рд╢्рд░рдорд╡िрдорд░्рд╢ ЁЯС╖ рдордИ рджिрд╡рд╕ рд╡िрд╢ेрд╖

рдХрдб़ा рд╢्рд░рдо рд╣рд░ рдХрдоी рдвँрдХ рд▓ेрддा рд╣ै। (Nothing works harder than hard work.)

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा
рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдзрд░ाрддрд▓ों рдкрд░ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡िрдорд░्рд╢ рд╣ोрддे рд░рд╣े рд╣ैं। рджेрд╢, рдХाрд▓, рднाрд╖ा, рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡िрдорд░्рд╢ рдХे рд╡िрд╖рдп, рдФрд░ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рднी рдмрджрд▓рддी рд░рд╣ी рд╣ैं। рдиाрд░ी рд╡िрдорд░्рд╢ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рджрд▓िрдд рд╡िрдорд░्рд╢ рддрдХ рдЕрдиेрдХ рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рд╡िрдорд░्рд╢ рдХे рдЯ्рд░ेंрдб, рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рдЖрддी-рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рд╢्рд░рдо рд╡िрдорд░्рд╢ рдПрдХ рдРрд╕ा рд╡िрдорд░्рд╢ рд╣ै рдЬिрд╕े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЕрдкрдиा рдЙрдЪिрдд рд╕्рдеाрди рдирд╣ीं рдоिрд▓ा। рдЬрд╣ाँ рдХрд╣ीं рд╕ंрджрд░्рдн рдЖрдпे рд╡े рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдиिрдЬी рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдк्рд░рддिрдмंрдзрдиों рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдпे। рдпрдж्рдпрдкि рд╣िंрджी рд╕िрдиेрдоा рдоें рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдЙрд╕ рдкрд░ рдЦाрд╕ा реЫोрд░ рджिрдЦा рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ाँ рднी рд╡рд╣ рдПрдХ рд╢्рд╡ेрдд-рд╢्рдпाрдо рд╡िрднाрдЬрди рд╕े рдЖрдЧे рдмреЭрдХрд░ рдПрдХ рдЧрдо्рднीрд░ рд╡िрдорд░्рд╢ рдирд╣ीं рдмрди рд╕рдХा।

рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╕ंрд╕ाрд░ рдХो рдкूрдЮ्рдЬी рдФрд░ рд╢्рд░рдо рдХे рджो рдЯुрдХреЬों рдоें рдмाँрдЯрдиा рдПрдХ рдЕрдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕рд░рд▓ीрдХрд░рдг рдоाрдд्рд░ рд╣ै। рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕рд░рд▓ीрдХрд░рдгों рдХी рддрд░рд╣ рдЗрд╕ рд╡िрднाрдЬрди рдХी рднी рдЕрдиेрдХ рд╡िрдоाрдпें рд╣ैं рдЬिрдирдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рднोрд▓ेрдкрди рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдХ्рд░ूрд░ рдХрдо्рдпुрдиिрд╕्рдЯ рддाрдиाрд╢ाрд╣ी рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै। рдпाрдж рд░рдЦिрдпे, рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХी рд╣рдд्рдпा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдХोрдИ рднी рд╡िрдЪाрд░ рдоाрдирд╡рддा рдХा рд╣िрддैрд╖ी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा, рдЗрд╕ рдиाрддे рд╢्рд░рдоिрдХों рдХा рд╣िрдд рднी рдЙрдирдХी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХा рдЧрд▓ा рдШोंрдЯрдХрд░ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХрдо्рдпुрдиिрд╕्рдЯ рд╣ो, рдореЫрд╣рдмी, рдпा рд╕ैрдиिрдХ - рд╕рдд्рддा рдпрд╣ рддрдп рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддी рдХि рдоैं рдХ्рдпा рд╢िрдХ्рд╖ा рд▓ूँ, рдпा рдХौрди рд╕ी рд╡ृрдд्рддि рдЪुрдиूँ। рдиिрд░्рджोрд╖ рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдУं, рд╡िрд╡ाрд╣ рдФрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдЬैрд╕े рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХे рдмाрд░े рдоें рднी рд╡े рдоेрд░े рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рджрдорди рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे।

рддाрдиाрд╢ाрд╣ी рдоें рддो рдЦैрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी, рдкрд░ंрддु рд▓ोрдХрддंрдд्рд░ рдоें рдмाреЫाрд░рд╡ाрдж рдХी рд╢рдХ्рддि рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдЪрд░्рдЪा рд╣ुрдИ рд╣ै। рд╡рд╣ाँ рднी рдПрдХ рд╕ंрд╡ाрдж рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЫूрдЯ рдЬाрддा рд╣ै - рд╡рд╣ рд╣ै рдХрдо्рдпूрди, рдХрдо्рдпुрдиिреЫрдо рдХी рдиींрд╡ рдХा рдкрдд्рдерд░। рд╕ाрдо्рдпрд╡ाрдж рдоें рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рджрдорди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрдо्рдпूрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рджिрдпा рдЧрдпा। рд╕рдд्рдп рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рдЬрдм рддрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдиाрдордХ рд╕ंрд╕्рдеा рдЬीрд╡िрдд рд╣ै рди рдмाреЫाрд░ рдХी рдоोрд╣िрдиी рд╣рдоें рд╣рд░ा рд╕рдХрддी рд╣ै, рдФрд░ рди рдХрдо्рдпुрдиिреЫ्рдо рдХे рдХ्рд░ूрд░ рдХрд░। рдоाрдирд╡ рд╕рдн्рдпрддा рдХे рдЖрд░рдо्рднिрдХ рджिрдиों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЖрдЬ рдХे рдХрд░ोрдиा рдХाрд▓ рддрдХ, рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╣рдоाрд░ी рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдПрдХрд▓-рд╡्рдпрдХ्рддिрд╡ाрдж рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдкрд░िрд╡ाрд░ рдеोреЬा рд╕ाрдордЮ्рдЬрд╕्рдп рдЕрд╡рд╢्рдп рдоांрдЧрддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк, рдЗрд╕рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиे рдоें рд╣ी рдоाрдирд╡рддा рдХा рд╣िрдд рд╣ै। рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо рдХे рдоूрд▓ рдоें рднी рдХौрдЯुрдо्рдмिрдХ рднाрд╡рдиा рд╣ै। рдХрдо्рдпुрдиिреЫ्рдо рдЬिрд╕ 'рдоैं' рдФрд░ 'рдоेрд░ा' рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХो рдоिрдЯाрдиे рдХो рдЖрддुрд░ рд╣ै, рдЫोрдЯे рд░ूрдк рдоें рдкрд░िрд╡ाрд░, рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд░ूрдк рдоें рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо рдЙрд╕ 'рдоैं' рдХा рд╡рд╣ рдЙрджाрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ै рдЬिрд╕े рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиा рдоाрдирд╡рддा рдХे рд▓िрдпे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।

рдПрдХ рдордИ рдпाрдиी рд╢्рд░рдо рджिрд╡рд╕ рдкрд░ рдпрджि рд╣рдо рдЕрди्рдп рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЙрди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХрд░्рдоिрдпों, рдкुрд▓िрд╕ рдХрд░्рдоिрдпों, рд╕ैрдиिрдХों рд╡ рдЕрди्рдп рд╕ेрд╡ाрдХрд░्рдоिрдпों рдХी рднाрд╡рдиाрдУं, рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЬीрд╡рди-рд╕्рддрд░ рдХा рд╕рдо्рдоाрди рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдг рднी рд▓े рд▓ें рддो рд╢्рд░рдо рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкрдг рдФрд░ рд╕рдЪ्рдЪा рд╣ोрдЧा।

рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рдПрдХ рд╢्рд░рдоिрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╕ोрдЪрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рднाрд░рдд рдХी рд╕ीрд╡рд░ рдкाрдЗрдкрд▓ाрдЗрдиों рдХी рд╕реЮाрдИ рдХрд░рддे рд╕рдордп рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧрднрдЧ 100 рд╢्рд░рдоिрдХों рдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рддрдХрдиीрдХी рдк्рд░рдЧрддि рдХे рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рдРрд╕े рдоाрд░्рдоिрдХ рджेрд╣ांрдд рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд░ुрдХрдиे рдЪाрд╣िрдпे। рд╕्рдеाрдиीрдп рдкंрдЪाрдпрдд, рдирдЧрд░ рдкाрд▓िрдХा/рдиिрдЧрдо рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдФрд░ рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рддрдХ, рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рд╡्рдпाрдкрдХ рдЪेрддрдиा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рд╕ीрд╡рд░, рд╕ैрдк्рдЯिрдХ рдЯैंрдХ рдЖрджि рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╡िрд╖ाрдХ्рдд рдЧैрд╕ों рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЬрди-рдЬाрдЧृрддि рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдк्рд░рд╢ाрд╕рди-рдЬाрдЧृрддि рдФрд░ рдХреЬे рдХाрдиूрдиों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдРрд╕ी рдоृрдд्рдпु, рдмाрд░-рдмाрд░ рд╣ोрдиा рдЕрддि-рджुрдЦрджाрдИ рд╣ै। рдмेрдЪाрд░े рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рддो рдЙрди рдЬрд╣рд░ीрд▓ी рдЧैрд╕ों рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдкрддा рднी рдирд╣ीं। рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдРрд╕े рдХाрд░्рдпों рдХे рдаेрдХेрджाрд░ों рдХे рд▓िрдпे рднी рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдпे рдФрд░ рдРрд╕े рдХाрдоों рдХे рд▓िрдпे рдоाрдирд╡рд░рд╣िрдд рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХो рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рджी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдпे। рдЕрд╡्рд╡рд▓ рддो рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдЖрдпे рд╣ी рдирд╣ीं। рд▓ेрдХिрди рдЕрдкрд╡ाрджрд╕्рд╡рд░ूрдк рдХрд╣ीं рдРрд╕ी рджुрд░्рдШрдЯрдиा рд╣ो рднी рдЬाрдпे рддो рди рдХेрд╡рд▓ рдд्рд╡рд░िрдд рд╕рд╣ाрдпрддा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ो, рд╕рднी рдЕрдкрд░ाрдзिрдпों рдХो рдХреЬी рд╕реЫाрдУं рдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рднी рд╣ो। рдРрд╕ी рдХिрд╕ी рднी рджुрд░्рдШрдЯрдиा рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рдаेрдХेрджाрд░ों рдФрд░ рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХे рдЦिрд▓ाреЮ рдХреЬी рд╕े рдХреЬी рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдпे। рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े, рдоृрддрдХों рдХे рдЖрд╢्рд░िрддों рдХो рджीрд░्рдШाрд╡рдзि рддрдХ рд╕рдоुрдЪिрдд рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдпे।

рддीрд╕ рд░рдЪрдиाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╕ेрддु рдХे рдирд╡ीрди рдЕंрдХ рдоें рдЖрдкрдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै। рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ें, рд╕рдЪेрдд рд░рд╣ें, рдк्рд░рд╕рди्рди рдФрд░ рдк्рд░рдлुрд▓्рд▓िрдд рд░рд╣ें।

рдЖрдкрдХा,







рд╕ेрддु, рдкिрдЯ्рд╕рдмрд░्рдЧ ✍️

Editorial: Sunil Sharma

Sunil Sharma
Some good news in the stressful times.
This issue brings together a stunning selection of the 45 of the best voices from the West. In the second edition, specially curated by the celeb American poet Scott Thomas Outlar, under the annual column: “Western Voices”, some of the finest voices writing poetry in these challenging times can be heard speaking directly to the heart through sincerity and empathy; reassuring, sanguine and motivating words---the major tasks of great art across the time-space continuum.  
No doubt, it is a bleak phase, bordering on the dark. Things have changed dramatically over the last four months and affected all of us. Borders are closed.  Traffic is zero. Offices are shut. Danger is real. A virus has wreaked havoc on the economies of an integrated and interdependent world. As the shadow of the pestilence and death continues to loom large over the nations, infections rise alarmingly, the overall mood tends to grow pessimistic. Desperation is widespread. With no vaccine discovered so far, the race of the homo-sapiens lives under the daily fear of the invisible virus stalking the streets. Quarantine, self-isolation, plague, COVID-19, lockdown, social distancing, containment---these words so far functioning as cold and remote linguistic units have suddenly got a global currency, immediacy, resonance and connect that is astonishing in terms of the fast speed of overtaking other entries in the lexicon and the frequency of usage and quick recognition across the various media and age groups. Limited but most frequently used and recognized terms evoking dread and doom. Medicine, disease, death, human will and creativity are all having their own immediacy, vibrancy and colour, and, these clusters of meanings and practices are happening simultaneously in the daily conversations everywhere.
Poetry is a powerful mode of reflecting the complexities of such ugly realities. The angst and hope, survival and belief, in tough times, are artistically conveyed by poetry. These signatures ably record the meaning of human condition in most stressful circumstances. You will find these poems uplifting in their individual tones and contours.
You will also find video poetry link, somewhere else in this issue, where select poets respond to Corona in a most creative manner. Grouped under the new section: Prose and Poetry Readings in the Time of the Pandemic, some of the top-most authors in Hindi and English can be viewed here, talking of sublime moments that give succor and hope. Hosted by Setu, it is on the rolling basis.
Another initiative to serve serious art in various forms to your PC, month after month.
The other regular features are equally enjoyable---general poetry, prose, book reviews and translations, enough to keep you busy in the lockdown, and beyond!
We thank guest editor Scott Thomas Outlar and all the featured poets in the special section for their kind support to the open call, and also, to all the other patrons of the journal that has registered so far, a whopping number of 1,384,696 page hits so far.
Take care.
Stay safe.
This will also pass.

Best,
Sunil Sharma,
Editor, Setu (English)
Mumbai Metro Area, Maharashtra (India)

Setu, April 2020


Setu

Volume 4; Issue 11; April 2020


Setu PDF Archives

Editorial

Poetry

Debut

Author of the Month

Fiction/ Flash

Serial novel

Translation

Book Review

Video Poetry


Special Edition: The Western Voices

Guest Editor: Scott Thomas Outlar


Forthcoming Calls

Setu Special Editions

  • May 2020: The Fictions: A Selection. By the fantastic narrator Kelli J Gavin
  • June 2020: The Local Flavours. By the respected academic-poet-critic-editor: Jaydeep Sarangi
  • July 2020: Children's Literature. Reputed critic-academic-author Sutanuka Ghosh Roy
(The concerned guest editors will make open calls on these themed issues. -Editor)

рдЕрдиुрдХ्рд░рдордгिрдХा, рдЕрдк्рд░ैрд▓ 2020

рд╕ेрддु рд╡рд░्рд╖ 4, рдЕंрдХ 11, рдЕрдк्рд░ैрд▓ 2020

рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп

рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп

рд╕рдоीрдХ्рд╖ा

рд╕्рдеाрдпी рд╕्рддрдо्рдн

рдЖрд▓ेрдЦ, рд╡िрдорд░्рд╢, рд╡ рд╢ोрдз

рдХाрд╡्рдп-рдЧीрдд-рдкрдж्рдп

рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░

рдЕрдиुрд╡ाрдж

рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░



Ps-Fs :: Sunil Sharma
Paco's Atlas And Other Poems
By John Thieme
India as an IT Superpower
Anurag Sharma
рдЕрдиुрд░ाрдЧी рдорди рдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ :: рд▓ेрдЦрдХ: рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा
рдЖрдЧ рд╕े рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рддрдХ :: рдЕреЫीреЫ рд░ाрдп
Basic Hindi 2 Workbook :: Sonia Taneja

рдХुрдЫ рдФрд░ рд╕ुंрджрд░, рд░ोрдЪрдХ, рдЙрдкрдпोрдЧी, рдд्рд░ुрдЯिрд╣ीрди рдкुрд╕्рддрдХें рд╢ीрдШ्рд░ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ैं
More books coming soon

Guest Editorial: Scott Thomas Outlar (Western Voices 2020)

Scott Thomas Outlar
I must start off with a huge thank you to Sunil Sharma and Anurag Sharma for inviting me back this year to guest-edit the Western Voices edition of Setu Mag. The dedication they show for their magazine each month is highly commendable, and their intention to serve as a bridge across cultures shines true. It’s always an honor to collaborate and work with Setu.

A debt of gratitude is owed to the forty-five poets who contributed their wonderful words to help make this project possible. Each of their unique voices acts as a lighthouse of inspiration during this critical moment in history that will define what the future of civilization looks like. Just as a muscle must first be broken down before it can grow back in a stronger condition, so too must we pass through this modern crisis of chaos before we emerge in a state of higher order. I believe the spirit of humanity remains resolute and that renaissance is waiting in the wings.

May you live in interesting times. Was that phrase first muttered as a curse or a proverb? Let’s dig up the bones and learn what they sing. And others say that life is what you make it. So I guess we’re now swimming through a prism of perceptions and projections.

We all know the score in the Age of Wuhan. What is there left to say? A world consciousness seized by fear is as virulent as the plague itself. Fortunately, the best salve for troubled times is beautiful art. Luckily, we have discovered a wellspring. Dose up. Drink deep. Sigh pure.

Selah,
Scott Thomas Outlar 

Poetry: Western Voices (April 2020): Authors

рд▓ेрдЦрди рдоें рдХोрд░ी рднाрд╡ुрдХрддा рдирд╣ीं, рдЦрд░ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдЪाрд╣िрдП - рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा ✍️

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рд╕े рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣ рдХी рд╡ाрд░्рддा


рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा
рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХी рд╣िंрджी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХी рдкрд╣рд▓ी рдСрдбिрдпो рдмुрдХ рдХे рдиिрд░्рдоाрддा, рд╣िंрджी-рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкрд░ рд╕рдоाрди рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд, 12 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЕрд▓्рдкрд╡рдп рдоें рдбाрдпрд░ी рд▓ेрдЦрди рдХे рд╢ौрдХीрди, 43 рдХी рдЖрдпु рдоें 34 рдШрд░ рдмрджрд▓ рдЪुрдХे, рд╕्рд╡ाрд╡рд▓рдо्рдмी рдЗрддрдиे рдХि рдЫोрдЯे рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд╕рднी рдмреЬे рдШрд░ेрд▓ू рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ी рдХा рдоुँрд╣ рдирд╣ीं рддाрдХрддे। рд╣рдо рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдмैंрдХिंрдЧ, рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рддрдеा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ेрд╡ाрдУं рдХे рдЕрдиुрднрд╡ी рдФрд░ рдЗрди рд╕рдмрдХे рд╕ाрде рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ेрд╡ी, рд╕ेрддु рд╕ंрдкाрджрдХ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдХी। рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд░ाрдордкुрд░ рдЬिрд▓े рдоें рдЬрди्рдоे рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рд╕्рд╡рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдХрд▓рдордХाрд░ рджोрдиों рд╣ैं। рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдкрд╣рд▓े рд╕्рд╡рд░рдХाрд░ рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдоुंрд╢ी рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рдСрдбिрдпो рд░ूрдк рджिрдпा। рд╢рд░्рдоा рдЬी рдХा рдпुрд╡ा рдкीреЭी рдХो рд╕ंрджेрд╢ рд╣ै рдХि 'рд╕рдлрд▓рддा рдХा рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдкрд░ंрддु рд╢्рд░ेрд╖्рдарддा рдХा рдирд╣ीं рд╣ोрддा।' рдмрдХौрд▓ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा - "рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХी рд╕्рд╡ीрдХाрд░्рдпрддा, рднेрдж рдХा рдЖрджрд░, рд╕ाрдо्рдп рдХी рдЦोрдЬ, рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдо्рдоाрди, рдкрд░рдкीреЬा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдЬैрд╕ी рд╕ाрдоाрди्рдп рдоाрдирд╡ीрдпрддा" рд▓ेрдЦрдХ рдмрдирдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╢рд░्рддें рд╣ैं। рд▓ेрдЦрди рд╣ेрддु рдЙрдирдХा рдЖрд░्рд╖ рд╡ाрдХ्рдп рд╣ै- 'рдХोрд░ी рднाрд╡ुрдХрддा рдирд╣ीं, рдЦрд░ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдЪाрд╣िрдП।' рд▓ेрдЦрдХ, рд╕ंрдкाрджрдХ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рд╕े рдЙрдирдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡, рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖ेрдд्рд░, рд▓ेрдЦрди, рд╕ंрдкाрджрди рдХे рд╕ाрде рд╣िंрджी рдХी рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рдеिрддि, рдЧрддि рдЖрджि рдкрд░ рдбॉ.рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣ рдХी рдмाрддрдЪीрдд।


рдбॉ. рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣
рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдЬी рдирдорд╕्рдХाрд░। рдЕрдкрдиी рдЬीрд╡рди рдпाрдд्рд░ा рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░िрдЪрдп рджीрдЬिрдП।

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдирдорд╕्рддे рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рдЬी। рдоेрд░ा рдЬрди्рдо рд░ाрдордкुрд░ी рдЪाрдХुрдУं рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд░ाрдордкुрд░, рдЙрдд्рддрд░рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд╣ुрдЖ। рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд░ाрдордкुрд░, рдмрд░ेрд▓ी, рдФрд░ рдЬрдо्рдоू рдоें рд╣ुрдИ। рд╕्рдиाрддрдХ рд░ुрд╣ेрд▓рдЦрдг्рдб рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕े рдФрд░ рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рд╢ेреЮीрд▓्рдб рд╣ेрд▓рдо рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕े рд╣ुрдЖ। рдмीрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рдиौрдХрд░ी рдЖрд░рдо्рдн рдХी। рдмैंрдХिंрдЧ, рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी, рддрдеा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ेрд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдХाрд░्рдп рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ै। рдЕрдм рддрдХ рдоुрдЦ्рдпрддः рдЧ्рдпाрд░рд╣ рдирдЧрд░ों рдоें рд░рд╣ा рд╣ूँ рдЬिрдирдоें рдкिрдЯ्рд╕рдмрд░्рдЧ рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рдЕрдм рддрдХ рд╕рдмрд╕े рд▓рдо्рдмा рд░рд╣ा рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рднाрд░рдд рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдоें рдЖрдкрдиे рдХ्рдпा рдЕंрддрд░ рдкाрдпा?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рднाрд░рдд рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдПрдХ рд╕े рджेрд╢ рд╣ैं, рдЬुреЬрд╡ाँ рдмрд╣рдиों рдЬैрд╕े – рд▓ोрдХрддांрдд्рд░िрдХ, рд╡ैрд╡िрдз्рдпрдкूрд░्рдг, рд╕्рд╡рддंрдд्рд░, рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╕рдордЭрдиे, рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓े рджेрд╢। рдХुрдЫ рдоाрдоूрд▓ी рд▓ेрдХिрди рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрддрд░ рдлिрд░ рднी рд╣ैं। рдЕрди्рдп рд╡िрдХрд╕िрдд рджेрд╢ों рдХी рддрд░рд╣ рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рднी рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рджोрдиों рд╣ैं рдЬрдмрдХि рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рд▓ाрдкрд░рд╡ाрд╣ рдмрд▓्рдХि рдХрдИ рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдкूрд░्рдгрддः рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╡िрдирдо्рд░рддा рдФрд░ рдЖрдд्рдоाрдиुрд╢ाрд╕рди рдХो рднीрд░ुрддा рд╕рдордЭा рдЬाрддा рд╣ै। ‘рдЬाрдирддा рдирд╣ीं рдоैं рдХौрди рд╣ूँ’ рдоाрдиो рд╣рдоाрд░ा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡ाрдХ्рдп рдмрди рдЧрдпा рд╣ो। рджूрд╕рд░ा рдмреЬा рдЕंрддрд░ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЕрдоेрд░िрдХा рдХा рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдиिрд╡ाрд╕ी рдЕрдкрдиा рд╕рдорд╕्рдд рдЬीрд╡рди рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдХे рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХे рдмिрдиा рдмिрддा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рднाрд░рдд рдоें рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдХे рд╣ाрде рдмрд╣ुрдд рд▓рдо्рдмे рд╣ैं рдФрд░ рднрд▓े рд▓ोрдЧों рдХो рд╣рд░ рдкрдЧ рдкрд░ рдЙрд╕рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкреЬрддा рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рд▓ेрдЦрди; рдиौрдХрд░ी рдФрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдмाрдзрдХ рд╣ैं рдпा рд╕ाрдзрдХ? рдЗрд╕ рдд्рд░िрдХोрдг рдоें рд╕ंрддुрд▓рди рдХैрд╕े рдмрдиाрддे рд╣ैं?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рд╣рдо рд╕рдмрдХो рдк्рд░рддिрджिрди 24 рдШрдг्рдЯे рд╣ी рдоिрд▓े рд╣ैं। рд╣рдоाрд░ी рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рд╕рдордп рдХो рд╕ाрдзрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै। 13 рд╡рд░्рд╖ рдХी рднाрд░рддीрдп рд╕рд░рдХाрд░ी рдмैंрдХ рдХी рдиौрдХрд░ी рдоें рдоैंрдиे рд╕ेрд╡ाрд╢рд░्рддों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ुрдпे рдХрднी рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХे рдиाрдо рдкрдд्рд░ рддрдХ рдирд╣ीं рд▓िрдЦा। рд╡рд╣ рдмाрдзा рд╣рдЯрдиे рдкрд░ рдзीрд░े-рдзीрд░े рд▓ेрдЦрди рдлिрд░ рд╕े рд▓ीрдХ рдкрд░ рдЖ рдЧрдпा। рдоेрд░ा рд╕िрдж्рдзांрдд рд░рдорддा рдЬोрдЧी, рдмрд╣рддा рдкाрдиी рдХा, рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ंрддोрд╖рдордп рд╕ंрддुрд▓рди рдХा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдЬिрддрдиा рджे рдЙрддрдиे рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें। рд╕рдордп рдоिрд▓े рддो рд▓िрдЦ рд▓ें, рди рдоिрд▓े рддो рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдпे рдкंрдХ्рддि рдоें рд▓рдЧा рджें। рдЕрдкрдиे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдУрдЭрд▓ рди рд╣ोрдиे рджें, рд▓ेрдХिрди рдЙрдЪिрдд рд╕рдордп рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рдмेрддाрдм рди рд╣ों। рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рджाрдпिрдд्рд╡ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े, рдлिрд░ рдЬीрд╡рдирд╡ृрдд्рддि рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рджाрдпिрдд्рд╡, рд╢ेрд╖ рд╕рдм рдЙрдирдХे рдмाрдж। рдЙрджाрд░рдордиा рд░рд╣ें, рд╢्рд░рдорджाрди рдХрд░ рд╕рдХें рддो рд╢्рд░рдо, рдзрди рджे рд╕рдХें рддो рдзрди, рд░рдХ्рддрджाрди, рд╢िрдХ्рд╖рдг, рд▓ेрдЦрди, рд╕рдо्рдкाрджрди, рд╕ंрд╡ाрдж, рдЬрдм, рдЬो, рдЬिрддрдиा рд╣ो рд╕рдХे рдЙрд╕рдоें рд╕ंрддोрд╖ рдХрд░ें, рди рд╣ो рд╕рдХे рддो рдЙрдЪिрдд рд╕рдордп рдХी рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рдХрд░ рд▓ें।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдХा рд╡рд╣ рд╡ाрдХрдпा рдЬिрд╕рдиे рдЖрдкрдХो рд▓ेрдЦрди рдХी рддрд░рдл рдоोреЬ рджिрдпा।

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдРрд╕ा рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖ рджृрд╖्рдЯांрдд рддो рдпाрдж рдирд╣ीं рдкреЬрддा। рдкुрд╕्рддрдХों рдХे рдмीрдЪ рдкрд▓ा рдмреЭा। рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд░ुрдЭाрди рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдеा, рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоिрд▓рддे рд╣ी рдкрдирдкрдиे рд▓рдЧा।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдХे рдХृрддिрдд्рд╡ рдХी рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд░ूрдкрд░ेрдЦा рддрдеा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рдХाрд░्рдп

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рддो рдкрддा рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рдеोреЬा рдмрд╣ुрдд рдХाрдо рдХिрдпा рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ै। рдкрд╣рд▓ी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдкुрд╕्рддрдХ ‘рдЗंрдбिрдпा рдРреЫ рдПрди рдЖрдИрдЯी рд╕ुрдкрд░рдкॉрд╡рд░’ рдПрдХ рд╢ोрдз рдкुрд╕्рддрдХ рд╣ै। рдиिрдЬी рдкुрд╕्рддрдХों рдоें рдПрдХ рдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдФрд░ рдПрдХ рд▓рдШुрдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рдкрддрдЭреЬ рд╕ाрд╡рди рд╡рд╕ंрдд рдмрд╣ाрд░ рдоेрд░े рд╕рдо्рдкाрджрди рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдПрдХ рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдХрд▓рди рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдкाँрдЪ рдЕрди्рдп рдХрд╡िрдпों рдХे рд╕ाрде рдоैं рднी рд╣ूँ। рджेрд╢ांрддрд░ рджिрд▓्рд▓ी рд╣िंрджी рдЕрдХाрджрдоी рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рд╡िрд╖рдпों рдХे рдХुрдЫ рдЖрд▓ेрдЦ рдкुрд╕्рддрдХों рдоें рдЫрдкे рд╣ैं, рдЙрдирдоें рд╕े рднी рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдоेрд░े рдкाрд╕ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪी рд╣ै, рдЕрди्рдп рдЕрднी рджेрдЦी рдирд╣ीं рд╣ैं। рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдУं рдХी рдкुрд╕्рддрдХ рд╢ृंрдЦрд▓ा ‘рдкреЬाрд╡ рдФрд░ рдкреЬрддाрд▓‘ рдХे рдПрдХ рдирд╡ीрди рдЦрдг्рдб рдоें рдоैं рднी рд╣ूँ। рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рдХрдИ рд╕ाрдЭा рд╕ंрдХрд▓рдиों рдоें рдЖрд▓ेрдЦ, рдФрд░ рдХрд╡िрддाрдПँ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ рд╣ैं। рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рднी рдЫрдкрддा рд░рд╣ा рд╣ूँ, рдоिрдд्рд░ рдХрднी рдХोрдИ рдХ्рд▓िрдк рдпा рдпूрдЖрд░рдПрд▓ рднेрдЬрддे рд╣ैं рддो рдкрддा рд▓рдЧ рдЬाрддा рд╣ै।

рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े рдХे рдЧीрддा рдк्рд░рд╡рдЪрдиों рдХा рдЖрда рдШंрдЯों рдХा рд╣िंрджी рдСрдбिрдпो рдмрдиाрдпा рдеा рдФрд░ рдЙрд╕ी рдХे рдЧुрдЬрд░ाрддी, рдорд░ाрдаी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдгों рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рднी рд╕рд╣рдпोрдЧ рд░рд╣ा। рдПрдХ рдСрдирд▓ाрдЗрди рд░ेрдбिрдпो рд╕्рдЯेрд╢рди рдвाрдИ рд╕ाрд▓ рддрдХ рдЪрд▓ाрдпा – 22,000 рдШрдг्рдЯे рдЕрдирдердХ। 10-11 рд╡рд░्рд╖ рдкрд╣рд▓े ‘рд╕ुрдиो рдХрд╣ाрдиी’ рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╕े рд╣िंрджी рдХी рдирдИ-рдкुрд░ाрдиी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдкॉрдбрдХाрд╕्рдЯ рдХा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдеा рдЬो рдЖрдЬ рднी рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ ‘рдмोрд▓рддी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ’ рдХे рдиाрдо рд╕े рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдоाрд╕िрдХ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдХрд╡ि рд╕рдо्рдоेрд▓рди, рдХाрд╡्рдп рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрд╡ाрдж рдХे ‘рд╢рдм्рджों рдХे рдЪाрдХ рдкрд░’ рдЬैрд╕े рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рднी рдХिрдпे рд╣ैं рдЬो рдЕрдкрдиे рд╕рдордп рдоें рдЦूрдм рдкрд╕ंрдж рдХिрдпे рдЧрдпे рдеे। рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХी рдХрдеाрдУं рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╣िंрджी рдСрдбिрдпो рдмुрдХ рдоेрд░ी рдЖрд╡ाреЫ рдоें рдеी। рдПрдХ рд╕्рдеाрдиीрдп рд╕ंрд╕्рдеाрди рдоें рджो рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдмрдЪ्рдЪों рдФрд░ рд╡рдпрд╕्рдХों рдХो рд╣िंрджी рдкреЭाрдИ рд╣ै। рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдоाрд╕िрдХ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдгों рд╡ाрд▓े рд╕ेрддु рд╕े рддो рдЖрдк рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ैं рд╣ी।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдХी рдиреЫрд░ рдоें рдПрдХ рд▓ेрдЦрдХ рдХे рд▓िрдП рдХौрди-рдХौрди рд╕ी рдмाрддें рдз्рдпाрддрд╡्рдп рд╣ैं।

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдкंрдЬाрдмी рдоें рдмुрд▓्рд▓ेрд╢ाрд╣ рдиे рдХрд╣ा, “рдЗрдХ рдиुрдХ्рддे рд╡िрдЪ рдЧрд▓ рдоुрдХрджी рд╣ै।” рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХा рдХрдерди рд╣ै, рдбॉрдЯ рдж рдЖрдИреЫ рдПрдг्рдб рдХ्рд░ॉрд╕ рдж рдЯीреЫ (dot the i's and cross the t's)। рд╣िंрджी рдХी рдХрд╣ाрд╡рдд рд╣ै, “рдЬрд╣ाँ рди рдкрд╣ुँрдЪे рд░рд╡ि, рд╡рд╣ाँ рдкрд╣ुँрдЪे рдХрд╡ि” рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоें рддो “рдХрд╡िрд░्рдордиीрд╖ी рдкрд░िрднूрд╕्рд╡рдпंрднू ...” рдоें рдХрд╡ि рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рд╣ी рдЕрд▓рдЧ рд╣ै। рдХрд▓्рдкрдиाрд╢ीрд▓ рд╣ोрдиा рдПрдХ рд▓ेрдЦрдХ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै рдкрд░ंрддु рд▓ेрдЦрди рдоें рдПрдХ-рдПрдХ рдмिंрджु рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рд╡िрд╖рдп рдХी рд╕рдордЭ, рдЧрд╣рди рдЕрдиुрднрд╡, рдФрд░ рдЧрдо्рднीрд░ рд╢्рд░рдо рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрди рдХे рдоूрд▓ рдоें рд╣ैं। рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд▓ेрдЦрди рд╕ुрдиी-рд╕ुрдиाрдИ рдмाрддों рдФрд░ рдЕрдирдЧреЭ рдХрдкोрд▓рдХрд▓्рдкрдиा рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЬ्рдЮाрдирд╡ृрдж्рдз рд╣ों, рдпा рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз, рдЕрдиुрднрд╡рд╣ीрди рд▓ेрдЦрди рдЦोрдЦрд▓ा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рд╡ рд╢ाрд▓ीрдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕िрдЦाрддे рд╣ैं। рдХाрд▓рдЬрдпी рдХृрддिрдпाँ рднी рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕िрдЦाрддी рд╣ैं। рддीрд░्рдердпाрдд्рд░ा рд╣ो рдпा рдкрд░्рдпрдЯрди, рджेрд╢ाрдЯрди рднी рд╣рдоाрд░ी рдЖँрдЦें рдЦोрд▓рддा рд╣ै।

рдмोрдзрдЧрдо्рдпрддा рд▓ेрдЦрди рдХी рджूрд╕рд░ी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рд╣ै। рд╡рд╣ी рднाрд╖ा рдмोрд▓ें рдЬो рдЖрдкрдХा рдкाрдардХрд╡рд░्рдЧ рд╕рдордЭ рд╕рдХे। рдмрджाрдпूँ рдоें рдоेрд░ी рджाрджी рдПрдХ рдХрд╣ाрд╡рдд рд╕ुрдиाрддी рдеीं: 
рдХाрдмुрд▓ рдЧрдП рдоुрдЧрд▓ рд╣्рд╡ै рдЖрдП рдмोрд▓े рдЕрдЯрдкрдЯ рдмाрдиी 
рдЖрдм-рдЖрдм рдХрд░ рдорд░ рдЧрдП рдвिंрдЧे рдзрд░рдпो рд░рд╣ो рдкाрдиी॥ 

рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдкाрдардХ рдХे рдорди рдкрд░ рднрд▓े рди рд╣ो рдЕрдкрдиी рдХृрддि рдкрд░ рднрд░рдкूрд░ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рд▓ेрдЦрдХ рдХा рд╕ंрджेрд╢ рдкाрдардХ рддрдХ рдмिрдиा рдХिрд╕ी рд╕ंрд╢рдп рдХे, рдпрдеाрд╡рдд рдкрд╣ुँрдЪрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдмाрдд рднाрд╖ा, рд╡्рдпाрдХрд░рдг, рд╢рдм्рдж-рд╕рдо्рдкрджा рдФрд░ рд╡ाрдХ्рдп рд╡िрди्рдпाрд╕ рдкрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдХी рднी рд╣ै। рд╕ृрдЬрдиाрдд्рдордХ рд▓ेрдЦрди рдХे рд▓िрдпे рд╕ृрдЬрди рдХौрд╢рд▓, рдХрдерди-рд╢ैрд▓ी, рдЕрдЪрдо्рднिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХрд▓ा рдЬैрд╕े рдЧुрдг рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ैं। рд▓ेрдЦрдХ рдХो рдЕрдкрдиी рдСрдбिрдпेंрд╕ рдХी рдпрдеाрд╕ंрднрд╡ рдкрд╣рдЪाрди рд╣ो рдФрд░ рд▓ेрдЦрди рд╕рд╣рдЬ рдФрд░ рд╕рд░рд▓ рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдкाрдардХ рдХो рдЪрдордд्рдХृрдд рдХрд░े। рд░ाрдоाрдпрдг рдФрд░ рдорд╣ाрднाрд░рдд рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдХрдеा рд╕рд░िрдд्рд╕ाрдЧрд░ рдФрд░ рдкंрдЪрддंрдд्рд░ рддрдХ рдХी рдХрдеाрдПँ рд╢рддाрдм्рджिрдпाँ рдмीрддрдиे рдкрд░ рднी рд╣рд░ рдкीреЭी рдХे рд▓िрдпे рдЖрдЬ рднी рд░ोрдЪрдХ рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ाрдк्рд░рдж рд╣ैं।

рд╕ाрддрдд्рдп рдХा рдЕрдкрдиा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै। рд╡े рдЬрди рднाрдЧ्рдпрд╢ाрд▓ी рд╣ैं рдЬिрдирдХे рдкाрд╕ рд▓िрдЦрдиे рдХी реЮुрд░्рд╕рдд рд╣ै рдпा рдЬिрдирдХी рдЬीрд╡рдирд╡ृрддि рд▓ेрдЦрди, рд╕рдо्рдкाрджрди, рднाрд╖ा, рдпा рд╢िрдХ्рд╖рдг рдЖрджि рд╕े рдЬुреЬी рд╣ै। рдЕрди्рдп рд▓ेрдЦрдХों рдХे рд▓िрдпे рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд╕рдордп-рдк्рд░рдмंрдзрди рдПрдХ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рд╣ै। рд▓िрдЦрдиे рдХी рдПрдХ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╢рд░्рдд рдкреЭрдиा рднी рд╣ै। рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрдХ рджूрд╕рд░ों рдХा рд▓िрдЦा рднी рдкреЭрддे рд╣ैं, рдк्рд░ेрд╖рдг рдХे рдиिрдпрдо рднी рдкреЭрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд▓ेрдЦрди рдХे рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╕рдо्рдкाрджिрдд рд░ूрдкांрддрд░рдг рдХो рднी рдкреЭрддे рдФрд░ рдЖँрдХрддे рд╣ैं। рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдирд╣ीं, рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рд╣ै, рд╕िрдЦाрддा рдХрдо рдФрд░ рд╕ीрдЦрддा рдЕрдзिрдХ рд╣ै; рдЖрд▓ोрдЪрдиा, рдЕрд╕्рд╡ीрдХृрддि, рдФрд░ рд╕рдо्рдкाрджрди, рд╕рднी рд╕े рдиिрд░ंрддрд░ рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рд╕ीрдЦрддा рд╣ै।

рд▓рдЧрди рдФрд░ рдиिрд╖्рдаा рднी рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं। рдХिрд╕ी рднी рдЕрди्рдп рдХौрд╢рд▓ рдХी рддрд░рд╣ рд▓ेрдЦрди рднी рдЕрдиुрднрд╡ рд╕े рдоंрдЭрддा рдФрд░ рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рдиिрдЦрд░рддा рд╣ै। рд▓ेрдЦрдХ рдж्рд░рд╖्рдЯा рд╣ै, рдЙрд╕рдХी рджृрд╖्рдЯि рдоें рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ै। рд╡рд╣ рд╕рдм рджेрдЦрддा рд╣ै рдЬो рд╕ाрдоाрди्рдп рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдУрдЭрд▓ рд░рд╣рддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЕрд╕рд▓ी рдмाрдд рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд╡्рдпрдХ्рддि рдФрд░ рдЖрджрд░्рд╢ рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ोрдиे рдХी рд╣ै। рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХी рд╕्рд╡ीрдХाрд░्рдпрддा, рднेрдж рдХा рдЖрджрд░, рд╕ाрдо्рдп рдХी рдЦोрдЬ, рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдо्рдоाрди, рдкрд░рдкीреЬा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдЬैрд╕ी рд╕ाрдоाрди्рдп рдоाрдирд╡ीрдпрддा рди рд╣ो рддो рдХोрдИ рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрдХ рдХैрд╕े рдмрдиेрдЧा? рд▓ेрдЦрди рдоें рдХोрд░ी рднाрд╡ुрдХрддा рдирд╣ीं, рдЦрд░ी рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрдХ рдЕंрддрд░्рдорди рд╕े рдмрд╣ुрдЬрди рд╣िрддाрдп рдмрд╣ुрдЬрди рд╕ुрдЦाрдп рдХा рд╕ाрдзрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдорд▓िрди рдорди рдХे рд╕ाрде рдХोрдИ рдХिрддрдиा рднी рдвोंрдЧ рдХрд░े, рдЙрд╕рдХा рд▓ेрдЦрди рдк्рд░рдЪाрд░ाрдд्рдордХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдирд╣ीं; рди рд╡рд╣ рд╕ाрд░्рд╡рднौрдоिрдХ рд╣ोрдЧा рди рдХाрд▓рдЬрдпी।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдХे рд▓ेрдЦрди рдХे рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕्рд░ोрдд рддрдеा рд╕ृрдЬрди рдХी рднूрдоिрдХा?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдоाрд░्рдХ рдЯ्рд╡ेрди рдиे рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдЕрдиुрднрд╡ рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХे рдмाрд░े рдоें рдмреЬी рдЕрдЪ्рдЫी рдмाрдд рдХрд╣ी рдеी рдХि, “I am an old man and have known a great many troubles, but most of them never happened.” рдмреЬे рд▓ोрдЧों рдХे рд╕рд░ोрдХाрд░ рдмреЬे рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЙрдирдХी рдкीреЬा, рд╡ेрджрдиा, рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдПँ рд╕рдм рдмреЬी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдоाрд░्рдХ рдЯ्рд╡ेрди рдЦुрдж рдХो рдХрднी рди рдЫूрдиे рд╡ाрд▓े рдХ्рд▓ेрд╢ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХी рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рд▓ेрдЦрдХ рд╡рд╣ी рд╣ै рдЬो рдирд░рд╕ी рдоेрд╣рддा рдХे рд╢рдм्рджों рдоें ‘рдкीрд░ рдкрд░ाрдИ рдЬाрдиे рд░े’ - рдкрд░рдкीреЬा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ рд╕рдХे рдФрд░ рдкाрдардХ рдХो рдЙрд╕рдХी рддрд░рд▓рддा рдХा рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░ा рд╕рдХे। рд╡्рдпाрдз рдХा рдХृрдд्рдп рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рдХो рдЖрджिрдХрд╡ि рдмрдиा рджेрддा рд╣ै। рд╣рдо рдЬैрд╕े рдЬрди-рд╕ाрдзाрд░рдг рдХी рднी рднाрд╡рдиाрдПँ рд╣ोрддी рд╣ैं, рдХрднी рд╡े рдкंрдЦ рд▓рдЧाрдХрд░ рдЙреЬрддी рд╣ैं, рдФрд░ рдХрднी рдЙрди्рд╣ें рдаेрд╕ рднी рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдЫोрдЯे-рдмреЬे рдЕрдиुрднрд╡ рд▓ेрдЦрди рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджे рджेрддे рд╣ैं। рдоैंрдиे рдЕрд▓्рдкाрдпु рдоें рд╕ाрд░ा рднाрд░рдд рджेрдЦा рд╣ै। рд╕рдн्рдпрддा, рдХрдаिрди рд╕рдордп, рдиिрд░्рдзрдирддा, рд╕ंрдШрд░्рд╖, рдЕрдкрдоाрди, рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░, рдХ्рд░ूрд░рддा, рдЙрдж्рджрдг्рдбрддा рд╕рдм рджेрдЦे рд╣ैं। рдХिрд╢ोрд░ाрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЕрдиिрд╢्рдЪिрддрддा рд╕े рддो рднाрд░рдд рдХे рднूрдоिрд╣ीрди, рдЕрдиाрд░рдХ्рд╖िрдд рдиिрдо्рди-рдордз्рдпрд╡рд░्рдЧ рдХा рд▓рдЧрднрдЧ рд╣рд░ рдмाрд▓рдХ рд╣ी рдЧुреЫрд░рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╕рдордп рддोреЬ рднी рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рджिрд╢ा рдоोреЬ рднी рд╕рдХрддा рд╣ै। 12 рдХी рдЖрдпु рд╕े рдбाрдпрд░ी рд▓िрдЦрдиे рд▓рдЧा рдеा। рдмрдЪрдкрди рд╕े рдиेрдкाрд▓, рдФрд░ рд╕рдорд╕्рдд рднाрд░рдд рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рд╕े рдоेрд░े рдиिрдХрдЯрд╕्рде рд╕ंрдмंрдз рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣ोрдЯрд▓ों рдХे рдЕрд╕्рдеाрдпी рдиिрд╡ाрд╕ рди рдЧिрдиूँ рддो 43 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рддрдХ рдоैं 34 рдШрд░ рдмрджрд▓ рдЪुрдХा рдеा। рд╣рд░ рдШрд░, рд╣рд░ рдирдЧрд░, рдЕрдиुрднрд╡ों рдХा рднрдг्рдбाрд░ рдеा। рдЬीрд╡рди рд╕िрдЦाрддा рд░рд╣ा, рдЕрдиुрднрд╡ рдПрдХрдд्рд░ рд╣ोрддे рд░рд╣े। рдЕрдиुрднрд╡, рдЕрдз्рдпрдпрди, рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдЖрджि рд╕рдм рдоिрд▓рдХрд░ рд▓ेрдЦрди рдХे рдк्рд░ेрд░рдгाрд╕्рд░ोрдд рднी рд░рд╣े рдФрд░ рд╕ृрдЬрди рдХी рднूрдоि рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд░рд╣े। рдХिрд╢ोрд░ाрд╡рд╕्рдеा рдоें рдПрдХ рдмाрд░ рдЙрдкेंрдж्рд░рдиाрде рдЕрд╢्рдХ рдЬी рд╕े рд▓ेрдЦрди рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕рд▓ाрд╣ рдоांрдЧी рдеी, рдЬिрд╕рдХा рджो рдкृрд╖्рда рдХा рдЙрдд्рддрд░ рдоेрд░ा рдк्рд░ेрд░рдгाрд╕्рд░ोрдд рдмрдиा।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХ, рдоिрдд्рд░ рддрдеा рд▓ेрдЦрдХ рдЬिрдирдХा рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЕрд╡िрд╕्рдорд░рдгीрдп рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рднाрдЧ्рдпрд╢ाрд▓ी рд╣ूँ рдХि рдоैं рдЬрд╣ाँ рднी рд░рд╣ा, рд╣िंрджी рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХा рд╕्рдиेрд╣рдкाрдд्рд░ рдмрдиा рд░рд╣ा। рддीрд╕рд░ी рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдмाрд▓рд╕рднा рдоें рдмोрд▓рдиा рдпाрдж рд╣ै। рдлिрд░ рдкाँрдЪрд╡ीं рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рджрд╢рд╣рд░े рдФрд░ рджीрдкाрд╡рд▓ी рдХी рдЫुрдЯ्рдЯिрдпों рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ рддрдХ рдХे рдЫाрдд्рд░ों рдХी рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╕рднा рдоें рдЕрдЪाрдирдХ рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХिрдпे рдЬाрдиे рдкрд░ рдмिрдиा рддैрдпाрд░ी рдПрдХ рднाрд╖рдг рджिрдпा рддो рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдпा рдиे рдкाँрдЪ рд░ुрдкрдпे рдЗрдиाрдо рджिрдпे। рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рд╕े рдоुрдЭे рддрдм рдХी рд╢िрдХ्рд╖िрдХाрдУं рдХे рдиाрдо рдпाрдж рдирд╣ीं। рдЬрдо्рдоू рдоें рдбिрдо्рдкी рдиे рдЗंрдж्рд░рдЬाрд▓ рдХॉрдоिрдХ्рд╕ рд╕े рдФрд░ рджिрдЧ्рд╡िрдЬрдп рдиे рдмाрд▓-рднाрд░рддी рдкрдд्рд░िрдХा рд╕े рдкрд░िрдЪрдп рдХрд░ाрдпा। рдмрд░ेрд▓ी рдоें рдЫрдаी рдХрдХ्рд╖ा рдоें рд╣िंрджी рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╢्рд░ी рдЬ्рдЮाрдирд╕्рд╡рд░ूрдк рд╡рд░्рдоा рдиे рд╡ाрдж-рд╡िрд╡ाрдж рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдУं рдХे рдпोрдЧ्рдп рдоाрдиा рдФрд░ рдкрд╣рд▓ी рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдоें рд╣ी 15 рд░ुрдкрдпे рдоिрд▓े рдФрд░ рдПрдХ рдмैंрдХ рдмрдЪрдд рдЦाрддा рднी рдЦुрд▓ा рдЬो рдХрднी рдЪрд▓ा рдирд╣ीं рд▓ेрдХिрди рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдУं рдоें рдмрд╣ुрдд рдмाрдж рддрдХ рдкुрд░рд╕्рдХृрдд рд╣ोрддा рд░рд╣ा। рдЗंрдЯрд░ рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рд╢्рд░ी рдЖрдиंрджрд╕्рд╡рд░ूрдк рдФрд░ рд╢्рд░ी рд╣ृрджрдпрдиाрд░ाрдпрдг рдиे рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा। рдмрд░ेрд▓ी рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рд╣िंрджी рдХे рд╡िрднाрдЧाрдз्рдпрдХ्рд╖ рдбॉ. рдЬ्рдпोрддिрд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдоेрд░ी рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी рдмрд╣ुрдд рдкрд╕ंрдж рдЖрдпी рдеी। рдоिрдд्рд░ों рдХा рд╕рд╣рдпोрдЧ рднी рд╕рджा рдоिрд▓рддा рд░рд╣ा। рд╕рд╣рдкाрдаी рдоुрдХेрд╢рдЪंрдж्рд░ рдиे рдоेрд░ी рд╕рднी рдЖрд░рдо्рднिрдХ рдХрдеाрдУं рдХो рди рдХेрд╡рд▓ рд╕ुрдиा рдмрд▓्рдХि рдХрдЗрдпों рдХो рд▓िрдкिрдмрдж्рдз рднी рдХिрдпा, рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ рдкूрд░ी рдЧрдо्рднीрд░рддा рд╕े рджिрдпे। рдк्рд░рджीрдк рднाрд░рддी рдиे рдзрд░्рдордпुрдЧ рдХे рдкुрд░ाрдиे рдЕंрдХों рд╕े рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдиिрдХाрд▓рдХрд░ рджो рдоोрдЯी-рдоोрдЯी реЫिрд▓्рджें рдмрдирд╡ाрдХрд░ рджीं। рдоिрдд्рд░ों рд╕े рдЕрдм рднेंрдЯ рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдХिрд╢ोрд░ рдХрдеाрдХाрд░ рд╕рджा рдЙрдирдХा рдЛрдгी рд░рд╣ेрдЧा।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдХрдеा рд▓ेрдЦрди рдоें рдЖрдкрдХो рдХрд╣ाрдиी рддрдеा рд▓рдШुрдХрдеा рд▓ेрдЦрди рд░ुрдЪिрдХрд░ рд╣ैं, рдЗрд╕рдХा рдХाрд░рдг?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдоैं рдоूрд▓рддः рдХрдеाрдХाрд░ рд╣ूँ। рдХрдеा рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рд╕рд╢рдХ्рдд рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै। рдЖрд▓ेрдЦों рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд░ुрдЪिрдХрд░, рдХрд╡िрддा рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рд╕ांрдж्рд░। рдЧрдж्рдп рд╡िрдзा рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдкрдж्рдп рдЬैрд╕े рдЧрдгрдиा, рддुрдХ рдпा рд▓рдп рдХे рдмंрдзрдиों рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ै। рд▓рдШुрдХрдеा рд╕ी рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рдФрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ी рднाрд░ी-рднрд░рдХрдо рднी рдирд╣ीं, рдПрдХрджрдо рд╕ंрддुрд▓िрдд। рдЖрдЬрдХрд▓ рд╕рдордпाрднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЫूрдЯ рдЬाрддी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рд▓рдШुрдХрдеा, реЪреЫрд▓ рджोрд╣े, рдФрд░ рдХрд╡िрддा рдЬैрд╕ी рдЫोрдЯी рд╡िрдзाрдУं рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╣ै। рд╕рдордпाрднाрд╡ рдоें рдоेрд░ी рдПрдХ рдФрд░ рдк्рд░िрдп рд╡िрдзा рдлрд▓ीрднूрдд рд╣ोрддी рд╣ै, рд╡рд╣ рд╣ै – рдПрдХ рдкंрдХ्рддि рдХी рд╕ूрдХ्рддिрдпाँ рдпा рд╡рди-рд▓ाрдЗрдирд░्рд╕, рдЬो рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рд╣ोрддी рд╣ैं।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдиे рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рдСрдбिрдпो рд░ूрдк рднी рджिрдпा рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рдЖрдкрдХी рд╕्рд╡рд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдмрд╣ुрдд рдиाрдпाрдм рд╣ै। рдпрд╣ рдирдпा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХैрд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ुрдЖ?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рдХी рдкрд╣ुँрдЪ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдкुрд╕्рддрдХों, рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдпों рддрдХ рдирд╣ीं рд╣ै। рдРрд╕े рднी рд▓ोрдЧ рд╣ैं рдЬो рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдирд╣ीं рдкреЭ рд╕рдХрддे, рдкрд░ंрддु рд╣िंрджी рд╕рдордЭрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд░ुрдЪि рд░рдЦрддे рд╣ैं। рдпे рдСрдбिрдпो рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдпाँ рд╣िंрджी рдХे рдоौрд▓िрдХ рдФрд░ рдЕрдиूрджिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕рд╣рдЬ-рд╕ुрдЧрдо рдмрдиाрдиे рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдпрдд्рди рдоाрдд्рд░ рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЕрдиुрд░ाрдЧी рдорди рддрдеा рдЕрди्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ों рдХी рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд╡िрд╖рдпрд╡рд╕्рддु рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрдПँ

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдЕрдиुрд░ाрдЧी рдорди рдХी рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХрдеा рдоेрд░ी рд▓िрдЦी рдкрд╣рд▓ी рдХрд╣ाрдиी рд╣ै рдЬोрдХि 1982-84 рдХे рдХाрд▓ рдоें рдШрдЯिрдд рд╣ुрдИ рдеी рд▓ेрдХिрди рдЬिрд╕рдХा рд╡рд░्рддрдоाрди рдк्рд░ाрд░ूрдк 2010-11 рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рд╕ंрдХрд▓рди рдХी рдЕрди्рдп рдХрдеाрдПँ 1988 рд╕े 1991 рддрдХ рдоेрд░े рдорди рдоें рдШुрдордХ्рдХреЬी рдХрд░рддी рд░рд╣ी рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдорд╕ि-рдХрд░्рдЧрдж рдЙрди्рд╣ें рдкिрдЫрд▓े рджрд╢рдХ рдоें рдоिрд▓ा। рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 27 рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХो рдоॉрд░िрд╢рд╕ рдФрд░ рднाрд░рдд рдХी рд╕рд░рдХाрд░ों рдХे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдЙрдкрдХ्рд░рдо рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХा рдк्рд░рдердо рдЖрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬрди рд╕рдо्рдоाрди рдоिрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै। ‘рдЫोрдЯी рд╕ी рдмाрдд’ рдоेрд░ी 25-30 рд▓рдШुрдХрдеाрдУं рдХा рд╕ंрдХрд▓рди рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рд╕ेрддु, рд╣िंрджी рдФрд░ рдЖрдк рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рдкрд░्рдпाрдп рд╣ैं। рд╕ेрддु рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрд╕े рдЬрдм рдмाрддें рдХрд░ें рддो рддुрд░ंрдд рдЬрд╡ाрдм рдЖрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рддрдеा рдХрд░्рдорда рд╕ंрдкाрджрдХ рдХी рдкрд╣рдЪाрди рд╣ै। рдХрднी рд╕ोрддे рднी рд╣ैं рдпा рдирд╣ीं? рд╣рдоेрд╢ा рдЬाрдЧृрдд। рдпрд╣ рдХैрд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдЖрда рдШрдг्рдЯे рд╕ोрддा рд╣ूँ, рд▓ेрдХिрди рд╢ेрд╖ 16 рдШрдг्рдЯे рдкूрд░्рдг рдЬाрдЧृрдд рд░рд╣рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддा рд╣ूँ। рдЬो рдХाрдо рддुрд░ंрдд рд╣ो рд╕рдХे рдЙрд╕े рдЯाрд▓рдиे рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ै, рдФрд░ рдЬो рдЯрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै рдЙрд╕े рдд्рд╡рд░िрдд-рдХाрд░्рдпों рдоें рдмाрдзрдХ рдирд╣ीं рдмрдирдиे рджेрддा। рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди, рдХ्рд╖рдорддा-рд╕ंрддुрд▓рди рдЖрджि рдоेрд░ी рдкрд╕ंрдж рдХे рд╡िрд╖рдп рд╣ैं рдЬिрдирдХा рднрд░рдкूрд░ рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ूँ। рджीрд╡ाрд░ें рдмрдиाрдиे, рдФрд░ рдИंрдЯों рдХे рдЦрд░ंрдЬे рдмिрдЫाрдиे рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдмреЬे рдкेреЬ рдХाрдЯрдиे рддрдХ рдХे рдХाрдо рдХिрдпे рд╣ैं। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ, рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдкूрд░्рдг рдиिрд░्рд╡ाрд╣ рдХे рдмाрдж рдмрдЪे рд╕рдордп рдоें рд╕ेрддु рдХा рдХाрдо рджेрдЦ рд▓ेрддा рд╣ूँ।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдХी рдиреЫрд░ рдоें рдПрдХ рдХुрд╢рд▓ рд╕ंрдкाрджрдХ рдХे рд▓िрдП рдХौрди-рдХौрди рд╕ी рдпोрдЧ्рдпрддाрдУं рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдЕрдЪ्рдЫा рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд╕्рд╡ीрдХृрддि-рдЕрд╕्рд╡ीрдХृрддि рд╕े рдЖрдЧे рдмреЭрдХрд░ рд╕рдо्рднाрд╡рдиाрдПँ рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЖрдЬрдХрд▓ рд╣िंрджी рдоें рдХрдИ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЬैрд╕ा-рдкाрдпा рд╡ैрд╕ा-рдЪिрдкрдХाрдпा рд╡ाрд▓े рдХ्рдпूрд░ेрдЯрд░ рдХी рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд░рд╣े рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рд╕рдо्рдкाрджрди-рдХाрд░्рдп рдЗрддрдиा рд╕ंрдХीрд░्рдг рддो рдкрд╣рд▓े рднी рдирд╣ीं рдеा, рдЖрдЬ рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдЙрд╕рдХी рднूрдоिрдХा рдФрд░ рдмреЭी рд╣ै। рд╡рд╣ рд▓ेрдЦрдХ рднी рд╣ै, рдк्рд░рдмंрдзрдХ рднी рд╣ै, рдФрд░ рдоेंрдЯॉрд░ рдпा рдЧुрд░ु рднी рд╣ै। рдЧुрд░ुрдд्рд╡ рдПрдХ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЙрд╕े рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖, рдзैрд░्рдпрд╡ाрди рдФрд░ рдЬ्рдЮाрдиी рд╣ोрдиा рд╣ी рдкреЬेрдЧा। рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдЬ्рдЮाрдиी рд╕े рдоेрд░ा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдЙрд╕рдХे рдЕрдкрдиे рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЬ्рдЮाрди рд╕े рднी рд╣ै। рдоाрддृрднाрд╖ा рд╣िंрджी рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдоेрд░े рд╕ाрдордиे рдЖрдЬ рднी рдРрд╕े рд╡िрд╖рдп рдпा рд╢рдм्рдж рдЖ рдЬाрддे рд╣ैं рдЬिрдирдХा рдоुрдЭे рдЬ्рдЮाрди рдирд╣ीं рд╣ै, рдХрднी рдоैं рд▓ेрдЦрдХ рд╕े рд╣ी рд╕ीрдзा рд╕ंрд╡ाрдж рдХрд░рддा рд╣ूँ рдФрд░ рдХрднी рд╡िрд╖рдп-рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рд╕े। рдХुрдЫ рд╢рдм्рджों рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдоें рдоैंрдиे рдЖрдкрдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рднी рд▓ी рд╣ै। рд▓рдШुрдХрдеा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХिрддрдиी рд╣ी рдХृрддिрдпाँ рдкुрд░ाрдиी рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдмोрдзрдХрдеाрдУं рдпा рдХрд╣ाрд╡рддों рдХा рд░ूрдкांрддрд░рдг рдоाрдд्рд░ рд╣ैं। рдЖрд▓ेрдЦों рдФрд░ рд╢ोрдзрдкрдд्рд░ों рдоें рддрде्рдпाрдд्рдордХ рдд्рд░ुрдЯिрдпों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдордиोрдЧрддрд╡ाрдж рдпा рдХिрд╕ी рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рддंрдд्рд░ рднी рджिрдЦ рдЬाрддा рд╣ै। рдХрднी-рдХрднाрд░ рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░ рд╕े рдЬोреЬ-рддोреЬ рдХрд░ рд░рдЪी рдХृрддिрдпाँ, рднी рдЖ рдЬाрддी рд╣ैं। рдЗрди рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рд╕ंрдкाрджрдХ рдХी рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддी рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдЖрдкрдиे рдпूрдиीрдХोрдб рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣िंрджी рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рдХैрд╕े рджेрдЦрддे рд╣ैं?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдпूрдиीрдХोрдб рдПрдХ рдоाрдирдХ рд╣ै, рд╣िंрджी рдХा рдирд╣ीं, рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд▓ेрдЦрди рдХा। рдкрд╣рд▓े рдХे рдЕрдоाрдирдХ реЮॉрдг्рдЯ्рд╕ рдХी рдХрд▓ाрдХाрд░िрдпों рд╕े рдЗрддрд░ рдпूрдиिрдХोрдб рд╣рдоें рдкोрд░्рдЯेрдмिрд▓िрдЯी рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рджे рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рдХिрд╕ी рднी рддंрдд्рд░ рдоें рдЬो рдПрдХ рдмाрд░ рдЬैрд╕ा рд▓िрдЦ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рд╡рд╣ рдЕрди्рдп рддंрдд्рд░ों рдоें рднी рд╡ैрд╕ा рд╣ी рд░рд╣े। рд╣िंрджी рдХे рд▓िрдпे рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдпूрдиिрдХोрдб рддो рд╣ैं рд╣ी, рдпूрдиिрдХोрдб рдоें рдХाрдпрдеी рдФрд░ рдоुреЬिрдпा рдЬैрд╕ी рдЕрдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд▓िрдкिрдпों рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдХे рдк्рд░рддिрдиिрдзि рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं। рдпूрдиिрдХोрдб рдиे рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рднी рд▓िрдкिрдпों рдХो рдмрд░ाрдмрд░ी рдХा рд╕्рдеाрди рджिрд▓ाрдпा рд╣ै। рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдоें рд╣िंрджी, рдорд░ाрдаी, рдиेрдкाрд▓ी, рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдЖрджि рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЕंрддрд░्рдЬाрд▓ рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдмрд╣ुрдд рд╕ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХो рдЦोрдЬा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдЕрдоाрдирдХ рд░ूрдкों рдоें рд▓िрдЦी рдЧрдпी рд╣ै рдЬрдмрдХि рдпूрдиिрдХोрдб рдоें рд▓िрдЦी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХो рд╕рднी рд╕рд░्рдЪ рдЗंрдЬрди рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рдЦोрдЬ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпूрдиिрдХोрдб рдЖрдпे рд╡рд░्рд╖ों рдмीрдд рдЪुрдХे рд╣ैं, рдЕрдм рдпрд╣ рд╣рдо рд╣िंрджीрд╡ाрд▓ों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рд╣рдо рд╣िंрджी рд▓ेрдЦрди рдХो рдХिрддрдиा рд╕ुрд▓рдн, рд╕्рддрд░ीрдп, рдЙрдкрдпोрдЧी, рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рдФрд░ рд░ोрдЪрдХ рдмрдиाрддे рд╣ैं।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рд╣िंрджी рдХी рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рдеिрддि, рд▓ेрдЦрди рдкрд░ рджृрд╖्рдЯिрдкाрдд рдХीрдЬिрдП

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рд╣िंрджी рдЬिрддрдиी рдмреЬी рднाрд╖ा рд╣ै рдЙрд╕ рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╣िंрджी рдХी рдХोрдИ рдкूрдЫ рдирд╣ीं рд╣ै, рдФрд░ рд╣िंрджी рдХी рдЗрд╕ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рд╣рдо рднाрд░рддीрдп рд╣ैं – рд╣िंрджीрднाрд╖ी, рдЕрд╣िंрджीрднाрд╖ी, рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд╣िंрджी рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдмрдиी рдЕрдирдЧिрдирдд рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ, рд╕рднी рдмрд░ाрдмрд░ рдХे реЫिрдо्рдоेрджाрд░ рд╣ैं। рдЬिрд╕ рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдХे рдмोрд░्рдб, рдФрд░ рддрдЦ्рддिрдпों рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдоें рдХाрд▓िрдЦ рдкोрдд рджी рдЬाрддी рд╣ो рдФрд░ рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдкрд░ाрдзिрдпों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдХोрдИ рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рди рд╣ोрддी рд╣ो, рдЙрд╕ рднाрд╖ा рдХे рд▓िрдпे рджेрд╢ рдХे рдмाрд╣рд░ рдЖрджрд░ рдкाрдиे рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╢ेрдЦрдЪिрд▓्рд▓ी рдХे рдЦ्рд╡ाрдм рд╕े рдЕрдзिрдХ рдирд╣ीं। рднाрд░рдд рдоें рддो рдПрдХ рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рднाрд╖ा рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЕрд╣िंрджीрднाрд╖ी рдкрд░िрд╡ाрд░ рднी рд╣िंрджी рд╕ीрдЦрддे, рд╕рдордЭрддे, рдмोрд▓рддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рднाрд░рдд рдХे рдмाрд╣рд░ рдЙрдирдХे рд▓िрдпे рд╣िंрджी рд╕ीрдЦрдиे рдХा рдХोрдИ рдХाрд░рдг рдирд╣ीं рдмрдЪрддा। рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рд╕ंрд╡ाрдж рддрдеा рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдпे рдЙрдирдХी рдоाрддृрднाрд╖ा рдХाреЮी рд╣ै рдФрд░ рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдпे рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдпा рдЕрди्рдп рд╕्рдеाрдиीрдп рднाрд╖ा। рднाрд░рдд рдХे рдмाрд╣рд░ рд╣िंрджी рдХुрдЫ рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдпे рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпिрдХ рджोрд╣рди рдпा рдк्рд░рд╕िрдж्рдзि рдХा рд╕ाрдзрди рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдкрд░ंрддु рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдпрд╣ рд╣िंрджीрднाрд╖ी рдШрд░ों рдоें рд╕िрдордЯी рдПрдХ рдмोрд▓ी рдоाрдд्рд░ рд░рд╣ рдЧрдпी рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд╕рд╣िрдд рдХिрд╕ी рднी рднाрд╖ा рд╕े рд╣िंрджी рдХा рдХोрдИ рд╡ैрд░ рдирд╣ीं рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЗрддрдиा рддो рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд░ाрдЬ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рдХे рджрд╢рдХों рдмाрдж рднी рдЖрдЬ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдХ्рдпों рдоिрд▓ी рд╣ुрдИ рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рд╣िंрджी рдХे рд╕ाрдордиे рдЪुрдиौрддिрдпों рдХौрди-рдХौрди рд╕ी рд╣ैं?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рд╣िंрджी рдХे рд╕ाрдордиे рджो рд╣ी рдЪुрдиौрддिрдпाँ рд╣ैं – 1. рд╣िंрджी рдХी рдЙрджाрд░рддा рдФрд░ 2. рд╣िंрджी-рд╕ेрд╡рдХों рдХी рдордЬрдмूрд░ी। рд╣िंрджी рдХे рдХрдИ рдмреЬे рдиाрдорд╡рд░ рд╣िंрджी рдХी рдЧिрдирддी, рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ рдХ्рд░рдо рд╕े рдирд╣ीं рд╕ुрдиा рд╕рдХрддे। рдХिрддрдиी рд╣ी рд╣िंрджी рд╕рдоिрддिрдпों рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХा рдЖрдкрд╕ी рдкрдд्рд░-рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢ рдФрд░ рд╖ рдХा рдЕंрддрд░ рди рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓े, рдФрд░ рдЙрд╕ рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рдг рдмेрдкрд░рд╡ाрд╣ рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рдЕрдХ्рд╖рд░ों рд╡ी рдФрд░ рдбрдм्рд▓्рдпू рдХे рдЕंрддрд░ рдкрд░ рдк्рд░рд╡рдЪрди рджेрддे рд╣ैं। рд╣िंрджी рдХे рдПрдХ рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рджрдо्рдкрддि рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд╕्рдХूрд▓ рдХी рднाрд░ी реЮीрд╕ рдХा реЫिрдХ्рд░ реЮेрд╕рдмुрдХ рдкрд░ рдмреЬे рдЧौрд░рд╡ рд╕े рдХрд░рддे рд╕рдордп рдЕंрджрд░ рд╕े рдЦुрд╢ рд╣ोрддे рд╣ैं рдХि рдЬो рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдЙрди्рд╣ें рдХрднी рдЖрдИ рдирд╣ीं рд╡рд╣ рдЙрдирдХे рдмрдЪ्рдЪे рд╕ीрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рдЙрдирдХी рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं, рдордЬрдмूрд░ी рд╣ै। рд╡े рд╣िंрджी рдоें рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╣ैं рдХि рдЕрди्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╡े рдЕрд╕рдлрд▓ рд░рд╣े। рд╣िंрджी рдоें рдЙрдирдХा рдХाрдо рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै, рдпрд╣ рд╣िंрджी рдХी рдЙрджाрд░рддा рд╣ै। рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрд╡рдоाрдирдХ рд╕्рд╡ीрдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ै।

рд╣िंрджीрд╕ेрд╡рдХों рдХो рдЕрдкрдиी рдХ्рд╖рдорддा, рд╕рд░ोрдХाрд░ों рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди-рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рд╕ाрде рд╣ी рд╣рдоें рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рддि рд╣ीрдирднाрд╡рдиा рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЖрдХрд░; рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा, рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рдФрд░ рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рдЖрджрд░ рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦрдиा рд╣ोрдЧा। рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рдм्рд░िрдЯेрди рд╕ंрд╕ाрд░ рдкрд░ рд░ाрдЬ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╣ै рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рдХिрд╕ी рднी рд╡िрд╖рдп рдХा рдХिрддрдиा рднी рдЬрдЯिрд▓ рд╢ोрдз рд╕рд░рд▓, рд╕рдЯीрдХ, рдФрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рддрд░ीрдХे рд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рддрде्рдп рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рдПрдХ рдмреЬे рдЕंрддрд░ рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХेрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдз्рдпाрди рджीрдЬिрдпे - рд╕ाрдоाрди्рдп рдФрд░ рд╕ीрдоिрдд рд╕ंрд╡ाрдж рд╕े рдмाрд╣рд░, рд╣िंрджी рдоाрдд्рд░ рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों, рд╣िंрджी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдФрд░ рд╣िंрджी рдЫाрдд्рд░ों рддрдХ рд╕िрдордЯी рд╣ुрдИ рднाрд╖ा рд╣ै। рд╣िंрджी рд╕े рдХेрд╡рд▓ рдЙрдирдХा рд╕рд░ोрдХाрд░ рд╣ै рдЬिрдирдХी рдЬीрд╡िрдХा, рдпा рд░ुрдЪि, рдпा рдордЬрдмूрд░ी рд╣िंрджी рд╣ै рдЬрдмрдХि рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рдк्рд░рдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдоें рдЬीрд╡िрдХा рд╡рд░्рдЧ рд╕े рдХрд╣ीं рдмреЬा рд╡рд░्рдЧ рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХा рд╣ै рдЬिрдирдХी рд╡ृрдд्рддि рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рддрдХрдиीрдХ, рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░, рд╕ांрдЦ्рдпिрдХी рд╕рд╣िрдд рдХिрд╕ी рднी рдЕрди्рдп рд╡िрд╖рдп рдоें рд╣ै। рднाрд░рдд рдкрд░ рд╣ी рджृрд╖्рдЯिрдкाрдд рдХрд░ें рддो рдЬрдЯिрд▓ рд╡िрд╖рдпों рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╡рд╣ рджाрдпिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рдкाрд╕ рд╣ी рд╣ै। рд╣िंрджीрд╡ाрд▓ों рдХे рдкाрд╕ рд╣िंрджी рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдмाрд╣рд░ рд▓ाрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рддрдХ рдирд╣ीं рд╣ै। рдХ्рдпा рд╣िंрджी рдоें рдпрд╣ рдЪрд░्рдЪा рд╕ुрдиी рдХि рдпूрдиिрдХोрдб рдХे рд▓िрдпे рдПрдХрд▓рдХूрдЯ рд╢рдм्рдж рд╕рд╣ी рд╣ै рдпा рд╕рдордХूрдЯ, рдпा рд╕рд░्рд╡рдХूрдЯ, рдпा рдХुрдЫ рдФрд░, рдФрд░ рд╣ै рддो рдХ्рдпों? рд╣рдо рд╣िंрджी рд╡ाрд▓ों рдХो рдпрд╣ рдЬाрдирдиे рдХी рдЙрдд्рд╕ुрдХрддा рднी рдирд╣ीं рдХि рдпूрдиिрдХोрдб рдХो рдпрд╣ рдиाрдо рдХ्рдпों рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдоाрд░ी рджृрд╖्рдЯि рдоें рддрдХрдиीрдХ, рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा, рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣िंрджी рдХा рди рд╣ोрдХрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХा рд╣ै। рд╣рдо рд╣िंрджी рдХूрдк рдХे рдордг्рдбूрдХ рдоाрдд्рд░ рд╣ैं рдЬो рдмीрдЪ-рдмीрдЪ рдоें рд╣िंрджी рдХी рд╕ीрдоिрдд рдкрд╣ुँрдЪ рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рдиिрд╡ेрд╢ рдХी рдХрдоी рдХा рдорд░्рд╕िрдпा рдкреЭ рд▓ेрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд░ुрджाрд▓ी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╕े рдХिрд╕ी рднाрд╖ा рдХा рди рдХрднी рднрд▓ा рд╣ुрдЖ рд╣ै, рди рд╣ोрдЧा। рднाрд╖ा рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░ें, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рддрдХрдиीрдХ рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЕрди्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рд╕े рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХрд░ें, рд╣ीрди рднाрд╡рдиा рд╕े рдЙрдмрд░ें, рдорди-рд╡рдЪрди-рдХрд░्рдо рдоें рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рд▓ाрдпें рдФрд░ рдиिрд╣िрдд рд╕्рд╡ाрд░्рдеों рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХрд░ें, рддрднी рд╣िंрджी рдк्рд░рдЧрддिрдЧाрдоी рд╣ोрдЧी।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдИ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдХैрд╕ा рд╣ै?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рджрд╢рдХ рдкрд╣рд▓े рдИрдмुрдХ्рд╕ рдиे рдЫрдкी рд╣ुрдИ рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рдкीрдЫे рдЫोреЬ рджिрдпा рдеा। рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдХाрд╢рди рдлिрд░ рднी рдЪрд▓ рд░рд╣ा рдеा, рд╡िрд╢्рд╡ рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓े рдЬैрд╕े рдЖрдпोрдЬрди рднी рдХिрд╕ी рдкрд░्рд╡ рдХी рддрд░рд╣ рдордиाрдпे рдЬाрддे рд░рд╣े рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдЕрдм рднाрд░рдд рдоें рднी рдк्рд░िंрдЯ рдоीрдбिрдпा рдкिрдЫреЬ рд░рд╣ा рд╣ै। рдИ-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдХ्рд╖рдг рднрд░ рдоें рд╕ंрд╕ाрд░ рднрд░ рдоें рдкрд╣ुँрдЪाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ैं। рдХрд░ोрдиा-рд╕ंрдЧрд░ोрдз рдЬैрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рднी рдШрд░ рдмैрдаे рдкреЭी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ैं। рдИ-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рд╣ी рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рд╣िंрджी рдХा рд▓ेрдЦрдХ рдЕрднी рднी рдХाрдЧрдЬ, рдХрд▓рдо рд╕े рджीрдЧрд░ рддрдХрдиीрдХी рд╕ाрдзрдиों рд╕े рджूрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдХौрдирд╕े рдХाрд░рдХ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рд╣ैं?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рднाрд░рдд рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХा рдоोрд╣ рд╣ै। рд╡рд╣ рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЬ्рдЮाрди, рд╢рдХ्рддि, рдФрд░ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХी рдк्рд░рддीрдХ рднाрд╖ा рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। рд╕ाрдзрди-рд╕рдо्рдкрди्рди рд╡рд░्рдЧ рд╣िंрджी рд╕े рджूрд░ рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрдзрдирд╣ीрди рд╡рд░्рдЧ рддрдХрдиीрдХ рд╕े, рдпрд╣ी рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдбिрд╡ाрдЗрдб рд╣ै। рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдбिрд╡ाрдЗрдб рдХी рдЦाрдИ рдХो рдкाрдЯा рдЬाрдпे। рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि рдоें рдЖрд░рдо्рднिрдХ рдХрдХ्рд╖ाрдУं рд╕े рд╣ी рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рддрдХрдиीрдХ рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рд╣िंрджी рдХा рдкाрдардХ рдмрд╣ुрдд рд╕ीрдоिрдд рд╣ोрддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдХौрди рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рд╣ैं?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдЬैрд╕ा рд╣рдордиे рдкрд╣рд▓े рд╡िрдорд░्рд╢ рдХिрдпा, рдЬрдм рд╣िंрджी рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд╣ो рдЧрдпी рд╣ै рддो рдкाрдардХрд╡рд░्рдЧ рд╕्рд╡рддः рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд╣ोрдЧा। рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдХрдеा рд╣ो рдпा рддрдХрдиीрдХी рд╢ोрдзрдкрдд्рд░, рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдЗрддрд░ рд╣рд░ рдХृрддि рдпрджि рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рд╣ी рд▓िрдЦी рдФрд░ рдкреЭी рдЬाрдпेрдЧी рддो рд╣िंрджी рдХा рдкाрдардХрд╡рд░्рдЧ рдХैрд╕े рдмрдиेрдЧा? рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рд╡े рд╣ी рдкреЭेंрдЧे рдЬो рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдирд╣ीं рдкреЭ рд╕рдХрддे। рдЬो рд╕ाрдзрдирд╣ीрди рднाрд░рддीрдп рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдирд╣ीं рдкреЭ рд╕рдХрддे рдЙрдирдХे рд▓िрдпे рдХिंрдбрд▓ рдЦрд░ीрджрдиा рддो рджूрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рдЦрд░ीрджрдиा рднी рдПрдХ рд╡िрд▓ाрд╕िрддा рд╣ै। рдЙрд░्рджू рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рджेрдЦिрдпे, рд╣ाрд▓рдд рд╣िंрджी рд╕े рдмрджрддрд░ рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдФрд░ рд╕ंрдХीрд░्рдг рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрд░्рджू рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рджोрдиों рд╕े рд╕ीрдЦ рд▓ेрдХрд░ рд╣рдоें рдЪाрд╣िрдпे рдХि рд╣рдо рд╣िंрджी рдХे рдкाрдардХ рдХी рд░ुрдЪिрдпों рдФрд░ рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░ें, рд░ुрдЪिрдХрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ुрд▓рдн рдХрд░ाрдПँ। рд╣िंрджी рдоें рдЧрдо्рднीрд░ рдЧрдж्рдп рд▓ेрдЦрди рдХो рдмреЭाрд╡ा рджें। рдХрд░рджाрддाрдУं рдХे рдзрди рд╕े рдЪрд▓ рд░рд╣े рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдФрд░ рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдпों рдХे рджाрдпिрдд्рд╡ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ें। рд╣िंрджी рдХे рдпोрдЧ्рдп, рдиिрд╕्рд╡ाрд░्рде рд╣िрддैрд╖िрдпों рдХो рдорд╣рдд्рддрд░ рджाрдпिрдд्рд╡ рдХे рдкрджों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдПँ рддो рд╣िंрджी рдХी рджрд╢ा рдФрд░ рджिрд╢ा рджोрдиों рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╣ोрдЧा।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: 'рд╕ेрддु' рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдкрдХो рдЬो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдХुрдЫ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рдмाрддें?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рд╕ेрддु рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े, рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рдХрд▓ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдкрдЯрд▓ рдкрд░ рдЪрд▓ рд░рд╣ी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЬाрдирдиे рдХो рдоिрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрдиेрдХ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд▓ेрдЦрдХों рдФрд░ рд╕рдо्рдкाрджрдХों рд╕े рдкрд░िрдЪрдп рд╣ुрдЖ рд╣ै рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ुрджूрд░ рдкाрдардХों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдоें рдЕрдкрдиा рднी рдмिрдд्рддेрднрд░ рдХा рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा рд╣ै। рдХुрд▓ рдоिрд▓ाрдХрд░ рдЪाрд░ рд╡рд░्рд╖ों рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрддे рд╡िрдирдо्рд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХी рдк्рд░рдЧрддि рд╕ंрддोрд╖рдЬрдирдХ рд╣ै।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдирд╡ोрджिрдд, рдирд╡ांрдХुрд░ рд▓ेрдЦрдХों рдХो рдЖрдкрдХा рд╕ंрджेрд╢?

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдоौрд▓िрдХ рдФрд░ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд▓ेрдЦрди рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦिрдпे। рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं рдкрд░ंрддु рд╢्рд░ेрд╖्рдарддा рдХा рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХे рд▓िрдпे рдиिрд░ंрддрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬ्рдЮाрдиाрд░्рдЬрди рдХीрдЬिрдпे, рд▓िрдЦрдиे рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкреЭрдиे рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХीрдЬिрдпे। рд░рдЪрдиाрдПँ рдЬрд╣ाँ рднेрдЬ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд░ोрдз (рдк्рд░ेрд╖рдг рдХे рдиिрдпрдо) рдкрд░ рднी рдз्рдпाрди рджीрдЬिрдпे। рдЕрдкрдиी рдкोрд╕्рдЯें рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиे рдоें рдХोрдИ рдмुрд░ाрдИ рдирд╣ीं рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЬिрдирдХी рд░ुрдЪि рдоाрдд्рд░ рдЕрдкрдиे рд▓ेрдЦрди рдоें рд╣ोрддी рд╣ै, рд╡े рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЕрдкрдиी рдХृрддिрдпों рдХे рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдкाрдардХ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЙрджाрдд्рдд рдмрдиें, рдЙрди्рдирддि рдХрд░ें।


рд╕рдд्рдпрд╡ीрд░ рд╕िंрд╣: рдзрди्рдпрд╡ाрдж, рдирдорд╕्рддे।

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा: рдЖрдкрдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЖрднाрд░, рдирдорд╕्рддे!

рдирди्рд╣ी рдХрд▓рдо рдХी рдКँрдЪी рдЙреЬाрди: рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा

рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ: рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’

28, рд╕ाрд░ंрдЧ рд╡िрд╣ाрд░, рдордеुрд░ा-6; рдЪрд▓рднाрд╖: +91 941 272 7361; рдИрдоेрд▓: drdinesh57@gmail.com

рдкुрд╕्рддрдХ: рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा (рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣)
рд░рдЪрдиाрдХाрд░: рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡                    
рдЖрдИрдПрд╕рдмीрдПрди: 978-81-8111-109-8
рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖: 2019 
рдкृрд╖्рда: 32, рдоूрд▓्рдп: ₹ 70.00 рд░ुрдкрдпे
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рдЬрд╡ाрд╣рд░ рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп, рд╕рджрд░, рдордеुрд░ा-281001 (рдЙ.рдк्рд░.)
--------------------------------------------------------------------------

рдПрдХ рдХрд╣ाрд╡рдд рд╣ै рдХि рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХो рджोрд╣рд░ाрддा рд╣ै। рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡ рдХी рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдУं рдХी рдкुрд╕्рддрдХ ‘ рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा’ рдкреЭрддे рд╣ुрдП рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдХрдИ рджिрдЧ्рдЧрдЬ рдЕрдорд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рдиाрдо рдоेрд░े рд╕्рдоृрддि рдкрдЯрд▓ рдкрд░ рдЕंрдХिрдд рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрд▓्рдк рдЖрдпु рдоें рд╣ी рд▓ेрдЦрди рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░ рджिрдпा рдеा। рднाрд░рддेрди्рджु рд╣рд░िрд╢्рдЪंрдж्рд░ рдЬी рдЬрдм рдкाँрдЪ рд╡рд░्рд╖ рдХे рдеे рддрднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рджोрд╣ा-
‘‘ рд▓ै рдв्рдпौреЬा рдаाреЬे рднрдпे, рд╢्рд░ी рдЕрдиिрд░ुрдж्рдз рд╕ुрдЬाрди
  рд╡ाрдгाрд╕ुрд░ рдХी рд╕ेрди рдХो, рд╣рдирди рд▓рдЧे рднрдЧрд╡ाрди।

рд▓िрдЦрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдкिрддाрдЬी рд╢्рд░ी рдЧिрд░िрдзрд░ рдХрд╡िрд░ाрдп рдХो рд╕ुрдиाрдпा рдеा рдЬिрд╕े рд╕ुрдирдХрд░ рдЙрдирдХे рдкिрддा рдЗрддрдиे рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ुрдП рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднाрд░рддेрди्рджु рдЬी рдХो рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ोрдиे рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рджिрдпा। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХрд╡ि рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд рдЬी рдиे рднी рдоाрдд्рд░ рдЖрда рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рдПрдХ рдЫрдк्рдкрдп рд╕ुрдиाрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдкिрддाрдЬी рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдХрд╡ि рдмрдирдиे рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдкाрдпा рдеा। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдиे рдЬो рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦी рдеी рд╡рд╣ рд╕рди् 1905 рдИ рдоें рдЬрдм рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдоाрдд्рд░ рдЪैрджрд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХे рдеे рддрднी рдПрдХ рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЧрдИ рдеी। рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рдХрд╡рдпिрдд्рд░ी  рдорд╣ाрджेрд╡ी рдЬी рдиे рднी рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдХे рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд╕े рдЕрд▓्рдкрдЖрдпु рдоें  рд╣ी рд▓िрдЦрдиा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░ рджिрдпा рдеा рдФрд░ рдЕрдиुрдЬрдЕрдиुрднрд╡ рдХो рднी рдЕрдкрдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдмाрдмा рдПрд╡ं рдкिрддाрдЬी рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡ рдХा рднी рдоाрдд्рд░ рд╕ाреЭे рдмाрд░рд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдЙрдирдХा рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣-‘‘рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा’’ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдХрд░  рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдкрдиी рдЕрд╣рдоिрдпрдд рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। ‘рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा’ рдоें рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡ рдХी 18 рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ीрдд рд╣ैं। рдХ्рд░рдо рд╕ंрдЦ्рдпा рдПрдХ рд╕े рдмाрд░рд╣ рддрдХ рдХी рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдПँ рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡ рдиे рдЖрдЬ рд╕े рдкाँрдЪ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рдЬрдм рд╡рд╣ рдоाрдд्рд░ рдЖрда рд╡рд░्рд╖ рдХे рд╣ी рдеे, рддрднी рд▓िрдЦ рд▓ी рдеीं рдЬिрди рдкрд░ рдЕрдиुрдЬ рдХो рд╕рди् 2015 рдИ. рдоें рдПрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ंрд╕्рдеा рдж्рд╡ाрд░ा рдкुрд░рд╕्рдХृрдд рднी рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдХ्рд░рдо рд╕ंрдЦ्рдпा рддेрд░рд╣ рд╕े рдЕрдЯ्рдаाрд░рд╣ рддрдХ рдХी рдХрд╡िрддाрдПँ рдЕрднी рдЬрд▓्рджी рдоें рд╣ी рд▓िрдЦी рдЧрдИ рд╣ैं рддрдеा рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЪिрдд्рд░ рднी рдЕрдиुрдЬ рдиे рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рддैрдпाрд░ рдХिрдП рд╣ैं ।
рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдИрд╢ рд╡рди्рджрдиा рд╕े рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░рдиे рдХी рдкрд░िрдкाрдЯी рдХा рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдиुрдЬ рдиे рднी рдЕрдкрдиी рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдИрд╢ рд╡рди्рджрдиा рд╕े рд╣ी рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХिрдпा рд╣ै-
                ‘‘ рдоाँ рдоुрдЭрдХो рд╡рд░ рджे рджो рдРрд╕ा
                  рдмрди рдЬाрдКं рдоैं рдз्рд░ुрд╡ рдХे рдЬैрд╕ा।
                  рдЕрдЪ्рдЫे-рдЕрдЪ्рдЫे рдХाрдо рдХрд░ूँ рдоैं
                  рдЬрдЧ рдоें рдКँрдЪा рдиाрдо рдХрд░ूँ рдоैं।                 

рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा рдмрдЪ्рдЪों рдж्рд╡ाрд░ा рдЦेрд▓े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рднाрд░рддीрдп рдЦेрд▓ рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХा рдиाрдордХрд░рдг рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рджूрд╕рд░ी рдХрд╡िрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЖрдкрд╕ी рднाрдИ рдЪाрд░े рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдмाрд▓рдХों рдХो рдЕрдЪ्рдЫी рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓ी рдЦाрдиे рдХी рдЪीрдЬों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै-
                 ‘‘ рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा рдЦेрд▓ेंрдЧे рд╣рдо-рддुрдо
                   рдЧीрдд рдк्рдпाрд░ рдХे рдк्рдпाрд░े рд╕े, рдЧाрдпेंрдЧे рд╣рдо-рддुрдо               
                   рдЗрдбрд▓ी, рдбोрд╕ा, рд░рд╕рдорд▓ाрдИ рдЕрдЪ्рдЫे рд▓рдЧрддे рд╣ैं               
                   рдФрд░ рд╕ाрде рдоें рд░рд╕рдЧुрд▓्рд▓ा рдЦाрдпेंрдЧे рд╣рдо-рддुрдо।             

рддीрд╕рд░ी рдХрд╡िрддा рдХा рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╣ै ‘рдоेрд░े рдкाрдкा’ рдЬिрд╕рдоें рдПрдХ рдмрдЪ्рдЪे рдиे рдЕрдкрдиे рдкाрдкा рдХा рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫा рдЦाрдХा рдЦींрдЪा рд╣ै рддो рдЪैрдеी рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рдХा рд╢ीрд░्рд╖рдХ -‘‘рдЧौрд░ैрдпा’’ рд╣ै। рдЫोрдЯी рд╕ी рдЪिреЬिрдпा рдЧौрд░ैрдпा рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рднोрд▓ी рд╕ी рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рдХी рд░рдЪрдиा рдХी рд╣ै рдЕрдиुрдЬ рдиे-     
                ‘‘рд░ोрдЬ рд╕рд╡ेрд░े рдЧौрд░ैрдпा, рдоेрд░े рдЖँрдЧрди рдоें рдЖрддी рд╣ै       
                 рдк्рдпाрд░े рдЪुрди्рдиू рдЬрдЧ рдЬाрдУ, рдХрд╣ рдХрд░ рдоुрдЭे рдЬрдЧाрддी рд╣ै।       
                 рдпрд╣ рд╕ुрдирдХрд░ рдоैं рдЬрдЧ рдЬाрддा рд╣ूँ, рдЙрд╕े рдвूँреЭрдиे рдЬाрддा рд╣ूँ       
                 рдЗрддрдиे рдоें рдЫोрдЯी рдЧौрд░ैрдпा, рдлुрд░्рд░-рдлुрд░्рд░ рдЙреЬ рдЬाрддी рд╣ै।’’         

рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдУं рдХे рдиाрдо рд╣ैं- рднाрд░рдд рдХे рдмрдЪ्рдЪे, рдЪрд▓ो рдЙреЬाрдПँ рдЫрдд рдкрд░ рдХाрдЗрдЯ, рдЧाрдп, рдЧреЬрдмреЬрдЭाрд▓ा, рднाрд░рдд рджेрд╢ рдорд╣ाрди, рдЬрдм рд╣рдо рдХрд░рддे рд╢ैрддाрдиी, рдШреЬे рдкाрдк рдХे рдлूрдЯ рд░рд╣े рд╣ैं, рд╢ेрд░ рдХुрдП рдоें рдЬा рдкреЬा, рддोрддा, рдмрди्рджрд░, рд╣ाрдеी рддрдеा рд╢ेрд░, рдЧोрд░िрд▓्рд▓ा рдФрд░ рдЪрд╢्рдоा।

рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’
рдЗрд╕ рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рдХрдИ рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рдРрд╕ी рднी рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдЭрд▓рдХ рдоिрд▓рддी рд╣ै। ‘рдШрдбे़ рдкाрдк рдХे рдлूрдЯ рд░рд╣े рд╣ैं’ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдРрд╕ी рд╣ी рдХрд╡िрддा рд╣ै-     
                       рдЬो рднाрд░рдд рдХो рд▓ूрдЯ рд░рд╣े рд╣ैं       
                       рдХौрдП рдЬैрд╕े рдЯूрдЯ рд░рд╣े рд╣ैं         
                       рдЙрдирдХो рдпрд╣ рдоाрд▓ूрдо рдирд╣ीं рд╣ै           
                       рдШреЬे рдкाрдк рдХे рдлूрдЯ рд░рд╣े рд╣ैं।’’         

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘‘рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдХा рдлाрдлреЬा’’ рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рдкреЭрддे-рдкреЭрддे рдкाрдардХों рдХे рдорди рдоें рдХुрдЫ рдХрд╣ाрд╡рддें рдЬрд░ूрд░ рдЙрднрд░ेंрдЧीं рдЬैрд╕े- ‘рдоोрд░ рддो рдЪिрддे рдЪिрддाрдП рд╣ी рдЖрддे рд╣ैं’ рдпाрдХि ‘рд╣ोрдирд╣ाрд░ рд╡िрд░рд╡ाрди рдХे рд╣ोрдд рдЪीрдХрдиे рдкाрдд’ рдпा рдлिрд░ ‘рдкूрдд рдХे рдкाँрд╡ рдкाрд▓рдиे рдоें рд╣ी рджीрдЦ рдЬाрддे рд╣ैं рдЖрджि-рдЖрджि। рдЗрди рдХрд╡िрддाрдУं рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдЕрдиुрдЬ рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рдЕрди्рджрд░ рдПрдХ рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рдХрд╡ि рдХे рдЧुрдг рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ैं рдЬो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдЕрдкрдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдмाрдмा рд╢्рд░ी рд╣рд░िрджрдд्рдд рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी‘рд╣рд░ीрд╢’ рдПрд╡ं рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдкिрддा рдЖрдЪाрд░्рдп рдиीрд░рдЬ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдХी рднाँрддि рд╣ी рдЕрдкрдиी рд╕рдо्рдк्рд░рднुрддा рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोंрдЧे।         

рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХा рдЖрд╡рд░рдг рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдордирдоोрд╣рдХ рдПрд╡ं рдоुрдж्рд░рдг рдд्рд░ुрдЯिрд╣ीрди рд╣ै। рдХрд╡िрддाрдУं рдХे рд╕ाрде рд▓рдЧे рд╕рднी рдЪिрдд्рд░ рдХрд╡िрддाрдУं рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдкрд╣рд▓े рдмाрд░рд╣ рдХрд╡िрддाрдУं рдХे рдЪिрдд्рд░ рдХрдХ्рд╖ा рдЧ्рдпाрд░рд╣ рдХे рдЫाрдд्рд░ рдЕрднिрд╖ेрдХ рд╕िंрд╣ рдПрд╡ं рдЖрдХाрд╢ рд╕िंрд╣ рдиे рдмрдиाрдП рд╣ैं рддрдеा рд╢ेрд╖ рдЫрд╣ рдХрд╡िрддाрдУं рдХे рдЪिрдд्рд░ рд╕्рд╡рдпं рдЕрдиुрдЬ рдиे। рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХा рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ोрдЧा рддрдеा рдмрдЪ्рдЪे рдЗрди рдХрд╡िрддाрдУं рдХो рдЭूрдо-рдЭूрдо рдХрд░, рдЧाрдХрд░ рдЖрдирди्рдж рд▓ेंрдЧे, рдРрд╕ी рдЖрд╢ा рд╣ै।

рдоेрд░ी рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ।

рд╡्рдпंрдЧ्рдп: рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕рд╣ी рд░ेрд╕िрдкी

рдзрд░्рдордкाрд▓ рдорд╣ेंрдж्рд░ рдЬैрди

рдмिंрджाрд╕: рдзрд░्рдордкाрд▓ рдорд╣ेंрдж्рд░ рдЬैрди

рдЗрди рджिрдиों рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд░рд╕ рдирд╣ीं рд░рд╣ा, рдиिрдЪुреЬ рдЧрдпा рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХ्рд╡िंрдЯрд▓ों рдоें рдЫрдк рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рд╕ौ-рджो рд╕ौ рдЧ्рд░ाрдо рдХे рдкैрдХेрдЯ рдоें рдмिрдХ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЬрдЧрд╣-рдЬрдЧрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓ों рдоें рдмिрдХ рд░рд╣ा рд╣ै рдкрд░ рд░рд╕िрдХों рдХो рдореЫा рдирд╣ीं рдЖ рд░рд╣ा। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕рд░्рд╡рдЧ्рд░ाрд╣ी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рд╕рдоोрд╕े рдЬैрд╕ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЬрд╣ाँ рдк्рд▓ेрдЯें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ों рд╡рд╣ाँ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕рдоोрд╕े рдЦाрддे рд╣ुрдП рдкреЭा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдкрд░ рдЬрд╣ाँ рдк्рд▓ेрдЯें рди рд╣ों рд╡рд╣ाँ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдКрдкрд░ рд╕рдоोрд╕ा рд░рдЦ рдХрд░ рдЦाрдпा рдФрд░ рдкрдв़ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рдоोрд╕ा, рд░рд╕िрдХों рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े реЫ्рдпाрджा рдЖрдиंрдж рджेрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдоैं рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдХि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕рдоोрд╕ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЖрдЗрд╕рдХ्рд░ीрдо рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЫрдк्рдкрди рднोрдЧ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рддाрдХि рд░рд╕िрдХों рдХा рдкेрдЯ рднрд░ рд╕рдХे।

рдЖрдк рд╕े рдХोрдИ рдкूрдЫे рдХि рдЬрд▓ेрдмी рдоें рд░рд╕ рдХा рдХ्рдпा рд╕्рдеाрди, рддो рдЖрдк рдХ्рдпा рдХрд╣ेंрдЧे? рд░рд╕ рд╣ो рддो рдЗрддрдиा рд╣ो рдХि рдЬрд▓ेрдмी рд░рд╕ рднрд░ी рд░рд╣े। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд░рд╕ рдХा рд╕ृрдЬрди рдРрд╕े рд╣ी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдкाрдардХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рджेрдЦे рддो рдЙрд╕рдХे рдоुँрд╣ рдоें рд░рд╕ рднрд░ рдЬाрдП। рдРрд╕ी рд░рд╕ рдкूрд░्рдгрддा рд╣ी рдкाрдардХ рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЖрд╕рдХ्рдд рдмрдиाрддी рд╣ै।

рд╣рд▓рд╡ाрдИ рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕े рдХ्рдпा рдмрдиाрдиा рд╣ै рд░рд╕ीрд▓े рдЧुрд▓ाрдмрдЬाрдоुрди, рд╕ूрдЦे рд░рд╕ рд╡ाрд▓ी рдХाрдЬू-рдХрддрд▓ी рдпा рдЪрдЯрдкрдЯी рдкाрдиी-рдкूрд░ी। рд╡рд╣ рдЬो рднी рдмрдиाрдП, рдЙрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рд░рд╕िрдХों рдХे рдоुँрд╣ рдоें рд░рд╕ рд▓ाрдиा। рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рд╣рд▓рд╡ाрдИ рд╕े рдЕрдХ्рд▓ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдкाрдардХ рдХो рдЗрддрдиा рд▓ाрд▓ाрдпिрдд рдХрд░ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рд╢ृंрдЧाрд░ рд░рд╕ рдХा рдХрд╡ि рджेрдЦे рддो рдкाрдардХ рдХी рд▓ाрд░ рдЯрдкрдХрдиे рд▓рдЧ рдЬाрдП। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдЗрддрдиा рд╕рдорд░्рде рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

рд╣рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдиौ, рджрд╕ рдпा рдЧ्рдпाрд░рд╣ рд░рд╕ों рдХे рдиाрдо рдЧिрдирдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиा рд╣ो рддो рдк्рд░ेрдХ्рдЯिрдХрд▓ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдкुрд░ाрдиे рдЯाрдЗрдк рдХे рд░рд╕ों рдХी рд░рд╕ाрдиुрднूрддि рдХрд░рдиे рдХा рдХ्рдпा рдордЬ़ा! рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдирдП рд░рд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд▓ाрдПँ। рд░рд╕ рдРрд╕े рд╣ों рдЬो рдЖрдкрдХे рднाрд╡ों рдХो рдЙрдирдХे рдиाрдо рдХी рддрд░рд╣ рдЙрдж्рджीрдк्рдд рдХрд░ рджें, рдХрднी рдЖрдо рд░рд╕ рдХी, рдХрднी рд░рд╕рдорд▓ाрдИ рдХे рд░рд╕ рдХी, рддो рдХрднी рдиींрдмू-рдкाрдиी рдХे рд░рд╕ рдХी рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЕрдиुрднूрддि рджें। рдкाрдардХों рдХो рдРрд╕े рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рд░рд╕ рдкрд╕ंрдж рди рд╣ों рдкрд░ рд╡े рд░рд╕ाрдиुрднूрддि рд╕िрд░्рдл рдоुँрд╣ рдХे рднीрддрд░ рд╣ी рдЪाрд╣рддे рд╣ों рддो рдЙрди्рд╣ें рдкрдХौреЬे, рдХрдЪौреЬी, рдЪाрдЯ рдЬैрд╕े рд╡िрдХрд▓्рдк рдоिрд▓ें рдЬो рд╕ीрдзे рд░рд╕ेрди्рдж्рд░िрдп рдХो рдЙрдд्рддेрдЬिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдРрд╕ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдЪाрд╣े рдЙрд╕рдоें рд░рд╕ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рджिрдЦे рди рджिрдЦे, рдкрд░ рд╡рд╣ рд░рд╕ рдкूрд░्рдг рд╣ो। рд░рд╕ рд╣ै рддो рд░рд╕िрдХ рд╣ै।

рдЖрд▓ोрдЪрдХ рдХрд╣рддे рд╣ैं рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд▓ुрдЧрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдаीрдХ рд╣ै, рдкрд░ рдоुрдЦ्рдп рдзाрд░ा рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХुрдЫ рддो рд╣ो рдХि рдПрдХ рдмैрдардХ рдоें рдЦाрдиे рдХा рдорди рдХрд░े। рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ рд╣ो рддो рд╣рд░ рдоाрд▓ рдЦрдкрддा рд╣ै, рдЕрдиूрджिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднी рд╣िंрджी рдоें рдзреЬрд▓्рд▓े рд╕े рдЦрдк рд░рд╣ा рд╣ै। рдбोрд╕ा, рдЗрдбрд▓ी, рд╕ांрднрд░ рд╕рдм рдЦрдкрддा рд╣ै। рд╕ांрднрд░ рд╣ै рддो, рдЗрдбрд▓ी-рдбोрд╕े рдоें рд░рд╕ोрдд्рдкрдд्рддि рд╣ै। рдпрджि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдоूрд▓ рдЕрд╡рдпрд╡ рдоें рд╕्рд╡ाрдж рди рд╣ो рддो рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХो рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рдЙрд╕рдоें рдкूрд░рдХ рд╕ांрднрд░ рдоिрд▓ाрдП рдФрд░ рд░рд╕ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░े।
рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рджेрд╕ी рдпा рд╡िрд▓ाрдпрддी рдирд╢ीрд▓े рдкेрдп рд░рд╕ों рдХा рд╕्рдеाрди рдЧुрдк्рдд рд╣ै। рдпे рд╕ाрд╣िрдд्рдпेрддрд░ рд░рд╕ рд╣ैं। рдпे рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдФрд░ рдЧोрд╖्рдаिрдпों рдХो рдЕрдЦाреЬा рдмрдиा рджेрддे рд╣ैं। рд╡ैрд╕े рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдЦाреЬे рд╣ैं, рдЗрдирдХे рдкрд╣рд▓рд╡ाрди рдЧुрдЬрд░ рдЧрдП рд╣ैं рдкрд░ рднौрддिрдХ рдЕрдЦाреЬे рдмрдЪे рд╣ैं। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рддो рдк्рд░ेрдо рдХा рд╕ंрд╡ाрд╣рдХ рд╣ै, рдк्рд░ेрдо рдХी рдЬрд░ा рд╕ी рдЖँрдЪ рдоिрд▓े рддो рд╣ृрджрдп рдкिрдШрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕्рдеाрдпी рднाрд╡ рдЖрдЗрд╕рдХ्рд░ीрдо рдЬैрд╕ा рдмрдирдиा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЖрдЗрд╕рдХ्рд░ीрдо рдХो рд╣рдоाрд░े рдорд╣рдд्рддрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЕंрдЧ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

рд╢рдм्рдж реЩुрдж-рдм-реЩुрдж рдЕрдкрдиा рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдЕрд░्рде рдмрджрд▓ рд▓े рдФрд░ рджूрд╕рд░ा рдЕрд░्рде рдЕрдкрдиा рд▓े, рдЗрд╕े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं рдз्рд╡рдиि। рдЬिрддрдиे рдж्рд╡ि рдЕрд░्рдеी рд╕ंрд╡ाрдж рд╣ैं, рд╡े рд╣ैं рдз्рд╡рдиि। рдЬिрддрдиे рджрд▓рдмрджрд▓ू рд╣ैं рд╡े рд╣ैं рдз्рд╡рдиि। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХो рдХिрд╕ी рдПрдХ рдЦूँрдЯे рд╕े рдмँрдз рдХрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЦूँрдЯे рдмрджрд▓рддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЬрд╣ाँ рд╣рд░ा рдЪाрд░ा рджिрдЦे рд╡рд╣ाँ рдоुँрд╣ рдоाрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЙрд╕े рд░рдЪрдиा рдХे рднрд░ोрд╕े рдирд╣ीं рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЬो рд░рдЪрдиा реЩुрдж рд╕ंрдкाрджрдХों рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпे, рдкाрдардХों рдХो рдирд╣ीं рдмाँрдз рдкाрдП, рдЖрд▓ोрдЪрдХों рдХो рдирд╣ीं рд░िрдЭा рдкाрдП рддो рд░рдЪрдиाрдХрд░ рдХो рд╕ोрдЪрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЙрд╕े рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиा рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдиुрдкूрд░ рдмाँрдзे рдХि рд╡ाрдХ्рдп реЩрдд्рдо рд╣ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдкाрдардХ рдЭंрдХृрдд рд╣ो рдЬाрдПँ। рд░рдЪрдиा рдоें рдРрд╕ी рдз्рд╡рдиि рд╣ो, рдЖрд░ोрд╣-рдЕрд╡рд░ोрд╣ рд╣ो, рд░ाрдЧ-рдмंрджिрд╢ें рд╣ो। рдЕрдм рд╡्рдпंрдЧ्рдпрдХाрд░ рдХा рдпрд╣ рдХाрдо рддो рдирд╣ीं рдХि рд╡рд╣ рдмрддाрдП рдХрд╣ाँ рдХ्рдпा-рдХ्рдпा рд╣ो, рдкрд░ рдЬो рднी рдЪाрд╣िрдП рд╡рд╣ рдпрдеाрд╕्рдеाрди рд╣ो। рд╢рдм्рджों рдХा рдЕрд╡рдоूрд▓्рдпрди рди рд╣ो рдмрд╕।   

рдкाрдардХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЕрд▓ंрдХाрд░ рдоाँрдЧрддे рд╣ैं। рдЕрд▓ंрдХाрд░ рднрд▓े рдХрдо рд╣ो, рдЖрдЯे рдоें рдирдордХ рдЬिрддрдиा рддो рд╣ो рд╣ी। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкреЭो-рд╕ुрдиो рддो рд▓рдЧे рдХि рдЕрд▓ंрдХाрд░ рдХा рд╕्рд╡ाрдж рдЖрдпा। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рджेрдЦो рддो рд▓рдЧे рдХि рдХुрдЫ рдЕрд▓ंрдХाрд░ рджेрдЦा। рд╢ाрд╕्рдд्рд░рдХाрд░ों рдиे рдЖрднूрд╖рдгों рд╕े рд╕ुрд╕рдЬ्рдЬिрдд рдирд╡рд╡рдзू рдХा рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЕрд▓ंрдХाрд░ рдоाрдиा рд╣ै рд▓рдЬ्рдЬा। рдЕрд▓ंрдХाрд░ों рд╕े рд╕ुрд╕рдЬ्рдЬिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдоें рдеोреЬी-рд╕ी рд▓рдЬ्рдЬा рдпा рд╕ंрдХोрдЪ рдЖ рдЬाрдП рддो рдЙрдирдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХाрд▓рдЬрдпी рд╣ो рдЬाрдП। рд╢्рд░ोрддा рдФрд░ рдкाрдардХ рдЙрди рдкрд░ реЮिрджा рд╣ो рдЬाрдПँ।

рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рднाрд╖ा рд▓рдЪ्рдЫेрджाрд░ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП, рд░рдмреЬी-рд╕ी। рджूрдз рдФрд░ рд╢рдХ्рдХрд░ рдХा рд╕्рд╡ाрдж рддो рдЪाрдп рдоें рднी рдЖрддा рд╣ै, рдкрд░ рдЗрдирдХा рдЬो рд╕्рд╡ाрдж рд░рдмреЬी рдоें рдЖрддा рд╣ै рд╡рд╣ рд░рдмреЬी рдХो рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рдмрдиाрддा рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХो рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рджूрдз рдФрд░ рд░рд╕ рдХी рдоिрдаाрд╕ рдХो рдЗрддрдиा рдЙрдмाрд▓े, рдЗрддрдиा рдШोंрдЯे рдХि рд╡рд╣ рд▓рдЪ्рдЫेрджाрд░ рд╣ो рдЬाрдП। рд▓рдЪ्рдЫेрджाрд░ рд╣ोрдиा рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рд╡ैрднрд╡ рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд░ेрд╕िрдкी рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓े рд╣рд▓рд╡ाрдЗрдпों рдХो рдоाрд╕्рдЯрд░ рд╢ैрдл рдмрдирдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рднोрдЬрдиाрд▓рдп рд╢ैрд▓ी рдоें рдкрдХाрдиे рдХी рдмрдЬाрдп рдкाँрдЪ рд╕िрддाрд░ा рд░ेрд╕्рддрд░ाँ рд╕्рдЯाрдЗрд▓ рдоें рдмрдиाрдиे рдХा рдпрд╣ рд╕рдордп рд╣ै। рдХрдо рдмрдиाрдУ рдкрд░ рд▓рдЬीреЫ рдмрдиाрдУ, рдвंрдЧ рд╕े рдЧाрд░्рдиिрд╢ рдХрд░ो, рдЕрджрдм рд╕े рдкрд░ोрд╕ो рдФрд░ рдоाрд╣ौрд▓ рдмрдиा рдХрд░ рдЦिрд▓ाрдУ। рдпे рдХोрдИ рдмाрдд рд╣ुрдИ рдХि рдЬो рдорд░्рдЬी рд╣ुрдИ рдмрдиा рджिрдпा, рд░рдЦ рджिрдпा рдФрд░ рд╣ुрдХ्рдо рджे рджिрдпा, рдЦाрдиा рд╣ै рддो рдЦा рд▓ो, рдпрд╣ी рд╣ै। рд╣рдо рд╕рдм рдмिрдиा рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рдЦा рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдж рдХे рд▓िрдП рддрд░рд╕ рд░рд╣े рд╣ैं। _________________________________________
рдИрдоेрд▓: dharmtoronto@gmail.com рдл़ोрди: + 416 225 2415
рд╕рдо्рдкрд░्рдХ: 1512-17 Anndale Drive, Toronto M2N2W7, Canada

рд╣ाрд░्рдбी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджूрд╕рд░ा рди्рдпूрдЯрди рдЦोрдЬ рд▓िрдпा рд╣ै

рдоेрд╣ेрд░ рд╡ाрди

- рдоेрд╣ेрд░ рд╡ाрди

рдмрд░्рдЯ्рд░ेंрдб рд░рд╕ेрд▓ рдЕрдкрдиे рд╕рдордп рдХे рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдФрд░ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдм्рд░िрдЯिрд╢ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ, рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ, рд▓ेрдЦрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪिрди्рддрдХ рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддिрдЬ्рдЮ рдеे рдЬिрди्рд╣ें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдпोрдЧрджाрди рдХे рд▓िрдП рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा рдеा। рд╡рд╣ рдм्рд░िрдЯेрди рдХे рдмреЬे рд░рдИрд╕ рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рддाрд▓्рд▓ुрдХ рд░рдЦрддे рдеे। рдЙрди्рд╣ें рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдгाрдд्рдордХ рджрд░्рд╢рдирд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рд╕рд╣-рдЬрди्рдорджाрддा рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрдирдХा рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рджрд░्рд╢рдирд╢ाрд╕्рдд्рд░, рднौрддिрдХी, рднाрд╖ा-рджрд░्рд╢рди, рд╕ंрдЬ्рдЮाрдиाрдд्рдордХ рд╡िрдЬ्рдЮाрдиं, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдЖрджि рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं рдЬिрдирдоें рд╡рд╣ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╕ाрдмिрдд рд╣ुрдП। рд░рд╕ेрд▓ рдпुрдж्рдзों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдеे।
рд▓ेрдбी рдУрдЯोрд▓ाрдЗрди рдоोрд░ेрд▓ рдПрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд░рдИрд╕ рдеीं рдЬिрдирдХे рдпрд╣ाँ рдХрд▓ा рдФрд░ рдмौрдж्рдзिрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓ोрдЧ рдЖрдХрд░ рд░рд╣рддे рдеे। рд╡рд╣ рдПрдХ рдорд╢рд╣ूрд░ рдоेрдЬрдмाрди рдеीं। рдЗрди рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдоें рдбी.рдПрдЪ. рд▓ोрд░ेрди्рд╕ рдФрд░ рдЯी. рдПрд╕. рдЗрд▓िрдпрдЯ рдЬैрд╕े рд▓ोрдЧ рднी рд╢ाрдоिрд▓ рдеे।

рдмрд░्рдЯ्рд░ेंрдб рд░рд╕ेрд▓ рдФрд░ рд▓ेрдбी рдУрдЯोрд▓ाрдЗрди рдоोрд░ेрд▓ рдоें рдмрд╣ुрдд рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рдк्рд░ेрдо рд╕рдо्рдмрди्рдз рд░рд╣े। рдРрд╕ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╕рдордп рдоें рд▓ेрдбी рдоोрд░ेрд▓ рдиे рд░рд╕ेрд▓ рдХे рд╕ाрде рд▓рдЧрднрдЧ 3500 рдкрдд्рд░ рд╕ाрдЭा рдХिрдпे।

рдЙрди рддрдоाрдо рдкрдд्рд░ों рдоें рд╕े рдПрдХ рдкрдд्рд░ рдпрд╣ рднी рд╣ै рдЬो рдХि рдмрд░्рдЯ्рд░ेंрдб рд░рд╕ेрд▓ рдиे рд▓ेрдбी рдоोрд░ेрд▓ рдХो рд▓िрдЦा рдеा। рдЬрдм рдпрд╣ рдкрдд्рд░ рд▓िрдЦा рдЧрдпा, рддрдм рдк्рд░ोреЮेрд╕рд░ рдЬी. рдПрдЪ. рд╣ाрд░्рдбी рдХो рд░ाрдоाрдиुрдЬрди рдХा рдПрдХ рдкрдд्рд░ рд╣ी рдоिрд▓ा рдеा। рд╢ुрд░ू рдоें рд╣ाрд░्рдбी рдХो рдРрд╕ा рд▓рдЧा рдХि рдЙрдирдХे рдХिрд╕ी рджोрд╕्рдд рдпा рдк्рд░рддिрдж्рд╡ंрдж्рд╡ी рдиे рдЙрдирдХे рд╕ाрде рдореЫाрдХ рдХिрдпा рд╣ै। рдЬрдм рд╡рд╣ рд░ाрдоाрдиुрдЬрди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджिрдП рдЧрдП рдЧрдгिрддीрдп рд╕рдоीрдХрд░рдгों рдХो рд╣рд▓ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдП рдФрд░ рдк्рд░рдоेрдпों рдХी рдЙрдкрдкрдд्рддि рдХрд░ рдкाрдиे рдоें рдЕрд╕рдлрд▓ рд░рд╣े рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рддрдп рд╣ो рдЧрдпा рдХि рдпрд╣ рдкрдд्рд░ рднेрдЬрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕рдЪ рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рддिрднा рд╡ाрд▓ा рд╣ै рддो рд╡рд╣ реЩुрд╢ी рд╕े рдкाрдЧрд▓ рд╣ो рдЧрдП। рд╣ाрд░्рдбी рдкूрд░े рдХैрдо्рдм्рд░िрдЬ рдоें рд░ाрдоाрдиुрдЬрди рдХी рдк्рд░рдоेрдпों рдХे рдХрдерди рд▓ेрдХрд░ рдШूрдорддे рдФрд░ рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮों рд╕े рдХрд╣рддे рдХि рд╡рд╣ рдЗрди्рд╣ें рд╣рд▓ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ें। рд╣ाрд░्рдбी рдХैрдо्рдм्рд░िрдЬ рдоें рдпрд╣ рдХрд╣рддे рдлिрд░ рд░рд╣े рдеे рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рдФрд░ рди्рдпूрдЯрди рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░ рд▓ी рд╣ै рд╡рд╣ рдордж्рд░ाрд╕ рдоें 20 рдкाрдЙंрдб рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рдХी рддрдирдЦ्рд╡ाрд╣ рдкрд░ рдкोрд░्рдЯ рдЯ्рд░рд╕्рдЯ рдоें рдХ्рд▓рд░्рдХ рд╣ै। рдмрд░्рдЯ्рд░ेंрдб рд░рд╕ेрд▓ рдиे рдЕрдкрдиी рдк्рд░ेрдоिрдХा рдХो рд▓िрдЦे рдЗрд╕ рдкрдд्рд░ рдоें рд╣ाрд░्рдбी рдХी реЩुрд╢ी рдХा реЫिрдХ्рд░ рдХिрдпा рд╣ै-

*************************************************
2 рдлрд░рд╡рд░ी, 1913
рдоेрд░ी рдк्рд░िрдпे,

рдЖрдЬ рд╕ुрдмрд╣ рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдУрд░ рд╕े рдХोрдИ рдкрдд्рд░ рдирд╣ीं рдЖрдпा рдЬो рдХि рдоुрдЭे рджुрдЦी рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдеा, рд▓ेрдХिрди рдоुрдЭे рдЖрд╢ा рд╣ै рдХि рдХрд▓ рд╕ुрдмрд╣ рдХी рдкрд╣рд▓ी рдбाрдХ рд╕े рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдкрдд्рд░ рдЖ рдЬाрдПрдЧा। рдЖрдЬ рдХा рджिрди рдХाрдлी рд╡्рдпрд╕्рдд рдеा рдФрд░ рд╕ेंрдЧрд░ рдФрд░ рдиोрд░्рдЯрди рдмाрд░-рдмाрд░ рдЖрддे-рдЬाрддे рд░рд╣े। рдоुрдЭे рд╕ेंрдЧрд░ рдХे рд╕ाрде рд╕рдЪ рдоें рдмрд╣ुрдд рдЖрдиंрдж рдЖрдпा। рд▓ेрдХिрди рд╡िрдЯрдЬेंрд╕्рдЯाрдЗрди рдХे рдмाрд░े рдоें рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдоैंрдиे рдпрд╣ рдХрд╣рдХрд░ рдЙрд╕े рдЪौंрдХा рджिрдпा рдХि рдоैं рд╕ोрдЪрддा рд╣ूँ рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдоाрдЬ рдмрд╣ुрдд рдХрдореЫोрд░ рд╣ै। рдоैंрдиे рдЖрдЬ (рдмрд░्рдиांрдб) рдмोрд╕ाрди्рдХ्рд╡ेрдЯ (рдПрдХ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ) рдХी рдХिрддाрдм рдХो рдкреЭрдХрд░ реЩрдд्рдо рдХрд░ рджिрдпा, рдФрд░ рдоैं рдЙрд╕ рдХिрддाрдм рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдЕрдкрдиी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд▓ рд▓िрдЦूंрдЧा। рдоैंрдиे рдХैрд░िрди рдХे рд╢ोрдзрдкрдд्рд░ рдХी рд▓рдо्рдмी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рднी рд▓िрдЦी, рдЬिрд╕े рдоैंрдиे рдЙрд╕े рднेрдЬ рджिрдпा рд╣ै। рд╣ॉрд▓ рдоें рдоैंрдиे рджैрдХिрди рдФрд░ рд╣ाрд▓्рд╡ी рдХो рджेрдЦा। рд░ाрдд рдХे рднोрдЬрди рд╕े рдкрд╣рд▓े ‘рдиॉрд░्рде’ рдЖ рдзрдордХा, рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдеा рдХि рдЙрд╕рдиे рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░ рдмрдирдиे рдХी рдаाрди рд▓ी рд╣ै, рдЬो рдХि рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рдкрд╣рд▓े рд╕े рдмрдирдиे рдХा рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рдеा, рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рд╕ोрдЪ рд░рд╣ा рдеा рдХि рдЙрд╕рдХी рд╕ेрд╣рдд рдпрд╣ (рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ) рдмрд░्рджाрд╢्рдд рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпेрдЧी; рдпрд╣ рдиिрд╢्рдЪрдп рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рдЦुрд╢ рдеा। рд╣ॉрд▓ рдоें рдоैंрдиे рд╣ाрд░्рдбी рдФрд░ рд▓िрдЯिрд▓рд╡ुрдб рдХो рдЙрдлाрди рдоाрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рдкाрдпा, рдХ्рдпोंрдХि рдЙрди्рд╣ें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджूрд╕рд░ा рди्рдпूрдЯрди рдЦोрдЬ рд▓िрдпा рд╣ै, рд╡рд╣ рдПрдХ рд╣िрди्рджू рдХ्рд▓рд░्рдХ рд╣ै рдЬो рдХि рдордж्рд░ाрд╕ рдоें рд░рд╣рддे рд╣ुрдП 20 рдкाрдЙंрдб рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рдХрдоाрддा рд╣ै। рдЙрд╕рдиे рд╣ाрд░्рдбी рдХो рдЕрдкрдиे рдк्рд░рдпाрд╕ों рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпे рдХुрдЫ рдкрд░िрдгाрдо рднेрдЬे рдеे, рдЬिрди्рд╣ें рд╣ाрд░्рдбी рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рдоाрди рд░рд╣े рд╣ैं, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЬिрд╕рдХे рдкाрд╕ рд╕ाрдзाрд░рдг рд╕्рдХूрд▓ी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ी рд╣ै। рд╣ाрд░्рдбी рдиे рднाрд░рддीрдп рдСрдлिрд╕ рдХो рдкрдд्рд░ рд▓िрдЦा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рдЙрдо्рдоीрдж рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рд╡рд╣ рдЙрд╕ рд▓реЬрдХे рдХो рдПрдХ рд╕рдордп рдпрд╣ीं (рдХैрдо्рдм्рд░िрдЬ) рдоें рдмुрд▓ा рд▓ेंрдЧे। рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдмाрддे рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рд╕ुрдирдХрд░ рдоुрдЭрдоें рднी рдХाрдлी рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рд╣ै।

рдЗрд╕ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдордп рдоें рдЕрдкрдиे рдоाрдорд▓ों рдХे рд▓िрдП рд╕рдордп рдиिрдХाрд▓рдиा рдмрд╣ुрдд рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрдм рдоैं рд▓рди्рджрди рд╕े рд╡ाрдкрд╕ рдЖрддा рд╣ूँ рдоेрд░े рдкाрд╕ рд░ाрдЬрд╕ी рдХाрд░्рдп, рдк्рд░ूрдл्рд╕, рднूрдоिрдХाрдПँ рд▓िрдЦрдиा, рднाрд╖рдг, рджोрдкрд╣рд░ рдХा рднोрдЬрди, рдФрд░ рд▓ोрдЧों рдХे рд╕ाрде рдЯрд╣рд▓рдиा рд╣ोрддा рд╣ै- рд╡िрдЯрдЬेंрд╕्рддाрдЗрди рдФрд░ рдЕрди्рдп рд▓ोрдЧों рдХे рд╕ाрде рдЬो рднी рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЖ рдкреЬрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХा рдкрд░िрдгाрдо рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдоेрд░े рдкाрд╕ рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░ рд╢ाрдо рддрдХ рд╢ाрдпрдж рд╣ी рдПрдХ рдкрд▓ рдЦाрд▓ी рд╣ोрдЧा, рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдоुрдЭे рдиींрдж рдЖрдиे рд▓рдЧेрдЧी рдФрд░ рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╢рдиिрд╡ाрд░ рдЖ рдЬाрдПрдЧा। рдмोрд╕рдирдХ्рд╡ेрдЯ (рдХो рдкрдврдиे рдХे рдХाрдо) рдиे рдмेрд╢рдХ рд╕рдордп рд▓िрдпा। рд▓ेрдХिрди рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдоैं рдЫुрдЯ्рдЯिрдпों рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рдоें рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें, рдоुрдЭे рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै рдХि рдЕрдоेрд░िрдХा рд╕े рд╡ाрдкрд╕ рдЖ рдЬाрдиे рддрдХ рдоैं рдЗрд╕ (рд╡िрд╖рдп) рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рдХाрдо рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдКंрдЧा। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдоुрдЭे рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╡ाрд╣ी рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдЬो рднी рдЗрд╕े рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП реЫрд░ूрд░ी рд╣ै-рдЗрд╕े рдЕрднी рдпрд╣ीं рдЫोреЬ рджेрддे рд╣ैं। рдЬрдм рдХोрдИ рдХाрдо рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪрддा рд╣ै, рд╕ाрд▓ рджрд░ рд╕ाрд▓ рднрдпाрдирдХ рд░реЮ्рддाрд░ рдХे рд╕ाрде рдиिрдХрд▓рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдХि рдХाрдо рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдХिрд╕ी рдХी рдоृрдд्рдпु рдЖ рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рднाрд╡рдиाрдУं рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪрдиे рд╕े рдХिрддрдиा рдЕрд▓рдЧ рд╣ै, рдЬो рдХि рдЬीрд╡рди рдХो рдХाрдлी рд▓ंрдмा рдмрдиा рджेрддा рд╣ै! рдПрдХ рдЗंрд╕ाрди рдЗрддрдиे рдЕрдзिрдХ рдЕंрддों рдФрд░ рд╢ुрд░ुрдЖрддों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╡рд╣ рд╣рдоेрд╢ा рдк्рд░рд╡ेрд╢рдж्рд╡ाрд░ рдкрд░ рд╣ी рдЦреЬा рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдоैं рджрд░्рд╢рди рдоें рдпрд╣ рдкाрдЯा рд╣ूँ рдХि рдоैं рд╕ाрд▓ рджрд░ рд╕ाрд▓ рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЦुрд▓े рджिрдоाрдЧ рд╡ाрд▓ा рдЗंрд╕ाрди рдмрди рд░рд╣ा рд╣ूँ, рдФрд░ рдЖрджрддрди рдоाрди्рдпрддाрдУं рдХा рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЧुрд▓ाрдо рд╣ोрддा рдЬाрддा рд╣ूँ। рдпрд╣ рдЕрдм рдЖрд░ाрдорджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЬैрд╕े рдоैं рдпрд╣ рдЦुрдж рдоें рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рдЖрджрддों рдХी рдЧुрд▓ाрдоी рд╕े рдмрдЪрдиे рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рджुःрдЦ-рджрд░्рдж рд╕рд╣े рд╣ैं।

рдоैं рдЕрдм рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдЦुрд╢, рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рд╕े рднрд░ा рд╣ूँ рдоेрд░ी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░िрдп, рдоैं рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдФрд░ рд╕े рдкрдд्рд░ рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рдмेрдЪैрди рд╣ूँ। рдоेрд░ा рд╕ाрд░ा рдк्рдпाрд░ рд╣рд░ рд▓рдо्рд╣ा рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕ाрде рд╣ै। рдоेрд░ी рджिрд▓।

рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдмी. (рдмрд░्рдЯ्рд░ेंрдб рд░рд╕ेрд▓)

(Letter Courtesy: Harry Ranson Humanities Center at University of Texas, Austin)

рдХрд╣ाрдиी: рдХाрди рдХी рдаेंрдаी

рджीрдкрдХ рд╢рд░्рдоा

- рджीрдкрдХ рд╢рд░्рдоा


“рдмेрдмी рдХी рдмीрдоाрд░ी рдХे рдЖрд╕ाрд░ рдЕрдЪ्рдЫे рдирд╣ीं,” рдЙрд╕ рд░ाрдд рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдоें реШрджрдо рд░рдЦрддे рд╣ी рдоाँ рдиे рдоेрд░े рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдоेрд░े рдХाрди рдоें рд▓рдЧाрдХрд░ рдоुрдЭे рдЪेрддाрдпा, “рдЦрд╕рд░ा рд▓рдЧрддा рд╣ै। рддुрдо рдЙрдзрд░ рдордд рдЬाрдиा। рдХрд╣ीं рддुрдо्рд╣ें рдЫूрдд рди рд▓рдЧ рдЬाрдП।”

“рдЦрддрд░ा рддो рддुрдо्рд╣ें рднी рдХрдо рдирд╣ीं,” рдоैं рдоाँ рдХे рд╕ाрде рд▓िрдкрдЯ рдЧрдпी, “рддुрдо рднी рдмेрдмी рдХे рдиреЫрджीрдХ рдордд рдЬाрдиा।”

“рдкैंрддीрд╕-рдЫрдд्рддीрд╕ рдХी рдЗрд╕ рдкрдХ्рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдХैрд╕ी рдЫूрдд рдФрд░ рдХैрд╕ा рдкрд░рд╣ेрдЬ?” рдоाँ рдиे рдоेрд░ा рдоाрдеा рдЪूрдоा рдФрд░ рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдоेрд░े рдХाрди рд╕े рдЙрддाрд░ рджी।

рдоाँ рдЬाрдирддी рдеीं, рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдХे рдмिрдиा рдоैं реЫ्рдпाрджा реЩुрд╢ рд░рд╣рддी рдеी। рдоाँ рдХे рд╕ाрде рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдоैं рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рддी рдеी। рдоाँ рдХी рдмाрдд рдЙрдирдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдЗрддрдиी рд╕ाреЮ рд▓िрдЦी рд╣ोрддी рдХि рдоुрдЭे рдЖрдо рд╣ाрд▓ाрдд рдоें рдЙрд╕े рд╕рдордЭрдиे рдоें рдХрднी рдХोрдИ рдоुрд╢्рдХिрд▓ рди рд░рд╣рддी।

рд╣ाँ, рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдФрд░ рдмँрдЧрд▓े рдкрд░ рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдХे рдмिрдиा рдЦрдЯрдХा реЫрд░ूрд░ рд▓рдЧा рд░рд╣рддा: рди рдЬाрдиे рдХौрди рдХрдм рдоुрдЭे рдХ्рдпा рд╣ुрдХ्рдо рджे рджे рдЬिрд╕े рдкрдХреЬ рди рдкाрдиे рдкрд░ рдоुрдЭे рдХिрддрдиी рдоाрд░ рдЦाрдиी рдкреЬे рдпा рдХैрд╕ी рдШुреЬрдХी рд╕ुрдирдиे рдХो рдоिрд▓े।

“рдоुрдЭे рдаंрдб рд▓рдЧ рд░рд╣ी рд╣ै,” рдмेрдмी рдХी рдмीрдоाрд░ी рдХे рдЫрдаे рджिрди рддрдХ рдоाँ рдХा рд╢рд░ीрд░ рджрджोреЬों рдФрд░ рдЫाрд▓ों рд╕े рднрд░рдиे рд▓рдЧा рдФрд░ рдлिрд░ рдмाрд░рд╣рд╡ें рджिрди рди्рдпूрдоोрдиिрдпा рдХी рдЬो рдерд░рдерд░ाрд╣рдЯ рдоाँ рдХे рдмрджрди рдоें рд╢ुрд░ू рд╣ुрдИ рд╕ो рдЙрдирдХी рдоौрдд рдХे рдмाрдж рд╣ी рдмंрдж рд╣ो рдкाрдпी।

рдоाँ рдХी рдоौрдд рдХी реЩрдмрд░ рдоेрд░े рдкिрддा рдХो рдЪौрдеे рджिрди рдоिрд▓ी। рдЬिрд╕ рд╕рдордп рд╡े рдмँрдЧрд▓े рдкрд░ рдЖрдП, рдоैं рдФрд░ рдмेрдмी рдмाрдерд░ूрдо рдоें рдХुрдд्рддे рдХो рдирд╣рд▓ा рд░рд╣े рдеे। рдорд╣рд░िрди рдмाрдерд░ूрдо рдоें рдоेрд░े рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рд▓ेрдХрд░ рдЖрдпी рднी, рдордЧрд░ рдмेрдмी рдиे рдЙрд╕े рдмाрд╣рд░ рдзрдХेрд▓ рдХрд░ рдмाрдерд░ूрдо рдХा рджрд░рд╡ाреЫा рдЕंрджрд░ рд╕े рдмंрдж рдХрд░ рд▓िрдпा। рдХुрдд्рддे рдХे рд╢ैрдо्рдкू рдФрд░ рдм्рд░рд╢ рдиे рдЖрдзा рдШंрдЯा рдФрд░ рд▓िрдпा। рдЦाрд▓ी рд╣ोрддे рд╣ी рдоैं рдорд╣рд░िрди рдХे рдкाрд╕ рдЧрдпी।

“рдХ्рдпा рдмाрдд рдеी?” рдоैंрдиे рдкूрдЫा।

“рддेрд░ा рдмाрдк рддेрд░ा рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдоेрдо рд╕ाрд╣рдм рдХो рд░ाрдЬी рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।”

“рдХौрди рд╣ै, рдоेрдо рд╕ाрд╣рдм?” рдоैं реЮौрд░рди рдмрд░ाрдорджे рдоें рд▓рдкрдХ рд▓ी।

“рдоैं рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдкिрддा рд╣ूँ,” рдкुрд▓िрд╕ рдХांрд╕्рдЯेрдмрд▓ рдХी рд╡рд░्рджी рдкрд╣рдиे рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдЕрдкрдиी рдкुрд▓िрд╕ рдЪрдкрддी рдоेрд░ी рдУрд░ рд▓рд╣рд░ाрдпी, “рддुрдо्рд╣ाрд░े рднाрдИ рдФрд░ рдоैं рдЕрдм рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕ंрдЧ рдпрд╣ाँ рд░рд╣ेंрдЧे।”

рдкिрддा рд╕े реЫ्рдпाрджा рдкिрддा рдХी рдЪрдкрддी рдиे рдоुрдЭे рдбрд░ाрдпा। рдкिрддा рдХी рдЪрдкрддी рдоेрд░ी рджेрдЦी-рдкрд╣рдЪाрдиी рдеी। рдШрдмрд░ाрдХрд░ рдоैंрдиे рдоाрд▓рдХिрди рдХी рдУрд░ рджेрдЦा।

“рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкिрддा рдЕрдкрдиी рдлैрдоिрд▓ी рддुрдо्рд╣ाрд░े рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдоें рд▓ाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं,” рдоाрд▓рдХिрди рдмोрд▓ीं, “рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдЗрд╕ рдмाрд░ рд╢ांрддि рд╕े рд░рд╣ेंрдЧे।”

“рдХ्рдпा рдмрддाрдПँ, рд╕ाрд╣рдм!” рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдЕрдкрдиी рдЪрдкрддी рдШुрдоाрдпी, “рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдорд░ рдЪुрдХे рд▓ोрдЧों рдХी рдмुрд░ाрдИ рдирд╣ीं рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП рдордЧрд░ рд╡рд╣ рдФрд░рдд рд╣ी рдЯेреЭी рдеी। рдмाрдд-рдмाрдд рдкрд░ рдЭрдЧреЬा рдоोрд▓ рд▓ेрдиे рдХी рдЙрд╕े рдРрд╕ी рдмीрдоाрд░ी рд░рд╣ी рдХि рдмрд╕ рд╣рдорд╕े рдЪुрдк рди рд░рд╣ा рдЬाрддा рдеा।”

“рдоुрдЭे рд╢ाрдо рдХी рдкाрд░्рдЯी рдХा рдЗрди्рддреЫाрдо рдХрд░рдиा рд╣ै,” рдоाрд▓рдХिрди рдиे рдоेрд░े рдкिрддा рдХे рд╕ाрде рдмाрдд реЩрдд्рдо рдХी, “рдЪाрд╣ो рддो рд╕ोрдирдкंрдЦी рдХे рд╕ाрде рдЬाрдХрд░ рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рджेрдЦ-рдкрд░рдЦ рд▓ो।”

“рдирд╣ीं, рд╕ाрд╣рдм,” рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдЕрдкрдиी рдЪрдкрддी рдЭुрдХा рджी, “рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рд╣рдоाрд░ा рджेрдЦा-рдкрд░рдЦा рд╣ै। рд╣рдо рдЕрдкрдиा рд╕ाрдоाрди рд▓ेрдХрд░ рдЪाрд░ рдмрдЬे рддрдХ рдпрд╣ाँ рдкрд╣ुँрдЪ рд▓ेंрдЧे। рд╣рдоाрд░ी рдШрд░рд╡ाрд▓ी рдЖрдЬ рд╣ी рд╕े рдЖрдкрдХी рдб्рдпूрдЯी рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджेрдЧी।”

рджोрдкрд╣рд░ рдоें рдЬрдм рдоैंрдиे рдЦाрдиे рдХी рдеाрд▓ी рд▓ौрдЯा рджी рддो рдоाрд▓рдХिрди рдиे рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рдХрдорд░े рдоें рдмुрд▓рд╡ाрдпा, “рдХ्рдпा рдмाрдд рд╣ै?” рдоाрд▓рдХिрди рдиे рдирд░рдоी рд╕े рдкूрдЫा, “рдЖрдЬ рддुрдо рдЦाрдиा рдирд╣ीं рдЦा рд░рд╣ीं?”

“рдкेрдЯ рдоें рджрд░्рдж рд╣ै,” рдоैंрдиे рдХрд╣ा।

“рдоुрдЭे реЪрд▓рдд рдордд рд╕рдордЭрдиा,” рдоाрд▓рдХिрди рдиे рдЗрд╢ाрд░े рд╕े рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рдкाрд╕ рдмिрдаा рд▓िрдпा, “рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдЦाрд▓ी рд░рд╣ा। рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░े рдЕрдирдЬाрди рдХो рджेрдиे рдХी рдмрдЬाрдп рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкिрддा рдХो рджे рджिрдпा рддो рдХ्рдпा рдмुрд░ा рдХिрдпा? рдлिрд░ рд╡рд╣ рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдкिрддा рд╣ै, рдкिрддा рд╣ोрдиे рдХे рд╣реШ рд╕े рддुрдо्рд╣ें рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рдЕрдкрдиे рдШрд░ рднी рд▓े рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।”

“рдкрд╣рд▓े рдЖрдк рджूрд╕рд░ी рддрд░рд╣ рдмोрд▓рддी рдеीं,” рдоैंрдиे рдЕрдкрдиा рдПрддрд░ाрдЬ рджिрдЦाрдпा, “рдЬрдм рднी рдмрдк्рдкा рдоिрд▓рдиे рдЖрддे рдеे, рдЖрдк рдЙрди्рд╣ें рдмाрд╣рд░ рд╕े рд╣ी рд╣реЬрдХा рджेрддी рдеीं।”

“рдоुрдЭे рдмрд╡ाрд▓ рд╕े рдмрд╣ुрдд рддрдХрд▓ीреЮ рд╣ोрддी рд╣ै,” рдоाрд▓рдХिрди рдиे рдЕрдкрдиी рд╕реЮाрдИ рджी, “рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдоाँ рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкिрддा рдХो рджेрдЦрддे рд╣ी рдмेреШाрдмू рд╣ो рдЬाрддी рдеी। рдЙрд╕े реШाрдмू рдоें рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдоैं рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкिрддा рдХो рднрдЧा рджेрддी рдеी, рд╡рд░рдиा рдоुрдЭे рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкिрддा рд╕े рдХрднी рдХोрдИ рд╢िрдХाрдпрдд рдирд╣ीं рд░рд╣ी। рдоेрд░ी рдоाрдиो рддो рддुрдо рднी рдкिрдЫрд▓ी рдмाрддों рдХो рднूрд▓ рдЬाрдУ। рдЕрдкрдиी реЫिрди्рджрдЧी рдЕрдм рдирдП рд╕िрд░े рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░ो।”

рдоाрд▓рдХिрди рдХी рдорд░्рдпाрджा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдоैंрдиे рд╕рд╣рдорддि рдоें рд╕िрд░ рд╣िрд▓ा рджिрдпा। рдордЧрд░ рдоैं рдЬाрдирддी рдеी, рдоाрд▓рдХिрди рдХी рдмाрдд рдЧрд▓े рдЙрддाрд░рдиा рдоेрд░े рд▓िрдП рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдеा। рдоाँ рдХी реЫिрди्рджрдЧी рдХी рджрд╣рд▓ рдоेрд░े рджिрд▓ рдХी рдзुрдХрдзुрдХी рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрди рдЪुрдХी рдеी рдФрд░ рдоेрд░ी рд╣рд░ рд╕ाँрд╕ рдоें рдоाँ рдХी рдЖрд╣ें рджрдо рд▓ेрддी рдеीं।

рдаीрдХ рдЪाрд░ рдмрдЬे рдЕрдкрдиी рджूрд╕рд░ी рдФрд░рдд рдХे рд╕ाрде рдоेрд░े рдкिрддा рдмँрдЧрд▓े рдкрд░ рдЖ рдкрд╣ुँрдЪे।

“рдпрд╣ाँ рдХा рдХाрдо рдкाрд░्рд╡рддी рджेрдЦ рд▓ेрдЧी,” рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдордЯрд░ рдЫीрд▓ рд░рд╣े рдоेрд░े рд╣ाрдеों рдХो рд░ोрдХ рджिрдпा, “рддुрдо рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдХी рдЪाрднी рд▓ेрдХрд░ рдоेрд░े рд╕ाрде рдЖрдУ।”

рдкिрддा рдХी рджूрд╕рд░ी рдФрд░рдд рдХी рд╕ाреЬी рд╕ुрд░्рдЦ рд▓ाрд▓ рд░ंрдЧ рдХी рдеी рдФрд░ рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиी рджोрдиों рдХрд▓ाрдЗрдпों рдоें рдвेрд░ों рдХाँрдЪ рдХी рдЪूреЬिрдпाँ рдкрд╣рди рд░рдЦी рдеीं। рдордЯрд░ рдЫोреЬрдХрд░ рдоैं рдкिрддा рдХे рд╕ाрде рдмँрдЧрд▓े рдХे рдЧैрд░ाрдЬ рдХे рдКрдкрд░ рдмрдиे рдЕрдкрдиे рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдХी рдУрд░ рдЪрд▓ рджी।

“рдкाрд░्рд╡рддी рдХो рдоैंрдиे рд╕рдм рд╕рдордЭा рджिрдпा рд╣ै, рд░ाрд╕्рддे рдоें рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдоेрд░ी рд╣िрдо्рдордд рдмाँрдзी, “рд╡рд╣ рддुрдо्рд╣ें рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдоाँ рд╕े рднी реЫ्рдпाрджा рдЕрдЪ्рдЫा рд░рдЦेрдЧी।”

рдоैं рдЪुрдк рд░рд╣ी।

“рддुрдордиे рдХाрди рдоें рдпрд╣ рдХ्рдпा рд▓рдЧा рд░рдЦा рд╣ै? рдХाрди рдоें рдХोрдИ рддрдХрд▓ीреЮ рд╣ै рдХ्рдпा?”
“рдпрд╣ рдоेрд░े рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рд╣ै। рдЕрдм рдоैं рдЗрд╕ी рдХे рд╕рд╣ाрд░े рд▓ोрдЧों рдХी рдмाрдд рд╕ुрдирддी рд╣ूँ, рдЗрд╕े рдХाрди рд╕े рдиिрдХाрд▓рддी рд╣ूँ рддो рдПрдХрджрдо рдмрд╣рд░ी рдмрди рдЬाрддी рд╣ूँ।”

рдоैं рдЬрди्рдо рд╕े рдмрд╣рд░ी рди рдеी। рдмрд╣рд░ाрдкрди рдоुрдЭे рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рджिрдпा рдеा। рд╕ाрдд рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े рддрдХ рдоेрд░े рдкिрддा рд╣рдоाрд░े рд╕ाрде рд╣рдоाрд░े рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдоें рд░рд╣рддे рд░рд╣े рдеे। рдЕрдкрдиी рдкुрд▓िрд╕ рдЪрдкрддी рдФрд░ рдкुрд▓िрд╕ рдХे рднाрд░ी рдмूрдЯ рд╡े рдоाँ рдкрд░ рддो рд░ोреЫ рдЬрдоाрддे рд╣ी, рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоुрдЭ рдкрд░ рднी рддрдоाрдЪे, рдШूँрд╕े рдФрд░ рд▓ाрдд рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЫोреЬ рджिрдпा рдХрд░рддे। рдоाँ рдиे рд╣ी рдмрддाрдпा рдеा, рдЬрдм рдоैं рдмрд╣ुрдд рдЫोрдЯी рд░рд╣ी, рддो рдПрдХ рджिрди рдЕрдкрдиे рддाрд╡ рдХी рдШुрдореЬी рдоें рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдоुрдЭे рдЬो реЫрдоीрди рдкрд░ рдкрдЯрдХा рддो рдоेрд░े рд╕ुрдирдиे рдХी рддाреШрдд рдЬाрддी рд░рд╣ी। рд▓ाрдкрд░рд╡ाрд╣ी рдХी рдЕрдкрдиी рдЭрдЦ рдоें рдкिрддा рдиे рдоेрд░े рдХाрди рдХे рдмिрдЧाреЬ рдкрд░ рдХрднी рдз्рдпाрди рди рджिрдпा рдеा।

рдоेрд░े рдХाрди рдХी рд╡рд╣ рдаेंрдаी рдоाँ рдиे рдкिрддा рдХे рд╣рдоें рдЫोреЬрдХрд░ рдЪрд▓े рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рд╣ी рджिрд▓ाрдпी рдеी।

“рдХ्рдпा рд╕ाрд░ा рд╕ाрдоाрди рдирд╣ीं рд▓ाрдП?” рд╕ाрдоाрди рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдХे рдмрд░ाрдорджे рдоें рдЧैрд╕ рдХे рд╕िрд▓ेंрдбрд░ рдФрд░ рдЪूрд▓्рд╣े рдХे рд╕ाрде рд╕िрд░्реЮ рджो рдмрдХ्рд╕े, рдЪाрд░ рдкीрдкे рдФрд░ рдПрдХ рдмाрд▓्рдЯी рджेрдЦрдХрд░ рдоुрдЭрд╕े рдЪुрдк рдирд╣ीं рд░рд╣ा рдЧрдпा, “рд▓реЬрдХे рдХрд╣ाँ рд╣ैं?”

“рдЙрди्рд╣ें рджूрд╕рд░े рд╕ाрдоाрди рдХे рд╕ाрде рджूрд╕рд░े рдЪрдХ्рдХрд░ рдоें рд▓ाрдКँрдЧा,” рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдоेрд░ी рддрд░реЮ рд╣ाрде рдмреЭाрдпा, “рд▓ाрдУ, рдЪाрднी рдЗрдзрд░ рд▓ाрдУ।”

рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдХे рджрд░рд╡ाреЫे рдкрд░ рдкреЬे рддाрд▓े рдХो рдЦोрд▓рдиे рдХे рдПрдХрджрдо рдмाрдж рдкिрддा рдиे рдЪाрднी рдХे рдЧुрдЪ्рдЫे рдоें рд▓рдЧी рджूрд╕рд░ी рдЪाрднी рдЕрдкрдиी рдЙंрдЧрд▓िрдпों рдоें рдХрд╕ рд▓ी: “рдЗрд╕рдХा рддाрд▓ा рдХрд╣ाँ рд╣ै?”

“рдЕрдо्рдоा рдХे рдмрдХ्рд╕े рдоें рд▓рдЧा рд╣ै,” рдоैंрдиे рдЪाрднी рдХा рдЧुрдЪ्рдЫा рдкिрддा рдХे рд╣ाрде рд╕े рд▓े рд▓ेрдиा рдЪाрд╣ा।

“рд▓ाрдУ, рдмрдХ्рд╕ा рдЗрдзрд░ рд▓ाрдУ,” рдоेрд░े рдкिрддा рдХे рдоाрдеे рдкрд░ рдмрд▓ рдкреЬ рдЧрдП।

рдмрдХ्рд╕े рдоें рдоाँ рдХे рдЧрд╣рдиे-рд▓рдд्рддे рдХे рд╕ाрде рдЙрдирдХे рдкिрддा рдФрд░ рдоेрд░े рднाрдИ рдХी рддрд╕्рд╡ीрд░ें рдмрди्рдж рдеीं। рдоेрд░ी рдоाँ рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╕िрд░्реЮ рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдХो рд╣ी рдкрд╣рдЪाрдирддी рдеीं। рд╡े рдЬрдм рдЖрда рд╕ाрд▓ рдХी рдеीं рддो рдЙрдирдХी рдоाँ рд╕े рдЭрдЧреЬрдХрд░ рдЙрдирдХे рдкिрддा рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рдкैрджाрдЗрд╢ी рд╢рд╣рд░ рд╕े рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рдЕрдкрдиे рд╕ंрдЧ рдпрд╣ाँ рд▓рдЦрдирдК рдоें рд▓िрд╡ा рд▓ाрдП рдеे। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░े рдЬрди рдХा рдоुँрд╣ рдлिрд░ рдХрднी рди рджेрдЦा рдеा। рди рд╣ी рдЙрдирдХो рдХिрд╕ी рдХे рдмाрд░े рдоें рдХोрдИ реЩрдмрд░ рд╣ी рд░рд╣ी рдеी। рджрд╕ рд╕ाрд▓ рдмाрдж рдЬрдм рдЯेрдо्рдкो рдЪрд▓ाрддे рд╕рдордп рдоाँ рдХे рдкिрддा рдХा рдПрдХ рд╕реЬрдХ-рджुрд░्рдШрдЯрдиा рдоें рджेрд╣ाрди्рдд рд╣ुрдЖ рддो рд╡े рднрд░ी рджुрдиिрдпा рдоें рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрдХेрд▓ी рд░рд╣ рдЧрдпी рдеीं। рдоेрд░े рдкिрддा рдХे рд╕ंрдЧ рдЙрдирдХी рд╢ाрджी рдкреЬोрд╕िрдпों рдХे рдЪंрджे рдФрд░ рдЯेрдо्рдкो рдХे рдЗंрд╢्рдпोрд░ेंрд╕ рдХे рдХाреЪреЫों рдХे рдмूрддे рдкрд░ рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ुрдИ рдеी। рдЗंрд╢्рдпोрд░ेंрд╕ рдХी рд░реШрдо рд╣ाрде рд▓рдЧрддे рд╣ी рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдоाँ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиा рд░ुрдЦ рдФрд░ рд░рд╡ैрдпा рдмрджрд▓ рд▓िрдпा рдеा। рдЕрдкрдиी рд╢ाрджी рдХे рдЖрдард╡ें рд╕ाрд▓ рдоें рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдЕрдаाрд░рд╣ рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े рдШрдЯिрдд рдоेрд░े рдиाрдиा рдХी рдХрд░рддूрдд рдХो рдоिрд╕ाрд▓ рдоाрдирдХрд░ рдоेрд░े рднाрдИ рдХो рднी рд╣рдоेрд╢ा рдХे рд▓िрдП рдоाँ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдХрд░ рджिрдпा рдеा рдФрд░ рдмेрдЯे рдХो рдкрд▓рдХ-рднрд░ рджेрдЦрдиे рдХी рдЕрдзूрд░ी рддрдорди्рдиा рд▓िрдП рдоाँ рдиे рдЕрдкрдиी рдкрд▓рдХें рдмंрдж рдХрд░ рд▓ी рдеीं।

“рдмрдХ्рд╕े рдоें рдХुрдЫ рдирд╣ीं рд╣ै,” рдЪाрд░рдкाрдИ рдХे рдиीрдЪे рдзрд░े рдмрдХ्рд╕े рдХो рдЦिрд╕рдХा рдХрд░ рдоैं рдкिрддा рдХे рдкाрд╕ рд▓े рдЖрдпी।

“рд╣рд░ाрдордЬाрджी рдиे рдпрд╣ рд╕ाреЬी рдХрдм рд▓ी?” рдмрдХ्рд╕े рдХो рдЫाрдирддे рд╕рдордп рдкिрддा рдЖрдЧ-рдмрдмूрд▓ा рд╣ो рдЙрдаे।

“рдоाрд▓рдХिрди рдиे рджी рдеी,” рдкिрддा рдХे рд╣ाрде рд╕े рдЧोрдЯे рд╡ाрд▓ी рд╡рд╣ рд╕ाреЬी рдоैंрдиे рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рдоें рд▓े рд▓ी, “рдпрд╣ाँ рдмँрдЧрд▓े рдкрд░ рдоाрд▓िрдХ рдХी рдмрд╣рди рдХी рд╢ाрджी рд░рд╣ी। рд╢ाрджी рдоें рдЕрдо्рдоा рдиे рдвेрд░ों рдХाрдо рд╕ँрднाрд▓ा рдеा।”

“рдЪрд▓, рдЪुрдк рдХрд░,” рдкिрддा рдиे рдоुрдЭे рдбрдкрдЯ рджिрдпा, “рдФрд░рдд рдЬाрдд рдХो реЫ्рдпाрджा рдмोрд▓рдиा рд╢ोрднा рдирд╣ीं рджेрддा।” рдХрд╣рдХрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрдХ्рд╕े рдХा рдврдХ्рдХрди рдЬोрд░ рд╕े рдмрдХ्рд╕े рдкрд░ рдЬрдоाрдпा рдФрд░ рддाрд▓ा рд▓рдЧाрдХрд░ рдЪाрднी рдХे рдЧुрдЪ्рдЫे рд╕े рдмрдХ्рд╕े рдХी рдЪाрднी рдиिрдХाрд▓ рд▓ी। рдлिрд░ рдЬेрдм рд╕े рдЕрдкрдиा рдмрдЯुрдЖ рдиिрдХाрд▓ा рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдмрдЯрди рд╡ाрд▓ी рдЬेрдм рдоें рдЪाрднी рдаेрдХ рд▓ी।

“рдоेрд░े рд▓ौрдЯрдиे рддрдХ рдмрд░ाрдорджे рдФрд░ рдХрдорд░े рдХी рдЭाреЬ-рдкोंрдЫ рдкूрд░ी рд╣ो рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП।” рд╕ीреЭिрдпाँ рдЙрддрд░рддे рд╕рдордп рдкिрддा рдиे рдоुрдЭे рд╣ुрдХ्рдо рд╕ुрдиाрдпा।

“рдпрд╣ рд╕ोрдирдкंрдЦी рд╣ै, рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдмрд╣рди,” рдЪाрд░рдкाрдЗрдпों рд╕े рд▓рджे рд░िрдХ्рд╢े рдкрд░ рдмैрдаे рдЙрди рджो рд▓реЬрдХों рдХो рдЬैрд╕े рд╣ी рдоैंрдиे рдмँрдЧрд▓े рдХे рдЧेрдЯ рд╕े рдЕंрджрд░ рдЖрддे рджेрдЦा, рдоैं рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рд╕े рдиीрдЪे рднाрдЧ рдЖрдпी। рдоेрд░े рдкिрддा рджूрд╕рд░े рд░िрдХ्рд╢े рдХे рдкीрдЫे рдЕрдкрдиी рд╕ाрдЗрдХिрд▓ рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рдеे। рдЗрд╕ рдмाрд░ рд╕ाрдоाрди рдХाрдлी реЫ्рдпाрджा рдФрд░ рднाрд░ी рдеा। рд░िрдХ्рд╢े рд╡ाрд▓ों рдиे рд╕ाрдоाрди рдКрдкрд░ рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдоें рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдоें рдоेрд░े рдкिрддा рдХा рд╣ाрде рдмँрдЯाрдпा।

рджोрдиों рд▓реЬрдХे рдоेрд░े рдкाрд╕ рдЦреЬे рд░рд╣े। рджोрдиों рдиे рд╣ी рд╕реЮेрдж рдкेंрдЯ рдФрд░ рдиीрд▓ा рд╕्рд╡ेрдЯрд░ рдкрд╣рди рд░рдЦा рдеा। рд▓рдЧрддा рдеा рд╕्рдХूрд▓ рд╕े рд▓ौрдЯрдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдХрдкреЬे рдмрджрд▓рдиे рдХा рдоौрдХा рди рдоिрд▓ा рдеा।

“рдХौрди-рд╕ी рдХ्рд▓ाрд╕ рдоें рдкреЭрддे рд╣ो?” рдоैंрдиे рдкूрдЫ рд▓िрдпा рдеा।

“рдоैं рд╡рди-рдП рдоें рдкреЭрддा рд╣ूँ,” рдЫोрдЯे рдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдЬोрд╢ рд░рд╣ा। рд╡рд╣ рд▓рдЧрднрдЧ рдЫрд╣ рд╕ाрд▓ рдХा рдеा।

“рдФрд░ рддुрдо?” рдоैंрдиे рдмреЬे рдХी рдУрд░ рджेрдЦा рдХिрди्рддु рдЙрд╕рдиे рдХोрдИ рдЬрд╡ाрдм рди рджिрдпा।

“рдЗрдзрд░ рдЖрдУ, рд╕ंрддोрд╖,” рд░िрдХ्рд╢े рд╡ाрд▓े рдЬрдм рд╕ाрдоाрди рдЯिрдХाрдХрд░ рдЪрд▓े рдЧрдП рддो рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдХी рдЦिреЬрдХी рд╕े рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдмреЬे рдХो рдКрдкрд░ рдмुрд▓ाрдпा।

рд╕ीреЭिрдпाँ рдЪреЭрддे рд╕рдордп рдЬрдм рдмреЬा рд▓ँрдЧреЬाрдпा рддो рдоैंрдиे рджेрдЦा, рдЙрд╕рдХे рдПрдХ рдкैрд░ рдХा рдЬूрддा рджूрд╕рд░े рдкैрд░ рдХे рдЬूрддे рд╕े рдХाреЮी рдКँрдЪा рдеा। рд╣ैрд░рдд рд╕े рднрд░ рдХрд░ рдоैं рдЫोрдЯे рдХो рд╕ीреЭिрдпों рд╕े рдХुрдЫ рджूрд░ी рдкрд░ рд░рдЦे рдмेंрдЪ рдкрд░ рд▓े рдЧрдпी।

“рдпрд╣ рдХ्рдпा рд╣ै?” рдЫोрдЯे рдиे рдоेрд░े рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рджेрдЦрдиी рдЪाрд╣ी।
“рдмाрдж рдоें рджिрдЦाрдКँрдЧी,” рдоैंрдиे рдХрд╣ा, “рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдмрддाрдУ рд╕ंрддोрд╖ рдХे рдкैрд░ рдоें рдпрд╣ рдЪोрдЯ рдХैрд╕े рд▓рдЧी?”

“рдЙрд╕े рдЪोрдЯ рдирд╣ीं рд▓рдЧी। рд╡рд╣ рдЬрди्рдо рд╕े рд▓ँрдЧреЬा рд╣ै,” рдЫोрдЯे рдиे рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рдоेрд░े рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдХी рдУрд░ рдмреЭाрдП।

“рдирд╣ीं,” рдоैं рдХाँрдк рдЧрдпी, “рдпрд╣ рд╕рдЪ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЪाрд░ рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рддрдХ рддो рд╕ंрддोрд╖ рдаीрдХ-рдаाрдХ рдЪрд▓ा рдХрд░рддा рдеा। реЫрд░ूрд░ рдмрдк्рдкा рдиे рдЙрд╕े рдХिрд╕ी рд░ोреЫ।”

“рдХ्рдпा рд╣ै рдпрд╣?” рдПрдХ рддेреЫ рдЭрдЯрдХे рдХे рд╕ाрде рдЫोрдЯे рдиे рдоेрд░े рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдмाрд╣рд░ рдЦींрдЪ рд▓ी।

“рдЗрд╕े рдЧिрд░ाрдиा рдирд╣ीं,” рдоैं рдЪिрд▓्рд▓ाрдпी, “рдЗрд╕рдХे рдмिрдиा рдоैं рдХुрдЫ рдирд╣ीं рд╕ुрди рдкाрддी।”

рдЫोрдЯे рдХो рд╢рд░ाрд░рдд рд╕ूрдЭी рдФрд░ рдЙрд╕рдиे рдкाрд╕ рдкреЬी рдПрдХ рдИंрдЯ рдЙрдаाрдХрд░ рдоेрд░े рдХाрди рдХी рдаेंрдаी рдЪрдХрдиाрдЪूрд░ рдХрд░ рджी। рд╕ुрдмрд╣ рд╕े рдЕрдкрдиे рдЕंрджрд░ рдЬрдоा рд╣ो рд░рд╣ी рдЕрдкрдиी рд░ुрд▓ाрдИ рдХो рдоैं рдЬोрд░ рдХे рд╕ाрде рдмाрд╣рд░ рд▓े рдЖрдпी। рдкिрддा реЮौрд░рди рдиीрдЪे рджौреЬे рдЖрдП।
рдЫोрдЯे рдХी рд╢рд░ाрд░рдд рдкिрддा рдкрд░ рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдоें рдоैंрдиे рддрдиिрдХ рджेрд░ рди рд▓рдЧाрдпी। рдиुрдХрд╕ाрди рдХा рдЕंрджाрдЬा рдоिрд▓рддे рд╣ी рдкिрддा рдиे рдЫोрдЯे рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдЪрдкрддी рд╕े рдХрдИ рд╡ाрд░ рдХिрдП- рд╕реЬाрдХ, рд╕реЬाрдХ, рд╕реЬाрдХ। рдХрд╖्рдЯ рд╕े рдХрд░рд╡рдЯें рдмрджрд▓ рд░рд╣ा рдЫोрдЯा реЫрдоीрди рдкрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рд╕ीрдзा рдФрд░ рдЙрд▓рдЯा рд▓ोрдЯ-рд▓ोрдЯ рдЧрдпा, рдордЧрд░ рд╕ंрддोрд╖ рдФрд░ рдоैं рдПрдХ рдмाрд░ рднी рдмीрдЪ рдоें рди рдкреЬे।

рдКрдкрд░ рдХ्рд╡ाрд░्рдЯрд░ рдХी рдЦिреЬрдХी рд╕े рд╕ंрддोрд╖ рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓ी рд╕ीреЭी рд╕े рдоैं рдкिрддा рдФрд░ рдЫोрдЯे рдХी рд▓ीрд▓ा рдЪुрдкрдЪाрдк рджेрдЦрддे рд░рд╣े।
рдЕंрдд рдоें рдЫोрдЯे рдХी рдЧрд░्рджрди рдХे рдмीрдЪोंрдмीрдЪ рдкреЬे рдПрдХ рднрд░рдкूрд░ рд╡ाрд░ рдиे рдмрд░ाрдмрд░ рдмрд░рд╕ рд░рд╣ी рдкिрддा рдХी рдЪрдкрддी рдФрд░ рдЫोрдЯे рдХी рдЕреЬंрдЧेрдмाрдЬी рдкрд░ рдПрдХाрдПрдХ рдПрдХ рд╕ाрде рд░ोрдХ рд▓рдЧा рджी।

рдЗрдзрд░ рдЫोрдЯे рдХा рджрдо рдиिрдХрд▓ा рддो рдЙрдзрд░ рдкिрддा рдХा рджрдо реЩुрд╢्рдХ рд╣ो рдЧрдпा।

рдХрдЪрд╣рд░ी рдоें рдкिрддा рдкрд░ рдЬрдм рдЙрдирдХी рджूрд╕рд░ी рдФрд░рдд рдиे рдоुреШрджрдоा рдЪрд▓ाрдпा рддो рд╕ंрддोрд╖ рдиे рдФрд░ рдоैंрдиे рдЙрдирдХा рдкूрд░ा рд╕ाрде рджिрдпा।
рдЫोрдЯे рдХे рдЦूрди рдХा рдЖँрдЦों рджेрдЦा рд╣ाрд▓ рддो рд╕ुрдиाрдпा рд╣ी, рд╕ाрде рдоें рдЕрдкрдиी-рдЕрдкрдиी рддрдХрд▓ीреЮ рдХा рдмрдпाрди рднी рдЬोреЬ рджिрдпा।

рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдХी рджूрд╕рд░ी рдФрд░рдд рдХो рдЬрд▓्рджी рд╣ी рдоैं рднी рд╕ंрддोрд╖ рдХी рддрд░рд╣ ‘рдордоी’ рдкुрдХाрд░рдиे рд▓рдЧी। рдоाрд▓рдХिрди рдиे рднी рдЙрд╕ी рд╕рд░рдЧрд░рдоी рдХे рд╕ाрде рдЙрди्рд╣ें рд╕рд╣ाрд░ा рдФрд░ рд╣ौрд╕рд▓ा рджिрдпा рдЬिрд╕ рд╕рд░рдЧрд░рдоी рдХे рд╕ाрде рд╡े рдоेрд░ी рдоाँ рдХो рдЙрдирдХी рдмीрдоाрд░ी рд╕े рдкрд╣рд▓े рддрд╕рд▓्рд▓ी рдФрд░ рд╣ौрд╕рд▓ा рджेрддी рд░рд╣ी рдеीं।