рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХी рд╡ाрдгी рдоें рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдп

рдоुрдХेрд╢ рдХुрдоाрд░

рдЧ्рд░ाрдо рд╣рдерд▓ाрдиा, рдкो. рдоंрдЬूрд░ा, рдЬिрд▓ा рдХрд░рдиाрд▓। (рд╣рд░िрдпाрдгा)
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 989 600 4680

рдоाрдирд╡ рд╕рдн्рдпрддा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдоूрд▓्рдпों рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╕рд░्рд╡ोрдкрд░ि рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЙрди्рдирддि рддрдеा рдиीрддि рдоूрд▓्рдпों рдХे рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХे рдХाрд░рдг рдкुрд░ाрдиे рдоूрд▓्рдп рдШрдЯ рдЧрдП рдФрд░ рдирдП рдоूрд▓्рдп рдЙрд╕ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЖ рдЪुрдХे рд╣ैं। рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдиे рдЕрдкрдиी рд╡ाрдгी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдоाрдирд╡ рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдиीрддि рдоूрд▓्рдпों рдХा рдкाрда рдкреЭाрдпा। рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी рдХी рдоूрд▓ рдк्рд░ेрд░рдгा рдоाрдирд╡ рдХрд▓्рдпाрдг рдФрд░ рд▓ोрдХрдоंрдЧрд▓ рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдХी рд╡ाрдгी ‘рд╕рд░्рд╡рдЬрди рд╕ुрдЦाрдп’ рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рдЬрдирд╣िрддाрдп’ рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ाрдгिрдд рд╣ै।
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдХा рдк्рд░ाрджुрд░्рднाрд╡ рд╡ैрд╢ाрдЦ рдкूрд░्рдгिрдоा рд╕ंрд╡рдд् 1744 рд╡ि. рддрдж्рдиुрд╕ाрд░ рд╕рди् 1717 рдИ. рдХो рд╣рд░िрдпाрдгा рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЭрдЬ्рдЬрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЫुреЬाрдиी рдиाрдордХ рдЧाँрд╡ рдоें рдПрдХ рд╕ंрдн्рд░ांрдд рдЬाрдЯ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ। рдЬрд╣ाँ рдЙрдирдХे рдиाрдиा рдЬी рдХा рдШрд░ рдеा। рдЗрдирдХे рдкिрддा рдЬी рдХा рдиाрдо рдмрд▓िрд░ाрдо рдеा рдФрд░ рдоाрддा рдХा рдиाрдо рд╢्рд░ीрдорддी рд░ाрдиी рдеा। рдЬिрдирдХे рд╕ाрде рд╡िрд╡ाрд╣ рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдоें рд░рд╣рдиे рд▓рдЧे рдеे। рдЪिрд░рдХाрд▓ рддрдХ рдЙрдирдХी рдХोрдИ рд╕ंрддाрди рдирд╣ीं рд╣ुрдИ। рдмाрд░рд╣ рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдПрдХ рд╕िрдж्рдз рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рдкुрдд्рд░ рд░рдд्рди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ुрдИ। рдоाрддा-рдкिрддा рдиे рдЕрдкрдиी рд╡िрдирдпрд╢ीрд▓рддा рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдмाрд▓рдХ рдХा рдиाрдо рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рд░рдЦा рддाрдХि рд╡рд╣ рдмреЬा рд╣ोрдХрд░ рдЧрд░ीрдмों, рджीрди-рджुःрдЦिрдпों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░ рд╕рдХे। рдмाрд▓्рдпрдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рдЙрдирдХे рдиाрдо рдХे рд╕ाрде рдЕрдиेрдХ рдЪрдордд्рдХाрд░ рдЬुреЬ рдЧрдП। рдЕрдкрдиे рд╕рдорд╡рдпрд╕्рдХों рдХे рд╕ाрде рд╡рд╣ рд╕ाрд░ा-рд╕ाрд░ा рджिрди рдЦेрд▓рддे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЬ्рдЮाрди рдХी рдмाрддें рд╕ुрдиाрддे। рд▓рдЧрднрдЧ 12 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рдкिрддाрдЬी рдиे рдЙрди्рд╣ें рдЧोрдЪाрд░рдг рдХा рджाрдпिрдд्рд╡ рд╕ौंрдкा। рд╡рд╣ рдЕрди्рдп рдмाрд▓рдХों рдХे рд╕ाрде рдЬंрдЧрд▓ рдоें рдЧौ рдЪрд░ाрдиे рдЬाрддे। рд╡рд╣ рд╕ाрдзु рд╕ंрддों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рддा рд░рд╣ा рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХा рд╕्рд╡рдпं рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ो рдЧрдпा। рдпोрдЧी, рддрдд्рдд्рд╡рд╡ेрдд्рддा, рдм्рд░рд╣्рдо рдЬ्рдЮाрдиी, рдЕрд╡рдзूрдд, рдд्рдпाрдЧी рд╡ैрд░ाрдЧी рдЖрджि рдЧुрдгों рдХा рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдП।
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдиे рдоाрдирд╡ीрдп рдЬीрд╡рди рдоें рдиीрддि рдоूрд▓्рдпों рдХी рдиिрддांрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдкрд░ рдЬोрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиा рд╣ै। рдорди рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд░рд╣िрдд рд╣ोрдиा рд╣ी рдоुрдХ्рддि рд╣ै। рдиीрддि рдоूрд▓्рдпों рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╕рди्рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдордиुрд╖्рдп рдиीрддि рдоूрд▓्рдпों рдХो рднूрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै। рдЙрд╕рдоें рдЖрдЬ рдиैрддिрдХрддा рдХा рднाрд╡ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ें рд╕рдЪेрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХी рд╡ाрдгी рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддी рд╣ै।
рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЬो рдк्рд░ेрдо рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдкрд╡िрдд्рд░ рд╡рд╕्рддु рд╣ैं рдЙрд╕рдХा рдЙрджрдп рд╣ोрддे рд╣ी рдЕрдЬ्рдЮाрди рдЬрдиिрдд рдЕрди्рдзрдХाрд░ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЖрдд्рдо рдиिрд░्рдорд▓ рд╣ोрдХрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ोрди्рдоुрдЦ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдк्рд░ेрдо рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдПрдХрдиिрд╖्рдарддा рд╣ै। рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдоें рдХिрд╕ी рдмाрд╣्рдпрдЪाрд░ рдХा рдЕрд╡рд▓ंрдм рди рдХрд░рдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджेрддे рд╣ुрдП рд╕ाрдзрдХ рдпा рднрдХ्рдд рдХे рдкाрд╕ рдк्рд░ेрдо рдХा рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдоाрдиा рд╣ै। рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдзाрд░рдгा рд╣ै рдХि рдк्рд░ेрдо рдоाрд░्рдЧ рдХी рд╕ाрдзрдиा рдоें рдЖрдд्рдо-рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рдмрд▓िрджाрди рдХрд░рдиा рдкреЬेрдЧा।
рдоाрдирд╡ीрдп рдЬीрд╡рди рдоें рдк्рд░ेрдо рдХे рд╕ाрде ‘рд╕рдд्рдпाрдЪрд░рдг’ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрдЬ рдХे рд░ाрдЬрдиीрддि рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рд╕рдд्рдп рдмोрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рд╢ाрдпрдж рд╣ी рдХोрдИ рдоिрд▓ рдЬाрдПрдЧा। рд╕рдд्рдп рдмोрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╕рдоाрдЬ рдкाрдЧрд▓ рдард╣рд░ाрддा рд╣ै।
рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рдоाрдирд╡ рдХрд▓्рдпाрдг рдХा рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рд░ाрд╕्рддा рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╕рддрдЧुрд░ु рдХे рдЪрд░рдгों рдХी рд╕ेрд╡ा рд╡ рдЙрд╕рдХी рдорд╣िрдоा рдХा рдЧुрдгрдЧाрди рдХрд░े рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕рдХे рдиाрдо рдХी рдорд╣िрдоा рдоें рд╣ी рдЕрдирди्рдд рдорд╣िрдоा рд╣ै। рд╡рд╣ рдмिрдиा рдЫेреЬे рдорд╣рдХрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдиिрд░ंрдХाрд░ी рдЕрдиुрдкрдо рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рдд्рд░िрдХुрдЯी рдоें рдз्рдпाрди рд╕्рдеिрд░ рдХрд░рдиे рдкрд░ рджिрдЦрд▓ाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЖрдЧे рдд्рд░िрдХुрдЯी рднृрдХुрдЯी рдоें рднेрдж рдоिрдЯाрдХрд░ рдШрдЯ-рдорда рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдЙрд╕рдХा рдЕрдиाрджि рдЕрдирди्рдд рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै। рдЙрд╕рдХो рдЬрдирдиी рд╕े рдЬрдиा рдирд╣ीं рдЙрд╕рдХे рдХोрдИ рдоाрддा рдкिрддा рдирд╣ीं। рд╡рд╣ рдд्рд░िрддрдл рд╕े рдоुрдХ्рдд рдкिंрдб-рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рд╕े рд░рд╣िрдд, рд╕्рд╡рдпंрднू рд╣ै-
”рди рд╕рддрдЧुрд░ु рдЬрдирдиी рдЬрди्рдпा, рдЬाрдХे рдоाрдпा рди рдмाрдк।
рдкिंрдб рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рд╕े рд░рд╣िрдд рд╣ै, рдиा рд╡рд╣ाँ рддीрдиों рддाрдк।।“1
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдиे рдЧुрд░ु рдХी рдорд╣िрдоा рдХो рдЕрдкрд░рдо्рдкाрд░ рдоाрдиा рд╣ै। рд╡े рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдХो рд╣ी рдЕрдкрдиी рд╡ाрдгी рдоें рдЧुрд░ु рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬिрдирдХा рд╕्рдеाрди рд╕рднी рд╕рди्рддों рдоें рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै। рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं-
”рдЧрд░ीрдм рдРрд╕ा рд╕рддрдЧुрд░ु рд╣рдо рдоिрд▓्рдпा, рд╕ुрд░рддि рд╕िंрдШ рдХे рддीрд░।
рд╕рдм рд╕рди्рддрди рд╕िрд╕ाрдЬ рд╣ै, рд╕рдж्рдЧुрд░ु рдЕрджрд▓ рдХрдмीрд░।।
рдЫрдк्рдкрди рднोрдЧ рд╡िрд▓ाрд╕, рдХंрдж рдиिрдЬ рдЦीрд░ा рд╣ै।
рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХा рд╕рддрдЧुрд░ु-рдкुрд░ुрд╖ рдХрдмीрд░ा рд╣ै।।“2
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рдЕрдкрдиी рд╡ाрдгी рдоें рд╕рджाрдЪाрд░ рдФрд░ рдиैрддिрдХрддा рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ुрдзाрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рджाрдЪाрд░, рдПрд╡ं рдиैрддिрдХрддा рдХा рдкाрда рдкреЭाрдпा। рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी рдоें рдЕрдиेрдХ рд╕्рдерд▓ों рдкрд░ рд╕рджाрдЪाрд░ рдФрд░ рдЖрдЪрд░рдг рдХी рд╕ुрди्рджрд░ рдЙрдХ्рддिрдпाँ рдоिрд▓рддी рд╣ैं। рдпрджि рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी рдоें рдЖрдЪाрд░ рд╕ंрд╣िрддा рдХрд╣ा рдЬाрдП рддो рдХोрдИ рдЕрдд्рдпुрддि рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी। рд╕ंрдд рдЬी рдиे рд╣рдоेрд╢ा рд╕рдд्рдп рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХी рд╣ै। рдЭूрда рдХो рдд्рдпाрдЧрдиे рдХो рдмाрд░-рдмाрд░ рдХрд╣ा рд╣ै।
”рдЧрд░ीрдм рд╕ाрдЪे рдХुं рдк्рд░рдгाрдо рд╣ै, рдЭूрдаे рдХे рд╢िрд░ рдбंрдб।
рдЪंрдж рд╕ूрд░ рдХी рдЖрдпु рд▓рдЧ, рджोрдЦрдЬ рдиिрдХрд╕े рдиाрд╣ि।।”3
рдЬो рд▓ोрдЧ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдирд╢ा, рдоांрд╕, рдорджिрд░ा рдЖрджि рдХा рд╕ेрд╡рди рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рдбрдЯрдХрд░ рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा। рдЬो рдЗрди рд╡्рдпрд╕рдиों рдХा рд╕ेрд╡рди рдХрд░рддा рд╣ै рд╡рд╣ рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХो рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै-
”рд╕ुрд░ाрдкाрди рднंрдЧी рдоीрдЯ рдоांрд╕ рдЦाрд╣िं
рдХрдХ्рдХреЬ рдЪрд░рд╕ рдкीрдп рдпрдорд▓ोрдХ рдЬाрд╣िं।।“4
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдЬ्рдЮाрдирдоाрд░्рдЧी рдзाрд░ा рдХे рд╕ंрдд рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рд╡ рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдПрд╡ं рдоाрди्рдпрддाрдУं рд╕े рдЬुреЬे рд╣ुрдП рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рд╖ोрдбрд╢ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХो рдмрддाрдпा। рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी рдоें рдоंрдЧрд▓ाрдЪрд░рдг рдоिрд▓рддा рд╣ै। рд╕рддрдЧुрд░ु рдм्рд░рд╣्рдо рдФрд░ рдЧुрд░ु рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╕ुрд░, рдирд░, рдоुрдиि, рд╕ाрдзु-рд╕ंрддों рдХो рд╕рдм рдХुрдЫ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा।
”рдирдоो рдирдоो рд╕рдд्рдкुрд░ुрд╖ рдХूं, рдирдорд╕्рдХाрд░ рдЧुрд░ु рдХीрди्рд╣ीं।
рд╕ुрд░, рдирд░, рдоुрдиि, рдЬрди рд╕ाрдзрд╡ा, рд╕ंрддों рд╕рд░рдмрд╕ рджीрди्рд╣ी।।“5
рднрдХ्рддि рдХा рдПрдХ рд░ूрдк рдХा рдиाрдо рд╕्рдорд░рдг рднी рд╣ै। ‘рд╕ुрдорд░рди рдХा рдЕंрдЧ’ рдоें рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдиे рдЕрдкрдиे рдЗрд╖्рдЯ рдХा рдЕрдиेрдХ рд░ूрдкों рдоें рд╕्рдорд░рдг рдХिрдпा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрд╡िрд░्рдЧрдд, рдЕрдиाрджि, рдЕрдирди्рдд, рдЕрдкाрд░, рдЕрдоोрд▓, рдЕрдЪрд▓, рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╣ै। рдХाрджрд░, рдХрд░ीрдо, рд╕рдмрдХा рдоाрд▓िрдХ рд░рдорддा рд░ाрдо рд╣ै। рд╡рд╣ рдиिрд░्рдЧुрдг-рд╕рдЧुрдг рд╕े рдкрд░े рд╢рдм्рджрддीрдд рд╣ै। рд╡рд╣ рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ै। рдЙрд╕рдиे рдЕрдиेрдХ рднрдХ्рддों рдХा рдЙрдж्рдзाрд░ рдХिрдпा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЙрди्рд╣ीं рдХे рд▓िрдП рд╕рджा рдк्рд░рдЧрдЯ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдИрд╢्рд╡рд░ीрдп рд╕्рдорд░рдг рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ें рдоाрдирд╡ рдХो рдиैрддिрдХрддा, рд╕рджाрдЪाрд░ рдПрд╡ं рднाрдИрдЪाрд░े рдХा рдкाрда рдкреЭाрдпा рд╣ै-
”рд░ाрдо рд░рд╕ाрдЗрди рдкीрдЬिрдП, рдпौрд╣ рдФрд╕рд░ рдпौрд╣ рджाрд╡।
рдлिрд░ рдкीрдЫे рдкрдЫрддाрдЗрдЧा, рдЪрд▓ा рдЪрд▓ी рд╣ोрдИ рдЬाрд╡।
рд░ाрдо рд░рд╕ाрдЗрди рдкीрдЬिрдП, рдЪैрдмा рдлूрд▓ рдЪुрд╡ाрдИ।।
рд╕ुрдиि рд╕рд░ोрд╡рд░ рд╣ंрд╕ рдорди, рдкीрдпा рдк्рд░ेрдо рдЕрдзाрдИ।।“6
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХी рд╡ाрдгी рдоें рдЬ्рдЮाрди, рдпोрдЧ рдХे рд╕ाрде рднрдХ्рддि рдЕрди्рд░्рдзाрд░ा рд╕ी рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ै। рднाрдЧрд╡рдд рдоें рд╢्рд░рд╡рдг, рдХीрд░्рддрди, рд╕्рдорд░рдг, рдкाрдж рд╕ेрд╡рди, рдЕрд░्рдЪрдиा рд╡ंрджрди, рджाрд╕्рдп, рд╕рдЦ्рдп рдЖрджि рднрдХ्рддि рдХे рдиौ рдк्рд░рдХाрд░ рдмрддрд▓ाрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдоाрдирд╡ рдХो рднрдХ्рддि рдХे рд╕्рдорд░рдг рдХрд░рдиे рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा-
”рд░ाрдо рд░рдЯрдд рдирд╣िं рдвीрд▓ рдХрд░, рд╣рд░ рджрдо рдиाрдо рдЙрдЪाрд░।
рдЕрдоी рдорд╣ाрд░рд╕ рдкीрдЬिрдП, рдпो рддрдд рдмाрд░ंрдмाрд░।।“7
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдкрд░ोрдкрдХाрд░ рдХो рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рдкुрдг्рдп рдХрд░्рдо рдоाрдирддे рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкрд░ोрдкрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╕рдордп рдкाрдд्рд░-рдЕрдкाрдд्рд░ рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиा рд╡्рдпрд░्рде рд╣ै। рдоेрдШ рдмрд░рд╕рддे рд╕рдордп рдпрд╣ рдирд╣ीं рджेрдЦрддे рдХि рдЕрдоुрдХ рднूрдоि рдЙрдкрдЬाрдК рд╣ै рдпा рдЕрдиुрдкрдЬाрдК, рд╡рд╣ рджोрдиों рдХो рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЧंрдЧा рдХा рдкрд╡िрдд्рд░ рдкाрдиी рдЙрдд्рддрдо рдФрд░
рдЕрдзрдо рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдП рдмिрдиा рд╕рдмрдХी рдк्рдпाрд╕ рдмुрдЭाрддा рд╣ै-
”рдиाрд╣ी рд╡िрдЪाрд░ीрдд। рдоेрдШ рд╣ाрдЧрдгрджाрд░ी рд╕ेрдд
рдирдпे рдкाрд╣े рдд्рдпाрдЪा рдЕंрдд। рдаेрд╡ी рдХाрд░рдгाрдЪे рдЪिрдд्рдд।
рд╡рд░्рдЬीрдд рдЧंрдЧा। рдиाрд╣ी рдЙрдд्рддрдо рдЕрдзрдо рдЬрдЧा।।“8
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдЖрд╕ाрди рдоाрд░्рдЧ рднрдХ्рддि рдХो рдмрддाрдпा рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХे рдпोрдЧ рд╕े рднрдХ्рддि рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдк्рд░ेрдо рдХे
рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
”рдк्рд░ेрдо рддेрдеे рд╡ाрд╕ рдХрд░ी। рд╕ुрдЦी рдЙрдЪ्рдЪाрд░िрддा рд╣рд░ी।
рдк्рд░ेрдо рдкाрддि рд▓ाрдЧे рдмрд▓े। рднрдХ्рдд рджेрдЦाрдиिрдпा рднोрд▓े।।“9
рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдиे рдоाрдпा рд╕े рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рдЪ्рдЪे рдЧुрд░ु рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै рдЬो рд╕ाрдзрдХ рдХो рдоाрдпा рд░ूрдк рд╡िрд╖рдоाрди рдХрд░рдиे рд╕े рджूрд░ рд░рдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рдж्рдЧुрд░ु рдХे рдмिрдиा рд╕ाрдзрдХ рдХी рдЬ्рдЮाрди рд░ूрдкी рдЖँрдЦें рдЕрдЬ्рдЮाрди рд░ूрдкी рд╡िрд╖ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рд╡िрд╖рдп рд╡िрдХाрд░ рд░ूрдкी рдЕрди्рдзрдд्рд╡ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддी-
”рдЧрд░ीрдм рдоाрдпा рдХा рд░рд╕ рдкीрдп рдХрд░, рдлूрдЯि рдЧрдпे рджो рдиैрди।
рдРрд╕ा рд╕рддрдЧुрд░ु рд╣рдо рдоिрд▓्рдпा, рд╡ाрд╕ рджिрдпा, рд╕ुрдЦ рдЪैрди।।
рдЧрд░ीрдм рдоाрдпा рдХा рд░рд╕ рдкीрдп рдХрд░, рд╣ो рдЧрдпे рднूрдд рдЦрдмीрд╕।।
рдРрд╕ा рд╕рддрдЧुрд░ु рд╣рдо рдоिрд▓्рдпा, рднрдХ्рддि рджрдИ рдмрдЦрд╕ीрд╕।
рдЧрд░ीрдм рдоाрдпा рдХा рд░рд╕ рдкीрдпрдХрд░, рд╣ो рдЧрдП рдбाрдоा рдбोрд▓।
рдРрд╕ा рд╕рддрдЧुрд░ु рд╣рдо рдоिрд▓्рдпा, рдЬ्рдЮाрди рдпोрдЧ рджिрдпा рдЦोрд▓।।“10
рдХोрдИ рднी рд╕ंрдд рдмुрд░े рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЬाрдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рдирд╣ीं рджेрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рд╕ाрде рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдиेрдХ рдЖрдЪрд░рдг рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕рджाрдЪाрд░ी рдордиुрд╖्рдп рд╣ी рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рд╕рдмрд╕े рдк्рд░िрдп рд▓рдЧрддा рд╣ै। рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рд╕рджाрдЪрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдХрдердиी рдФрд░ рдХрд░рдиी рдоें рд╕ाрдо्рдп рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдоाрдиा рд╣ै। рд▓ोрдЧ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдкूрдЬा рдЕрд░्рдЪрдиा рдХрд░рддे рд╕рдордп рдмाрд╣्рдпाрдЪाрд░ рддрдеा рдХрд░्рдордХांрдб рдХрд░рддे рд╣ैं рдкрд░рди्рддु рдЙрд╕рдоें рд╕рджाрдЪाрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╕рджाрдЪाрд░ी рдордиुрд╖्рдп рд╕рдмрдХे рд╕ाрде рд╕рдд्рдп рддрдеा рдк्рд░ेрдордкूрд░्рд╡рдХ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рдХे рдЗрд╕ рдЖрдкाрдзाрдкी рднौрддिрдХрд╡ाрджी рдпुрдЧ рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХी рдХрдердиी-рдХрд░рдиी рдоें рднिрди्рдирддा рдкैрджा рд╣ो рдЧрдИ। рд▓ेрдХिрди рдРрд╕े рд▓ोрдЧ рд╕рджाрдЪाрд░ рдПрд╡ं рдИрд╢्рд╡рд░ рд╕े рдХोрд╕ों рджूрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рдЕрдкрдиे рдпुрдЧ рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рддрдеा рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдЬрдЧ рд░рд╣े। рдЙрдирдХे рдЙрдкрджेрд╢ рд╢ाрд╢्рд╡рдд рдЬीрд╡рди рдоूрд▓्рдпों рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ाрдгिрдд рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЙрдкрджेрд╢ рд╕ाрд░्рд╡рднौрдоिрдХ рд╕рдд्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕рд░्рд╡рдЧ्рд░ाрд╣्рдп рд╣ै। рдоाрдирд╡ рдзрд░्рдо рд╕े рдмреЭрдХрд░ рдЕрди्рдп рдХो рдзрд░्рдо рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдпрд╣ рдирд╕ीрд╣рдд рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдХो рджी рд╣ै। рдЬिрдирдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рднी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै।
(1) рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдиे рдордиुрд╖्рдпों рдоें рдиीрддि рдоूрд▓्рдпों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा।
(2) рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рдк्рд░ेрдо, рджрдпा, рд╢ांрддि, рд╕рдд्рдп рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ рдмрддाрдпा рд╣ै। рдЗрди्рд╣ीं рддрдд्рдд्рд╡ों рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдоें рд╕ंрдЪिрдд рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
(3) рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ोрдЧों рдХा рд╕ंрдЧ рдХрд░рдХे рдЙрдирдХे рд╕рдж्рдЧुрдгों рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी рд╣ै।
(4) рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдЬी рдиे рдЕрд╣िंрд╕ा рдХो рдордиुрд╖्рдп рдХा рдкрд░рдо рдзрд░्рдо рдоाрдирддे рд╣ुрдП рд╣िंрд╕ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ों рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा।
рд╕ाрд░ांрд╢ рд░ूрдк рдоें рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХी рд╡ाрдгी рдиे рд▓ोрдЧों рдХो рдиैрддिрдХрддा рдХा рдкाрда рдкреЭाрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рднрдХ्рдд рдЬрдиों рдХो рдиीрддि рдоूрд▓्рдпों рдХा рдЖрд╕рди рдоाрд░्рдЧ рдмрддाрдпा рдЬो рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी рдХा рд╡िрд╖рдп рдмрди рдЧрдпा। рдк्рд░ेрдо, рд╕рдд्рдп, рджрдпा, рджाрди, рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा, рдЕрд╣िंрд╕ा, рд╕рджाрдЪाрд░, рдкрд░ोрдкрдХाрд░, рдиिंрджा рдХा рд╡िрд░ोрдз рдЬैрд╕े рдоूрд▓्рдпों рдХा рдкाрда рдкреЭाрдпा। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕ंрдд рд╕ुंрджрд░рджाрд╕ рдЬी рдиे рдиैрддिрдХ-рдиिрдпрдоों рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд░ीрддि рд╕े рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं-
”рдк्рд░рдердо рдЕрд╣िंрд╕ा рд╕рдд्рдп, рд╣ि рдЬाрдиि рд╕ोрдп рд╕ुрди्рдпाрдЧै।
рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рджृреЭ рдЧрд╣ै рдХ्рд╖рдоा, рдзृрддि рд╕ों рдЕрдиुрд░ाрдЧै।।
рджрдпा рдмреЬो рдЧрдиु рд╣ोрдЗ, рдоाрдЬ्рд░्рдЬрд╡ рд╣ृрджрдп рд╕ुрдЖрдиे।
рдоिрддाрд╣ाрд░ рдкुрдиि рдХрд░ै, рд╢ौрдЪ рдиीрдХी рд╡िрдзि рдЬाрдиें।।“11
рд╕ंрддों рдХी рд╡ाрдгी рдоें рд╡рд╣ рдЕрд▓ौрдХिрдХ рд╢рдХ्рддि рдПрд╡ं рдк्рд░ेрд░рдгा рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд░рд╣рддी рд╣ै рдЬो рдЕрдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ृрджрдпों рдХो рднी рдкрд╡िрдд्рд░ рдХрд░ рджेрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХी рд╡ाрдгी рд╕ंрдд рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХो рд╕рдоृрдж्рдз рдФрд░ рдкुрд╖्рдЯ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдПрдХрддा рдПрд╡ं рд╡िрд╢्рд╡рдмंрдзुрдд्рд╡ рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджे рд░рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдиीрддि рдХे рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджे рд░рд╣ी рд╣ै।

рд╕ंрджрд░्рдн-
1. рдЬ्рдЮाрди рдЪंрдж рд╢рд░्рдоा, рдЖрдЪाрд░्рдп рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдХी рд╡ाрдгी, рдкृрд╖्рда 9
2. рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 12
3. рдбॉ. рд░рдгрдзीрд░ рд╕िंрд╣, рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рд░рд╣рд╕्рдпрд╡ाрдж, рдкृрд╖्рда 122
4. рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 122
5. рдЬ्рдЮाрдирдЪंрдж рд╢рд░्рдоा, рдЖрдЪाрд░्рдп рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी, рдкृрд╖्рда 13-14
6. рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 23
7. рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 25
8. рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 27
9. рд╡рд╣ी, рдкृрд╖्рда 36
10. рдбॉ. рд░рдгрдзीрд░ рд╕िंрд╣, рд╕ंрдд рдЧрд░ीрдмрджाрд╕ рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рд░рд╣рд╕्рдпрд╡ाрдж, рдкृрд╖्рда 126
11. рдбॉ. рд╕ुрдиीрддा рдзाрдиुрдХा рдЕрдЧ्рд░рд╡ाрд▓, рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рд╕ंрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рдоाрди рд╡ рдоूрд▓्рдп, рдкृрд╖्рда 105

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।