХी рдЭрд▓्рд▓ाрд╣рдЯ рдФрд░ рднी рдмрдв़ рдЬाрддी, рдкрд░ рдХिрд╕ी рдХिрд╕ी рджिрди рддो рдоाँ рдХी рдмाрддे рдРрд╕ा рддेрдЬ рдЕрд╕рд░ рдХрд░рддी рдХि рдЦाрдиा рдЕрднी рдЖрдзा рдк्рд▓ेрдЯ рдоें рд╣ी рд╣ोрддा рдХि рдкिрддा рдХी рдбांрдЯ рдХрдм рдердк्рдкрдб़ों рдоें рдмрджрд▓ рдЬाрддी рд╣рдоें рдкрддा рднी рдирд╣ीं рдЪрд▓рддा, рдоाँ рд╡िрдЬрдпी рд╕ी рдЖрдЧे рдЖрддी рдмрдЪाрдиे рдХो, “рдЕрдм рдмрд╕ рднी рдХрд░ो” рдФрд░ рдкिрддा рдЦाрдиा рдЕрдзूрд░ा рдЫोрдб़ рд╣ी рдЪрд▓े рдЬाрддे।
  рджाрджी рд╣рд▓्рдХा рд╕ा рдмुрджрдмुрджा рджेрддी, “рдЦाрдиा рддो рдЦा рд▓ेрдиे рджिрдпा рдХрд░ рдЙрд╕े рдЪैрди рд╕े”, рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдХрдорд░े рдоें рдЪрд▓ी рдЬाрддी।
     рдЬिрд╕ рджिрди рдоाँ рдХाрдордпाрдм рд░рд╣рддी рдЙрд╕ рджिрди рд╡ो рдмाрдХी рд╕ाрд░ा рджिрди рд╣рдорд╕े рдЗрддрдиे рд▓ाрдб рдк्рдпाрд░ рд╕े рдмाрдд рдХрд░рддी рдХि рдмрд░्рджाрд╢्рдд рдХрд░рдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ोрддा, рдЙрд╕рдХे рд░рдЯे рд░рдЯाрдП рдбाрдпрд▓ॉрдЧ рд╣ोрддे, рдЬिрдирдоें рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ोрддा, “ рдоाँ-рдмाрдк рддो рдмрдЪ्рдЪों рдХा рднрд▓ा рд╣ी рдЪाрд╣рддे”, рдоुрдЭे рдХुрдд्рддे рдХा рдоुँрд╣ рдЪाрдЯрдиा рдпाрдж рдЖ рдЬाрддा।
         рдЙрд╕ рд╢ाрдо рджाрджी рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдкाрд▓े рдоें рдЦींрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдкैрд╕े рджेрддी, рд░ीрддा рдЖрдЧे рдкीрдЫे рднी рджाрджी рд╕े рдкैрд╕े рдардЧ рд▓ेрддी, рдХрдИ рдмाрд░ рджाрджा рд╕े рднी, рдкрд░ рд╡ो рдЙрдирдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рдПрдХ рднी рдХाрдо рдирд╣ीं рдХрд░рддी, рдЙрдирдХे рдХ्рдпा рдХिрд╕ी рдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рднी рдирд╣ीं, рдмрд╕ рдвीрда рдмрди рдХрд╣рддी, “рдЕрднी рдХрд░рддी рд╣ूँ” рдЗрддрдиी рдвीрда рдФрд░ рдЖрд▓рд╕ी рд╣ोрдХрд░ рднी рд╡ो рджाрджा рдХी рдЪрд╣ेрддी рдмрдиी рд░рд╣рддी, рд╡ो рдХрд╣рддे рдЗрд╕рдХा рдЧुрд╕्рд╕ा рдаीрдХ рдоेрд░े рдкिрддा рдХी рддрд░рд╣ рд╣ै,
  рдоैं рд╕ाрд░े рдХाрдо рднाрдЧ рднाрдЧ рдХрд░ рдХрд░рддी, рдФрд░ рд╕рдм рдХрд╣рддे “рдХिрддрдиी рд╕рдпाрдиी рд▓рдб़рдХी рд╣ै” рдФрд░ рдоैं рдоुрд╕рдХुрд░ा рдХрд░ рд░ीрддा рдХी рддрд░рдл рджेрдЦрддी, рд╡ो рдоुँрд╣ рдоें рдмुрджрдмुрджाрддी, “рдиौрдХрд░ाрдиी” рдкрд░ рдРрд╕ा рдмोрд▓ рдХे рднी рд╡ो рдЕрд╕рд▓ рдоें рд╣ाрд░ рдЬाрддी।
          рдЕрднी рдкिрддा рдШрд░ рдЖ рд╣ी рдЬाрдПंрдЧे рдЦाрдиा рдЦाрдиे, рдоाँ рдХी рд╢िрдХाрдпрддों рдФрд░ рд░ीрддा рдХे рд░ंрдЧों рдХी рдлрд░рдоाрдЗрд╢ рдХे рдЪрд▓рддे рдоैं рдЪुрдкрдЪाрдк рдмिрд╕्рддрд░ рдкрд░ рд▓ेрдЯ рдЧрдИ, рддाрдХि рдЙрдирдХे рдЧुрд╕्рд╕े рдХा рд╕ाрдордиा рдоुрдЭे рдиा рдХрд░рдиा рдкрдб़े। рд╣рд░ рдЫुрдЯ्рдЯी рд╡ाрд▓े рджिрди рдкिрддा рд╕ुрдмрд╣ рд╣ी рдЙрда рдЬाрддे, рдФрд░ рдШрд░ рдХा рдХोрдиा рдХोрдиा рд╕ाрдл рдХрд░рдиे рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрддे। рдЙрд╕ рджिрди рдоाँ рдмрд╣ुрдд рдЦुрд╢ рд░рд╣рддी, рд╡ो рдмाрд░ рдмाрд░ рдкिрддा рд╕े рдХрд╣рддी “рдЖрдк рд░рд╣рдиे рджो, рдоैं рдХрд░ рд▓ूंрдЧी”, рдкрд░ рдкिрддा рдоुрд╕्рдХुрд░ा рдХрд░ рдХाрдо рдХрд░рддे рд░рд╣рддे, рд╡ो рдоुрдЭे рдФрд░ рд░ीрддा рдХो рднी рдХाрдо рджेрддे, рдоैं рджौрдб़ рджौрдб़ рдХрд░ рдХाрдо рдХрд░рддी, рдкрд░ рд░ीрддा рдЕрдкрдиे рдЖрд▓рд╕ рдоें рдмोрд▓рддी, “рдЕрднी рдХрд░рддी рд╣ूँ”, рдХрдИ рдмाрд░ рдкिрддा рдЦीрдЭ рдХрд░ рдХрд╣рддे, “рдкрддा рдирд╣ीं рдХिрд╕ рдкрд░ рдЧрдИ рд╣ै рдпे рд▓рдб़рдХी” рддрдм рджाрджा рдРрд╕ी рдЖрд╡ाрдЬ рдоें рдмोрд▓рддे рдЬैрд╕े рдХोрдИ рд╕рдкрдиा рджेрдЦ рд░рд╣े рд╣ो, “рдХिрд╕ी рдкूрд░्рд╡рдЬ рдкрд░ рд╣ी рдЧрдИ рд╣ोрдЧी, рдмрдЪ्рдЪों рдоें рдЙрдирдХे рд╣ै рдЧुрдг рдЖрддे”
 рд▓ंрдмे рдФрд░ рдкрддрд▓े рдкिрддा рдоुрдЭे рдХिрд╕ी рдЬिрд░ाрдл рдХी рддрд░рд╣ рд▓рдЧрддे, рдоेрд░ी рдЯीрдЪрд░ рдиे рдмрддाрдпा рдеा рдХि рдЬिрд░ाрдл рдЧूंрдЧे рд╣ोрддे рд╣ै, рдХрдИ рдмाрд░ рдкिрддा рднी рдЧूंрдЧे рдмрди рдЬाрддे, рдмुрд▓ाрдУ рддो рдмाрдд рд╣ी рдирд╣ीं рдХрд░рддे, рдФрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдвेрд░ рд╕ाрд░ी рдмाрддें рдХрд░рддे। рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдоेрд░े рд╣рд░ рд╕рд╡ाрд▓ рдХा рдЬрд╡ाрдм рд╣ोрддा рдеा, рдЬрдм рдоैं рдкूрдЫрддी рдХि рдХрд╣ाँ рд╕े рдкрддा рдЪрд▓ा, рддो рд╡ो рдмोрд▓рддे рдХिрддाрдмों рд╕े, рдкрд░ рдХिрд╕ी рдХिрд╕ी рд╕рд╡ाрд▓ рдХा рдЬрд╡ाрдм рд╡ो рдЯाрд▓ рднी рдЬाрддे, рдлिрд░ рдХрд╣рддे рдПрдХ рд╣ी рджिрди рдоें рд╕рдм рдирд╣ीं рдЬाрди рд╕рдХрддे।
      рд╕рдмрд╕े рдЖрдЦिрд░ рдоें рд╡ो рдХिрддाрдмों рдХी рдЕрд▓рдоाрд░ी рд╕ाрдл рдХрд░рддे, рддрдм рддрдХ рдоैं рдердХ рдЬाрддी, рд╡ो рдердХрддे рдХि рдирд╣ीं рдкрддा рдирд╣ीं рдЪрд▓рддा, рдоैं рдХिрддाрдм рдЬрд▓्рджी рд╕े рд░рдЦрддी рддो рд╡ो рдмोрд▓рддे рдРрд╕े рдирд╣ीं рд░рдЦрддे, рдХ्рд░рдо рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░рдЦрдиा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЕрд▓्рдлाрдмेрдЯिрдХрд▓ рдСрд░्рдбрд░ рдоें,
рдЗрд╕ рд╕े рдЦोрдЬрдиा рдЖрд╕ाрди рд░рд╣рддा।
“рдЗрди рдХिрддाрдмों рдоें рдХ्рдпा рд▓िрдЦा рд╣ै?” рдПрдХ рджिрди рдоैंрдиे рдкूрдЫा
“рджुрдиिрдпा рднрд░ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी”, рдмрддाрддे рд╡рдХ़्рдд рдЙрдирдХी рдЖंрдЦों рдоें рдЕрдЬीрдм рдЪрдордХ рдЖрдИ
“рд╕рдм рдоें?”
“рд╣ाँ, рд╕рдм рдоें, рд▓ेрдХिрди рд╕рдм рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рдмाрдд рдмрддाрддी рд╣ैं”
“рдмрддाрддी рд╣ैं!” рдоुрдЭे рдмрдб़ी рд╣ँрд╕ी рдЖрдИ, “рдлिрд░ рддो рдпे рд╕рдм рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдоें рдХ्рдпा рд╣ै рд╡ो рднी рдЬाрдирддी рд╣ोंрдЧी”
“рдЕрд░े рдирд╣ीं, рд╕िрд░्рдл рдЕрдкрдиे рдЕंрджрд░ рдХ्рдпा рд╣ै, рд╡ो рд╣ी рдЬाрдирддी рд╣ै, рдПрдХ рдХिрддाрдм рдирд╣ीं рдмрддा рд╕рдХрддी рдХि рджूрд╕рд░ी рдХिрддाрдм рдоें рдХ्рдпा рд╣ै।“ рдФрд░ рдкिрддा рдХिрддाрдмों рдоें рдЦो рдЬाрддे।
“рджेрдЦ”, рд░ीрддा рдиे рдЬोрд░ рдЬोрд░ рд╕े рд╣िрд▓ा рдХрд░ рдоेрд░ी рдиींрдж рдЦрд░ाрдм рдХी, “рдоेрд░े рдирдП рд░ंрдЧ” рдЗрддрд░ा рдХрд░ рдирдП рд░ंрдЧों рдХा рдбिрдм्рдмा рд╣िрд▓ाрдпा।
“рдпे рддो рдорд╣ंрдЧे рд╡ाрд▓े рд▓рдЧ рд░рд╣े”, рдоैं рдЖрдзी рдиींрдж рдоें рдмोрд▓ी। рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рдкिрддा рдЖрдХрд░ рдЪрд▓े рднी рдЧрдП, рдФрд░ рдоुрдЭे рдпे рдкрддा рдирд╣ीं рдЪрд▓ा рдХि рд░ीрддा рдХो рдбाँрдЯ рдкрдб़ी рдпा рдирд╣ीं, рдЬрд░ूрд░ рдкिрддा рдЖрдЬ рдЦुрд╢ рд╣ोंрдЧे।
   рдЪाрдп рдХे рдмाрдж рдоाँ рдиे рд▓ाреЬ рд╕े рдХрд╣ा, “рдк्рдпाрд░ी рджिрд╢ु, рдЬा рдЫрдд рд╕े рдХрдкрдб़े рдЙрддाрд░ рд▓ा” рд▓ाрдб़ рдк्рдпाрд░ рдоें рдпा рдлрдЯрдХाрд░ рдоें рднी рджिрд╢ा рдХा рджिрд╢ू рд╣ोрдиा рддрдп рд╣ै। рдЫрдд рдкрд░ рдХрдкрдб़े рдЙрдаाрдиे рдЧрдИ рддो рд░рдЬ्рдЬी рд╣рдоाрд░े рдШрд░ рдХी рддрд░рдл рдЖ рд░рд╣ी рдеी, рдоैंрдиे рдЙрд╕े рдЬीрдн рдЪिрдв़ाрдИ рдФрд░ рдоुрдХ्рдХा рджिрдЦाрдпा, рдкрд░ рд╡ो рдЪिрдв़ी рдирд╣ीं, рдЙрд╕рдиे рджोрдиों рдХाрдиों рдХो рдкрдХрдб़ рд╕ॉрд░ी рдХा рдЗрд╢ाрд░ा рдХिрдпा, рдФрд░ рдЖрдЧे рдЖ рдЧрдИ,
   рдоैं рдиीрдЪे рдЖрдИ рддो рд╡ो рдмोрд▓ी, “рджेрдЦ рддेрд░े рд▓िрдП рдХ्рдпा рд▓ाрдИ”, рдЙрд╕рдиे рдоुрдЭे рдПрдХ рд▓ाрд▓ рд░ंрдЧ рдХा рд░िрдмрди рджिрдЦाрдпा।
“рдЖрд╣! рдХिрддрдиा рд╕ुंрджрд░, рдоैंрдиे рдЦुрд╢ рд╣ो рдХрд╣ा, рдлिрд░ рдирдХрд▓ी рдЧुрд╕्рд╕ा рджिрдЦाрдпा, “рдХрд╣ाँ рд╕े рдЪुрд░ा рдХрд░ рд▓ाрдИ рдЪोрд░рдиी, рдЕрдкрдиे рдкाрдкा рдХी рджुрдХाрди рд╕े”
“рдЕрдкрдиी рджुрдХाрди рдоें рдХोрдИ рдЪोрд░ी рдХрд░рддा рд╣ै, рдЕрдЪ्рдЫा рдмрддा рдиा, рд╣िрд╕ाрдм рдХा рдХाрдо рдХрд░рд╡ाрдПрдЧी” рдЙрд╕рдиे рдмрд╣ुрдд рдк्рдпाрд░ рд╕े рдкूрдЫा।
“рд╣ाँ рдмिрд▓्рдХुрд▓, рдоैंрдиे рд░िрдмрди рдЙрд╕рдХे рд╣ाрде рд╕े рд▓ेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा।
рд░ीрддा рдиे рд░िрдмрди рджेрдЦा рддो рдоुрдЭे рдЪिрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдкीрдЫे рд╕े рдоुँрд╣ рдмрдиा рдоुँрд╣ рдоें рд╣ी рдмोрд▓ी, “рднिрдЦाрд░िрди”
рдоैंрдиे рд╢ाрди рд╕े рд░िрдмрди рд▓рд╣рд░ाрдпा рдФрд░ рдЙрд╕े рдХिрддाрдмों рдХी рдЕрд▓рдоाрд░ी рдХे рдкाрд╕ рд░рдЦ рджिрдпा।
рджाрджा рдЕрдкрдиी рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдмैрдаे рдеे, рдФрд░ рджाрджी рдЙрд╕ी рдХोрдиे рдоें।
рдоुрдЭे рд▓рдЧा рд╣рдо рд╕рдм рднी рдХिрддाрдмों рдХी рддрд░рд╣ рдПрдХ рдХ्рд░рдо рдоें рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рдпрд╣ рддो рдкрддा рд╣ै рдХि рдЕрдкрдиे рдЕंрджрд░ рдХ्рдпा рд╣ै, рдкрд░ рджूрд╕рд░ी рдХिрддाрдм рдоें рдХ्рдпा рд╣ै рдпрд╣ рдирд╣ीं рдкрддा…

рдХрд╡िрддा: рдзुрдЖँ

рд╕ुрдзीрд░ рдХेрд╡рд▓िрдпा
рдШрдмрд░ा рдЬाрддा рд╣ूँ
рджेрдЦрдХрд░ рдХрд╣ीं рдЙрдарддा рд╣ुрдЖ рдзुрдЖँ
рдЬाрдирддा рд╣ूँ
рдЖрдЧ рд▓рдЧрдиे рдкрд░ рдЙрдарддा рд╣ै рдзुрдЖँ
рдХрднी рдХрд╣ीं рдкेрдЯ рдХी рдЖрдЧ
рдХрд╣ीं рдореЫрд╣рдмी рдиреЮрд░рдд рдХी рдЖрдЧ
реЫрд░, реЫрдоीрди рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдЧ рд╕े......
рд╡िрдиाрд╢рдХाрд░ी рд╣ी рд╕ाрдмिрдд рд╣ोрддी рд╣ै
рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЦुрдж рдХी рд▓рдЧाрдИ рдпрд╣ рдЖрдЧ
рдЬो рдмुрдЭाрдпा рди рдЬाрдП рдЗрд╕ рдЖрдЧ рдХो
рдЖрдЧ рдФрд░ рдзुрдЖँ рд╕рдоेрдЯ рд▓ेрддे рд╣ैं
рдЕрдкрдиे рдоें рд╕рдм рдХुрдЫ
рдоुрдЯ्рдаीрднрд░ рд▓ोрдЧों рдХे рди рдЪाрд╣рдиे рд╕े
рдирд╣ीं рдмुрдЭ рдкाрддी рд╣ै рдпрд╣ рдЖрдЧ...
рдмिрдиा рдЖрдЧ рдХे рдзुрдЖँ рдирд╣ीं рд╣ोрддा
рдмुрдЭрдиे рдХे рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж
рджрдмी рдЪिंрдЧाрд░िрдпों рд╕े рдЙрдарддा рд░рд╣рддा рд╣ै
рд╡реШ्рдд рдмेрд╡реШ्рдд
рдЖрдЧ рдФрд░ рдзुрдПँ рдХे рдЗрд╕ рдЦेрд▓ рдоें
рдЧुрдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдЖрдо рдЗंрд╕ाрди.....
рдЖрдЧ рд╣ै рддो рдзुрдЖँ рд╣ोрдЧा рд╣ी
рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै рдпे рдЖрдЧ
рд░ौрд╢рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЖрдЧ рд╕े
рдШрдмрд░ा рдЬाрддा рд╣ूँ рд╣рдоेрд╢ा 'рд╕ुрдзीрд░'
рджेрдЦрдХрд░ рдХрд╣ीं рдЙрдарддा рд╣ुрдЖ рдзुрдЖँ...

рдпрдеाрд░्рде рдХे рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдЙрдкрдЬी, рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХो рд╕ुрдЧрди्рдзिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддी рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣: рд░ोрд╢рдиी рдХे рдЕंрдХुрд░

рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ: рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’

28, рд╕ाрд░ंрдЧ рд╡िрд╣ाрд░, рдордеुрд░ा-6; рдЪрд▓рднाрд╖: +91 987 063 1805; рдИрдоेрд▓: drdinesh57@gmail.com


рдкुрд╕्рддрдХ:
 рд░ोрд╢рдиी рдХे рдЕंрдХुрд░ (рд▓рдШुрдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣)
рд▓ेрдЦिрдХा: рд╢्рд░ीрдорддी рд╕рд╡िрддा рдоिрд╢्рд░ा ‘рдЕрдХ्рд╖рдЬा’
ISBN: 978-93-89376-45-6
рдкृрд╖्рда: 152
рдоूрд▓्рдп: ₹ 300.00 рд░ुрдкрдпे
рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖: 2019
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рдиिрдЦिрд▓ рдкрдм्рд▓िрд╢рд░्рд╕ рдПрдг्рдб рдбिрд╕्рдЯ्рд░ीрдм्рдпूрдЯрд░्рд╕, рдЖрдЧрд░ा


рд╣िрди्рджी, рд░ाрдЬрдиीрддिрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдФрд░ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рд╕्рдиाрддрдХ, рд╡िрджुрд╖ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╢्рд░ीрдорддी рд╕рд╡िрддा рдоिрд╢्рд░ा "рдЕрдХ्рд╖рдЬा" рдиे рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдХрд╣ाрдиी, рд╡्рдпंрдЧ्рдп, рдХрд╡िрддा, рдЖрд▓ेрдЦ рдФрд░ рд▓рдШुрдХрдеा рдЖрджि рд╡िрд╡िрдз рд╡िрдзाрдУं рдоें рдЕрдкрдиी рд▓ेрдЦрдиी рдЪрд▓ाрдИ рд╣ै। 

рдЙрдирдХे рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдХे рд╕ंрдЧ्рд░рд╣-"рд░ोрд╢рдиी рдХे рдЕंрдХुрд░" рдоें рдЙрдирдХी 101 рдЪुрдиिंрджा рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдХो рд╕рдоाрд╣िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╡рд░िрд╖्рда рд▓рдШुрдХрдеाрдХाрд░ рдбा.рдЕрд╢ोрдХ рднाрдЯिрдпा рдЬी рдиे рдЗрд╕ рд▓рдШुрдХрдеा-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рднूрдоिрдХा рдоें рдХрд╣ा рд╣ै рдХि- "рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдзिрдХрддрд░ рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдзрд░ाрддрд▓ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЖрдпाрдоों рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рддी рд╣ैं рд╕ाрде рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддि рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╡िрдж्рд░ूрдк рдкрд░ рднी рд╕рд╡िрддा рдоिрд╢्рд░ा рдХी рджृрд╖्рдЯि рдЧрдИ рд╣ै।

рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’
рдоैंрдиे рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдкूрд░ी 101 рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдХो рдкूрд░े рдордиोрдпोрдЧ рд╕े рдкрдв़ा рд╣ै рдФрд░ рдоैं рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдХि рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдХा рдлрд▓рдХ рдмрд╣ुрдд рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдкुрд░ाрдиी рдкीрдв़ी рдФрд░ рдирдИ рдкीрдв़ी рдХे рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рдЕрди्рддрд░ рдХो рднी рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рддो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рднी рджрд░्рд╢ाрдиे рдХा рдкूрд░्рдг рдк्рд░рдпाрд╕ рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рджрд╣ेрдЬ рдХे рдХोрдв़ рдХी рдУрд░ рднी рдПрдХ-рджो рд▓рдШुрдХрдеा рдЗрд╢ाрд░ा рдХрд░рддी рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै рддो рдиाрд░ी рдЬाрдЧ्рд░рддि рдХी рдмाрдд рдХрд░рддे рдХрдИ рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ैं। рджाрдо्рдкрдд्рдп рдЬीрд╡рди рдХे рдЦрдЯ्рдЯे-рдоीрдаे рдЕрдиेрдХ рдЕрдиुрднрд╡ों рдкрд░ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рдХрдИ рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рд╣ैं рддो рдзрд░्рдо рдФрд░ рдкूрдЬा-рдкाрда рдХे рдиाрдо рдкрд░ рд░рдЪрддे рдвोंрдЧ рдХो рдирдХाрд░рддी рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рд╕рд╡िрддा рдоिрд╢्рд░ा рдЬी рдХी рд▓ेрдЦрдиी рд╕े рдиिрд╕ृрдд рд╣ुрдИ рд╣ैं।

рдиाрд░ी рд╕рд╢рдХ्рддीрдХрд░рдг, рдиाрд░ी рдЙрдд्рдкीрдбрди, рдиाрд░ी рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдФрд░ рдиाрд░ी рдЙрдж्рдзाрд░ рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рднी рдЕрдкрдиे рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рдмрди рдкрдб़ी рд╣ैं।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдХी рджेрди-рдХैрд░िрдпрд░ рдХे рдЪрдХ्рдХрд░ рдоें рдЕрд╡िрд╡ाрд╣िрдд рд░рд╣े рдЬा рд░рд╣े рдмрдЪ्рдЪों рдХी рдкीрдб़ा рднी рд▓рдШुрдХрдеा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдк्рд░рдХрдЯ рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः рдХрд╣рдиा рдЕрддिрд╢рдпोрдХ्рддिрдкूрд░्рдг рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рдХि рд╢्рд░ीрдорддी рд╕рд╡िрддा рдоिрд╢्рд░ा рдЬी рдиे рдЗрди рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЬीрд╡рди рдХे рдХोंрдиे-рдХोंрдиे рдХो рдЭाँрдХрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рддो рдХिрдпा рд╣ी рд╣ै рдЕрдкрдиी рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдоें рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХрддा рдХा рдкुрдЯ рджेрдХрд░ рдШрд░-рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕ुрдЧрди्рдзिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рднी рдХिрдпा рд╣ै।

рдЧाँрд╡ рдоें рд░рд╣ рд░рд╣े рдЕрдкрдиे рд╡ृрдж्рдз рд╕ाрд╕-рд╕рд╕ुрд░ рдХो рд╕рд░्рд╡рдзाрдо рд▓рдШुрдХрдеा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЪाрд░ों рдзाрдо рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджेрдХрд░ рд╕рд╡िрддा рдЬी рдиे рдмुрдЬुрд░्рдЧों рдХे рдк्рд░рддि рдЬो рд╕рдо्рдоाрди рдк्рд░рдХрдЯ рдХिрдпा рд╣ै рд╡рд╣ рднрдЯрдХे рд╣ुрдП рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХे рджрдо्рдкрдд्рддिрдпों рдХो рд░ाрд╣ рджिрдЦाрддी рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдлोрди рдкрд░ рдмाрддрдЪीрдд рдХे рджौрд░ाрди рд╕ुрдорди рдиे рдЕрдкрдиी рдЬिрдаाрдиी рдХो рдЬрдм рдмрддाрдпा рдХि рдкрд░िрд╡ाрд░ рдЪाрд░ों рдзाрдо рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рдХे рд▓ौрдЯा рд╣ै рддो рд╕ुрдорди рд╕े рдЙрд╕рдХी рдЬिрдаाрдиी рд╕рдЦ्рдд рдиाрд░ाрдЬ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рд╢िрдХрд╡ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдлोрди рдХाрдЯ рджेрддी рд╣ै рдХि рд╕ुрдорди рдиे рдЙрд╕े рдЪाрд░ोंрдзाрдо рдХी рдпाрдд्рд░ा рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдХрд╣ा। рд╡рд╣ рднी рд╕рдкрд░िрд╡ाрд░ рдЪрд▓рддी।рдХिрди्рддु рдЬрдм рдЬिрдаाрдиी рдХो рдЪाрд░ोंрдзाрдо рдХे рдмाрд░े рдоें рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдЪुрдк рд▓рдЧा рдЬाрддी рд╣ै।

рдеोрдб़ी рджेрд░ рдоें рд╕ुрдорди рдлिрд░ рдлोрди рдоिрд▓ाрдХрд░ рдмोрд▓ी--"рджीрджी рдЧुрд╕्рд╕ा рдаंрдбा рд╣ुрдЖ рд╣ो рддो рд╕ुрдиिрдП, рдЖрдкрд╕े рдкूрдЫा рдеा рдоैंрдиे।"

"рдХрдм рдкूрдЫा рддुрдордиे? рдЧुрд╕्рд╕े рдоें рдЬिрдаाрдиी рдмोрд▓ी।"

"рдорд╣ीрдиेрднрд░ рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдЬрдм рдмाрдд рд╣ुрдИ рдеी рддрднी рдоैंрдиे рдЖрдкрд╕े рдкूрдЫा рдеा рдХि рдЖрдк рдЕрдо्рдоा-рдмाрдмूрдЬी рдХे рдкाрд╕ рдЗрд╕ рдЧрд░्рдоी рдХी рдЫुрдЯ्рдЯी рдоें рдЧाँрд╡ рдЪрд▓ोрдЧी।"

рдЕрдм рджूрд╕рд░ी рддрд░рдл рд╢ाрди्рддि рдлैрд▓ рдЧрдИ рдеी। (рд╕рд░्рд╡рдзाрдо , рдкृрд╖्рда-81)

рдХрдИ рдоाрдпрдиों рдоें рдирдИ рдЬेрдирд░ेрд╢рди рдЕрдзिрдХ рд╣ोрд╢िрдпाрд░ рд╣ै, рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рд╕िрдж्рдз рдХрд░рддी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рд▓рдШुрдХрдеा-"рдоाँ рдЕрдирдкрдв़" рд╣ै рддो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рджрд░्рд╢ाрддी рд▓рдШुрдХрдеा-"рдоाрдд рд╕े рд╢рд╣" рддрдеा "рдХांрдЯों рднрд░ी рд░ाрд╣" рд╣ै। рд░िрд╢्рддों рдоें рдкैрджा рд╣ोрддी рдЦрдЯाрд╕-"рдоीрдаा рдЬрд╣рд░" рдоें рддो рдиाрд░ी рдХे рдирдпे рдЬाрдЧ्рд░рдд рд░ूрдк рдХो рд▓рдШुрдХрдеाрдУं-"рдмрджрд▓ाрд╡, рдпрдХ्рд╖ рдк्рд░рд╢्рди, рд╕рдмрдХ, рдирд╢ा, рд╣िрдо्рдордд, рд╕ीрдоा, рдоाрдд рд╕े рд╢рд╣ рдФрд░ рдХрд╕рдХ рдоें рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै-

рдЬрдм рддрдХ рджोрдиों рдмिрд▓рдХुрд▓ рдкाрд╕ рдЖрддीं, рдЧाрд░्рдб рддрдм рддрдХ рдмीрдб़ी рд╕े рдПрдХ рд▓рдо्рдмा рдХрд╢ рд▓े рдЪुрдХा рдеा। рдмीрдб़ी рдХा рдзुрдЖँ рдЕрди्рджрд░ рдЬाрддे рд╣ी , рдЕрди्рджрд░ рдХा рд╢ैрддाрди рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╣ो рдЧрдпा। рдЙрди рджोрдиों рдХो рдмрдЧрд▓ рд╕े рдЬाрддे рджेрдЦрдХрд░, рдЧाрд░्рдб рдиे рдмीрдб़ी рдХे рдзुрдПँ рдХो рдЙрди рдкрд░ рдЫोрдб़ рджिрдпा।

рдЪेрд╣рд░ा рдлिрд░ рдмैрдХ рдпाрд░्рдб рдХी рдУрд░ рдШुрдоाрддे рд╕рдордп, рдЙрд╕рдХे рдоुрдЦрдб़े рдкрд░ рд╢ैрддाрдиी рдоुрд╕्рдХाрди рдЯрд╣рд▓ рдЧрдИ।

рдЙрдзрд░ рдиिрдвाрд▓ рдиीрддा, рдЬрдм рдмीрдб़ी рдХे рдзुрдПँ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡рд╣ीрди рд╣ुрдИ рддो рд╡рд╣ рдлुрд░्рддी рд╕े рдкрд▓рдЯी рдФрд░ рдЧाрд░्рдб рдХे рдмрджрд░ंрдЧ рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдЦींрдЪрдХрд░ рдПрдХ рддрдоाрдЪा рдЬрдб़ рджिрдпा।

рдЬрдм рддрдХ рдХोрдИ рдХुрдЫ рд╕рдордЭ рдкाрддा, рд╡рд╣ рдЧुрд░्рд░ाрдИ, "рдЖँрдЦें рдЧाрд░्рдбी рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдЬрдЧ рд░рдЦो, рд▓рдб़рдХिрдпों рдХे рдмрджрди рдирд╣ीं, рд╕рдордЭे? рдпрд╣ рдердк्рдкрдб़ рд╕िрд░्рдл рдЖрдЧाрд╣ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ै। рдЖрдЧे рд╕े рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдирдЬрд░ рдЙрдаी рддो рд╣рдб्рдбिрдпाँ рддोрдб़ рджूंрдЧी।" (рд╣िрдо्рдордд, рдкृрд╖्рда-141, 142)

рдЖрдЬ рдХрд▓ рд╢рд╣рд░ी рдЬीрд╡рди рдпंрдд्рд░рд╡рдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиी рдЖрдкाрдзाрдкी рдоें рдЕрдерд╡ा рдЕрдкрдиे рдИрдЧो рдХे рдХाрд░рдг рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдХोрдИ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдирд╣ीं рд░рдЦрддे। рдЧाँрд╡ рдпा рд╡िрдкрди्рди рдЬрди рд╕рдоुрджाрдп рдЬैрд╕ा рдоेрд▓-рдоिрд▓ाрдк, рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдмाрддрдЪीрдд рдХी рд▓рд▓рдХ рдЗрди рддрдеाрдХрдеिрдд рд╕рдо्рдкрди्рдирдЬрдиों рдоें рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рдкрдб़рддी। рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХो рд╕рд╡िрддा рдЬी рдиे рдЕрдкрдиी рд▓рдШुрдХрдеा-"рд╕рдо्рдкрди्рди рджुрдиिрдпा" рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рдоें рджрд░्рд╢ा рджिрдпा рд╣ै-

"рдирд╣ीं рдмेрдЯा, рдЯाрдЗрдоिंрдЧ рддो рдПрдХ рд╣ी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдЗрдирдоें рдЗंрд╕ाрдиिрдпрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рд╕рдм рд░ोрдмोрдЯिрдХ्рд╕ рд╣ैं। рддू рд▓ेрдХрд░ рдЪрд▓ рдоुрдЭे рд╡рд╣ीं, рдЬрд╣ाँ рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХा рджुрдЦ-рджрд░्рдж рдкूрдЫрдиे рд╡ाрд▓े рдвेрд░ों рдЗंрд╕ाрди рд░рд╣рддे рд╣ैं।" (рд╕рдо्рдкрди्рди рджुрдиिрдпा, рдкृрд╖्рда-18)

рджाрдо्рдкрдд्рдп рдЬीрд╡рди рдХे рдЙрддाрд░-рдЪрдв़ाрд╡, рджाрдо्рдкрдд्рдп рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ, рд╕ंрджेрд╣, рдФрд░ рд╕ुрдЦ-рджुрдЦ рдЕрдиेрдХ рдмाрддों рдХा рд╡िрд╖्рд▓ेрд╖рдг, рдХрд░рддी, рдЕрд░्рде рдкрджाрди рдХрд░рддी, рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╣рд▓ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рдФрд░ рдЙрд▓рдЭрдиों рдХो рд╕ुрд▓рдЭाрддी рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдоें рдЖрд╣рдЯ, рдк्рдпाрд░ рдХी рдорд╣рдХ, рдХाрдЧрдЬ рдХा рдЯुрдХрдб़ा, рддुрд░рдкाрдИ, рд╕рдордп рдХा рдлेрд░, рдЦुрд▓рддी рдЧिрд░рд╣ें, рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдФрд░ рднाрдЧ्рдп рдХा рд▓िрдЦा рдЖрджि рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рддुрд░рдкाрдИ рдХे рдмрд╣ाрдиे рдоाँ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдмेрдЯी рдХे рджाрдо्рдкрдд्рдп рдХो рдмिрдЦрдбिрдд рд╣ोрдиे рд╕े рдХैрд╕े рд╕рд╣рдЬ рд░ूрдк рд╕े рдмрдЪा рджिрдпा рд╣ै рд╕рд╡िрддा рдЬी рдиे рдк्рд░рд╢ंрд╕рдиीрдп рд╣ै।-

"рдоाँ рджेрдЦो рддो рдпрд╣ рдзाрдЧा рдХिрддрдиा рдЙрд▓рдЭ рдЧрдпा рд╣ै рдХрдм рд╕े рд╕ुрд▓рдЭा рд░рд╣ी рд╣ूँ рд╕ुрд▓рдЭрдиे рдХा рдиाрдо рд╣ी рдирд╣ीं рд▓े рд░рд╣ा।"

рджोрдиों рдЪीрдЬों рдХो рд▓ेрдХрд░ рдоाँ рд╡рд╣ीं рдмैрда рдЧрдИ। рдзाрдЧा рд╕ुрд▓рдЭाрддी рд╣ुрдИ рд╡рд╣ рдмेрдЯी рдкрд░ рддिрд░рдЫी рдирдЬрд░ рдбाрд▓рддे рд╣ुрдП рдмोрд▓ी-"рдеोрдб़ा рд╕рдордп рджेрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдФрд░ рдЙрджрдп рдХे рд░िрд╢्рддे рдХो рд╕ुрд▓рдЭाрддी рддो рдХрдм рдХा рд╕ुрд▓рдЭ рдЬाрддा। рд╢ाрджी рдХे рджो рдорд╣ीрдиे рдоें рд╣ी рдПрдХ рдЫोрдЯे рд╕े рдЭрдЧрдб़े рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдкрдиे рд░िрд╢्рддे рдХो рддुрдордиे рдХ्рд░ोрдзाрдЧ्рдиि рдХे рд╣рд╡ाрд▓े рдХрд░ рджिрдпा।"

рдоाँ рдХे рд╕рдордЭाрдЗрд╢ рднрд░े рд╢рдм्рдж рдмेрдЯी рдХे рдЧाрд▓ рдкрд░ рддрдоाрдЪे рд╕े рдкрдб़ рд░рд╣े рдеे। рд╡рд╣ рддрдорддрдоाрдХрд░ рдЙрдаी рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдЕрдЯैрдЪी рд▓рдЧाрдиे рд▓рдЧी।

рдЕрдм рдХрд╣ाँ рдЬाрдиे рдХी рддैрдпाрд░ी рд╣ै?

"рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ूँ। рддुрдо рдЪाрд╣рддी рд╣ो рди рдХि рдЗрд╕ рдзाрдЧे рдХी рддрд░рд╣ рдЙрд▓рдЭी рдЬिрди्рджрдЧी рдЬिрдКं, рдлрдЯे рдХुрд░рддे рдкрд╣рдиूं, рддो рдпрд╣ी рд╕рд╣ी, рдЕрдм рдоैं рд╡рд╣ीं рд░рд╣ूंрдЧी। рднрд▓े рдоुрдЭे рдХुрдб рдмुрд░ा рд▓рдЧे рдпा рднрд▓ा।"

рдоाँ рдоुрд╕्рдХрд░ाрдХрд░ рдмोрд▓ी-"рд▓े, рддेрд░ी рд╕ूрдИ рдХा рдзाрдЧा рддो рд╕ुрд▓рдЭ рдЧрдпा। рдФрд░ рдХुрд░рддा рднी рдаीрдХ рдХрд░ рджिрдпा рдоैंрдиे।"

рдмेрдЯी рдиे рдХुрд░рддे рдХो рдз्рдпाрди рд╕े рджेрдЦा,рдЫेрдж рдкрд░ рд░рдлू рдЗрддрдиी рдмाрд░ीрдХी рд╕े рд╣ुрдЖ рдеा рдХि рдкрддा рд╣ी рдирд╣ीं рдЪрд▓ рд░рд╣ा рдеा।

"рдордо्рдоी рддुрдо рди рдЖрддीं рддрдм рддो рдоैं рдкрд░ेрд╢ाрди рд╣ोрдХрд░ рдЗрд╕े рдХाрдЯ рдЪुрдХी рд╣ोрддी। рдХैрд╕े рдХिрдпा рддुрдордиे?"

"рдмेрдЯा рдк्рдпाрд░ рдФрд░ рдеोрдб़ी рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рд╕े рдмрдб़ी-рдмрдб़ी рдЙрд▓рдЭрди рд╕ुрд▓рдЭ рдЬाрддी рд╣ैं, рдХ्рд░ोрдз рдоें рддो рд╡рд╣ी рд╣ाोрддा рд╣ै рдЬो рддुрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдеीं।"

рдХुрд░рддा рдкрд╣рди рдмेрдЯी рдиे рдоाँ рдХे рдЧрд▓рдмрд╣िрдпाँ рдбाрд▓ рджीं।

рдоाँ рдмिрдЯिрдпा рдХो рдкुрдЪрдХाрд░рддे рд╣ुрдП рдмोрд▓ी-"рдард╣рд░, рдоैं рджाрдоाрдж рдЬी рдХो рдлोрди рдХрд░рддी рд╣ूँ, рд╡ो рдЦुрдж рдЖрдХрд░ рддुрдо्рд╣ें рд▓े рдЬाрдпेंрдЧे।"

рдоंрдж-рдоंрдж рдоुрд╕्рдХрд░ाрддी рд╣ुрдИ рдмेрдЯी рдиे рдоाँ рдХे рдЧрд░्рджрди рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдмाँрд╣ों рдХा рджрдмाрд╡ рдмрдв़ा рджिрдпा рдеा। (рддुрд░рдкाрдИ рдкृрд╖्рда-28)

 рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдХी рдЕрди्рдп рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдоें рд╕рдордп рдХा рдлेрд░,рдЦुрд▓рддी рдЧिрд░рд╣ें,рдоाँ рдХी рд╕ीрдЦ,рдЪाрд░ों рдзाрдо рдФрд░ рдмेрдЯी, рдЖрджि рдХрдИ рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рд╣ैं рдЬो рдЕрдкрдиी рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рдХे рдХाрд░рдг рдЕрддि рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд▓рдШुрдХрдеा рдмрди рдкрдб़ी рд╣ैं। рдФрд░ рдЬो рд╕िрдж्рдз рдХрд░рддी рд╣ैं рдХि рд╢्рд░ीрдорддी рд╕рд╡िрддा рдоिрд╢्рд░ा рдЬी рд▓рдШुрдХрдеा рд▓ेрдЦрди рдоें рдкाрд░ंрдЧрдд рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं।

рдШрд░-рдкрд░िрд╡ाрд░, рдФрд░ рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХे рд╕рдоाрдЬ рд╕े рд▓िрдП рдЧрдпे рдХрдеाрдирдХ рдкрд░ рдмुрдиी рдЧрдИ рдЗрд╕ рд╕рдЧ्рд░рд╣-"рд░ोрд╢рдиी рдХे рдЕंрдХुрд░" рдХी рд╕рднी рд▓рдШुрдХрдеाрдПँ рдпрд╣ рдЖрднाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рджेрддीं рдХि рдпрд╣ рд▓рдШुрдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдЙрдирдХा рдк्рд░рдердо рд▓рдШुрдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै। рдмрд▓्рдХि рд╡िрджुрд╖ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╢्рд░ीрдорддी рд╕рд╡िрддा рдоिрд╢्рд░ा "рдЕрдХ्рд╖рдЬा" рдХे рдШрдиीрднूрдд рдЕрдиुрднрд╡ рдПрд╡ं рдЕрдиुрднूрддिрдпों рдХी рдкрд░िрдкрдХ्рд╡рддा, рдЧ्рд░ाрд╣्рдпрддा рдФрд░ рдкैрдиी рджृрд╖्рдЯि рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХो рдЙрдж्рдпрдд рдХрд░рддी рд╣ैं। рднाрд╖ा-рд╢ैрд▓ी рд╕рд╣рдЬ рдПрд╡ं рд╕рд░рд▓ рдЖрдо рдмोрд▓рдЪाрд▓ рдХी рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕рд╡िрддा рдЬी рдиे рдХिрдпा рд╣ै।

рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рд▓рдШुрдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣- рд░ोрд╢рдиी рдХे рдЕंрдХुрд░" рдХा рднрд░рдкूрд░ рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ोрдЧा, рдРрд╕ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै।  

рдХीрд░्рддिрд╢ेрд╖ рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣: рд╣िंрджी рдирд╡рдЧीрддों рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ

рдордиोрд╣рд░ рдЕрднрдп

рдордиोрд╣рд░ рдЕрднрдп


рд╡िрдЧрдд рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЫрдаे рдЪрд░рдг рдоें рдпूрд░ोрдк рдХे рдЕрдиेрдХ рджेрд╢ों рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ों рдоें рдХुрдЫ рдирдпा рдХрд░- рдЧुрдЬрд░рдиे рдХी рд▓рд▓рдХ рдмреЭ рд░рд╣ी рдеी। рд▓рдЧрддा рдеा рдХि рд╡े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рд╢ैрд▓ी рдХी рдХрд╡िрддा, рдХрд╣ाрдиी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдФрд░ рдиिрдмंрдз рдЖрджि рд╕े рдКрдм рдЧрдП рд╣ैं। рдЖрдзुрдиिрдХрддा, рд╕्рд╡ाрдпрдд्рддा, рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдФрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕ोрдЪ рдХे рдмीрдЪ рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рдирдП рдЖрджрдоी рдХा рдЪेрд╣рд░ा рдЭाँрдХрддा рдирдЬрд░ рдЖ рд░рд╣ा рдеा рдЬो рдоाрдиो рдкुрд░ाрдиी рдоाрди्рдпрддाрдУं рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╕рдордп рд╕ाрдкेрдХ्рд╖ рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдУं рдХी рдоांрдЧ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ो। рдЗрд╕ рдирдП рдЖрджрдоी рдХी рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдХे рд▓िрдП рдЪрд▓ рдкреЬा "рдирдПрдкрди" рдХा рдЕрднिрдпाрди। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдзाрдУं рдХे рдЖрдЧे рдЬोреЬ рджिрдпा рдЧрдпा 'рдирдпा' ‘рдпा 'рдирдпे ' рд╢рдм्рдж рдХा рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ। рд╡िрджेрд╢ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╣िंрджी рдЕрдз्рдпेрддा, рдЬो рднाрд░рддीрдп рдХाрд╡्рдп рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдмंрдзрдиों рд╕े рдЙрдХрддा рдЧрдП рдпा рдЕрдзिрдХ рднिрдЬ्рдЮ рдирд╣ीं рдеे, ''рдк्рд░рдпोрдЧ'' рдФрд░ ''рдк्рд░рдЧрддि'' рдХे рдиाрдо рдкрд░, рдЬुреЬ рдЧрдП 'рдирдпेрдкрди' рдХे рдЗрд╕ рдЕрднिрдпाрди рд╕े। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╡िрд╡िрдз рд╡िрдзाрдУं рдХे рдЖрдЧे 'рдирд╡' рдпा ',рдирдИ' рдЬैрд╕े рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ рдЬोреЬे рдЧрдП। рдХрд╣ाрдиी рд╣ुрдИ ''рдирдИ рдХрд╣ाрдиी'', рдХрд╡िрддा 'рдирдИ рдХрд╡िрддा' рдФрд░ рдиिрдмрди्рдз ''рд▓рд▓िрдд рдиिрдмंрдз''। рдЧीрдд рдХ्рдпों рдкीрдЫे рд░рд╣рдиे рд▓рдЧे ? ''рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рджेрд╣рдпрд╖्рдЯि'' рдХो рддिрд▓ांрдЬрд▓ि рджेрдХрд░ рдЗрд╕рдХा рднी рдирдпा рдиाрдордХрд░рдг рдХिрдпा ''рдЧीрддंрдЧिрдиी'' (1958) рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХीрд░्рддि- рд╢ेрд╖ рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдиे। рдЙрдирдХा рдХрд╣рдиा рдеा: ''рдирдпी рдХрд╡िрддा рдХे рдХृрддिрдд्рд╡ рд╕े рдпुрдХ्рдд рдпा рд╡िрдпुрдХ्рдд рднी рдРрд╕े рдзाрддрд╡्рдп рдХрд╡िрдпों рдХा рдЕрднाрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै,рдЬो рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рдКँрдЪे рдФрд░ рдЧрд╣рд░े, рдХिрди्рддु рд╕рд╣рдЬ рдирд╡ीрди рдЕрдиुрднрд╡ рдХी рдЕрдиेрдХрддा, рд░рдордгीрдпрддा, рдоाрд░्рдоिрдХрддा, рд╡िрдЪ्рдЫिрдд्рддि рдФрд░ рдоांрдЧрд▓िрдХрддा рдХो рдЕрдкрдиे рд╡िрдХрд╕िрдд рдЧीрддों рдоें рд╕рд╣ेрдЬ-рд╕ंрд╡ाрд░ рдХрд░ рдирдпी ‘рдЯेрдХрдиीрдХ’ рд╕े, рд╣ाрд░्рджिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХी рдирдпी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдк्рд░рдЧрддि рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЙрди рд░рдЪрдиाрдУं рдХा рдмрд╣ुрдд рдоूрд▓्рдп рд╣ै, рдЬिрдирдоें рдирдпी рдХрд╡िрддा рдХी рдк्рд░рдЧрддि рдХा рдкूрд░рдХ рдмрдирдХрд░ ‘рдирд╡рдЧीрдд’ рдХा рдиिрдХाрдп рдЬрди्рдо рд▓े рд░рд╣ा рд╣ै। рдирд╡рдЧीрдд рдирдпी рдЕрдиुрднूрддिрдпों рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рд╕ंрдЪрдпिрдд рдоाрд░्рдоिрдХ рд╕рдордЧ्рд░рддा рдХा рдЖрдд्рдоीрдпрддा рдкूрд░्рдг рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рд╣ोрдЧा, рдЬिрд╕рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЖрдзुрдиिрдХ рдиिрдХाрдпों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдФрд░ рдирд╡ीрди рдк्рд░ाрд╡िрдзि рдХा рд╕ंрддुрд▓рди" рднी।

рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ (12 рдЬुрд▓ाрдИ 1930 - 8 рдирд╡ंрдмрд░, 2007) рдиे рдирд╡рдЧीрддों рдХो ''рдирдИ рдХрд╡िрддा'' рдХी рд╕рдоाрди्рддрд░ рдзाрд░ा рди рдоाрдирдХрд░, рдЙрд╕рдХे рдкूрд░рдХ рдХी рдоाрди्рдпрддा рджी। рдЬो рдирдИ рдХрд╡िрддा рдоें рдирд╣ीं рд╣ै, рд╡рд╣ рдирд╡рдЧीрддों рдоें рдоिрд▓ेрдЧा। рдЙрдирдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХे рд╕ाрдд рдоाрди рдмिंрджु рд╣ैं - рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХрддा, рд╕ाрдоाрдЬिрдХрддा, рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡, рд╕рдоाрд╣ाрд░, рд╕рдордЧ्рд░рддा, рд╢ोрднा рдФрд░ рд╡िрд░ाрдо। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдирд╡рдЧीрддों рдХे рд▓िрдП рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдП рдкाँрдЪ рдоूрд▓ рддрдд्рд╡: рдпрдеा: рдЬीрд╡рдирджрд░्рд╢рди, рдЖрдд्рдордиिрд╖्рдаा, рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ -рдмोрдз, рдк्рд░ीрддि рддрдд्рд╡ рдФрд░ рдкрд░िрд╕ंрдЪрдп।

рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдиे рдирд╡рдЧीрдд рдХा рдиाрдордХрд░рдг рд╣ी рдирд╣ीं рдХिрдпा, рдЕрдкिрддु 'рдирд╡рдЧीрдд' рдЬैрд╕ी рд╡िрдзा рдХी рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдШोрд╖рдгा рд╕े рдкूрд░्рд╡ рднी рдРрд╕े рдЧीрдд рд▓िрдЦे рдЬो рдЕрдкрдиे рд╕рдордп рдХे 'рдЕрдШोрд╖िрдд рдирд╡рдЧीрдд' рдеे। рдлिрд░ рдирдП рд╕े рдирдП рдЧीрдд рд▓िрдЦ рдХрд░ рдЗрд╕ рдиूрддрди рд╡िрдзा рдХो рд╣рд░ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рдХिрдпा। рдЧीрддांрдЧिрдиी, рднूрдоिрдХा’ рдоाрджिрдиी рджिрдЧ्рд╡рдзू, рд╕ंрдЬीрд╡рдиी рдХрд╣ाँ рдбाрдпрд░ी',рдХे рдЬрди्рдорджिрди,рд╢рдм्рдж рдпाрдд्рд░ा рдк्рд░рд╕्рдеाрди рдмिंрджु рдЬैрд╕े рд╕рдо्рдкाрджिрдд рд╕ंрдХрд▓рди рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЙрдирдХे рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдЧीрдд рд╕ंрдХрд▓рди рд╣ैं 'рдЖрдУ рдЦुрд▓ी рдмрдпाрд░', 'рд░ाрдд рдЖँрдЦ рдоूँрдж рдХрд░ рдЬрдЧी, 'рднрд░ी рд╕реЬрдХ рдкрд░', 'рдЧрдЬрд░ рдЖрдзी рд░ाрдд рдХा', 'рд▓ाрд▓- рдиीрд▓ी рдзाрд░ा'। рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдкрдд्рд░िрдХा рдЧीрддांрдЧिрдиी(1958)рддो рд╣िंрджी рдирд╡рдЧीрддों рдХी рдЬрди्рдордХुंрдбрд▓ी рд╣ै।

рдбॉ. рд░рд╡ि рд░ंрдЬрди рдЕрдкрдиे рдЖрд▓ेрдЦ "рдирд╡рдЧीрдд рд╕े рдЬрдирдЧीрдд рддрдХ" рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं : ''рд╣िंрджी рдЧीрддрдХाрд╡्рдп рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдоुрдЬрдл्рдлрд░рдкुрд░, рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣, рдирд╡рдЧीрдд рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рддрдеा рдПрдХ рдмреЬे рдХрд╡ि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। ('рд╣िंрджी рд╕рдордп : рдЖрдЬाрджी рдХा рдЕрдоृрдд рдорд╣ोрдд्рд╕рд╡)। рдХिрд╕ी рднी рднाрд╡ -рдзाрд░ा рдХा рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рд╡рд╣ी рдХрд╣рд▓ाрдПрдЧा рдЬिрд╕рдиे рд╡िрдЪाрд░ोँ рдХी рдЦोрд╣ рдоें рдкреЬी рдЕंрдд:рд╕рд▓िрд▓ा рдХे рдЕрд╡рддрд░рдг рд╣ेрддु рдРрд╕ी рдЬрдоीрди рдк्рд░рджाрди рдХी рд╣ो рдЬिрд╕ рдкрд░ ''рдЙрдб़рддी рдзूрд▓" рди рд╣ो। рдпрд╣ी рддो рд▓िрдЦा рдеा рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдиे рдЕрдкрдиे 'рд╡िрд░рдЬрдкрде’ рдиाрдордХ рдЧीрдд рдоें ‘‘-рдЗрд╕ рдкрде рдкрд░ рдЙрдб़рддी рдзूрд▓ рдирд╣ीं। \рдЦिрд▓рддे-рдоुрд░рдЭाрддे рдХिрди्рддु рдХрднी\рддोрдб़े рдЬाрддे рдпे рдлूрд▓ рдирд╣ीं। \рдЦुрд▓рдХрд░ рднी рдЪुрдк рд░рд╣ рдЬाрддे рд╣ैं рдпे рдЕрдзрд░ рдЬрд╣ाँ, \рдЕрдзрдЦुрд▓े рдирдпрди рднी рдмोрд▓-рдмोрд▓ рдЙрдарддे рдЬैрд╕े;\рдЗрд╕ рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдХी рд╕рдШрди рдЫाँрд╣ рдоें рдорди рдЦोрдпा,\рдЕрдм рд▓ाрдЦ-рд▓ाрдЦ рдкрд▓्рд▓рд╡ рдХे рдк्рд░ाрдг рдЫुрдКं рдХैрд╕े? (‘рдХрд╡िрддाрдПँ-1956’)" рд╡рд╕्рддुрддः рдЙрдирдХे рдЧीрддों рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп- рдЬрди рдХी рдкीреЬा рдХो рд╕рдо्рдмोрдзिрдд рдХрд░рддा рд╕рд╣рдЬ рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдгीрдп рд╡рд╕्рддुрдЧрдд рдХрде्рдп рд╣ै। рдХрд╡ि рдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдЖрд╕- рдкाрд╕ рдХा рд╕ाрд░ा рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╡िрд╖ाрдХ्рдд рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै। рд╡ंрдЪрдиा, рдЫрд▓рдиा, рдЕंрдзी рддृрд╖्рдгा рд╕े рднрд░ा рдЖрдзुрдиिрдХ рдЬीрд╡рди рдЕрддृрдк्рддि, рдЕрд╕ंрддोрд╖ рд╕े рджंрд╢िрдд рд╣ै। рдпрд╣ाँ рд╕рдд्рдп рд╕्рд╡рдк्рди рдХी рдЫाрдпा рд╕ा рд╣ै। рдк्рд░рдкंрдЪ рдЕрд╕ंрдпрдо рдХे рдмीрдЪ рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдп рдЕрд░्рдерд╣ीрди рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рдЕрд╣рдорди्рдпрддा рд╕рдмрдХो рдкрддрди рдХी рдУрд░ рдврдХेрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдПрдХ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдХрд╡ि рд╕े рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдкीреЬिрдд рдЕрднाрд╡рдЧ्рд░рд╕्рдд рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХा рд╕рдо्рдмрд▓ рдмрдиे। рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХा рдХрд╡ि рд╕ाрд░े рдЬрдЧ рдХी рдкीреЬा рдкीрдиे рдХो рдЖрддुрд░ рд╣ैं '' рдоैं рдЕрд░ुрдг-рдиीрд▓ рдЕрдо्рдмрд░ рдХी\рд╕ुрдзा рдЕрдЧрд░ рдкी рд▓ूँ,\рддो рдЧрд░рд▓ рд╣рд╡ा рдХा, рд▓ाрдкрдд рдзाрд░ा рдХी рдХौрди рдкिрдпे?\ рдоैं рднी рд▓ूँ рдоुрдЦрдб़ा рдвाँрдХ, рдШुрдЯрди рдХी рдЪाрджрд░ рд╕े,\рддो рддाрд░-рддाрд░ рдЖँрдЪрд▓ рдЬрдирддा рдХा рдХौрди рд╕िрдпे?\рдоैं рдпा рдоेрд░े рдЬैрд╕े рд╣ी рд╕рдм рдЧिрд░рддे рдЬाрдПँ\рддो рд╕рдмрдХो рдлिрд░ рд╕рдм рдХुрдЫ рдЬाрдпेрдЧा рдХौрди рджिрдпे?(рдЧीрддांрдЧिрдиी-1958)। рдЬो рдХрд╡ि рдЬाрдЧ्рд░рдд рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕рдордп-рдЕрд╕рдордп рдЪाрджрд░ рдУреЭे рд╕ोрдпा рдкреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ै, рд╡рд╣ рджुःрдЦ- рджाрд░िрдж्рд░्рдп рд╕े рддाрд░-рддाрд░ рдХाрддрд░ рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрди рдХो рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХी рдЖрд╢्рд╡рд╕्рддि рдХैрд╕े рджेрдЧा? ''рдШुрдЯрди рдХी рдЪाрджрд░'' 'рдоुрдЦрдб़ा рдвाँрдХ' 'рддाрд░- рддाрд░ рдЖँрдЪрд▓ рдЬрдирддा рдХा' рдоें рдЭाँрдХрддे рдмिрдо्рдм рдФрд░ рдк्рд░рддीрдХ рдХिрд╕ рд╕ुрдШрд░ाрдИ рд╕े рджुःрдЦ-рджाрд░िрдж्рд░्рдп рдХी рдкीреЬा рдХो рд╢рдм्рджांрдХिрдд рдХрд░рддे рд╣ै। рдХрд╡ि рдЬрдирддा- рдЬрдиाрд░्рджрди рдХो рдоुрдХ्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै рдЧрд░ीрдмी рд╕े, рдкिрдЫреЬेрдкрди рд╕े, рдЕрдЬ्рдЮाрди, рдЕрд╕рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдЕрд╕рдоाрдирддा рдФрд░ рдЕрди्рдпाрдп рд╕े। рдкрд░ाрдИ рдкीреЬा рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░ рдЧिрд░े- рдЯूрдЯे рд╢рдХ्рддि рд╕ाрдоंрддों рдХे рдкैрд░ों рдоें рдкреЬे рджीрди рд╣ीрдиों рдХो рдЕрдкрдиे рдХाрд╡्рдп рдХा рдорд╣ाрдиाрдпрдХ рдмрдиाрдиे рдХी рдЬो рддреЬрдк рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдХे рдЧीрддों рдоें рдк्рд░рддिрдмिрдо्рдмिрдд рд╣ोрддी рд╣ै,рд╡рд╣ рдЙрдирдХे рд╕рдордХाрд▓ीрди рдЕрди्рдп рдХрд╡िрдпों рдоें рджुрд░्рд▓рдн рдеी। рд╡े рдЧिрд░े рд╣ुрдУं рдХो рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдк्рд░рддिрдмрдж्рдз рдирд╣ीं рдеे। рдЙрди्рд╣ें рдЫीрдЬрддी рдЖрджрдоिрдпрдд рдХा рджрд░्рдж рднी рдХрдЪोрдЯрддा рдеा। рд╕ंрд╡ेрджрдирд╣ीрди рд╣ोрддा рдЖрджрдоी। рдкрдд्рдерд░ рдХा рдЯुрдХреЬा। рдПрдХ рдЙрдд्рдкाрдж рдпा рдЬिрди्рд╕। рд▓िрдк्рд╕ाрдУं рд╕े рд▓िрдкрдЯा рднोрдХ्рддा। рд╢्рд░ुрддि рдХрд╣рддी рд╣ै ''рддू рдд्рдпाрдЧ рдХे рд╕ाрде рднोрдЧ рдХрд░, рдЧिрдж्рдз рдХी рддрд░рд╣ рд▓ाрд▓рдЪ рдордд рдХрд░ (рддेрди рдд्рдпрдХ्рддेрди рднुрдЮ्рдЬीрдеा рдоा рдЧृрдж्рдз: - рдИрд╢ोрдкрдиिрд╖рдж)। рд╣ाрд╡ी рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдкрджाрд░्рдерд╡ाрджी рдЪिंрддрди। рдЖрджрдоी рдорд╢ीрди рдпा рдХрд╣ें рдпंрдд्рд░ рдХा рджाрд╕ рд╣ोрдЧрдпा рд╣ै। рдкрд▓ंрдЧ рдкрд░ рд▓ेрдЯे- рд▓ेрдЯे рд╕ीрд▓िंрдЧ рдлेंрди рд╣ो рдпा рдЯी рд╡ी рд╕्рд╡рддः рдЪрд▓рдиे рд▓рдЧेंрдЧे рдмрд╕ рд░िрдоोрдЯ рдХा рдмрдЯрди рд╣ी рджрдмाрдиा рд╣ै। рд░ोрдмो рдЖрдкрдХी 'рдбिрдирд░- рдЯेрдмрд▓' рд╕рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдмोрддрд▓ рдХा рджूрдз рдкिрд▓ा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं 'рдкुрд╢ -рдмрдЯрди рдХрд▓्рдЪрд░'। рдХрд╣ीं рдЖрдиे -рдЬाрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ी рдирд╣ीं рдлोрди рдХॉрд▓ рдХीрдЬिрдП рд╕ाрд░ा рд╕ाрдоाрди рд╣ाрдЬिрд░ рд╣ै 'рд╣ोрдо рдбिрд▓ीрд╡рд░ी рд╕рд░्рд╡िрд╕' рдЬो рд╣ै। рдЖрдкрдХो рдирд╣ीं рд▓рдЧрддा рдЖрджрдоी рдПрдХांрдд- рд╡ाрд╕ी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдкреЬ рдЧрдпा рд╣ै рдЕрд▓рдЧ- рдерд▓рдЧ ''рдПрд▓िрдиेрдЯेрдб''। рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдЙрд╕े рдЕрд▓рдЧाрд╡(рдРрд▓ीрд▓िрдиेрд╢рди) рддрдеा рдЕрдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг( рдбी-рд╣्рдпूрдоैрдиाрдЗрдЬेрд╢рди) рдХी рдУрд░ рдзрдХेрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдоाрдирд╡ीрдп рдоूрд▓्рдпों рд╕े рд░рд╣िрдд рдордиुрд╖्рдп рдПрдХ рдкрджाрд░्рде рд╣ै, рд╕ंрдЪेрддрдиा -рд╕ंрд╡ेрджрдиा рд░рд╣िрдд рд▓ोрд╣ा, рддाँрдмा, рдкीрддрд▓ рдХी рддрд░рд╣। рдз्рдпाрддрд╡्рдп рд╣ै рдЙрдирдХा рдЧीрдд : ''рддाँрдмे рдХा рдЖрд╕рдоाрди,\рдЯिрди рдХे рд╕िрддाрд░े,\рдЧैрд╕ीрд▓ा рдЕрди्рдзрдХाрд░,\рдЙрдб़рддे рд╣ैं рдХрд╕рдХुрдЯ рдХे рдкंрдЫी рдмेрдЪाрд░े,\рд▓ोрд╣े рдХी рдзрд░рддी рдкрд░\рдЪाँрджी рдХी рдзाрд░ा\рдкीрддрд▓ рдХा рд╕ूрд░рдЬ рд╣ै,\рд░ाँрдЧे рдХा рднोрд▓ा-рд╕ा рдЪाँрдж рдмрдб़ा рдк्рдпाрд░ा,\рд╕ोрдиे рдХे рд╕рдкрдиों рдХी рдиौрдХा рд╣ै\рдЧрди्рдзрдХ рдХा рдЭोंрдХा рд╣ै,\рдЖрджрдоी рдзुрдПँ рдХे рд╣ैं,\рдЫाрдпा рдиे рд░ोрдХा рд╣ै,\рд╣ीрд░े рдХी рдЪाрд╣рдд рдиे\рдХрднी-рдХрднी рдЯोрдХा рд╣ै,\рд╢ीрд╢े рдиे рд╕рдордЭा\рдХि рд░ेрдбिрдпрдо рдХा рдоौрдХा рд╣ै\рдзूрд▓ ‘рдЕрдирдХрд▓्рдЪрд░्рдб’ рд╣ै,\рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдмिрдХрддी рд╣ै-\- ‘рдЬ़िрди्рджрдЧी рдирд╣ीं рд╣ै \рдпрд╣- рдзोрдЦा рд╣ै, рдзोрдЦा рд╣ै’\рдмैрдЬрдиी рд╕ाँрдЭ рдиे рдкाँрд╡ рдЫुрдП рдЪंрджा рдХे,\рдЫूрддी рд╕ूрд░рдЬ рдХे рдЪрд░рдг рдЙрд╖ा рдиाрд░ंрдЧी;\рдпрд╣ рдПрдХ рдкрд░िрдзि рдкूрд░ी рд╣ोрддी рдЕрдиुрднрд╡ рдХी\рдоेрд░ा рд╕ाрд░ा рдЖрдХाрд╢ рдЪрдХिрдд-рд╡िрд╕्рдоिрдд рд╣ै!'рдЖрджрдоी рдзुрдПँ рдХे рд╣ैं' (рдкрд░िрдзि рдХा рдЧीрдд)।

рдЗрд╕ рдЧीрдд рдиे рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕рдорд▓ोрдЪрдХों рдХे рдмीрдЪ рдЦрд▓рдмрд▓ी рдордЪा рджी। рдЬрд╣ाँ рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдХांрдд рд╡рд░्рдоा рдиे рдЗрд╕े ''рдиिрд░्рдердХ рдФрд░ рдЯूрдЯे рд╣ुрдП рдмिंрдмों рдХा рдвेрд░'' рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा рддो рдХैрд▓ाрд╢ рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдиे рдХрд╣ा :рдХि "рдирд╡ीрдирддा рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рдХрд╡ि рд╡िрдЪिрдд्рд░ рдЙрдд्рдк्рд░ेрдХ्рд╖ाрдПँ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдЖрд╕рдоाрди рддाँрдмे рдХा рдФрд░ рд╕िрддाрд░े рдЯिрди рдХे рдмрдиे рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ैं"। рдоुрдж्рд░ाрд░ाрдХ्рд╖рд╕ рдХो рдЧीрдд рдоें рдк्рд░рдХृрддि рд╕े рдЙрдаाрдП рдк्рд░рддीрдХ рдФрд░ рдмिрдо्рдм рдЕрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд▓рдЧे। рдлिрд░ рднी рдЙрдирдХी рд╕рдо्рдорддि рд╕ंрддुрд▓िрдд рдеी " рдирдпा рдХрд╡ि рдЬрдм рднाрд╖ा рдоें рдХुрдЫ рд╕рд░्рд╡рдеा рдирдпा рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै рдпा рдЕрд░्рде рдХो рдХोрдИ рдирдпा рдЖрдпाрдо рджेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдХृрддि рдХे рддрдд्рд╡ों рдХो рдмेрддрд░рддीрдм (рдбिрд╕्рдЯोрд░्рд╢рди)рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдмेрддрд░рддीрдмी рдХрд╡िрддा рдХे рддрдд्рд╡ों рдХो рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕े рдХुрдЫ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмрдиा рджेрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд░рдЪрдиा рдХी рдмेрддрд░рддीрдмी рдХो рдоैं рдк्рд░рддीрдХ рдпा 'рдмिंрдмрджेрд╢ीрдп' рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджेрдиा рдЪाрд╣ूँрдЧा। рдлिрд▓्рдоी рд╕ेрдЯ рдпा рдиाрдЯ्рдпрдоंрдЪ рдХी рд╕рдЬाрд╡рдЯ рдоें рдирдХрд▓ी рдлूрд▓-рдкрдд्рддों,рдкрдХ्рд╖िрдпों рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдоिрдЯрдЯी рдпा рдХाрда рдХे рдиाрд░ी- рдкुрд░ुрд╖ рдХी 'рдбрдоी' рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдИ рдЬाрддी рд╣ैं। рдЕрдкрдиी рдмाрдд рдХो рдЕрдзिрдХ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдоुрдж्рд░ाрд░ाрдХ्рд╖рд╕ рдиे рдХрд╣ा ''рдкрдХ्рд╖ी рдХो рдЕрдЧрд░ рдЬिंрджрдЧी рдХी рдЙрдб़ाрди рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдоाрдиें рдФрд░ рдлिрд░ рдЙрд╕ी рдкрдХ्рд╖ी рдХो рдХрд╕рдХुрдЯ рдХा рджेрдЦें, рддो рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рдЕрд░्рде рдк्рд░рддिрдкाрдж्рдп рд▓рдЧрддा рд╣ै - рдЬिंрджрдЧी рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ, рдКँрдЪी рдЙрдб़ाрдиें рдоाрдд्рд░' рдбрдоी' рд░рд╣ рдЧрдИ рд╣ैं। рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХрддा рдпा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рд╕े рд╡िрдЪ्рдЫिрди्рди рд╣ोрдиे рдХा рдпрд╣ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╕िрдж्рдз рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рд╕ाрдоाрди्рдп рдк्рд░рддीрдХ рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЬीрд╡рди рдХा рд╕ंрдХेрдд рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं - рдЬीрд╡рди рдЬो рдЭूрдаा рд╣ै, рдмрдиाрд╡рдЯी рд╣ै, рджिрдЦाрд╡рдЯी рд╣ै। рд╢ाрдм्рджिрдХ рдЕрд░्рде рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдпрд╣ рд▓рдп-рд╡िрдЪ्рдЫिрди्рдирддा, рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рд╕े рд╡िрдЪ्рдЫिрди्рди рдЬिрд╕ рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ंрдХेрддिрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै, рд╡рд╣ी рд░рдЪрдиा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рддिрдкाрдж्рдп рд╣ै। "рдЗрд╕ рддрде्рдп рдХा рдЦुрд▓ाрд╕ा рдХрд╡ि рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХिрдпा рдпрд╣ рдХрд╣ рдХрд░ рдХि ''рдЬ़िрди्рджрдЧी рдирд╣ीं рд╣ै \рдпрд╣- рдзोрдЦा рд╣ै, рдзोрдЦा рд╣ै’\। рд╡рд╕्рддुрддः рди рдЗрд╕ рдЧीрдд рдоें рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдХी рдЕрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдпा рдмेрддрд░рддीрдмी (рдбिрд╕्рдЯोрд░्рд╢рди) рдмрд▓्рдХि рдмрдиाрд╡рдЯी рдЬिंрджрдЧी рдЕрд▓рдЧाрд╡ (рдРрд▓िрдпрдиेрд╢рди) рддрдеा рдЕрдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг (рдбी-рд╣्рдпूрдоैрдиाрдЗрдЬेрд╢рди) рдХा рд╢рдм्рджांрдХрди рд╣ै, рдирд╡ीрдирддрдо рдк्рд░рддीрдХों, рдмिрдо्рдмोंрдФрд░ рдЙрдкрдоाрдиों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा। рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдХे рдЧीрдд рд╕ंрдХрд▓рди ' рдЙрдЬрд▓ी рдХрд╕ौрдЯी'(1969) рдоें рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ीрдд рдЗрд╕ рдЧीрдд рдкрд░ рдбॉ рд░рд╡िрд░ंрдЬрди рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि ''рдпрд╣ рд░рдЪрдиा рдЕрдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╕ाрдаोрдд्рддрд░ рдХाрд╡्рдпांрджोрд▓рдиों рдиे рдЕрдкрдиा рдХрде्рдп рдмрдиाрдпा''। рдЗрд╕ рдоीрд▓ рдХे рдкрдд्рдерд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдХी рдЧीрддрдпाрдд्рд░ा рдХे рдЕрдиेрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкреЬाрд╡ рд╣ैं, рдЬो рдирд╡рдЧीрддों рдХी рдк्рд░рд╢рд╕्рддि рдФрд░ рдк्рд░рдпोрдЧрдзрд░्рдоिрддा рдХो рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं।

рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдиे рдирд╡рдЧीрддों рдХी рдЬो рддाрдд्рд╡िрдХ рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХी рд╣ै, рд╡рд╣ рдЙрдирдХे рдЧीрддों рдоें рдЭाँрдХрддी рдоिрд▓ेрдЧी। рдпрд╣ाँ рдк्рд░ीрддि рддрдд्рд╡ рдХे рдордирднाрд╡рди рдЧीрдд рд╣ैं рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ेрдо рдоें рдоाрдирд╡ीрдп рдк्рд░ेрдо рдХी рдордзुрд░ рд╡्рдпंрдЬрдиा рд╣ै। рд╕ांрдз्рдп рд╡рд░्рдгрди рд╣ै :рдмैрдЬрдиी рд╕ाँрдЭ рдиे рдкाँрд╡ рдЫुрдП рдЪंрджा рдХे,\рдЫूрддी рд╕ूрд░рдЬ рдХे рдЪрд░рдг рдЙрд╖ा рдиाрд░ंрдЧी;\рдпрд╣ рдПрдХ рдкрд░िрдзि рдкूрд░ी рд╣ोрддी рдЕрдиुрднрд╡ рдХी,\рдоेрд░ा рд╕ाрд░ा рдЖрдХाрд╢ рдЪрдХिрдд-рд╡िрд╕्рдоिрдд рд╣ै!\...рдЧोрдзूрд▓ि рдпाрдж рдЖрддी, рд╡рд╣ рдЬाрджूрдЧрд░рдиी,\рдЫूрдХрд░, рд╕ूрд░рдЬ рдХो рдЪाँрдж рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी;\.рд╡рд╣ рд╕ॉрдЭ,- рднुрд▓ाрддी рдирд╣ीं рдкुрдЬाрд░िрди рдХोрдИ-\рдЪिрддрд╡рди рд╕े рдорди्рджिрд░ – рджीрдк рдЬрд▓ाрдиे рд╡ाрд▓ी,\.рд╡рд╣ рд░ाрдд,-рдЪाँрджрдиी рдкрд╣рди рднрдЯрдХрддी рдоाрд▓िрди,\рд╡ीрд░ाрди рджрдпाрд░ों рдХो рджुрд▓рд░ाрдиे рд╡ाрд▓ी!\рдЗрди рдУрд╕-рдХрдгों рдоें рдмीрдЬ рд╕्рд╡рдк्рди рдХे рдмोрдХрд░,\рдХुрд╣рд░े рдоें рдЕрдкрдиा рдЬाрджुрдИ рддрди рдЦोрдХрд░-\рдлिрд░ рд╕ूрд░рдЬ рдзрди्рдп рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рдХे рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдоें,\рдоेрд░े рд╕ाрдЧрд░ рдоें рд╡рд╣ी рдЙрд╖ा рдмिंрдмिрдд рд╣ै!\...рдЗрд╕ рдПрдХ рдкрд░िрдзि рдоें рджो рдмूँрджों рдХा рд╕ाрдЧрд░,\рддिрд░ рд░рд╣ीं рдмिрдХी, рд╡िрдЪ्рдЫिрди्рди рдлूрд▓-рдоाрд▓ाрдПँ;\...рддрдЯ рдкрд░ рдмрдЬрддी рдЬंрдЬीрд░–рдмंрдзी рд╢рд╣рдиाрдИ\рд╕ुрд▓рдЧाрддी рдоंрдж рд╣рд╡ा рдЬрд▓ рдоें рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдПँ;\...рдмрди–рдмрди рдХрд░ рдоिрдЯ рдЬाрддीं рдЧीрддाрдн рдЧрдЧрди рдоें\рд▓ाрд▓рд╕ा-рднрд░ी, рдмाрджрд▓ी рд░ंрдЧрд╢ाрд▓ाрдПं!\рдЬाрджू рдХी рд▓ाрд▓ी, рдЕंрддрд░ рдХी рдЙрдЬिрдпाрд▓ी\рдЖрднा,-рд╕ोрдпा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЬрдЧाрдиे рд╡ाрд▓ी-\рдШुрд▓ рд░рд╣ीं рд╕рднी рдЧौрд░рд╡ рдХी рдЕрд░ुрдгाрд▓ी рдоें,\рдоेрд░े рддрди-рдорди рдоें рд╡рд╣ी рд╡िрднा рдкुрд▓рдХिрдд рд╣ै''!(рд╣िंрджी рдХрд╡िрддा рдХोрд╢)

рдРрд╕े рдЧीрддों рдоें рдЬрдм рд▓ोрдХ рддрдд्рд╡ рдз्рд╡рдиिрдд рд╣ोрддा рд╣ै рддो рдЧीрдд рдХा рд╕ौंрджрд░्рдп рджेрдЦрддे рд╣ी рдмрдирддा рд╣ै --рдкूрдирдо рдХो рдоैंрдиे рди рджिрдпрдиा рдЬрд▓ाрдП\рдЗрд╕ рдоाрд╡рд╕ рдХे рдЗंрддрдЬाрд░ рдоें\ рдЖँрдЧрди, рд░ाрдд рднрд░ рдЕрдзूрд░े рд╣ी рдмोрд▓ рд░рд╣े рдЪुрдк рдоेрд░े рдорди। рд╣ै !рдЙрдзрд░ рдЬाрдПँ рди рд╣िрдп рдХे рд╕рдд рдзाрд░ рдоें \рдмрд╕ рд░рд╣ рдЧрдИ рдЗрд╕ी рд╡िрдЪाрд░ рдоें\рдЪंрджрди рдХी рд░ाрдд рдХрднी рдмीрдд рдЧрдИ \рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдпों, рдХाрдЬрд▓ рдХी рд░ाрдд рднी рдХрд░ेрдЧी рдпрд╣ \рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рдХ्рдпों \рдРрд╕े рдЖрдП рдХि рдкिрдпा рд╣ो рдЧрдП рдкрд░ाрдП\рдоुрд░рдЭा рдЧрдП рджिрдП рдХрддाрд░ рдоें \рдЗрд╕ी рдоाрд╡рд╕ рдХे рдЗंрддрдЬाрд░ рдоें (рдЦुрд▓ी рд╡ाрдпрд░)। рдЗрд╕ी рдХ्рд░рдо рдоें 'рдХрд░ुрдг рдЖँрд╕ुрдУं рд╕े рдмрдиे рд╣ैं \рддрд░рд▓ рд╡ेрджрдиा рдХे рд╕рдЬрд▓ рдЧीрдд рдоेрд░े ' рдпा 'рдЪाँрдж рд╣ै рдоेрд░ा рдирдн рдоें \рдордЧрд░ рддुрдо рдзрд░ा рдкрд░, рдЪाँрджрдиी рд╣ो' (рднूрдоिрдХा)

рдк्рд░ीрддि рддрдд्рд╡ рдоें рдХेрд╡рд▓ рдоाрдирд╡ी рдпा рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ेрдо рдирд╣ीं рдЕрдкिрддु рдЗрд╕ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдШрд░, рдкрд░िрд╡ाрд░, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рддрдеा рдк्рд░ेрдо рдХी рдмрджрд▓рддी рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдУं рдкрд░ рддाрдЬे- рдЯрдЯрдХे рдЧीрддों рдХी рдХрдоी рдирд╣ीं рд╣ैं। рджाрдо्рдкрдд्рдп рд╕ंрдмंрдзों рдХे рдзाрдЧे рдХोрдИ рдФрд░ рдмुрдирддा рд╣ै। рдШрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдмुрдЬुрд░्рдЧ। рдЬрди्рдордХुंрдбрд▓ी рджेрдЦрдиे-рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓े рдкंрдбिрдд। рдорди рдХिрд╕ी рдФрд░ рд╕े рдмंрдзा рд╣ै, рддрди рдХिрд╕ी рдФрд░ рдХा рд╣ोрдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЪрд▓рддे -рдЪрд▓рддे рднोрдХ्рддा рдпрд╣ी рдХрд╣ेрдЧा рди ''рд▓ेрд▓ो рдЬी !рдЕрдкрдиा рднाрдЧ \рдХрд▓ рдпे рд╣ाрде рдкрд░ाрдП рд╣ोंрдЧे \рдЖँрдЧрди рдХी рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдоँрд╣- рдоँрд╣\ рдЪंрджрди рдЪुрдХ рдЬाрдПрдЧा\рдкिंрдЬрд░े рдоें рдмैрда \рд╕ुрдЖ рдкाँрдЦी \рд╕рд░рдЧрдо рддрдХ рд░ुрдХ рдЬाрдПрдЧा\рдЧौрд░рдЗрдпा рджрд░्рдкрдг рдж्рд╡ाрд░ рди рдЦрдЯрдХाрдПрдЧी\ рд▓ेрд▓ो рдЬी! рдХрд▓ рдпे рдЪрд╖рдХ рдЬुрдаाрдП рд╣ोंрдЧे"। рдЗрд╕ी рдЕрдиुрднूрддि рдХो рд╕्рд╡рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рдПрдХ рдФрд░ рдЧीрдд рд╣ै "рдЦोрд▓ो рдЬी,рд╕ुрдмрдХ рдирдпрди рдЦोрд▓ो --рдпрд╣ рдЙрдЬреЬा рд╕ा рдиीреЬ рддुрдо्рд╣ाрд░ा \рдмрд╕, рдЯूрдЯा рдкेреЬ рд╕рд╣ाрд░ा \рддूрдлाрдиों рд╕े рд▓реЬ рдХрд░ рднी рдЬो рди рдХрднी рднीрддрд░ рд╕े рд╣ाрд░ा \рдбाрд▓ें рдХрд╣рддीं рд╕ुрдзाрдкाрди рдХो \рд╡िрд╖ рд╕े рд╣ोँрда рднिрдЧो рд▓ो рдЬी (рд░ाрдд рдЬрдЧी рдЖँрдЦ рдорд▓рддे)

рдоाрдирд╡ рдоूрд▓्рдпों рдХे рдХ्рд╖рд░рдг рдХी рдЬрдм рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдЙрд╕ рд╕ंрд╡ाрдж рдоें рдк्рд░ेрдо рдХो рджैрд╣िрдХ рд╕ंрдмंрдзों рдпा рд╕ेрдХ्рд╕ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣ рдЬाрдиे рдХी рдЪिंрддा рдЧрд╣рд░ाрддी рд╣ै, рдЯूрдЯрддे- рдмिрдЦрд░рддे рджाрдо्рдкрдд्рдп рдЬीрд╡рди рдХी рджुрд░्рджрд╢ा рджेрдЦ рдХрд░। ''рдЬрд▓ рдЧुрдлा рдХा рдж्рд╡ाрд░ рдЖрдЦिрд░ рдврд╣ рдЧрдпा \рдЖрдЗрдиा ''рдоैं" рдирдИ рд╕рдн्рдпрддा рдХी рджेрд╣ी \рддुрдо рдХ्рдпा рд╣ो рдлैрд╢рди рдХे рдирдП рдХрд▓ेрд╡рд░ рдоें рдЬो рдмреЭрддी рд░рд╣ी рджुрд░ाрд╢ा \рдоैं рдкрд▓рддी рд░рд╣ी рдЙрд╕ी рдоें \рдЕрдзिрдХाрд░ोँ рдХे рд╣рд░ рддेрд╡рд░ рдХा \рдЬो рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा рддрдоाрд╢ा \рдоैं рдврд▓рддी рд░рд╣ी рдЙрд╕ी рдоें \рдЕрдм "рдоैं" рддрдиाрд╡ рдХी рдЫрд╡ि рдиे рд╣ी \рддुрдо рдХ्рдпा рд╣ो''। рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдХी рд╕рдорддा -рдоूрд▓рдХ рд╡ैрдЪाрд░िрдХी рдоें рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдХि рд╕рдм рд╕рдоाрди рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рд╣ों। рд╡िрд╢ेрд╖рддः рдиाрд░ी рдФрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдХी рд╕рдд्рддा рд╕рдоाрди рд╣ो। рдХिрди्рддु рдХ्рдпा рджिрдпा рд╣ै рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдиे? рдиाрд░ी- рдкुрд░ुрд╖ рдоाрдд्рд░ рджेрд╣ рдХी рджрд╣рд▓ीрдЬ рдкрд░ рдЦреЬे рд╣ैं --''рдоैं рдирдИ рд╕рдн्рдпрддा рдХी рджेрд╣ी \рддुрдо рдХ्рдпा рд╣ो рдлैрд╢рди рдХे рдирдП рдХрд▓ेрд╡рд░ рдоें\ рдЬो рдмреЭрддी рд░рд╣ी рджुрд░ाрд╢ा \рдоैं рдкрд▓рддी рд░рд╣ी рдЙрд╕ी рдоें\рдЕрдзिрдХाрд░ोँ рдХे рд╣рд░ рддेрд╡рд░ рдХा \рдЬो рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा рддрдоाрд╢ा''। рдЕрдзिрдХाрд░ों рдФрд░ рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХे рдЗрд╕ рдЕंрддрд░्рд╡िрд░ोрдз рдоें рдХिрддрдиे рд╣ी рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╡िрдЦंрдбिрдд рдирд╣ीं рд╣ुрдП। рдЦрдЯाрд╕ рднрд░ी рдЕрдиुрднूрддिрдпों рдиे рдЕрдкрд╣ृрдд рдХрд░ рд▓ी рдХिрддрдиे рд╣ी рджाрдо्рдкрдд्рдп рдЬीрд╡рди рдХी рдоिрдаाрд╕। ''рдЬрд▓ рдЧुрдлा рдХा рдж्рд╡ाрд░ рдЖрдЦिрд░ рдврд╣ рдЧрдпा'' рдЕрд░्рдеाрдд рд╢ुрдЪिрддा, рд╢ीрддрд▓рддा рдФрд░ рд╕ुрдЦ рдХी рдЫाрдпा рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдШрд░ рдз्рд╡рд╕्рдд рд╣ोрдЧрдпा, рдЕрд╣ंрдХाрд░ों рдХे рдЯрдХрд░ाрд╡ рдоें।
рдиाрд░ी рдХे рдмрджрд▓рддे рд░ूрдк, рдЙрд╕рдХे рд╡िрдЪाрд░, рд░рд╣рди -рд╕рд╣рди рддрдеा рдкुрд░ुрд╖ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдиे рдХी рдЙрдд्рдХंрдаा рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЬो рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рд╡िрдЧрдд рд╕рджी рдХे рдкाँрдЪрд╡ें рджрд╢рдХ рдоें рд▓िрдЦ рдЧрдП, рд╡рд╣ рдЖрдЬ рдХे рдХрд╡िрдпों рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдоुрдж्рджा рд╣ै। рдж्рд░рд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ै рдирд╡рдЧीрддों рдХी рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рд╕рдорд░्рдкिрдд рдкूрд░्рдгिрдоा рд╡рд░्рдорди рдХी рд░рдЪрдиा : "рдмिंрджी рдЬो рдХрднी рдеी рдПрдХ рдмूंрдж рд░рдХ्рдд \рд╣ोрддी рдЧрдИ рдмрдб़ी рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде\рдЗрддрдиी рдмрдб़ी рдХि\рдФрд░рдд рдиे рдЙрд╕े рдЙрддाрд░ा\рдФрд░ рдЯांрдЧ рджिрдпा рдЖрд╕рдоाрди рдкрд░\рд╕ूрд░рдЬ рдХी рддрд░рд╣\рдЕрдм рд╡рд╣ рд╕ूрд░рдЬ рдЙрд╕рдХी рд░ाрд╣ों рдХो\рд░ोрд╢рди рдХрд░рддा рд╣ै\рд╣ँрд╕ुрд▓ी рдмрд░рд╕ों рддрдХ\рдЬो рд▓рдЯрдХी рд░рд╣ी рдЧрд▓े рдоें\рдЕрдЪाрдирдХ рдПрдХ рджिрди рдЗрддрдиी рднाрд░ी рд▓рдЧी\рдХि рдФрд░рдд рдиे рдЙрд╕े рдЙрддाрд░ा\рдФрд░ рдЯांрдЧ рджिрдпा рдЖрд╕рдоाрди рдкрд░ рдЪाँрдж рдХी рддрд░рд╣ \рдУрд╣! рдорди рдРрд╕ा рд╢ीрддрд▓ рд╣ुрдЖ рдХि\рдЬैрд╕े рдЪंрдж्рд░рдХिрд░рдг рд╕рдоा рдЧрдИ рд╣ो\рднीрддрд░ рддрдХ\рдХिрд╕ी рдХो рдкрддा рдирд╣ीं рдЪрд▓ा ''। рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдФрд░рдд рд╣ो рдЧрдИ рдХिрддрдиी рдКँрдЪी рдХि рдЕрдкрдиी рд╣ी рдмिंрджी рдЕрдкрдиी рд╣ी рд╣ंрд╕ुрд▓ी\рдЖрд╕рдоाрди рдкрд░ рдЯांрдЧ\рдЕрдкрдиी рд░ाрд╣ рдЦोрдЬ рд▓ी рдЙрд╕рдиे\рдЦोрдЬ рд▓ी рдЕрдкрдиी рд╢ांрддि\рд▓ोрдЧ рдирд╣ीं рдЬाрдирддे\рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдпे рдЦрдЯрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдкрдиा рднी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХाрдпाрдкрд▓рдЯ! (рдЖрд╕рдоाрди рдкрд░ рдмिंрджी рдХрд╡िрддा рдХोрд╢)

рдпрд╣ рд╕рдм рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдХी рджेрди рд╣ै। рдЖрдпाрддिрдд рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдкैрдХेрдЬ। рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рддो рдЖрдзुрдиिрдХрдмोрдз рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рддрдеा рд▓ोрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдмाрдд рдХрд░рддे рдеे। 'рдЙрдЬрд▓ी рдХрд╕ौрдЯी' рдоें рд╕ंрдХрд▓िрдд 'рдЙрд╖ा рд╕्рддрд╡рди' рд╡ैрджिрдХ рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХे рд╕рдорддुрд▓्рдп рд╣ै। рд╡े рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡рдмोрдз рдХी рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдЙрд╕рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрди рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд╕ाрдкेрдХ्рд╖рддा рдХा рдмोрдз рднी рд╣ै। рдж्рд░рд╖्рдЯрд╡्рдп рдЙрдирдХे рдЬрдирд╡ाрджी рдЧीрдд рдХा рдЕंрд╢:"рдУ рднैрдпा, рди рд╕ाрдзू рдиा рдЪोрд░ \рд╣рдо рдоुँрд╣ рдЬोрд░\рдЭुрдЧी рд╡ाрд▓े \ рдЪрдЯрдХрд▓ рдХी рдЪिрдордиी рдиे \рдЖрдЬ рддрд░ेрд░ी рдЖँрдЦें\рдоिрд▓ рдХी рднрдЯ्рдЯी\рдЖрдЧ рд▓рд╣ू рдХा рднेрдж рдоिрдЯाрддी\рдХрд░рдЦрдиिрдпा рдордЬрджूрд░ \рдЗрдХ्рдаे рд╣िрдо्рдордд рд╕े рднрд░рдкूрд░ \рдирд╢े рдоें рдЪूрд░, --рдХрдмीрд░ा рдЧाрддे"। рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдкрддिрдпों рдкрд░ рдХिрдпा рдХрдЯाрдХ्рд╖ рджेрдЦिрдП 'рд▓рдЫрдоी рдЬी рд╕рджा рд╕рд╣ाрдп'\рдЙрдзрд░ рдЖँрдЦें рд╣ैं рд╕ोрдиे рдХी\рдЧрдб्рдбिрдпों рдоें рдХीрдордд рдЪुрдХрддी\рдЦिрд▓рдЦिрд▓ाрдиे рдпा рд░ोрдиे рдХी \рди рдЕрд╣рд╕ाрд╕ों рдХा рдХोрдИ рдоोрд▓\рди рдХुрдЫ рдордЬрдмूрд░ी рдХी рдкрд░рд╡ाрд╣\рди рдРрд╕ी рдирди्рд╣ी-рдирди्рд╣ी рдЦुрд╢ी\рди рдРрд╕ी рдЙрдо्рд░ рдЦींрдЪрддी рдЖрд╣। \× × ×\рдЗрдзрд░ рд╣ै рдкреЬी рдЧрд░ीрдмी рдЧрд▓े\рдЬिрдзрд░ рд╕ीрдиे рд╣ैं рдлौрд▓ाрджी,\рдкрд╕ीрдиा рдмिрдХрддा рдЕрдкрдиा рд░ोрдЬ,рдЧैрд░ рдХी рд╣ोрддी рдЖрдмाрджी !\рди рдЕрд░рдоाрдиों рдХे рдЦिрд▓рддे рдлूрд▓\рди рдЙрдо्рдоीрджों рдХी рдмреЭрддी рдмेрд▓,\рдЧрд░ीрдмी рдлाँрдХ рд░рд╣ी рдЬो рд░ेрдд,\рдЕрдоीрд░ी рдЙрд╕े рдмрдиाрддी рддेрд▓"। рдЗрд╕ рдЧीрдд рдоें рд▓рдп рд╣ै, рдЧेрдпрддा рд╣ै рдФрд░ рдЫाрди्рджिрдХ рдХрд╕ाрд╡।

рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдоाрд░्рдХ्рд╕ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдирд╣ीं рдеे। рдЙрдирдХे рдЧीрддों рдоें рднोрдЧी рд╣ुрдИ рдЬрди рдкीреЬा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЖрджрдоीрдЙрдирдХे рд▓िрдП рдХेрд╡рд▓ рдЖрджрдоी рд╣ै, рдзрд░्рдо рдЬाрддि рд╡рд░्рдЧ рдордд -рдорддाрди्рддрд░ рд╕े рдКрдкрд░। рдЬिрд╕ рд╢िрдж्рдж्рдд рд╕े рдлौрд▓ाрдж рдкिрдШрд▓ाрддे ''рдХрд░рдЦрдиिрдпा'' рдордЬрджूрд░ों рдХे рд╢ोрд╖рдг рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдЖрд╡ाрдЬ рдЙрдаाрдИ, рдЙрд╕ी рдЬोрд╢- рдЦрд░ोрд╢ рд╕े рджрдл्рддрд░ों рдоें рдлाрдЗрд▓ें рдиिрдмрдЯाрддे, рдЯाрдЗрдк рд░ाрдЗрдЯрд░ \рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░рддे рдЫोрдЯे- рдмреЬे рдмाрдмू рдФрд░ рдКँрдЪी рдХुрд░्рд╕ी рдкрд░ рдмैрдаे рдЕрдлрд╕рд░ рдХी рджिрдирдЪрд░्рдпा рднी рд░ेрдЦंрдХिрдд рдХी। рдорд╢ीрдиी рдЬिंрджрдЧी рдЬीрддे рдпे рдХैрд╕े рдХाрдЯрддे рд╣ैं рдкूрд░ा рджिрди। рдкреЭिрдП рдЧीрдд 'рд╕ुрдмрд╣ рджुрдкрд╣рд░ рд╢ाрдо' : рд╢ाрдо рдврд▓ी \рдЪрд▓े рдХुрдЪрд▓े рд╕े рд╣рдо рд░ाрд╣ों рдкрд░ \рдЫुрдЯ्рдЯी рдкाрддे рд╣ी рдШिрд░ рдЖрдИ рдзрд░ा рдирд╢ीрд▓ी \рдЬोрдд рд░ंрдЧीрд▓ी \рдмिрди рдмрд░рд╕े рдЧрд╣рд░ाрдИ \рдмंрдз рдЪрд▓े \рд╕рднी рдЖрд░ोрдк рд╕े \рджрд░्рдкрдг рдХो рд▓ेрддे рдЪूрдо \рдиिрд░े рдЖрд░ोрдк рд╕े (рднрд░ी рд╕реЬрдХ рдкрд░)। рдорд╣ाрдирдЧрд░ों рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ोрддे рд╡िрд╕्рдеाрдкिрдд рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдоाрдиो рдЬрд▓рддे рд╣ुрдП рдлूрд▓ рд╣ों : -''рдорд╣ाрдирдЧрд░ी рдХे рдЧрдЧрди рдХा \рдПрдХ рддाрд░ा \рдзूрдоिрд▓ рдЧрдЧрди рдоें рд╡ाрд╕ \рдзूрд╕рд░ рд╣рд╡ा рдоें рд╕ांрд╕ \рдЪुрдкрдЪाрдк рдЬрд▓рддा рдлूрд▓ \рдмिрдо्рдмिрдд рджрд╣рдХрддी рдк्рдпाрд╕। рдШुрдЯрди рдХे рддрдо рдоें рдЬрд▓ा рд╣ै рджीрдк рдзीрд░рдЬ рдХा \рдпाрддрдиाрдУं рдоें рдкрд▓ा рд╡рд╣ рд╢ौрд░्рдп рд╣ाрд░ा--рджрдг्рдб рдкा\рдЕрдкрд░ाрдз рд╕ीрдЦे рдЬंрддु рди्рдпाрд░ा \рдПрдХ рддाрд░ा'' (рднрд░ी рд╕реЬрдХ рдкрд░)। рдРрд╕े рдЧीрддों рдоें рдПрдХ рдУрд░ рдорд╣ाрдирдЧрд░ рдХा рдиाрд░рдХीрдп рдЬीрд╡рди рд╣ै рддो рдкूंрдЬीрд╡ाрдж рдХी рджाрд░ुрдг рдЕрд╡рд╣ेрд▓ा, рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдХी рдЪрдордХ- рджрдордХ рдХी рдЕрд╕рд▓िрдпрдд рдФрд░ рдоाрдирд╡ी рдЧрд░िрдоा рдХा рдЕрди्рддрд░्рд╡िрд░ोрдзी рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ै।

рдЧрд╣рд░ी рд╕े рдЧрд╣рд░ी рдЕрдиुрднूрддि рдХो рд╕рд╣рдЬ рд╕рд░рд▓ рддрдеा рджेрд╢рдЬ рд╢рдм्рджोँ рд╕े рдЕрд▓ंрдХृрдд рднाрд╖ा рдоें рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХी рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдк्рд░рд╡ीрдгрддा рд╡рд░ेрдг्рдп рд╣ै। рд╢рдм्рдж рдпा рдЕрд░्рде рдХी рд▓рдп рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╡े рдк्рд░рдзाрдирддा рджेрддे рд╣ैं 'рдордиोрд▓рдп' рдХो। рдЕрд░्рдеाрдд рд░рдЪрдиा рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХी рд╕рдордЧ्рд░ рдордиःрд╕्рдеिрддि рдХी рд▓рдп рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рд╣ो। рдЙрдирдХे рд╢рдм्рдж рд╣ैं :"рдирд╡рдЧीрдд рдХी рдмेрдзрдХрддा рдЗрд╕ी рдоें рд╣ै рдХि рдЙрд╕ рд╕рдордЧ्рд░ рдордиःрд╕्рдеिрддि рдХी рд▓рдп рдХो, рднाрд╖ा рдХे рд╡िрди्рдпाрд╕ рдоें, рдХрде्рдп рдХी рдХाрдЯ-рдЫाँрдЯ рдФрд░ рдЕрд░्рде рдХी рд▓рдп рдХे рд╣ाрд╡ी рд╣ोрдиे рд╕े рдмрдЪाрдХрд░ рдкूрд░े рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рд╣ी рдХेंрдж्рд░рдг рдХे рдж्рд╡ाрд░ा, рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рд╕ंрдХ्рд░рдордгрд╢ीрд▓ рдмрдиाрдпा рдЬाрдП। "рд╡े рдмрд▓ рджेрдХрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХिрдЕрдиुрднрд╡ рдФрд░ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрддुрд▓рди рд╣ो। рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдо्рдоोрд╣рди рд╕े "рдЪрдордд्рдХाрд░ рддो рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдШрдиीрднूрдд рдЕрдиुрднрд╡ рд╕рд╣ी- рд╕рд╣ी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╣ो рдкрддा''। рдордиोрд▓рдп рд╕े рдХрде्рдп рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдЬीрд╡ंрдд рд╣ो рдЙрдарддा рд╣ै। рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд╕рдЬीрд╡ --''рд▓рд╣рд░ों рдХी рдЖрдЧ рд░ुрдкрд╣рд▓ी рдУ s s рдкुрд░рд╡ाрдИ \рдПрдХ рдоौрди рд╕े рд╣ाрд░ рдЧрдИ рд╢рд╣рдиाрдИ' --\'рдЪाँрдж рдмिрдиा рдЖрд╕рдоाрди рдбूрдм рдЧрдпा рдзाрд░ा рдоें\рд▓рд╣рдХ рднी рди рдЙрдарддी рддो рд╣ाрдп!рдХ्рдпों рди рдмुрдЭрддी рдЕрдм рдЗрди рдаंрдбे рд╢ोрд▓ों рдХी рдЕंрдЧреЬाрдИ рдоें ''। рдпрд╣ाँ рд░ुрдкрд╣рд▓ी рдЖрдЧ рдкूрд░्рд╡ा рд╣рд╡ा рдХे рдЭौंрдХे рд╕े рдЖрд▓ोреЬिрдд рдк्рд░рдгрдпी рдХी рд╕्рдоृрддि рд╣ै। рдаंрдбे рд╢ोрд▓ों рдХी рдЕंрдЧреЬाрдИ рдирджी рдоें рд▓рд╣рд░ाрддी рддрдЯрд╡рд░्рддी рдк्рд░рдХाрд╢ рдкंрдХ्рддिрдпाँ। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╢рд╣рдиाрдИ рдХी рдПрдХ рдзुрди рдХा рд╣ाрд░ рдЬाрдиा, рдЯूрдЯे рд╣ुрдП рджाрдо्рдкрдд्рдп рд╕ूрдд्рд░ рдХा рдмिрдо्рдм рд╣ै।

рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХी рд░рдЪрдиा рдзрд░्рдоिрддा рдЬिрддрдиी рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ै, рдЙрддрдиी рд╣ी рдк्рд░рднाрд╡ी рд░рд╣ी рдк्рд░рд╕्рддुрддि। рдбॉ рд░рд╡ि рд░ंрдЬрди рдХे рд╢рдм्рджों рдоें : ''рд╕ंрднрд╡рддः 1985-86 рдоें рдкрдЯрдиा рд╕ाрдЗंрд╕ рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рд╕рднाрдЧाрд░ рдоें 'рдЬрдирд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоंрдЪ' рдХे рдПрдХ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдоैंрдиे рдЙрди्рд╣ें рдЬрдирдЧीрдд рдЧाрддे рд╕ुрдиा,- рднैрдпा, рдХूрджे рдЙрдЫрд▓ рдХुрджाрд▓,\ рд╣ँрд╕िрдпाँ рдмрд▓ рдЦाрдпे, \рднोрд░ рд╣ुрдИ, рдЪिреЬिрдпрди рд╕ंрдЧ рдЬाрдЧे,\рдЦैрдиी рджाрдм, рдвोрд░ рд╕ंрдЧ рд▓ाрдЧे,\рдЖँрдЧрди рд▓ीрдк, рдоेрд╣рд░िрдпा рдардирдХी,\рджे рди рдЙрдзाрд░ рдмрдиिрдпрд╡ां рд╕рдирдХी,\рдХाрд░рдЬ-рдЕрд░рдЬ рдЬिрдорджाрд░ рди рдоाрдиे,\рд▓ाрдаिрдпрд▓ рдЕрдорд▓ा рд╡िрд░рдж рдмрдЦाрдиे.\ рднैрдпा, рддाрдоे рднूрдЦ рдХिрд╡ाрд▓,\ рддिрд░рдЦा рдХрдЯрдЦाрдпे, \“рд╕ाँрдЭ рднрдИ, рдирд╣िं рдЖрдп рдоुрд░ाрд░ी,”\-рднैрдпा, рдХूрджे рдЙрдЫрд▓ рдХुрджाрд▓ рд╣ँрд╕िрдпा рдмрд▓ рдЦाрдП' (рдЧрдЬ़рд░ рдЖрдзी рд░ाрдд рдХा,рдкृ.32)рдЕрдм рдкреЭिрдПрд╕рдордХाрд▓ीрди рдоाрд░्рдХ्рд╕рд╡ाрджी рдХेрджाрд░рдиाрде рдЕрдЧ्рд░рд╡ाрд▓ (01 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1911-22 рдЬूрди 2000) рдХा рдЧीрдд рд╣ै: "рдпрд╣ рдмाँрджा рд╣ै। рд╕ूрджрдЦ़ोрд░ рдЖрдв़рдд рд╡ाрд▓ों рдХी рдЗрд╕ рдирдЧрд░ी рдоें,\рдЬрд╣ाँ рдоाрд░, рдХाрдмрд░, рдХрдЫाрд░, рдордб़ुрдЖ рдХी рдл़рд╕рд▓ें,\рдХृрд╖рдХों рдХे рдкौрд░ुрд╖ рд╕े рдЙрдкрдЬा рдХрди-рдХрди рд╕ोрдиा,\рд▓рдв़िрдпों рдоें рд▓рдж-рд▓рдж рдХрд░ рдЖ-рдЖ рдХрд░,\рдмीрдЪ рд╣ाрдЯ рдоें рдмिрдХ рдХрд░ рдХोрдаों-рдЧोрджाрдоों рдоें,\рдЧрд╣рд░ी рдЦोрд╣ों рдоें рдЦो рдЬाрддा рд╣ै рдЬा-рдЬा рдХрд░,\рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдкрд░\рд░ाрдордкрджाрд░рде, рд░ाрдордиिрд╣ोрд░े,\рдмेрдиी рдкंрдбिрдд, рдмाрд╕ुрджेрд╡, рдмрд▓्рджेрд╡, рд╡िрдзाрддा\рдЪंрджрди, рдЪрддुрд░ी рдФрд░ рдЪрддुрд░्рднुрдЬ,рдЧाँрд╡ों рд╕े рдЖ-рдЖ рдХрд░ рдЧрд╣рдиे рдЧिрд░рд╡ी рд░рдЦрддे,\рдмрдв़े рдм्рдпाрдЬ рдХे рдоुँрд╣ рдоें рдмрд░-рдмрд╕ рдмेрдмрд╕ рдШुрд╕рддे,\рдлिрд░ рднी рдШрд░ рдХा рдЦ़рд░्рдЪ рдирд╣ीं рдкूрд░ा рдХрд░ рд╕рдХрддे,\рдоोрдЯा рдЦाрддे, рдлрдЯा рдкрд╣рдирддे,рд▓рд╕्рдЯрдо-рдкрд╕्рдЯрдо рдЬैрд╕े-рддैрд╕े рдорд░рддे –рдЦрдкрддे"। рд╕ीрдзा рд╕рдкाрдЯ рдХрде्рдп। рд╕ीрдзी рд╕рдкाрдЯ рднाрд╖ा। рди рдЧेрдпрддा,рди рд▓рдп рдФрд░ рдЫाрди्рджिрдХ рдХрд╕ाрд╡।

рд╡िрд╢्рд╡ рд╡िрдЦ्рдпाрдд рдЪिрдд्рд░рдХाрд░ рдмिрдорд▓ рдмिрд╢्рд╡ाрд╕ рдХो рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░рдкрд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХा рд╕ाрдоीрдк्рдп рд╣ी рдирд╣ीं, рдЙрди्рд╣ें рдиिрдХрдЯ рд╕े рд╕рд╕्рд╡рд░ рд╕ुрдирдиे рдХे рджुрд░्рд▓рдн рдЕрд╡рд╕рд░ рднी рдоिрд▓े।

рдЕрдиौрдкрдЪाрд░िрдХ рдмाрддрдЪीрдд рдоें рдЙрдирд╕े (рдЗрд╕ рд▓ेрдЦрдХ рдХो)рдЧीрдд рд╕ुрдирдиे рдХा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдоिрд▓ा। рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ै рдПрдХ рдЧीрддांрд╢ : ''рдЗрд╕ рдирдпे рдЧाрдЫ рдХे рддुрдиुрдХ рддрдиे рд╕े рдкीрда рд╕рдЯा\рдЕрдкрдиे рдмाрдЬू рдкрд░ \рдЕрдкрдиी рдЧрд░्рджрди рдоोреЬो рддो;\рдоुрдЯ्рдаी рдоें рдмाँрдзे рд╣ो\ рдЬिрд╕ рджिрд▓ рдХी рдЪिреЬिрдпा рдХो,\рдЙрд╕рдХो рдЫрди рднрд░ рдЗрд╕ рдЦुрд▓ी рд╣рд╡ा рдоें рдЫोреЬो рддो,\рдлिрд░ рджेрдЦो, рдХैрд╕े рдмрди рдЬाрддी рд╣ै\рдХौрди рджिрд╢ा рдЕрдиुрдХूрд▓ рдирд╣ीं"। рдЗрд╕ рдЧीрддांрд╢ рдоें рдХिрддрдиे рдЬीрд╡ंрдд рдмिрдо्рдм рд╣ैं, рдЬрд░ा рдЧिрдиिрдП рдФрд░ рдиाрд░ी рдоुрдХ्рддि рдХे рдк्рд░рдЪ्рдЫрди्рди рд╕ंрджेрд╢ рдЯрдЯोрд▓िрдП। рдпाрдд्рд░ा рдкрд░ рдиिрдХрд▓рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХрднी ''рджिрд╢ा-рд╢ूрд▓" (рд╡рд╣ рдШреЬी, рдкрд╣рд░ рдЬिрд╕рдоें рдХिрд╕ी рдЬрдЧрд╣ рдЬाрдиा рдЕрд╢ुрдн рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै)рдЬ्рдЮाрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдарддा рдеा। рдЗрд╕ рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдкрд░ рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬिрд╕ рджिрд▓ рдХी рдЪिреЬिрдпा (рдЕрдкрдиी рдк्рд░िрдпा) рдХो рд╡рди्рджी рдмрдиा рд░рдЦा рд╣ै, рдЙрд╕े рдХ्рд╖рдг рднрд░ рдХे рд▓िрдП рдЦुрд▓ी рд╣рд╡ा рдоें рдЫोреЬ рдХрд░ рддो рджेрдЦो, рдлिрд░ рдкрддा рд▓рдЧ рдЬाрдпेрдЧा рдХि рдЗрд╕ рд╡ंрджिрдиी рдХे рд▓िрдП рдХौрди рд╕ी рджिрд╢ा рдЕрдиुрдХूрд▓ рдпा рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рд╣ै।

рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░рдкрд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХे рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рдЧीрддों рдоें рдЖंрдЪрд▓िрдХ рднाрд╖ा рдХा рд▓ाрд▓िрдд्рдп рджेрдЦрддे рд╣ी рдмрдирддा рд╣ै; рдЬैрд╕े ''рдЧा рдоंрдЧрд▓ рдХे рдЧीрдд рд╕ुрд╣ाрдЧिрди рдЪौрдоुрдЦ рджिрдпрд░ा рдмाрд▓ рдХे\ рд╕рдо्рдоुрдЦ рдЗрдЪ्рдЫा рдмुрд▓ा рд░рд╣ी / рдкीрдЫे рд╕ंрдпрдо-рд╕्рд╡рд░ рд░ोрдХрддे,\рдзрд░्рдо-рдХрд░्рдо рднी рджाрдПँ-рдмाрдПँ/рд░ुрдХी рджेрдЦрдХрд░ рдЯोрдХрддे, \рдЕрдЧ-рдЬрдЧ рдХी рдпे рдЪाрд░ рджिрд╢ाрдПँ / рддрдо рд╕े рдзुँрдзрд▓ीрджिрдЦрддी,\рдЪрддुрд░्рдоुрдЦी рдЖрд▓ोрдХ рдЬрд▓ा рд▓े / рд╕्рдиेрд╣ рд╕рдд्рдп рдХा рдвाрд▓ рдХे\ рджीрдк-рджीрдк рднाрд╡ों рдХे рдЭिрд▓рдоिрд▓ / рдФрд░ рд╢िрдЦाрдПँ рдк्рд░ीрддि рдХी, \рдЧрддि-рдорддि рдХे рдкрде рдкрд░ рдЪрд▓рдиा рд╣ै / рдЬ्рдпोрддि рд▓िрдП рдирд╡ рд░ीрддि рдХी,\рдпрд╣ рдк्рд░рдХाрд╢ рдХा рдкрд░्рд╡ рдЕрдорд░ рд╣ो / рддрдо рдХे рджुрд░्рдЧрдо рджेрд╢ рдоें\рдЪрдордХी рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдЙрдЬिрдпाрд▓ी рдирдн рдХा рдХुрд╣рд░ा рдЯाрд▓ рдХे। " рджेрд╢рдЬ рд╢рдм्рдж ''рджिрдпрд░ा'' рдЗрд╕ рдЧीрдд рдХी рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдЗрддрдиी рд╢рдХ्рддि рди 'рджीрдк' рдоें рд╣ै рди 'рджिрд╡рд▓ा' рдоें। рдЗрд╕ рдЧीрдд рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ рд░ाрдордирд░ेрд╢ рдкाрдардХ рдиे рдХрд╣ा рдпрд╣ '' рджीрдк-рдЧीрдд рдирдИ рдкीреЭी рдХी рдЖрд╢ा-рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рдХा рд╣ौрд╕рд▓ा-рднрд░ा рдоंрдЧрд▓ рдирд░्рддрди рд╣ै। рд╡े рдЗрд╕े рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХा 'рдк्рд░рдердо рдирд╡рдЧीрдд-рдмीрдЬ' рдоाрдирддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЧीрдд рд╕े рдЧुрдЬрд░рддे рд╣ुрдП рдпाрдж рдЖрдпा рдирд░ेрди्рдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХा рджीрдк-рдЧीрдд : "рдЪौрдоुрдЦ рджिрд╡рд▓ा рдмाрд▓ \рдзрд░ूँрдЧी рдЪौрдмाрд░े рдкрд░ рдЖрдЬ,\рдЬाрдиे рдХौрди рджिрд╢ा рд╕े рдЖрд╡ें\рдоेрд░े рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░?" рджोрдиों рдЧीрддों рдХी рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣рдП рд░ाрдордирд░ेрд╢ рдкाрдардХ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоें рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा рдХि '' рдЗрд╕ рд░рдЪрдиा рдоें (рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдХे рдЧीрдд рд╕े)) рд▓ोрдХ-рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдмिंрдм 'рдЪौрдоुрдЦ рджिрдпрд░ा’ рддो рд▓े рд▓िрдпा рд╣ै, рдордЧрд░ рдХाрдо рдЙрд╕рд╕े рднाрд╡ुрдХрддा рдХा рд╣ी рд▓िрдпा рд╣ै। рдирд░ेंрдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХी рд╕ीрдоा рдХो рдкीрдЫे рдЫोреЬ рдХрд░ рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдиे рдЙрд╕ рджीрдкрдХ рдХे рдЪाрд░ों рджिрд╢ा-рдоुрдЦों рд╕े рдЬुреЬे рд▓ोрдХрдзрд░्рдоी рдк्рд░рддीрдХाрд░्рдеों рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै"।

рд░ाрдордирд░ेрд╢ рдЬी рднूрд▓ рдЧрдП рдХि рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рднी рдЕрдкрдиे рдЧीрдд рдоें ''рдФрд░ рд╢िрдЦाрдПँ рдк्рд░ीрддि рдХी,\рдЧрддि-рдорддि рдХे рдкрде рдкрд░ рдЪрд▓рдиा рд╣ै / рдЬ्рдпोрддि рд▓िрдП рдирд╡ рд░ीрддि рдХी'',। рдЬрдм рд╢िрдЦाрдПं рдк्рд░ीрддि рдХी рд╣ैं, рдЬ्рдпोрддि рдирд╡ рд░ीрддि рдХी рд╣ै рддो рдирд░ेंрдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдХे рдоाрдеे ''рднाрд╡ुрдХрддा''рдХा рдЯीрдХा рдХ्рдпों рдеोрдк рджिрдпा। рдирд░ेंрдж्рд░ рдЬी рдХे рдЧीрдд рдХा рд╡ाрдЪрдХ рд╣ै рдк्рд░ोрд╖िрддрдкрддिрдХा, рдЬो рдЪाрд╣рддी рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХा рдк्рд░рддीрдХ्рд╖िрдд рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдХрд╣ीं рднрдЯрдХ рди рдЬाрдп। рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдЬी рдиे рдХुрдЫ рднी рдЙрдзाрд░ рдирд╣ीं рд▓िрдпा। рд╡े рджीрдк рдХो рджिрдпрд░ा рдирд╣ीं, рджिрд╡рд▓ा рдХрд╣рддे рд╣ै (рдЕрддि рд▓рдШु рджीрдк) ‘рдЪौрдоुрдЦ рджिрд╡рд▓ा’ рджрд╣рд▓ीрдЬ рдкрд░ рдирд╣ीं, рддुрд▓рд╕ी рдЪौрд░े рдкрд░ рднी рдирд╣ीं рдЕрдкिрддु рдЪौрдмाрд░े (рдШрд░ рдХी рдЦुрд▓ी рдЫрдд)рдкрд░ рдРрд╕े рдзрд░ेрдЧी рдХि рджूрд░ рд╕े рд╣ी рдЪрддुрд░्рджिрдХ рдк्рд░рдХाрд╢ рджिрдЦाрдИ рджे। рдЬрдм рдк्рд░рдХाрд╢ рдЪрддुрд░्рджिрдХ рдлैрд▓ेрдЧा, рддो рдХेрд╡рд▓ рдк्рд░рддीрдХ्рд╖िрдд рд╣ी рдирд╣ीं, рдЪाрд░ोँ рджिрд╢ाрдУं рд╕े рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ाрднрди्рд╡िрдд рд╣ोंрдЧे। рдпрд╣ рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕рдмрдХे рд▓िрдП рдоंрдЧрд▓рдордп рд╣ोрдЧा। рджूрд╕рд░ी рдмाрдд, рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдоंрдЧрд▓ рдЧाрди рдХे рд▓िрдПрдЖрдоंрдд्рд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рд╕ुрд╣ाрдЧिрди рдиाрд░िрдпों рдХो ''рдЧा рдоंрдЧрд▓ рдХे рдЧीрдд рд╕ुрд╣ाрдЧिрди рдЪौрдоुрдЦ рджिрдпрд░ा рдмाрд▓ рдХे''। рд╡ैрдзрд╡्рдп рдЭेрд▓рддी рдорд╣िрд▓ा рдХो рдоंрдЧрд▓ рдЧीрдд рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрдоंрдд्рд░िрдд рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдХिрдпा ?। рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕ाрд░े рдоांрдЧрд▓िрдХ рдХाрд░्рдп рд╕ुрд╣ाрдЧिрди рдХे рд▓िрдП рдЖрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ैं। рд╡िрдзрд╡ा рдХी рддो рдкрд░рдЫाрдИं рднी рдирд╣ीं рдкреЬрдиी рдЪाрд╣िрдП рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░рдЬी рд╕े рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдеी рдХि рд╡े рдмेрдврд╡ рд░ीрддी- рд░िрд╡ाрдЬों рд╡िрдХृрддिрдпों рд╡рд░्рдЬрдиाрдУं, рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдУं -рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдкрд░ рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХрд░ेंрдЧे। рд╡िрдзрд╡ाрдУं рдХो 'рдоंрдЧрд▓ рдХे рдЧीрдд,' рдЧाрдиे рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рдХрд░, рд╡िрдХृрдд рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рдкोрд╖рдг рд╣ी рдХिрдпा, рдЬिрд╕ рд╕े рдирд╡्рдпрддा рдХे рдкोрд╖рдХ рдХो рдмрдЪрдиा рдЪाрд╣िрдП рдеा।

рдХिंрддु, рдЗрддрдиे рд╕े рдирд╡рдЧीрддों рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрди рдХे рдк्рд░рддि рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХे рдЕрд╡рджाрди рдХो рдХрдо рдирд╣ीं рдЖँрдХा рдЬा рд╕рдХрддा। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХрд╡ि рджिрдирдХрд░ рдиे рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рд╕рдо्рдоाрди рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддे рд╕рдордп рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХो рдирд╡рдЧीрддों рдХा рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдХрд╣ рдХрд░ рд╕рдо्рдмोрдзिрдд рдХिрдпा। рдЗрд╕ рд╕рдо्рдмोрдзрди рдоें рдХोрдИ рдЕрддिрд╢्рдпोрдХ्рддि рдирд╣ीं рдеी। рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рдирд╡рдЧीрддों рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рд░рд╣े, рдЕрдкिрддु рдЗрд╕ рдиूрддрди рд╡िрдзा рдХो рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд░рдиे рдоें рдЙрдирдХा рдпोрдЧрджाрди рд╕्рд╡рд░्рдгाрдХ्рд╖рд░ों рдоें рд▓िрдЦрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ै। рдбॉ. рд╢िрд╡рджाрд╕ рдкांрдбेрдп (рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЕрдкрдиे рдЖрд▓ेрдЦ рдоें) рд▓िрдЦрддे рд╣ैं :' 'рдирд╡рдЧीрдд рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ, рдХрд╡ि рд╡ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдПрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ-рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕ंрд╕्рдеा рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рдк्рд░рддिрднा, рдоेрд╣рдирдд рдФрд░ рд▓рдЧрди рд╕े рдПрдХ рдРрд╕ा рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдоाрд╣ौрд▓ рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЬिрд╕рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдХрд╡िрдпों рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ। рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ेрд╡ी рдбॉ. рд░ेрд╡рддी рд░рдордг рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХी рдХрд╡िрддा рдордиुрд╖्рдпрддा рдХी рд╡рдХाрд▓рдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рдзрд░्рдо рдордиुрд╖्рдпрддा рдХो рдоाрдиा। рд╕ाрдоंрддी рдк्рд░рддिрдоाрдиों рдХो рддोреЬрдиे рдХा рдХाрдо рдХिрдпा। (рджेрдЦें рд╣िंрджुрд╕्рддाрди28 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 2021) рдЧीрддрдХрд╡ि рдордзुрдХрд░ рдЕрд╖्рдаाрдиा рдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рдердо рдЧीрддि рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдиूрддрдирддा рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рд╣рдоें рд╡рд░्рд╖ 1955 рдоें рдЕрдЬ्рдЮेрдп рдХे рд╕рдо्рдкाрджрди рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдж्рд╡िрддीрдп рддाрд░рд╕рдк्рддрдХ рдоें рджिрдЦाрдИ рдкреЬрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдкुрдирд░ाрд╡ृрддि рд╡рд░्рд╖ 1958 рдоें рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдкाрджिрдд рд╕ंрдХрд▓рди (рдЧीрддांрдЧिрдиी) рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЧीрддों рдоें рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдирд╡рдЧीрдд рдЕрдерд╡ा рдирдП рдЧीрдд рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ। рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдЙрдХ्рдд рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдХрд▓рди рдиे рдЗрддрдиा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा рдХि рдЕрдиेрдХ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдиे рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЧीрддों рдХे рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдП (рдирд╡рдЧीрдд: рдирдИ рджрд╕्рддрдХें -- рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдиिрд░्рдорд▓ рд╢ुрдХ्рд▓ ’। рд╢्рд░ी рдирдЪिрдХेрддा рдХрд╣рддे рд╣ैं: ''рдпрд╣ рдПрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕рдЪाрдИ рд╣ै рдХिрдЕрд╡िрд░рд▓ рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рдЧीрдд-рдзाрд░ा рдХे рдЧрд░्рдн рд╕े, рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдХे рджрд╡ाрдм рд╕े рдФрд░ рдЬрдирдЧीрдд рдХे рджो рд╕рдоाрдиांрддрд░ рдкाрдЯों рдХे рдмीрдЪ рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдмрд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рдПрдХ рдирдИ рдЧीрдд-рдзाрд░ा рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рд╣ुрдИ, рдЬिрд╕े рд╡рд░्рд╖ 1958 рдоें 'рдЧीрддांрдЧिрдиी' рдХे рд╕рдо्рдкाрджрди- рдХ्рд░рдо рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдирд╡рдЧीрдд рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рд╕े рдЕрднिрд╣िрдд рдХрд░ рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдФрд░ рдкрд░рдЦрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдиे рдХी'' (рдк्рд░рддिрд░ोрдз рдоें рдЦреЬा рд╕рдордХाрд▓ीрди рдЧीрдд)। рд╢्рд░ी рдирдЪिрдХेрддा рдиे ''рдирд╡рдЧीрдд рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рд╕े рдЕрднिрд╣िрдд рдХрд░ рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдФрд░ рдкрд░рдЦрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा'' рдХी рд╣ी рдмाрдд рдХрд╣ी рдирд╡рдЧीрдд рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрди рдХी рдирд╣ीं। рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рдХिрд╕ी рдХाрд╡्рдп- рдзाрд░ा рдпा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рдХोрдИ рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддा।

рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рдирд╡рдЧीрддрдХाрд░ рдиे рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдХो рдирд╡рдЧीрдд рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХрдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдк्рд░рджाрди рдирд╣ीं рдХी। рдХрд░рддे рднी рдХ्рдпों рдЙрдирдХे рд╕ाрд░े рдЕрдиुрд╡рд░्рддी рдЪाрд╣े рдбॉ. рджेрд╡ेंрдж्рд░ рд╢рд░्рдоा рдЗंрдж्рд░ рд╣ों рдпा рдХोрдИ рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЕрдерд╡ा рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЕрдкрдиे рдХो рдкुрд░ोрдзा рд╣ी рдирд╣ीं рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдкрдж рд╕े рдиीрдЪा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХो рддैрдпाрд░ рдирд╣ीं рдеे।

рдирд╡рдЧीрддों рдХे рднाрд░ी -рднрд░рдХрдо рдЧ्рд░ंрдеोँ рдоें рдоाрдпрдХ्рд░ो- рд▓ेंрд╕ рд▓рдЧा рдХрд░ рднी рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдХा рдПрдХ рднी рдЧीрдд рдкреЭрдиे рдХो рдирд╣ीं рдоिрд▓ेрдЧा, рдЬрдмрдХि рдирд╡рдЧीрдд рдХी рдЬрдЧрд╣ ''рдирд╡ांрддрд░'' рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдХे рдЧीрддों рдХो рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдоिрд▓ी। рдЬिрди्рд╣ें рд╕्рдеाрди рджेрдиा рдеा, рдЙрди्рд╣ें рдЫोреЬ, рдРрд╕ों рдХो рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рджी рдЧрдИ рдЬो рдЙрд╕рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ी рдирд╣ीं рдеे। рд╢ीрд░्рд╖ рдирд╡рдЧीрддрдХाрд░ рдбॉ. рдоाрд╣ेрд╢्рд╡рд░ рддिрд╡ाрд░ी рдиे рдПрдХ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдоें рдЧीрддрдХрд╡ि рдпोрдЧेंрдж्рд░ рд╡्рдпोрдо рдХे рдРрд╕े рд╣ी рдк्рд░рд╢्рди рдХा рдЙрдд्рддрд░ рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा ''рдпрд╣ рдмाрдд рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рдЪ рд╣ै рдХि рдирд╡рдЧीрдд рджрд╢рдХ рддрдеा рдирд╡рдЧीрдд рдЕрд░्рдж्рдзрд╢рддी рдоें рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдЫोреЬ рджिрдП рдЧрдП рдпा рдЫूрдЯ рдЧрдП। рдРрд╕ा рддाрд░рд╕рдк्рддрдХ, рджूрд╕рд░ा рд╕рдк्рддрдХ рдФрд░ рддीрд╕рд░ा рд╕рдк्рддрдХ рдоें рднी рд╣ुрдЖ рдеा рдФрд░ рдкिрдЫрд▓े рджिрдиों рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдХाрд╢िрдд ‘рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЧीрдд рд╕ंрдЪрдпрди’ рдоें рднी рдпрд╣ рдХрдоी рдкाрдИ рдЧрдИ। --- рдирд╡рдЧीрдд рджрд╢рдХ (рдПрдХ) рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рдмाрдж рд╕्рд╡. рдаाрдХुрд░рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдиे рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рд▓ेрдХрд░ рдПрддрд░ाрдЬ рдХिрдпा рдеा рдХि рдЙрд╕рдоें рдХुрдЫ рдРрд╕े рдиाрдо рд╣ैं рдЬो рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдХुрдЫ рдРрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдиाрдо рд╣ैं рдЬो рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП рдеे"। рдбॉ. рд░рд╡ि рд░ंрдЬрди рдХрд╣рддे рд╣ैं :'' рдЬрдоींрджाрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे (рдЬिрдирдоें рд╕े рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рдЬрдоीрди-рдЬाрдпрджाрдж рдЙрдирдХे рдЬрди्рдо рдХे рдкрд╣рд▓े рд╕े рддрд░рд╣-рддрд░рд╣ рдХी рдоुрдХрджрдоेрдмाрдЬी рдоें рдлँрд╕ी рдеी) рдФрд░ рдоुрдЬрдл्рдлрд░рдкुрд░ рдЬैрд╕े рдПрдХ рдЫोрдЯे-рд╕े рд╢рд╣рд░ рдоें рдЖрдЬीрд╡рди рд░рд╣рдиे рдХे рдЪрд▓рддे рд╡े рд╣िंрджी рдЬрдЧрдд рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдПрд╡ं рдХрдИ рдмाрд░ рдпेрди-рдХेрди-рдк्рд░рдХाрд░ेрдг рд╣рд░рджрдо рдЫोрдЯा-рдмреЬा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬुрдЧाреЬ- рднिреЬाрдиे рдФрд░ рдкैрд╕ा рдмрдиाрдиे рдХी рдлिрд░ाрдХ рдоें рд▓рдЧे рддрдеा рдХрдеिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдкрд╣ाрд╕ рдХे рд╢िрдХाрд░ рднी рд╣ुрдП"। 'рдЙрдкрд╣ाрд╕' рдирд╣ीं, рд╢िрд╡िрд░рдмрдж्рдзрддा рдЕрдерд╡ा рдЦेрдоेрд╡ाрдЬी рдХे рдХाрд░рдг, рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдХे рдкाрдд्рд░ рд╣ुрдП। рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдЬी рдХे рд╕ाрд░्рдердХ рдк्рд░рдпрдд्рдиों рд╕े рдЬрдм рдирд╡рдЧीрдд рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдХे рд╢ीрд░्рд╖ рдкрд░ рдеे, рддрдм рдмрд╣ुрдд рд╕े рдХрд╡ि рдирдИ рдХрд╡िрддा рдХे рдкोрд╕्рдЯрд░ рдмॉрдп рдмрдиे рд╣ुрдП рдеे। рдпे рд╣ी рдпрдХाрдпрдХ рд▓िрдЦрдиे рд▓рдЧे 'рд╕рдордп рдХी рд╢िрд▓ा рдкрд░ рдордзुрд░ рдЪिрдд्рд░ рдХिрддрдиे,\рдХिрд╕ी рдиे рдмрдиाрдП, рдХिрд╕ी рдиे рдоिрдЯाрдП'। рдРрд╕े рд╕ृрдЬрдирдзрд░्рдоिрдпों рдиे рд╣ी "рд╕рдордп рдХी рд╢िрд▓ा" рдкрд░ рдкрд╣рд▓ा рдирд╡рдЧीрдд рд▓िрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдХो "рдоिрдЯाрдиे" рдХी рдЬी рддोреЬ рдХोрд╢िрд╢ рдХी рдФрд░ рд╕्рд╡рдпंрднू рдХी рддрд░рд╣ рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╣ी рдирд╡рдЧीрддों рдХा рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ, рдк्рд░рд╡рдХ्рддा рдк्рд░рд╕्рд░ोрддा рдШोрд╖िрдд рдХрд░ рджिрдпा। рд▓ेрдХिрди рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдЭुрдард▓ाрдиा рдЗрддрдиा рдЖрд╕ाрди рдирд╣ीं рд╣ै рдФрд░ рди рд░ाрдЬेंрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣ рдХे рдХрдж рдХो рдШрдЯा рдкाрдиा।

рдЕрдиुрдХ्рд░рдордгिрдХा, рдирд╡рдо्рдмрд░ 2021

рд╕ेрддु рд╡рд░्рд╖ 6, рдЕंрдХ 6, рдирд╡рдо्рдмрд░ 2021

рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп

рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп

рд╕рдоीрдХ्рд╖ा

рдЖрд▓ेрдЦ, рд╡िрдорд░्рд╢, рд╡ рд╢ोрдз

рд╕्рдеाрдпी рд╕्рддрдо्рдн

рдХाрд╡्рдп-рдЧीрдд-рдкрдж्рдп


Ps-Fs :: Sunil Sharma
Paco's Atlas And Other Poems
By John Thieme
India as an IT Superpower
Anurag Sharma
рдЕрдиुрд░ाрдЧी рдорди рдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ :: рд▓ेрдЦрдХ: рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा
рдЖрдЧ рд╕े рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рддрдХ :: рдЕреЫीреЫ рд░ाрдп
Basic Hindi 2 Workbook :: Sonia Taneja
She Spoke in Tongues :: Coming soon
Women, Nurturing Outlook and Ecology

рдХुрдЫ рдФрд░ рд╕ुंрджрд░, рд░ोрдЪрдХ, рдЙрдкрдпोрдЧी, рдд्рд░ुрдЯिрд╣ीрди рдкुрд╕्рддрдХें рд╢ीрдШ्рд░ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ैं
More books coming soon